Volksproces Moro op idee
van Pasolini geïnspireerd
Strijd om
opvolging
Mitterrand
Wordt 'stoelen-verdeling' van Zeelands nieuwe
gedeputeerden duidelijk achterhoede-gevecht?
PZC/o
nader bekeken
VRIJDAG 31 MAART 1978
opinie en achtergrond
(Door Hein ten Kortenaar)
Rome - De Italiaanse dichter-fïlmregisseur Pierpaolo Pasolini stelde zich in de laatste maanden
voor zijn gewelddadige dood in 1975 een „proces" voor, dat op alle pleinen van Italië zou moeten
worden gehouden tegen het christen-democratische regime. Een proces waarbij de aanklacht zou
bestaan uit dertig jaar corruptie, onbekwaamheid, bezetting van alle wezenlijke knooppunten van
de staat, poging tot splijting van de arbeidersbeweging door opname van de socialisten in de
centrumlinkse coalitie, met het doel de communistische partij te isoleren, medeplichtigheid, of
minstens medeweten, van de staatsveiligheidsdienst aan de fascistische terreurdaden en pogingen
tot staatsgrepen, kortom, alle verwijten die links-Italië in de loop van de jaren had opgezameld en
die voor een groot deel van het kiezerskorps in 1976 aanleiding werd tot de zwenking naar links.
Dezelfde verwijten worden opgesomd
in het „Communiqué nr. 2" van de Rode
Brigades, dat op paaszaterdag, met een
tussenruimte van een half uur, in vier
verschillende steden werd gevonden.
Ook hier vormen ze de aanklacht in een
proces dat in de persoon van oud-pre
mier Aldo Moro tegen de christen-de
mocratische partij zal worden gevoerd
Maar in plaats van een openbaar proces
op alle pleinen van het land. gaat het
hier om een geheim ..volkstribunaal''
dat in een verborgen volksgevangenis
recht spreekt uit naam van een niet ge
codificeerde „proletarische justitie"
Het is duidelijk dat de Rode Brigades
hiermee aansluiting zoeken bij het
linkse ongenoegen, dat zowel binnen als
buiten de communistische partij is ge
groeid sinds partijleider Enrico Berli-
nguer zich met onvoorstelbare in
schikkelijkheid liet inpakken door de
christen-democraten, en met name door
hun voorzitter Aldo Moro.
Maar terwijl Pasolini's idee. hoe on
realistisch en dichterlijk ook. in brede
kringen van links weerklank kon vin
den. wordt het volksproces van de Rode
Brigades bijna eenstemmig afgewezen
Met welk recht, zo vraagt men zich af.
roepen de brigadisten zich uit tot volks
rechters, en waar is dan wel het volk dat
ze daartoe afgevaardigd heeft? En als zij
in de laatste zin van hun communiquèer
betuigen „aan de kameraden Lorenzo
Iannucci en Fausto Tinelli" (die in Mi
laan een dag na Moro's ontvoering,
vermoedelijk door fascisten, werden
vermoord), dan houdt het linkse jon
gerencentrum waartoe de twee behoor
den, onmiddellijk een assemblée.
waarin het compliment als „ongewenst"
wordt geretourneerd.
Toch blijven de brigadisten zich, on
danks het algemene protest van de be
volking tegen hun terrorisme, over
tuigd tonen de voorhoede te vormen
van een „strijdende communistische
partij" die zij in oprichting wanen.
Geen realisme
Hun gebrek aan reaüsme valt voor een
deel te verklaren uit hun geschiedenis.
De oorspronkelijke kern, waarvan de
meesten nu dood of gevangen zijn.
kwam voort uit het sterk links-politiek
gekleurde studentenverzet van de jaren
'60. met name aan de sociologische fa
culteit van Trente. Hier dreven zij, on
der leiding van Renato Curcio, die nu in
Turijn terecht staat, en van zijn vrouw
Margherita („Mara") Cagol, omgeko
men in een vuurgevecht met de politie,
steeds verder naar links. Na een kort
oponthoud in de marxistisch-leninisti-
sche partij, sloten zij zich in Milaan aan
bij het „Stadscollektiefdat zich bezig
hield met huizen kraken en andere vor
men van burgerlijke ongehoorzaam
heid. Ze wilden alles ineens voor het
proletariaat, maar toen de staat zich
daar krachtdadig tegen verzette en er
van de beloofde sociale hervormingen
van centrum-links weinig of niets te
recht kwam. besloot een kleine groep
dat het ogenblik gekomen was om de
gewapende strijd met de staat aan de
binden
Ze keken neer op wat zij beschouwden
als het „burgerlijk anarchisme" van de
Westduitse Baader-Meinhofgroep. Ze
lieten zich eerder inspireren door de
Zuidamerikaanse klandestiene strij
dorganisaties. zoals de Tupamaros.
waarvan ze de geschriften ijverig bestu
deerden en de methoden navolgden. Zo
waren er al eerder zgn. volksprocessen,
tegen bedrijfsleiders en personeelchefs
van grote fabrieken, en in 1974 het be
roemdste, tegen de rechter Mario Sossi
uit Genua, die na ruim een maand „in
voorlopige vrijheid" werd gesteld,
hoewel hun eis tot vrijlating van een
aantal geestverwanten uit Italiaanse
gevangenissen niet was ingewilligd. Het
waren voornamelijk demonstratieve ac
ties. onder het motto „eén man treffen,
om er honderd op te voeden"
Maar sindsdien volgde een lange serie
politieke moorden, en het vermoeden
bestaat dat na de arrestatie van Curcio
de tweede generatie van Rode-Brigadis-
ten een veel hardere lijn is gaan volgen
Zij roepen nu ook. in hun communiqué
van paaszaterdag, op tot de vorming
van een „revolutionaire internationale"
en noemen de Palestijnse bevrijdings
beweging, de westduitse Rote Armee
Fraktion. de Ierse vrijheidsstrijders en
de Zuidamerikaanse guerrillero's als
hun medestanders in de oorlog tegen
„de imperialistische staten van de mul
tinationale ondernemingen". In hun
dogmatische logica zit het allemaal y-
zersterk in elkaar, maar het lijkt er toch
op dat de Rode Brigades, in hun on
doordringbare klandestiniteit, het zicht
op de realiteit verloren hebben en in
Italië en Europa een prerevolutionaire
toestand menen te ontwaren die in wer
kelijkheid niet bestaat.
Dat ten slotte ook het gewone mis
daad-milieu zich tot het uiterste getergd
voe't door de enorme politieactiviteiten
in het hele land. en graag bereid is de
politie een handje te helpen bij het op
sporen van Moro's ontvoerders, mag ge
redelijk worden aangenomen. In die zin
moet men ook het folkloristische be
richt verstaan dat de mafia de oorlog
verklaard zou hebben aan de Rode bri
gades. Natuurlijk is er in heel Italié geen
mens die zich als woordvoerder van de
mafia zal opwerpen, maar dat de. mafia
de rode politieke delinquenten als na
tuurlijke vijanden beschouwt en daar
van in de gevangenissen meermalen
hardhandig blijk heeft gegeven, is een
algemeen bekend feit Het is wel zeker
dat de politie maar al te graag gebruik
zal maken van de medewerking die ze in
deze omstandigheden uit die hoek zal
kunnen krijgen
WD EISEN
WJ EISEN
HOGERE
MEN
Aldo Moro, gefotografeerd in gevangenschap
FRANCOIS MITTERAND
PARIJS - Na de verkiezingsnederlaag
van de linkse oppositie beginnen in
het socialistische kamp de aanvoer
ders der diverse stromingen elkaar al
de haren uit het hoofd te trekken in de
strijd om de leiders-stoel. Maar hoe
meer ze krakelen, hoe minder het
Francois Mitterrand, de oude en al
vier maal dramatisch verslagen
slimme vos zal kosten om te blijven
zitten waar hij zit. Wie weet tot aan de
presidentsverkiezingen van 1981 toe.
In deze nog prille beginfase van de
stryd gaat het tussen de linkervleugel
onder leiding van Jean Pierre Chev-
nement en de rechtervleugel aange
voerd door Michel Rocard Het
openingsschot werd gelost door Ro
card die zich voor de verkiezingen zo
veel mogelijk in de buurt van Mit
terrand ophield Het socialistische
weekblad „Le Nouvel Observateur"
drukte een interview met Rocard af en
versierde zijn voorpagina met diens
portret Wat Rocard. als hoveling van
de leider, toch weer een doelpunt ople
verde
In dit interview is de 48-jarige profes-
sorszoon uiterst bits tegenover de
communisten. Hij vindt dat ze het sta
linisme op een aantal belangrijke pun
ten toch nog niet hebben afgeschaft
En hij vuurt zijn pijlen af in de richting
van Chevenement en diens groep
waarvan hij vindt dat ze „de afgelopen
drie jaar geen enkel origineel idee
meer hebben gehad"
Rocard behoort net als Chevenement
tot de intellectuele elite van het land
Rocard is „inspecteur van belastin
gen", een van de hoogste rangen in de
administratie Chevenement is een
„enarque", dat wil zeggen dat hij de
ENA bezocht, de topschool die minis
ters, premiers en captains of industrie
kweekt
Doctrines
Chevenement antwoordde Rocard in
het socialistische dagblad „Le Matin"
Zonder namen te noemen be
schuldigde hij de vleugel van Rocard
er van dat die eropuit is de socialisten
te sturen in de richting van een „Frans
Bad Godesberg". Het was in Bad Go-
desberg in 1959 dat de Westduitse so
ciaal-democraten uit hun program de
naam van Marx en iedere herinnering
aan diens doctrines voorgoed verwij
derden
Bovendien xs Chevenement er bang
voor dat diezelfde „sociaal-democrati
sche" vleugel onder aanvoering van
Rocard wel eens de weg van de Por
tugese socialistenleider Soares zou
willen bewandelen, en daar hebben de
linkse socialisten in Frankrijk een
even heilige afkeer van als de linkse
socialisten in ons land.
In feite tekenden deze beide richtin
gen - de ene de kant van de communis
ten op. de andere die van de sociaal-
democratie - zich al af op het laatste
partijcongres van de socialisten, af
gelopen juni in Nantes. Mitterrand zag
toen ternauwernood kans Cheven
ement en zijn mannen onder de duim
te houden. Toch waren die het geweest
die niet aileen Mitterrand uit de
woestijn hadden teruggeroepen,
waarin hij geraakt was nadat hij de
presidentsverkiezingen van '74 verlo
renhad Het was ook Chevenement die
een belangrijk aandeel had in de tot
standkoming van het gemeen
schappelijk regeerprogramma met de
communisten, dat na het verkiezings
debacle van deze maand zonder bloe
men ter aarde is besteld.
De machtspositie van Mitterrand
blijft bestaan door het feit dat hij als
enige de kemphanen uit elkaar weet
te houden. De kans dat hij zelf in de
kuif wordt gepikt en zich uit de strijd
moet terugtrekken, wordt in be
paalde kringen echter al handenwrij
vend overwogen.
O m maar eens een uitspraak te bezigen die
de laatste jaren nogal opgeld deed bij be
paalde politici: de uitslag van de jongste
statenverkiezingen in Zeeland 'is volkomen
duidelijk' als het gaat om de vraag wie
straks in het provinciehuis op de zes gede
puteerden-zetels moeten worden gehesen.
Het verlies dat de combinatie SGP-GPV
(lijstverbinding, nu terug van 6 naar 4 zetels)
heeft moeten incasseren betekent dat de tot
voor kort meest onzekere factor is verdwe
nen. Het staat vrijwel vast dat na 1 juni aan
staande het gezelschap Zeeuwse gedepu
teerden zal bestaan uit: 2 CDA-ers, 2 PvdA-
ers en 2 WD-ers.
Devoorzitter van de grootste club in de
'nieuwe' staten van Zeeland, drs H Evers dijk
(CDA. 17 zetels) zal tegen aanstaande maan
dag zyn collegae-fractieaanvoerders voor een
eerste gesprek over de zogeheten college-
vorming bijeenroepen En bij die gelegenheid
zal dan wel blijken dat het CDA (hoewel mis
schien een poging in die richting wordt on
dernomen) onvoldoende politieke ma
noeuvreerruimte heeft om voor de SGP een
gs-zetel te kunnen verdedigen. Vóór de ver
kiezingen lag dat anders Uitgaande van de
positie die de SGP-GPV-combinatie had en
ook een beetje om voor zichzelf rugdekking te
hebben tegen scherp spel van de kant van de
PvdA was men in CDA-kringen serieus van
plan zich sterk te maken voor een SGP-gede-
puteerde. Gedacht werd aan kandidaten als
G van den Berg. burgemeester van Sint-
Philipsland en C G Boender, burgemeester
van Mariekerke. Het CDA had zich voorge
nomen deze confessionele kandidatuur te
steunen aaneezien ze zou kunnen dienen als
'vervanging' van een van de drie huidige ge
deputeerden-plaatsen (Van den Bos. Kaland
en Van Geesbergen) die het CDA bezet op
basis van de verkiezingsresultaten die in 1974
de toen nog afzonderlijk opererende ARP.
CHU en KVP hadden behaald. Het was na
melijk van het begin af zo helder als glas dat
met name PvdA en WD een derde gs-post
voor de christen-democraten buiten bereik
zouden houden. Daartegenover had ook de
SGP laten blijken dat men zich terwille van
het CDA niet opnieuw (zoals vier jaar terug
gebeurde) 'buiten spel' zou laten zetten.
De vraag of de zesde gedeputeerde in het
nieuwe dagelijks bestuur van de provincie
wel of niet van de WD moet komen, is na de
kiezersuitspraak van eergisteren eigenlijk
geen vraag meer. PvdA-fractievoorzitter
Don en WD-voorman Hoekstra hebben erin
hun eerste reactie op de stembusuitslagen
niet veel onduidelijkheden over opengela-
tenl Don laat weten dat de confessionelen in
de staten geen meerderheid hebben: het is 21
(CDA/SGP) tegenover 26 (de overigen Op
basis van die verhouding zal hij een derde
CDA-gedeputeerde niet helpen kiezen. Hij
vindt dat de WD in een toekomstig college
met 2 gedeputeerden tegen 8 statenzetels
wel wat 'overbedeeld' is. maar heeft laten
doorschemeren dat hij zich tegen een college
met twee gedeputeerden voor de drie groot
ste groeperingen niet zal verzetten.
Hoekstra denkt er al net zo over. Van zijn
WD-fractie is in ieder geval niet te ver
wachten dat ze er daar aan zullen meewer
ken, het CDA aan drie gedeputeerden te hel
pen. Dat zou er namelijk op neerkomen dat
de WD ten koste van zichzelf het CDA mede
'overbedeell'. En één keer zoiets (de nu ach
terliggende periode 1974-1978) vindt dc WD
wat dat betreft genoeg.
Voor het CDA blijven er dus niet veel andere
mogelijkheden over dan de oplossing van 2
gedeputeerden op 17 statenzetels accepte
ren. Deze fractie heeft zich er steeds voor
stander van getoond dat het college van ge
deputeerden een zo 'breed mogelijke af
spiegeling' moet vormen van de politiekek-
rachtsverhoudingen in provinciale staten,
gebaseerd op overeenstemming over het
programma over het beleid dat in de ko
mende vierjaar moet worden gevoerd. Met de
WD denkt het CDA wel tot een akkoord te
kunnen komen over beleidsafspraken. Ge
zien landelijke coalitie CDA-WD kunnen de
christen-democraten in de provincie de libe
ralen ook niet te zeer dwarszitten Wil het
CDA de 'afspiegeling' waar maken, dan kan
deze fractie ook de PvdA als op-één-na-
grootste partij in de staten niet samen met de
WD (25 van de 47 zetels) de deur wijzen
Even aangenomen dat het straks in juni
bij de verkiezing van de zes gedeputeerden
uit de 'nieuwe' staten allemaal loopt zoals
de kiezer dan 'volkomen duidelijk heeft ge
maakt' dat het moet gebeuren, - wie zullen
dan op die verhoogd geplaatste stoelen in de
Zeeuwse statenzaal plaats nemen? Ook
daarover staat eigenlijk al bijna alles op
voorhand vast.
Voor de PvdA zullen dat zijn: de huidige ge
deputeerde mr J P. Boersma en de huidige
fractievoorzitter W Don. Voor het CDA de
huidige gedeputeerde A L van Geesbereen
en het statenlid P. G. van den Bosse (afkom
stig uit CHU-kring), momenteel gemeente
secretaris te Axel. Voor de WD wordt in
ieder geval gedeputeerde de huidige fractie
voorzitter J. Hoekstra, gemeente-ambtenaar
van Oostburg. Naast hem wordt als de meest
serieuze kandidaat getipt de heer J. D. de
Voogd, op het ogenblik kamerlid voor de
WD. afkomstig uit Vlissingen. Vorigjaar de
cember bij de vorming van het kabinet-Van
Agt kwam hij als opvolger op de WD-lijst in
het parlement. Helemaal zeker of hij zich na
zo'n korte tijd alweer van het Binnenhof zal
terugtrekken om in Zeeland gedeputeerde te
worden is het niet. Wel heeft de WD-er De
Voogd bij herhaling te kennen gegeven dat
hij voor de post van gs-lid veel voelt. Aan de
andere kant heeft bil voor zijn al dan niet
aanblijven in Den Haag de uitslag van de
statenverkiezingen als een graadmeter voor
de positie van het kabinet-Van Agt be
schouwd Mocht het kamerlid De Voogd de
voorkeur geven aan zijn huidige politieke
post dan staat bij de WD de heer L A M
Elenbaas uit Scherpenisse (statenlid sinds
1970) voor een zetel in het college van gs
klaar
blijft er over de verdeling en de beman
ning van het nieuwe Zeeuwse college van gs
in wezen nog maar weinig te raden over, - er
zal tussen nu en juni in de vijf fractiekamers
en later tussen de voormannen van de ver
schillende partijen nog wel een stevige rob
ber worden gevochten over de 'zwaarte' van
de verschillende portefeuilles, die de zes ge
deputeerden onder hun beheer krijgen en
over de inhoud van het provinciale 're
geerprogramma' voor dc komende vier jaar.
Waar er in de zetelverdeling volgens een
sleutel van 2-2-2 sprake is van 'overbedeling'
voor de WD (Hoekstra erkent dat zelf), zal
bij de samenstelling van de portfeuilles wel
met dit element rekening worden gehouden.
Het werkelijke touwtrekken daarover zal
zich vooral afspelen tussen CDA en PvdA,
die elkaar wat zeteltal in de staten (res
pectievelijk 17 en 16) betreft niet veel ontlo
pen.
Aan het begin van de vorige 'rit', toen ARP.
CHU en KVP Aan het begin van de vorige
'rit', toen ARP, CHU en KVP elk één gedepu
teerde mochten leveren en de PvdA twee,
hebben de socialisten zware portefeuille-ei
sen gesteld. Dit keer zal het CDA met een
gelijke bezetting aan gedeputeerden als de
PvdA aan hoge verlangens van de socialisten
waarschijnlijk heel wat minder toeschietelijk
willen tegemoetkomen. Hetzelfde geldt voor
het 'regeerprogramma' CDA en PvdA zullen
elkaar daarop waarschijnlijk weinig willen
inleveren. Het is zelfs niet denkbeeldig dat er
in dat overleg nu en dan een blokvorming zal
optreden. Tot de nogal 'gewichtige' onder
delen van de gs-portefeuilles behoren: eco
nomische zaken, ruimtelijke ordening, mi
lieu. energie, havenschappen en waterstaat.
Zoals het er nu uitziet zou er wel eens een
flinke verschuiving kunnen optreden.
He, vertrek van vier van de huidige gede
puteerden (Van den Bos, ARP; Kaland. CHU;
Stenvert, PvdA en Schlingemann, WD) en
de recrutering van een nieuw viertal uit de
'oude' bezetting van de 'nieuwe' staten heeft
ook directe gevolgen voor de leiding van de
statenfracties.
Het aantal fracties is door de uitslag van de
verkiezingen teruggebracht van 7 naar 5
(GPV PPR en BP werden weggevaagd, D'66
kwam terug). Van die vijf fracties behouden
er twee hun huidige voorzitter: drs H. Ever-
sdijk blijft het CDA aanvoeren en de heer R.
van Ommeren (gemeentesecretaris van
Zierikzee) wordt opmeuw voorzitter van de
SGP-fractie. Bij de PvdA zal een opvolger
moeten komen voor de heer W Don. die
straks gedeputeerde wordt De PvdA-fractie
die per 1 juni aantreedt telt tien nieuwe ge
zichten. Als nieuwe aanvoerder van de club
wordt algemeen de heer H.Venekamp (sta
tenlid sinds 1974). leraar te Tholen genoemd
En dan zullen (voor het eerst in de historie
van de Zeeuwse staten) twee fracties onder
leiding komen van een vrouw. Voor de VVD
wordt dat mevrouw E. Maris-Koster (staten
lid sinds 1974) uit Zaamslag. D'66 stapt de
Zeeuwse statenzaal binnen met aan liet
hoofd van de tweemansfractie mevrouw J L
A Boogerd-Quaak
De verkiezingsuitslag voor provinciale sta
ten van Zeeland is duidelijk geweest Langs
de lijnen van de politieke logica geredeneerd
kan het 'vervolg' beperkt blijven tot achter
hoedegevechten. De uitkomst lijkt 'van
zelfsprekend'. Wanneer hoorden we zo'n op
merking ook weer eerder?
KEES VAN DER MAAS
