Voor een prikkie over
de Atlantische Oceaan
MACHIENTJE DOET VANAF 1980
'DOMME' REKENWERK OP SCHOOL
PZC/o
Arbeidsonrust
in Frankrijk
SCHIPHOL WACHT EEN ENORME CHAOS
ZATERDAG 24 JUNI 1978
opinie en achtergrond
Van onze verslaggevers)
TD
■tvood-wit gekleurde dranghekken markeren de weg naar de balie. Aan het eind van het pad een man
of tachtig op een kluitje. Sommigen met rugzak of plunjezak tussen de voeten. Nerveus wachtend tot
een van de vrouwen achter de toonbank hun naam afroept. Dan wordt de knip tevoorschijn gehaald,
115 piek uitgeteld en een ticket voor de vliegreis naar Boston, Amerika in ontvanst genomen.
Een Rotterdammer heeft nummer 27. Hij was 's morgens om zes uur reeds aanwezig in de vertrekhal
van Schiphol. Een jongeman naast hem meldt het bezit van nummer 21. „Ik stond hier al vannacht
om vier uur. Had met de KLM gebeld en die vertelden dat er al zo'n 20 man in het stationsgebouw
sliepen. Ik schrok, want er kunnen maar 144 mensen mee. Ging dus meteen hierheen".
Een tamelijk schril contrast intussen Peter J.~Legro. „Ik moet er niet aan
met de situatie in Boston. De belang- denken", zegt hij, wanneer we hem
stelling voor deze goedkope vluchten is verhalen van de inmiddels tot dage-
aan de Amerikaanse kant overweldi
gend, zelfs aanzienlijk meer dan Pa-
nAm's plaatselijke manager. Bill Cow-
den, had verwacht. Er zijn daar al ty-
pisch-Amerikaanse taferelen ontstaan,
compleet met omkoperijen en vecht
partijen. Onder de passagiers, wel te
verstaan.
De hoek van de vertrekhal waarin Pa-
nAm's check-in balie staat, is herscha
pen in een soort kampeerterrein. Er lig
gen kluiten en rijen aspirant-passagiers
desnoods twee of drie dagen te wachten
tot zij aan de beurt zijn voor een ticket.
Ze hebben klapstoelen bij zich, slapen
midden op de dag onder kranten of lig
gen in een grote kring te kaarten - de
koppen bij elkaar, de benen als zon
nestralen in alle richtingen.
Het ziet er op het eerste gezicht wel
iswaar chaotisch uit. maar het doet
vriendelijk aan. De werkelijkheid is an
ders. Plotseling springt een knaap over
eind, loopt naar de balie en neemt zijn
ticket in ontvangst. Hij is daar blij mee,
mag wel worden gezegd, want zijn reac
tie is als van een Indiaan die zijn eerste
geweer te pakken heeft gekregen. Met
overslaande stem joehoe gillend draaft
hij, geweldige luchtsprongen makend,
tientallen meters door de hal.
Bij hem heeft „het systeem" gewerkt:
meer dan 24 uur tevoren was hij in de
vertrekhal van Boston's Logan Airport
gearriveerd en hij had zich laten in
schrijven op de wachtlijst die de pas
sagiers daar zelf aanleggen Ook dat
lijkt heel vreedzaam, maar wie er geen
zin in heeft nog wel een paar dagen te
moeten wachten voor hij weg kan, smijt
er natuurlijk een paar dollars tegenaan
om op een redelijke plaats voor het
eerstvolgende vliegtuig te komen. En
dat nu wordt niet door iedereen gepikt.
Chaos
Die chaos staat Schiphol binnenkort
ook te wachten, zeer tegen de zin intus
sen van PanAm's directeur Nederland,
lijkse praktijk uitgegroeide situatie op
Logan. „Dan zie ik het nog gebeuren dat
Schiphol zegt: verhuis jij met je check-
in-balie maar naar de RAI".
Hoezeer PanAm zelf ook is verrast door
de geweldige belangstelling voor deze
vluchten, de maatschappij zal er werke
lijk iets aan moeten doen. Ook al krijgen
de passagiers in feite precies wat ze vra
gen - transatlantisch vervoer voor zo
weinig mogelijk geld - het hoeft niet no
dig te zijn dat je werkelijk dagen en na
chten in de hal van hetzij Schiphol, het
zij (op de terugweg) Logan doorbrengt
om toch maar ooit aan de beurt te ko
men.
Er moet toch een door PanAm zelf in de
hand gehouden systeem denkbaar zijn
dat voorkomt dat de passagiers dagen
en nachten in de hal moeten doorbren
gen. Per slot gaat het om twee dingen:
een ticket en een plaats. Het ticket is
niet aan een dag gebonden, de plaats
vanzelfsprekend wel.
Een andere mogelijkheid is de inzet van
grotere vliegtuigen. Zo goed als thans
Boeing-707's met een capaciteit van 144
stoelen worden gebruikt, kunnen er met
180 stoelenof andere 747's worden inge
zet. „Niet helemaal", zegt Legro. „want
er is een geweldig tekort aan 747's. Niet
alleen bij ons, maar bij elke maat
schappij".
Dat is juist. Stonden enkele jaren gele
den de nieuwe 747's „opgeslagen" in de
Zuidcalifomische woestijn, op het
ogenblik is er niet één meer te huur. De
KLM ziet geen kans haar onlangs ver
worven lijndienst op Los Angeles te
openen, en Boeing heeft vorige maand
besloten de produktie van anderhalve
747 per maand op te voeren tot zeven.
Grote plas
Voor Nederland is dit soort vliegreizen
over de Grote Plas iets geheel nieuws.
Iedere dag vertrekt de PanAm-kist, en
wie zich het eerst aanmeldt, gaat het
eerst de lucht in. Plaatsreserveringen
zijn niet mogelijk. Wel wordt degene
die uit de boot valt op de wachtlijst
gezet. Morgen beter, misschien.
PanAm-directeur Legro gelooft echter
dat er een grote toekomst in het ver
schiet ligt voor de opstapdiensten. „Er
is al een grote animo. Van heel ver
schillende mensen. Er melden zich niet
alleen gitaarspelende jongeren. Ook ge
pensioneerden gaan mee. En mensen
die een extra emigrantenbezoek willen
afleggen. Het is een echte melange. We
hebben dan ook geen bepaalde
doelgroep. Alleen de zakenman-pur-
sang mis je Logisch, want die kan niet
gaan wachten. We willen trouwens ook
graag verschillende tariefklassen hou
den. Op die manier kom je pas tot een
goed eindprodukt".
T arievenoorlog
De Engelsman Freddy Laker organi
seerde vanaf september vorig jaar voor
het eerst de opstapdiensten vanuit
Londen naar New York. Zijn Skytrain
bewerkstelligde een enorme daling van
de tarieven op de vluchten tussen
Europa en Amerika. Er ontstond een
grote slag op de transatlantische route,
mede veroorzaakt door de grote over
capaciteit op die lijnen.
Het systeem van Laker is: het verzorgen
van kaal openbaar vervoer. Eten wordt
niet geserveerdwant dat nemen de pas
sagiers toch alleen maar omdat het toe
vallig wordt aangeboden.
Laker bleek met zijn Skytrain groot
succes te boeken. Grote belangstelling,
grote winst De „gevestigde" lucht
vaartmaatschappijen moesten ook hun
prijzen laten kelderen. PanAm is nu de
eerste maatschappij die opstapdiensten
a la Laker start. In luchtvaartkringen
wordt gezegd dat er de eerste weken dik
geld bij die Windmill-expres moet. La
ker beweerde eind vorig jaar datde pure
kostprijs van een vliegtuigstoel van
Londen naar New York en terug 250
gulden is. Legro vertelt dat de Windmill-
expres met 343 gulden per retour net
rendabel is. Met het tarief na 14 juli (642
gulden) is de route voor PanAm dus ze
ker winstgevend.
De vraag rijst of de consument niet
steeds teveel heeft betaald voor zijn
vliegreis. De Nederlandse PanAm-
leider denkt van niet. „Anders was Pa
nAm een aantal jaren geleden niet bij
na bankroet geweest en had de KLM
niet zo lang in de rode cijfers gezeten.
Door een nieuwe markt aan te tappen
en de kwantiteit te vergroten, kunnen
de prijzen nu wat omlaag".
Directeur Legro weerspreekt met
kracht dat het de bedoeling van zijn
maatschappij is om Laker Airways ka
pot te concurreren, waama de prijzen
weer stijgen. „Dat is absoluut niet waar.
Laker heeft een deur opengetrapt en die
is niet meer te sluiten. We willen hem
niet kapot maken om daarna de tarie
ven weer te verhogen. Dat zou negatieve
public relations voor ons zijn die we ons
niet kunnen veroorloven".
De tarievenoorlog is. meent Legro, wel
nadelig voor de chartermaatschappij en
Dat interesseert hem verder weinig,
want het waren tenslotte die onderne
mingen die zo nodig de strijdbijl moes
ten opheffen tegen de tarieven op de
lijndiensten.
Lokkertje
Dirk Elzinga, voorlichter van de Neder
landse chartermaatschappij Martinair,
is ervan overtuigd dat de tarieven weer
omhoog gaan als de gevestigde maat
schappijen de macht boven de oceaan
weer hebben veroverd. Hij vermoedt dat
die situatie zich voordoet als de kleinere
maatschappijen zich op de langere ter
mijn uit de transatlantische route heb
ben teruggetrokken. Hij denkt daarbij
ook aan zijn eigen Martinair, die overi
gens slechts in beperkte mate op Ame
rika vliegt. Transavia, de andere Ne
derlandse chartermaatschappij, vliegt
in het geheel niet op de Verenigde Sta
ten.
De woordvoerder van Martinair zegt dat
er weinig negatief effect merkbaar is van
de PanAm-vlucht. „Misschien dat er nu
een klein aantal mensen zegt: we gaan
met de opstapdienst. Maar er is niet zo 'n
gek verschil met het chartertarief. En ik
denk dat men toch wel iets meer wil be
talen om zekerheid te hebben. Met char
ters kun je tenminste vakantieplannen
maken. Ik denk dat de meeste mensen
daarvoor blijven kiezen". Elzinga wijst
er voorts op dat Boston met zo erg inte
ressant voor Nederland is „En het kost
toch ook weer een hoop geld als je van
uit die plaats naar New York of Los An
geles wilt reizen"
De Nederlandse chartermaatschappij is
met van plan haar pnjzen te verlagen
„Je kunt niet onder de kostprijs wer
ken", stelt Elzinga. Hij benadruktdatde
prijs van de PanAm-vlucht dan pok van
zeer tijdelijke aard is.
Panam-directeur Legro erkent dat de
prijs van zijn Boston-vlucht „een lok
kertje" is. „We willen het vlieggebeuren
naar de mensen brengen, aantrekkelijk
maken. Je moet het zien als een ken-
msmakingsprijs". De heenreis is wel
iswaar tot 14 juli 115 gulden, de terug
tocht kost al bijna twee keer zoveel: 228
gulden. Vanaf half juli wordt een retour
tje al 642 gulden. Dat is volgens de Pa-
nam-man nog steeds 200 tot 250 gulden
goedkoper dan het laagste tarief op de
transatlantische route
Uitdaging
De KLM heeft erg laconiek gereageerd
op de Panam-aanbieding en is niet van
plan de Amerikaanse uitdaging te vol
gen. De reactie van de reisorganisato
ren op de toestemming voor de Panain-
vlucht naar Boston is daarentegen bij
zonder fel. Zo heeft Gcfau-directeur
Mike Koster, van reisbureau Gefau-
Schiphol, staatssecretaris N. Smit-
Kroes van verkeer en waterstaat
schriftelijk toestemming gevraagd zijn
lege vliegtuigplaatsen naar Amerika
tot 1 augustus te mogen verkopen voor
een gulden. Ook heeft hij het verzoek
ingediend om vanaf 1 augustus zijn
charterprijzen te mogen verlagen en
tevens gevraagd zich te mogen ontdoen
van allerlei beperkende maatregelen.
Koster vindt dat Smit-Kroes de Neder
landse ondernemers discrimineert. „Wij
zijn met handen en voeten gebonden
aan bepalingen. Onze inkoop- en ver
koopprijzen zyn vastgelegd. Maar om
dat ze zo graag de Amerikanen op
Schiphol hebben, krijgen die allerlei fa
ciliteiten. Wij mogen voor een retour
naar New York niet minder dan 733 gul
den vragen. Die prijs kan omlaag tot 598
gulden. Dan hebben we nog brood met
kaas. Als we dit per 1 augustus niet mo
gen doorvoeren, span ik een kort geding
aan tegen de Staat Dit is toch onbe
hoorlijk bestuur".
Middels een persbericht heeft het mi
nisterie van verkeer en waterstaat be
nadrukt dat de Panam toestemming
heeft en verplicht is om de Boston-
vlucht uit te voeren tot 14 september
van dit jaar. „Omdat er geen ervaring is
met deze voor Nederland nieuwe zaak,
moet uit de praktijk blijken of het met
de voorgestelde tarieven levensvat
baar is. Mede aan de hand van de resul
taten en de effecten ervan op de markt,
zal de staatssecretaris overwegen in
hoeverre aanpassing van de vast
gestelde chartertarieven geboden
lijkt".
Drukte op Schiphol
G1SCARD D'ESTAING
(Van onze correspondent)
Terwijl de arbeidsonrust ondanks
de naderende vakantie toeneemt,
wordt de regering steeds ongedul
diger tegenover de Franse werkge
vers. Het mentaal op de rest van
West-Europa achtergebleven Franse
„patronaat"isde„Volksfrontschrik"
van vlak voorde verkiezingen kenne
lijk alweer vergeten. De plannen tot
een toenadering tussen de huidige
regeringscoalitie en welwillende
groeperingen binnen de oppositie lo
pen dan ook met name vanuit het
patronaat gevaar.
De al sinds eind mei slepende onrust
bij Renault is nog steeds niet uit de
wereld, met name niet in de fabriek
van Flins, waar nog steeds 80 man de
grote persen bezet houden. De rechter
heeft nu toestemming aan de directie
gegeven de stakers door de politie te
laten verwijderen. Een door dezelfde
rechter benoemde onderhandelaar
tussen de directie en de vakbonden
heeft nog geen resultaat geboekt.
Andere in het oog lopende stakingen
zijn die in enige nederzettingen van
Moulinexen op de marinewerven van
Brest. Lorient, Cherbourg en Indret.
De door de stakers geformuleerde ei
sen komen in de meeste gevallen neer
op loonsverhoging en langere be
taalde vakanties. Bij Renault wordt
ook om de bevordering gevraagd van
lopende-bandwerkers die in een uitr
zichtloze positie verkeren.
De stakingsgolfdie bij Renault begon,
is daarom zo moeilijk in te dammen,
omdat er vaak geen concrete bezwa
ren bij de stakers aanwijsbaar zijn.
Heel duidelijk is er het groeiende ge
voel van onbehagen, dat al ontstond
toen de overwinning van communis
ten en socialisten bij de verkiezingen
van maart uitbleef. Ditonbehagen om
het verlies is des te groter, omdat het
samen gaat met de diepe teleurstel
ling over de breuk tussen de com
munisten en socialisten in hun ge
meenschappelijk regeerprogram.een
breuk die in het algemeen wordt ge
zien als ontstaan door het „verraad"
van de communisten aan de gemeen
schappelijke zaak.
Onbehagen
Een ander zeer levend probleem on
der de stakers is een niet helemaal te
formuleren gevoel van onbehagen,
datookvalttevertaleHmethet woord
„balen". Het is het grote probleem
van de 20e-eeuwse industriestaten,
dat neerkomt op een diepgeworteld
balen van het dagelijks sleurwerk,
gepaard aan de wetenschap dat er
van een promotie of een verandering
in het werk nooit meersprakezalzijn.
Foto's van de stakers bij Renault dui
den een strijdbaarheid aan die zich
ook wel afreageert in voetbal-
machtches: met verrekijkers gewa
pend staat de „generale staf' van de
stakers op het dak van de fabriek om
„te kijken of de politie er al aankomt".
Ook de vakbondsleiders weten dat
hier een oorlogje wordt gespeeld, dat
zijn spelelement verliest zodra een
van de strijdende partijen geen te
rugweg meer ziet.
Het Franse patronaat heeft nimmer
inspiratief op de Franse werknemers
gewerkt en premier Barre en presi
dent Giscard beginnen langzamer
hand genoeg te krijgen van de „mid
deleeuwse houding" die daar wordt
aangenomen tegenover de vak-
bondseisen op het terrein van de so
ciale politiek. Premier Barre zou in
intieme kring hebben gesproken van
de „geeuwhonger naar voordeeltjes",
die metname de kamer van koophan
del van Parijs in onderhandelingen
heeft aangetoond, een organisatie
„waar men nooit genoeg heeft".
Minimumloon
Alsvoormiddenmulihetgetrekkebek
van de werkgevers niet tot voor de
vakbonden gunstige resultaten heeft
geleid, zal de regering-Barre het pa
tronaat achter de broek zitten door
een fikse verhoging van het mini
mumloon. Tegen die tijd heeft de rege
ring voorzien ineen verhoging van 3.5
tot4 procent, waarmee de koopkracht
met li tot 1,5 procentzal stijgenKomt
het patronaat niet over de brug, dan
stijgt het minimumloon nog iets
meer.PremierBarreheeftmetditaUes
moeten inzien dat de leider van de
socialistische vakbond CFDT. de
hoog aangeslagen Edmond Maire. in
zijn gesprek met de premier kort na de
verkiezingen gelijk heeft gehad in zijn
prognose. Hij kent de Franse bazen
langer dan vandaag.
President Giscard heeft er met dit al
les spijt van dat hij vorige week op zijn
per televisie uitgezonden persconfe
rentie niet nog eens duidelijk heeft
gezegd dat het verminderen van de
ongelijkheid een van zijn voorname
doelstellingen is. De belofte om de
belastingennietteverhogen.islndeze
politiek een handicap, al zal oud-mi
nister van financiën Giscard met zijn
eerste minister ook andere middelen
weten te bedenken om zijn doel te
bereiken.
Vakbondseisen tot vermindering van
de werktijd vinden bij premier Barre
en president Giscard weinig gehoor,
hoewel ze worden ondersteund door
huneigen minis tervan arbeid, Boulin.
Men vermoedt dat Boulin door oud
premieren Gaullistenleider Chirac is
geinspireerd, die zint op actie als
st raks de vakantie voorbij is. Want de
mooie socialiseringsplannen van het
duo Giscard-Barre worden niet alleen
door de werkgevers steeds meer ge
boycot. De nog steeds op wraak be
luste Gaullisten leider heeft alle zo
mermaanden rustig de ty d om op een
spectaculaire en de regering hin
derende come-back te zinnen.
(Door Theo Koopman)
He, gemak dient de mens. Voor de
eindexamenkandidaten van vwo, havo,
mavo en lbo-c krijgt deze uitspraak met in
gangvan 1980een extra dimensie. Dan mogen
zij tijdens het schriftelijk eindexamen profi
teren van de gemakken van het elektronisch
zakrekenmachientje.
Staatssecretaris De Jong van onderwijs is de
weldoener. Hij vindt dat het hoog tijd wordt
dat de eindexamenkandidaten ontlast wor
den van het weliswaar noodzakelijke, maar
„domme" en tijdrovende rekenwerk bij de
uitwerking van de opgaven. Dat cijferwerk
mag na 1980 worden overgelaten aan het
feilloze, elektronische brein van een hand
zaam apparaatje. De hierdoor gewonnen
tijdwinst kan worden geïnvesteerd in de
wareproblemendieindeopgaven verscholen
zitten. Althans behoren te zitten.
„Want", zo stelt de staatssecretaris, „het
wordt dan mogelijk problemen aan te snijden
die men nu vermijdt vanwege het te veel
eisende rekenwerk. Als de leerlingen de be
schikking krijgen over elektronische reke-
napparatuur. kan men hen confronteren met
chte problemen in plaats van met studeerka
merproblemen".
De staatssecretaris voegt er desgevraagd wel
aan toedathetnietdebedoelingisdatna 1980
de eindexamenopgaven ook moeilijker zullen
worden. „Hetblijftophetzelfde niveau Alleen
zullen er andere problemen aan de orde wor
den gesteld".
De heer De Buger van de commisssie
eindexamen voortgezet onderwijs verduide
lijkt. „Natuurlijk worden de opgaven met
moeilijker gemaakt. Ze worden wel na
tuurlijker. Nu maken we. om het rekenwerk
minder tijdrovend te maken, gebruik van afge-
rondegetallen.Maarnal980zullenwegebrmk
kunnen maken van de echte getallen"
De invoering van het elektronische brein op
de eindexamens valt bij de betrokken par
tijen in goede aarde. De leden van decommis-
siezijn content (per slot van rekening hadden
juist zij aangedrongen op invoering van het
zakrekenmachientje), de leerlingen zijn blij,
het onderwijzend personeel ziet voordelen en
de fabrikanten van de machientjes gnuiven,
omdat ze de kassa al horen rinkelen, want de
vraag zal met vele tienduizenden stijgen.
Ontevreden zijn de mensen die vrezen dat de
invoering van het elektronisch zakreken
machientje een geestelijke luiheid in de hand
werkt „Dat gevaar zit er inderdaad wel in.
Maarjemoetnietvergetendaterindeeersteen
tweede klassen nog altijd wel aan hoofdreke-
nen wordt gedaan, hoewel dat over het alge
meen minder frequent gebeurt. Maar ik vind
dat toch met zo'n groot bezwaar We maken
dagelij ks gebruik van de mogelijkheden die de
moderne techniek verschaft. En het is toch te
gekdatjeannol978deleerlingennogingewik-
kelde rekenopdrachten laat doen, zonder dat
ze van de techniek gebruik mogen maken
aldus de heer De Buger
Woordvoerder Roefs van het Nederlands Ge
nootschap van Leraren denkt er ook positief
over „Ais je instrumenten kunt gebruiken
voor ingewikkelde berekeningen, dan kan ik
dat alleen maar toejuichen. Per slot van reke
ning doen ze dat in het bedrijfsleven ook. De
mechanisatie moet echter niet zover gaan dat
we het oplossen van eenvoudige rekenp
roblemen met het hoofd afleren".
Veel eerder
Bij het bedrijf Dixon, dat de zakreken-
machientjes op de markt brengt, meent een
woordvoerder, dat men de elektronische
breinen veel eerder op de scholen had moeten
invoeren. „Het is toch niet reëel dat ze niet
gebruikt mochten worden op deexamens. In
het bedrijfsleven makenzeerook veelvuldig
gebruik van. dus waarom zou jemensendieop
het punt staan het bedrijfsleven in te stappen
er niet mee laten werken. Als jeeffectief wilt
werken, dan heb je calculators nodig. Tijd is
geld".
De industrie heeft een grote veelsoortigheid
aan elektronische rekenmachientjes op de
markt gedeponeerd. Er zijn apparaten die
niet meer kunnen dan optellen, aftrekken,
delen en vermenigvuldigen (veel gebruikt
door huisvrouwen die in de supermarkt het
werk van de caissire controleren), maar er
zijn ook apparaten die met een paar een
voudige handelingen de meest ingewikkelde
wiskundige rekensommen voor je oplossen.
Het verschil openbaart zich vooral in de prijs.
Zit het gevaaremiet in dat in deze t ijd waarin
het onderwijs streeft naar gelijke kansen
voor iedereen de portemonnee van pa toch
nog zijn invloed laat gelden?
Staatssecretaris De Jong vindt van niet. Hij
vindt de prijzen van de apparaten zo I aag, dat
ze voor elke beurs toegankelijk zijn. De heer
De Buger: „Het argument dat dieapparaten te
kostbaar zijn, gaat niet meer op. Voor vijftig
gulden kun je al zo'n apparaat kopen". Bij
Dixon heeft men andere verwachtingen van
deprijs.„Jekuntvoorviertientjesinderdaad
wel slagen, maar dezakrekenmachinesdie ze
bijheteindexamennodighebben, variëren in
prijs van honderd tot tweehonderd gulden.
Ach, dat geld kunnen de scholieren toch zelf
wel verdienen. Ze kunnen een krantenwijkje
nemen. Maar je ziet trouwens de ontwikke
ling dat scholen de zak rekenmachines zelf
kopen en aan de leerlingen beschikbaar stel
len. Overigens merk je nu al dat ontzettend
veel scholieren een zakrekenmachine ko
pen".
Bij het Genootschap van Leraren meent de
heer Roefs dat de uitvoering van het plan van
staatssecretaris De Jong niet tot gevolg mag
hebben dat de ene leerling dank zij de finan
ciële draagkracht van pa sneller het reken
werk af kan hebben dan een ander. „Er zal
gebruik gemaakt moeten worden van stan-
daardapparatuur".
