WAAROM WIL JE
BOER WORDEN?
Je zit in je eentje een hele dag
op een tractor in een lege polder
EET MEER FRUIT!
VAN EEGHENHUIS
MET DE
VOETEN
INDE
ZEEUWSE KLEI
extta
Dick Eveleens:
ZEEUWSCH-VLAANDEREN
Twaalf jonge boeren in het Van Eeghenhuis.
AARDENBURG - In het Van Eeghenhuis te Aardenburg
kwam een groep jonge Zeeuwse boeren en boerinnen bijeen,
voor het themaweekend rond de vraag: 'Waarom word je
boer'. Het was de eerste keer dat een dergelijk weekend op
initiatief van de Provinciale Agrarische Kommissie in Zee
land georganiseerd werd. Al negen jaar werken PAK en
RAK Regionale Agrarische Kommissie) aan vorming en be
wustwording van de Zeeuwse boerenjongeren. Wegens ge
brek aan beroepskrachten (sinds kort hebben ze er eenen
organisatievermogen kunnen deze commissies echter maar
25% van de jonge boeren bereiken.
In het agrarisch weekend ging het erom, hoe de deelnemers
tegenover het zelfstandig onderneer schap staan en welke
venuachtingen ze van de toekomst hebben. De voor- en nade
len van het boer zijn werden op een rijtje gezet, zelfstandig
heid van de ondernemer op waarde getoetst en de positie van
de jongeren in de landbouworganisatie's aan vragen onder
worpen. Tot slot was er een forum met mensen uit de praktijk,
waar hoofdzakelijk de toekomstvisies tegenover elkaar wer
den gesteld.
Allerlei beleidszaken kwamen aan de orde, iets waar jongeren
in RAK en PAK weinig aan toe komen. De mogelijkheden en
de motivatie ontbreekt bij veel leden; cursusleider Dick Eve
leens van het Van Eeghenhuis ziet het als het niet functione
ren van een democratie.
Ook voorzitter van het PAK, Jos de Regt, beklaagt zich over de
belangenbehartiging van jongeren in de landbouworganisa
ties. „Het specifieke belang van de jongerenorganisatie wordt
niet gezien".
Het cursusweékeind werd na afloop als 'zinnig' en 'baanbre
kend' gezien door de deelnemers. „Een dergelijk weekeind
maakt het vormen van een eigen mening mogelijk", „het geeft
denkstof' en "je staat bij sommige dingen anders niet stil".
AARDENBURG - De toekomst ziet er niet aanlokkelijk uit voor jonge boeren, de positie van de
'gemiddelde' boer is onzeker. Komt er een beleid afgestemd op middenbedrijven of niet? Welk beleid is
er nu? Meningen en inzichten passeerden de revue tijdens het thematisch vormingsweekend in het
Van Eeghenhuis te Aardenburg waar een. Ondanks verschillen van inzicht is iedereen het er over
eens, dat er een kentering moet komen in de landbouw, sociaal, economisch en politiek gezien.
De zorg om het bestaan is voor veel boeren zeer reëel. Ze gaan met veel geld om, de arbeidsplaats die
ze zélf moeten financieren kost al gauw een miljoen. Het verkopen van de produkten levert spannin
gen op, als je tenminste niet geheel afhankelijk wil zijn van de agrarische verwerkende industrieën en
van de toeleveringsbedrijven.
Een zelfstandig boer (of ondernemer)
werd aoor de groep gedefinieerd als:
'Iemand die met inzet van kapitaal,
kennis en arbeid een inkomen verwerft
en daar zelf de risico's bij draagt'. Con
tractteelt werd door hen gezien als een
vrije keuze die men maakt naar eigen
inzicht... Het ligt echter niet zo een
voudig, beperkingen die door de over
heid ingesteld worden, een vangnet van
richt-., garantie- en drempelprijzen
Zonder beperkende bepalingen komt er
een moordende concurrentie. Binnen de
beperkingen is de boer zelfstandig maar
de vraag is of het nog veel uitmaakt.
Terrie, de man met het meeste ervaring
inverenigings-, club- en commissiewerk
van alle deelnemers (zo'n 14 niet-be-
taalde banen bij de onder meerhet RAK
OostrZeeuwsch-Vlaanderen), om
schrijft de boer als 'iemand die in een
steeds nauwer wordende cirkel staat en
die cirkel stelt zijn vrijheid voor".
Je moet volgens hem onderscheid ma
ken tussen zelfstandigheid en onder
neming. Invloed van de overheid op het
bouwplan bijvoorbeeld, betekent
beëindiging van het ondernemerschap.
Het hoogste ideaal is echter niet de on
derneming maar de vrijheid van han
delen: 'daar moet aan vast gehouden
worden'.
Voordelen
Jos de Regt uit Kapelle-Biezelinge,
voorzitter van het PAK vindt de voor
delen van het boer zijn: eigen werk re
gelen, het dragen van eigen verant
woordelijkheid. niet totaal vervreemd
rijn van het eindprodukt en direct con
tact met de natuur, maar betrekkelijk.
Jn je eentje zit je een hele dag op een
traktor in een lege polder. Je kijkt te
gen de e onomische kant van de natuur
en indirect denk je in termen van geld.
We zitten in een prestatiemaat
schappij, als je wilt rondkomen moetje
wat presteren. In de natuur staan is
maar betrekkelijk, je staat immers bij
cultuurgewassen'.
De nadelen van minder en moeilijker
sociaal, cultureel en educatief contact
met de rest van de samenleving werden
door de meeste jongeren in de groep ge
voeld: „Het kost extra inspanning om er
bij te horen". „Je moet moeite doen om
in het dorp contact te houden". Opval
lend was dat de vrouwen makkelijker
dachten dan de mannen over vakantie
nemen. „Je moet het gewoon doen op
een geschikt moment", zeggen ze. Bij de
veeteelt ligt dit aanzienlijk moeilijker
stad, kan aan de boeren geen hogere
prijzen geven voor hun produkten. De
overschotten vormen een geweldig pro
bleem. De ontwikkeling is verder
gaande sanering van kleine bedrijven:
'de boer zit in de hoek waar de klappen
vallen' en 'er is sprake van een wind
hondenrace waar de winnaar mag
doorlopen'. Het beeld spreekt de jonge
boeren weinig aan, ze zouden wel anders
willen maar hoe, we kunnen niet een
voudig aangeven hoe dat zou moeten.
Ballon
dan bij de landbouw, waar de winter een Het zich richten op hogere winst en zelf-
rustige periode is.
Het is een feit dat er op de boerderijen
minder sociale contacten zijn dan in
menig ander beroep en dat de jonge boe
ren niet zo mobiel zijn om gemakkelijk
iets anders te kunnen ondernemen als
ze zouden willen. De beslissing om boer
te worden neem je voor lange tijd. De
voordelen schijnen steeds verder te zoe-
ken, zeker als de bedreiging van sane
ring, die veel Tdêlne boeren boven het
hoofd hangt, erbij betrokken wordt.
„Je moet cr niet aan beginnen als je
geen levensvatbaar bedrijf hebt, on
dernemerschap is competitie' en 'in
plaats van economisch denken moet je
aan je geluk werken'. Het zijn opmer
kingen tijdens de forumdiscussie, waar
de heer Van de Vijver, landbouwer en
werkzaam in een coöperatie, aan toe
voegt: „Ondememingschap uit zich in
een groot aantal activiteiten, durf i s be
langrijk". Over de nabije toekomst is
hij weinig optimistisch. Vooral de
energiekosten (meststoffen en derge
lijke) moeten volgens de heer Van de
Vijver veel verder in de landbouw
worden doorberekend. De kansen op
een onbezorgd boerenbestaan lijken
gering.
Het EG-beleid, gericht op industrie en
standig ondernemerschap alleen,
spreekt deze groep niet langer aan. De
jonge boeren hebben andere normen en
waarden: 'het hoogste ideaal, de onder
neming, is volgens de jonge boeren niet
haalbaar. „Het geïnvesteerde geld haal
je er nooit uit Je werkt om uit de schul
den te blijven". De ballon van 'zelf
standig ondernemerschap' wordt door
geprikt. „Je kaanvaardt bepaalde gren
zen en je komt vooruit om je te handha
ven'.
Ferrie van CampenuitGraauw zegt: „Je
ziet dat de boeren elke dag in macht
afnemen. Contractenstelsels, con-
tingentering. rentesubsidiebeleid, het
zijn allemaal zaken die de zelfstandig
heid van de boer aantasten. Bij ren
tesubsidiebeleid worden plannen opge
steld waar de boer aan moet voldoen. De
bedrijfsvoorlichter oefent controle uit
Beheersovereenkomsten leggen hem
helemaal vast Dezelfde regels voor ze
kerheid als bij werknemers in andere
bedrijven worden in de landbouw inge
voerd'.
Ferrie van Campen wil nadrukkelijk
onderscheid maken tussen zelfstandige
onderneming en zelfstandig werk. Het
onderscheid zit volgens hem in de be
drijfsvoering. "Emotie bij het werk en ri
sico dragen zijn essentiële punten. Het
gaat erom zelf beslissingen te nemen en
verantwoordelijkheid te dragen'.
Het verschil tussen hoe en waarom ligt
aan de basis van dit 'zelfstandigheids'
idee. Het ggaat er niet om, op een markt
te handelen waar de prijzen met de dag
verschillen: deboermoeteen onbezorgd
inkomen kunnen verdienen op zijn be
drijf. Maar het moet niet van schaal
vergroting komen.
De jeugdorganisaties staan een beleid
voor dat gericht is op het 'midden
bedrijf. De huidige ontwikkeling van
schaalvergroting en het consumen
tenbeleid van de EG, die hun financieel
en economish bedreigen, wijzen ze af
"Vorming is de belangrijkste taak, als je
die mist kun je moeilijk over beleids
zaken meepraten', zegt cursusleider
Dick Eveleens, die voorstander is van
een aparte jeugdorganisatie die aan de
bewustwording van de jonge boeren
aandacht zou moeten schenken. Hij
pleit ook voor meer zelfstandigheid
van de Regionale Commissies, finan
cieel zijn die nog aan PJZ, CPJ en KPJ
gebonden. In deze commissies zit hij de
drie levensbeschouwelijke stromingen
naar elkaar toegroeien.
Van de jeugdorganisatie^ is met name
delaatstejaren, een beleidsombuigende
invloed uitgegaan. Toch spreekt het
werk van het RAK weinig jongeren aan:
'Een kwestie van mentaliteit, het komt
wel zo als het komt, volgens sommigen.
Als het in hun straatje valt komen ze wel
maar dan is hetmeestal te laat Zezitten
dan al tegen bedrijfsovername aan".
Een Rak-bestuurslid oppert het plan
om met daspirant-bestuursleden te
gaan werken: „De jongeren vinden zich
niet vertegenwoordigd en op deze ma
nier kunnen ze ervaring opdoen". Die
ervaring in vergaderen en voorbereiding
is nodig omdat het moeilijk is voor de
jongeren, serieus genomen te worden bij
de diverse landbouwvergaderingen,
waar allemaal mensen zitten met grote
sigaren".
„Je moetje helemaal waar maken", zegt
Jos de Regt Alle sprekers in het Van
Eeghenhuis waren het er mee eens dat
de jeugd en de vrouwen meer kansen
moeten krijgen in de organisaties. Inte
ressant is dat in april bekend wordt op
het ZLM-bestuur al dan niet besluit
vrouwen in zijn midden toe te laten.
De boer wordt mens
Henk Krijger uit Biggekerke maakt de
opmerking dat 'de boer mens wordt'.
Hij moet beslissen of hij verder gaat
met het 10 hectare grote bedrijf van zijn
vader of als controleur bij de warenwet
aan de kost wil komen. En anders biedt
een halve baan bij een grote boer mis
schien uitkomst als aanvulling op het
eigen huis. Deze beslissing kon hij ook
na di t weekeind nog niet direct nemen.
De heer Oggel, secretaris van de ZLM
raadde hem aan zijn mogelijkheden op
timaal te benutten en een of andere op
leiding te volgen. ,.Neem afstanddurf is
belangrijk, kijk niet altijd naar je
buurman maar probeer zelf dingen uit".
Misschien kan Henk konijnen gaan fok
ken, hij had gelezen dat het wel meer
gedaan werd. voor de export. Op het
ogenblik heeft hij geen werk, pas als het
eerste groen ontluikt, kan hij weer aan
de slag. Deze winter zal hij in het RAK
verder praten over dit weekeind, de
vorming moet doorgaan. Misschien
worden er meer van deze cursussen
georganiseerd.
Als het aan oud-voorzitter van de
CBTB, Tonny Verhage, ligt zullen ini
tiatieven van PAK en NAJK (Neder
landse bundeling van belangenbeharti
ging) zoals dit weekeind vervolgd wor
den. 'Geen boeren schijnbewegingen',
betoogde hij. „Er is bewustwording van
de boeren nodig. De landbouw moet
volwassener worden, ze heeftmeer func
ties. De agrarische wereld moet meer
ingepast worden in het maatschappe
lijk leven. Aan de basis liggen de ver
schillen. Er is een spanningsveld tussen
de economisch-politieke ontwikkeling
en het aanpassingsvermogen van de
boeren). Solidariteit is verrekte moei
lijk'.
Jackie Puijenbroek
l los de Regt
Wie
ie wil er nog een sinaasappeltje? Er zijn er genoeg, ze
liggen te rotten in de kistjes.
Ach, als wijlen onze goede zeeheld Piet Hein - met te ver
warren met Albert van die geslachtsnaam - toch had ge
weten dat zijn appeltjes van oranje na eeuwen zo besmet
zouden geraken! Hij zou ongetwijfeld het spul uit zijn zil
vervloot hébben laten verwijderen inplaats van ze in
triomf hier naar toe te voeren. DeheerP. Hein is voor deze
import, jarenlang tot treurens toe bezongen, vanaf de
schoolbanken tot bij internationale voetbalwedstrijden.
Nou, dat blijkt dan weer een onterechte hulde te zijn ge
weest. Als de voetbalsupporters straks in Argentinië hun
bek maar dichthouden met: Hij heeft gewonnen de zil-
vervlóóóót. Anders is het daar misschien zo inpakken en
wegwezen geblazen, man ken zich dan de moeite van de
heenreis ivel besparen. Momenteel kun je iemand geen
hatelijker attentie bewijzen dan hem een sinaasappel aan
te bieden.
Eet meer fruit!, is ons tijdenlang toegeblérd; we deden het.
We doen. eigenlijk alles, er zou een wekelijkse kroniek te
schrijven zijn over de ivijze waarop we dagelijks gemani
puleerd worden. Over de zich almaar uitbreidende geva
renzone in ons voedsel Als we ons 's avonds, tot schreiens
toe vermoeid, murw en in de war gebracht door alle tegen
strijdige voorlichting toebereid maken voor de nacht, ne
men we gauw nog een slokje melissana voor onze brood
nodige rust- Met het gevolg dat we half kachel in de koffer
rollen. Ook dat weten we eerst sinds de afgelopen week.
Ik eet geen sinaasappelen meer, zegt de buurvrouw. Ik
ook niet valt een andere haar bij. 'k Heb er gisteren pas
gekocht maar 'k gooi ze weg. Ze zullen de enigen niet zijn
die er zo over denken. Met de sinaasappel was het eertijds
goed te leven, zonder blijkt misschien beter te zijn.
We:
'e zitten aan het ontbijt, het grauwe ochtendlicht van
een namaak winterdag lonkt vals en verraderlijk naar
binnen. Het gevuldefruitmandje staat onder handbereik.
Daar liggen ze met hun blozende engelenkopjes, dejaffa
en de navel. Van kindsbeen af mochten we ze graag,
hoewel ze toen gewoon appelsien hetten en vijf cent per
stuk kostten. Ze bleven ons trouw, waren opbeurend bij
OP DE PONTENEUR
vermoeidheid, traden regelend op na een wat uitbundig
verlopen feestje - geen goud zo goed - zoet of zuur. altijd
verfrissend. Zwijgend nemen we de lachende oranjeklan
tjes uit het mandje en verdonkeremanenze in de afvalbak.
Van illusies met kwik kun je niet leven.
Janneke Dierx-Harms
On
'nze goudeerlijke sinaasappel, altijd goed voor een
licht verteerbaar hapje of sapje, thans op ordinaire wijze
geïndoctrineerd door de klisteerspuit! Hoe haalt iemand
het in zijn hoofd, omwille van de economie van welk land
ook naar de verdoemenis te helpen, een spuit met kwik op
de populairejaffa of navel los te laten? t Kan geen kwaad
zegt de gezondheidsdienst sussend; dat is een paskwil,
voor het kleinste visje dat een beetje kwik zou kunnen
bevatten werden we nog niet zo lang geleden ernstig ge
waarschuwd. En nu opeens zou een kwikappel ons mets
doen! Overigens: wie verlangt er nu ktuik in zijn fruit?
Je zult maar geveld door griep te bed liggen en van hel
aardige bezoek zo'n verkioikkend appeltje voor de dorst
krijgen. Dat moet niet bepaald bevorderlijk voor een
spoedig herstel zijn.
En dan de carnavaleske ruzie tussen die twee -jaffa en
navel-over de schuldvraag. Hardnekkige ontkenningen
over en weer. Aan mijn lijf geenpolonaise zegt de navel, ik
ben brandschoon. Jiietnaiid krijgt de kans mij in te spui
ten Onmogelijk, zegt dejaffa hierop, met mij kan er niets
aan de hand zijn. Ja. dan zullen we het wel zelf gedaan
hebben, is t nou goed?
AARDENBURG - Dick Eve
leens, voorheen directeur van
de Volkshogeschool in Bak-
keveen (Friesland), kwam twee
jaar geleden naar Zeeland. In
het Van Eeghenhuis te Aarden-
burg moest hij het vormings
werk aanvullen met maat
schappij gerichte cursussen.
Zijn opdracht was Het Van
Eeghenhuis met de voeten vas
ter in de Zeeuwse klei te zetten
en het meer te betrekken bij
wat er in de samenleving direct
aan de orde is. Het agrarisch
thema weekend was er een
voorbeeld van.
Cursusleider Dick Eveleens komt uit
Aalsmeer, zijn vader was snijbloemen-
boer. Hij heeft de landbouw hogeschool
doorlopen en specialiseerde zich in
voorlichting. Hij was de eerste die spe
ciaal als vooriichtingsman afstudeerde
Toch is hij later niet in de landbouw-
wereld terechtgekomen. Hij nam een
baan aan bij de Volkshogeschool in
Bakkeveen en werd daar later coördina
tor. Nu was de Volkshogeschool al ja
renlang bezig hier in Zeeland een afde
ling te vestigen. Dertig jaar geleden
wilde men daarvoor de Elderschans in
Aardenburg kopen. Maar in 1976 was er
nog steeds geen Volkshogeschool in
(Advertentie i
Van de Sande
Noordstraat 57 - Terneuzen
Iedere week
een bezoek
waard
Zeeland. Financieel bleek het onhaal
baar. Men zocht aansluiting bij be
staande internaten. Het Van Eeghen
huis zag hierin een nieuw element voor
het vormingswerk en nam Dick Eve
leens in dienst Nu komen hier ook Plat--
telandsvrouwen en dat was voordien
onmogelijk. Over het agrarisch week
end vertelt Dick: Het is een opvallende
ontwikkeling dat jonge boeren zelf hun
belangen gaan beheren. Er is sprake van
bewustwording. Met name de jongeren
hebben succes gehad het beleid om te
buigen. Jonge boeren vinden eigendom
en dergelijke wel aardig maar over het
algemeen kijken ze anders tegen de za
ken aan. Een reden om de jongeren af
zonderlijk te organiseren.
Standbeeld
Het weekend werd voornamelijk be
zocht door leden van de Regionale en
Provinciale Agrarische Kommissies.
Deze kommissies zijn in de zeventiger
jaren overal in Zeeland opgericht toen
een groep ontstond, die zich bewust
werd van zijn belangen. De bestaande
organisaties hadden deze jongeren
weinig te bieden. Daar komen hoofdza
kelijk technische zaken aan de orde of ze
dienen als ontspannings-vereniging. De
Regionale Kommissies ontstonden en
Dick Eveleens ziet hier de drie levensbe
schouwelijke stromingen (algemeen,
katholiek en christelijk) bij elkaar ko
men, iets wat volgens hem zeer toe te
juichen is. Van de boeren zegt Dick
Eveleens: Ze zijn aan de kant geschoven
door de samenleving. Hun status en
macht is afgenomen. Ze zitten in de
hoek waar de klappen vallen. Dertig
procent van de Nederlandse boeren zit
onder het minimum -inkomen. Velen
kunnen dat niet verwerken. Hun so
ciale, economische en geestelijke posi
tie is overgenomen door een andere
middenklasse. Ik heb echt een beetje te
doen met diegenen, die nog niet weten
dat ze van hun standbeeld afgedonderd
zijn. Ze moeten een ander standpunt in
nemen. Oudere boeren worden rechtser
en rechtser. Er is een switch nodig.
In het weekend kwamen zulke zaken
aan de orde. Er werd ingehaakt op din
gen die buiten gebeuren. Het Van Eeg
henhuis is uit zijn isolement, maat
schappelijk relevante zaken komen
meer aan de orde. Je ziet het tegen
woordig dan ook meer in de kranten
staan.
VRIJDAG 10 FEBRUARI 1978
