De tragedie van Putten
ook als boek op de markt
THEATERWERK IN JANUARI
OMSTREDEN VARA-PRODUKTIE OP TV
Jaspenen
Gratama
Tekstpierement
Films
VRIJDAG 30 DECEMBER 1977
(Van onze correspondent Arjeh Kalmani
H.t al voor verschijning: omstreden boek van Willem G. van
Maanen en Koos Groen over het drama dat het dorp Putten in de
oorlog: geteisterd heeft, zal vandaag op dezelfde dag dat het al niet
minder omstreden tv-programma van de VARA over Putten zal
worden uitgezonden, verschijnen. De titel van het boek is aan de
tv-uitzending aangepast. Oorspronkelijk zou het boek Een Ve-
luwse Tragedie gaan heten, maar de titel is nu exact dezelfde als
die van de VARA-film Putten op de Veluwe-Het spoor terug naar
de tragie van 1944.
Een aanwijzing die nieuw voedsel zaï
geven aan de in Putten veelvuldig'
geuite veronderstelling dat het ge
ruchtmakende interview met Willem
van Maanen over één kam geschoren
kan worden met het tv-programma
waaraan Van Maanen - op wiens huis
dinsdagavond door een onbekende
werd geschoten - meewerkt, en aan het
boek waai-van hij een der auteurs is.
Is deze veronderstelling juist? En is de
wees van de Puttenaren voor het boek
over 'hun drama' gegrond?
Laat ik vooropstellen dat het door Koos
Groen geschreven hoofdstuk, dal on
geveer drie vierde van hel 70 pagina's
tellende boek beslaat, volledig losstaat
van de beschouwing die Van Maanen in
het resterende kwart aan het Puttcnse
drama wijdt. Koos Groen, een journa
list die bekendheid heeft verworven
met zijn boek „Landverraders, wat de
den we ermee?", geeft feiten weer: zijn
bijdrage heet ook De Feiten.
Allereerst beschrijft hij de oorlogssitua
tie in Nederland ten tijde van de raz
zia's Dolle Dinsdag, Luchtlanding bij
Arnhem. Spoorwegstaking Dan ont
leedt hij de nogal verwarde situatie
waarin de verzetsgroepen in september
1944 door de bundeling in de Bin
nenlandse Strijdkrachten kwamen te
verkeren om vervolgens de houding van
de Nederlander, en in het bijzonder.van
de Veluwenaar tegenover de bezetter en
tegenover het verzet te analyseren Hij
komt. daarbij overigens tot dezelfde
conclusie die Van Maanen in genoemd
artikel heeft geuit, zij het in ge
nuanceerder bewoordingen?
„Zo ook in Putten, waar het verzet
vooral een zaak is van de 'import' en de
onderduikers" Later vermeldt hij
overigens expliciet dat bij de in Putten
opererende verzetsploegen ook échte
Put tenaren - zoals Harry van Geen. de
zoon van de burgemeester - zitten
Duid olijk
Vanuil de algemene inleiding werkt
Koos Groen langzaam naar Putten toe
naar de aanslag bij de Oldenallerbrug,
en naar de razzia. Hij heeft zich bij de
beschrijving van deze beide dramati
sche gebeurtenissen zo breed mogelijk
georiënteerd; zodat hel beeld van wat
zich in die dagen in en rond Putten af
speelde, zeer duidelijk oyerkoml.
Jeugdcommissie wil
cultureel leven
in Reimerswaal
bevorderen
MIDDELBURG - De jeugdcommissie
Krabbendijke wil ui de gemeente
Reimerswaal het culturele leven op
muziekgebied gaan bevorderen door
het houden van een vijftal concerten in
de periode van medio maart lot eind
april van volgend jaar.
Om de concerten te kunnen realiseren
heeft de jeugdcommissie bij gedepu
teerde staten een subsidie-aanvraag in
gediend om het begrotingstekort van
2960 gulden te dekken. De culturele
commissie van Reimerswaal heeft in
middels al toegezegd om een bedrag van
750 gulden vóórhaar rekening te nemen
Verder is ook de gemeente Reimerswaal
gevraagd om een bijdrage van vijf
honderd gulden
De jeugdcommissie heeft al contact op
genomen met de Zeeuwse muziek
school. die positief op het plan heeft ge
reageerd.
Aansluitend op de concerten wil de
jeugdcommissie Krabbendijke een mu-
ziekweek op de basisscholen gaan hou
den. Dit houdt in het. geven van infor
matie over muziekinstrumenten, over
de muziekschool en het geven van con
certen voor de leerlingen. De ver
schillende scholen hebben hun mede
werking aan dit muziekproject al toege
zegd.
In haar vergadering van donderdag 12
januari zal de sectie educatief werk van
de Zeeuwse Culturele Raad zich over dit
plan beraden.
Verder zal de sectie een subsidieverzoek
van de stichting Forum behandelen en
een beleidsbepaling uitwerken ten aan
zien van het vormuigs- en ontwik
kelingswerk in mtemaatsverband.
BOEKDRUKKER
MARDERSTEIG
OVERLEDEN
VERONA |AP) - In de Italiaanse stad
Verona is dinsdag de uit Duitsland af
komstige boekdrukker Giovanni Mar-
dersteig overleden. Hij werd 85 jaar
oud.
Mardersteig was een van 's werelds be-
roemsdste drukkers van manuscripten
en kunstboeken Hij werd in 1892 in
Weimar geboren en verhuisde in 1966
naar Verona
Een van Mardersteig s meest bekende
werken was een bijbel in het Italiaans.
Latijn Duits en Engels, waarin werken
van Shakespeare, Dante en Goethe wa
ren opgenomen. Hij kreeg ook vele on
derscheidingen voor het ontwerpen van
nieuwe lettertypen. Mardersteig s
drukkerij, als eerbetoon voor de be
roemde Italiaanse drukker Bodoni naar
hem genoemd, zal worden voortgezet
door zijn zoon Martino
Voor de Puttenaren zelf. die met al deze
feiten allang op de hoogte waren, heeft
de bijdrage van Groen niets nieuws,
maar dat hoeft ook niet. want het boek
is juist geschreven voor de miljoenen
Nederlanders die met bekend zijn met
deze feiten Voor de complete volk
stammen bijvoorbeeld die menen dat
Putten gestraft is voor de aanslag op
Rauter. of die denken dat in Putten veel
burgers gefusilleerd zijn, zoals de Oost
hoekencyclopedie vermeldt
Niets dan lof dus voor Koos Groen,
maar wat moet ik denken van de bij
drage van Willem van Maanen die de
titel ..Schuld en boete?" draagt
In zijnessav-want dat is het -1 refik een
afstandelijke, onderkoelde toon aan. die
in niets doet denken aan de bewogen
man uit het interview.
Wat Van Maanen wil bereiken, heeft hij
duidelijk gezegd hij wil de Puttenaren
helpen. Maar hy schrijft over de Put
tenaren zoals een psychiater met. een
collega over een patiënt praat in een
taaltje dus waarvan de patiënt op do
loop gaat
Huimo aandacht
Zijn theorieën over de gereformeerde
bond („de taal die de Gereform'eerde-
Bonders graag horen is niet de taal van
de opstand en verzet, maar van de stral
en de berusting in die straf, de onder
werping aan wat de Here met de men
sen voor heeft"), over de rol van de do
minee („het geloof van de kudde is het
geloof van de herder") en over
rouwverwerking (..Kouwen is geen
passieve toestand, maar een actieve,
men moet ermee bezig zijn. over zijn
verlies kunnen pralen, aan zichzell
werken om er weer bovenop te komen")
al deze in „liét" interview reeds be
sproken theorieën krijgen in hetboek
zeer ruime aandacht
Ik vind de theorieën - nogmaals - inte
ressant. maar ik stoor me ditmaal aan
de betweterige toon waarmee ze naar
voren gebracht worden. Zoals ik me ook
stoor aan hel feit dat hij werkelijk alles
in houding van de Put tenaar toeschrijft
aan de invloed van het geloof. Als Van
Maanen de onbekendheid van de Put
tenaren met war zij van de Duitsers
verwachten konden i„de naieve
goedgelovigheid") op conto van het ge
loof schrijftgaat hij mij te ver Veel te
ver zelfs Er hebben zich in die dagen-
ook heel wat joodse landgenoten bij de
op hun oproepkaart vermelde verza
melplaatsen gemeld omdat ze in de me
ning verkeerden in Duitsland in een ar
beidskamp geplaatst te worden. En van
de rabbijnen kan niet gezegd worden
dat zij trouw aan het Duitse gezag pre-
Koos Groeit
dikten. Nee. welk goed mens kon zich in
die jaren een voorstelling maken van de
meer dan doortrapte slechtheid van de
nazi's? Bitter weinig maar
I oei te cru
Er zijn meer passages waarover ik een
„onaanvaardbaar" zou willen uitspre
ken. Deze bijvoorbeeld: „Klinkt het
niet erg cru om te zeggen dat hel weg
voeren van die mannen, van wie im
mers het merendeel in de landbouw
w erkte, economisch gezien wel gunstig
was? Dal klinkt inderdaad veel te cru
en het is ook niet waar: maar het is ook
niet helemaal onwaar".
Waarom zet iemand een zui in een boek
waarvan hij op z'n klompen kan aan
voelen dat die bij de nabestaanden als
een slag met een natte vaatdoek in het
gezicht zal aankomen, terwijl hij zeil
toegeeft dat die zin nietwaar eri ook niet
onwaar is, en dus niets te betekenen
heeft? Dat riekt, naar gebruik van de he
den ten dage in de psychiatrie zo veraf
schuwde elektroshock-therapie. Net
zoals deze zin t rouwens AVe zijn dan
natuurlijk al vele jaren verder, de
duizend wezen en halfwezen zijn opge
groeid. de talentvollen zijn uitgevlogen
en er ironisch genoeg, beter op gewor
den dan ze zouden zijn geweest als ei
geen oorlog was uitgebroken en hun va
ders met waren weggevoerd Dat is één
van die bittere lesjes die uit de geschie
denis kunnen worden geleerd". Hier
geldt slechts één woord: 'bah.
Er is voor mij maar één conclusie moge
lijk Willem van Maanen is een begaafd
schrijver en een bewogen mens. maar hij
heeft in zijn poging een eerlijk boek ovei
Putten te schrijven jammerlijk gefaald.
Jammerlijk voor hemzelf en ook on
merlijk voor de Puttenaren met wie hij
zegt het zo goed te menen.
iet kijken
Ik kan tlië Puttenaren die van zichzell
weten dat ze tegen dit soort lectuur niet
bestand zijn. slechts adviseren het
boek niet te kopen. Zoals ik diezelfde
Puttenaren ook aanraad op 30 decem-
herniet naar de televisie te kijken. Een
daad die heel wat minder energie en
emoties vreet dan het voeren van een
actie die tocli zinloos is.
En voor al die andere lezers geldt dat
boek en programma mijns inziens wel
degelijk de moeite waard zijn. Het boek
wel te verstaan alleen vanwege de bij
drage van Koos Groen..
Advertentie
Vandaag zijn onze zaken gesloten
wegens voorraadopname
morgen op oudejaar open
tot 4 uur.
GOEDKOPE SIMON
Goes - Middelburg
Hier is Simon weer met wensen
en die zijn voor alle mensen
ook namens ons personeel,
geen ziekte maar gezondheid veel
en wat er straks gebeuren gaat
is iets waar Zeeland over praat.
Dit komt morgen en maandag in de PZC
dus lezen hoor, doe er voordeel mee.
De toneelagenda voor januari
vermeldt enkele opvallende
produkties: de groep Baal met
'Orpheus' tweemaal De Thea
terunie met 'Jan Rap en z'n
maat' en 'Mijnheer Klebs en
Rosalie' van René de Obaldia.
Als eerste staal op maandag 9 januari
de extra-voorstelling van 'Jan Rap' in
Middelburg op het programma
De schrijfster Yvonne Keulssitueert het
spel in een 'opvanghuis', de plaats waat
Jan Rap en z'n maat onderdak krijgen.
Yvonne Keuls heeft geruime tijd in een
dergelijke instellingen gewerkt
Haar verhaal is dan ook gebaseerd op
ware gebeurtenissen. Dit spel is alge
meen goed ontvangen en als zeer aan
grijpend ervaren
De voorstelling in Middelburg begint
om 20.00 uur De Theaterunie brengt het
stuk later op de maand - zaterdag 24
januari - ook in het Zuidlandtheater te
Terneuzen (20.30 uur). Onder regie van
Christian Nortier spelen Adriaan Ad-
riaansen. Peter Bolhuis. Cocki
Boobstra. Huib Broos. Liesbeth Coops.
Linda van Dijck. Ferd Hugas. Cor van
Rijn. Renée Soulendijk, Pim Vosmaer
en Jaap Wieringa.
ObdldlClyrijdag 13 januari staan
Luc Lutzen Simone Rooskens in 'Mijn
heer Klcbs en Rosalie' in De Prins van
Oranje te Goes.
In dit stuk van Rene de Obaldia Keffen
we professor Klebs. die zich voor dc
buitenwereld verschuilt in een tot labo
ratorium omgebouwd keldertje Hij is
bezig met de creatie van zijn Rosalie
Zijn uit computers opgebouwd bijna-
menselijk wezen, zou kunnen worden
geprogrammeerd met de meest tdale
ménselijke eigenschappen.
Naarmate het experiment vordert, ont
wikkelen zich tal van amusante en ver
rassende situaties Het enthousiasme
waarmee de professor aan zijn project
werkt, groeit uit tot een liefdesverhou
dingmet het bijna-menselijke resultaat
Zijn Rosalie beantwoordt in praktisch
ieder opzicht aan het ideale beeld van de
vrouw. Met haar droomt hij van een ge
lukkiger maatschappij waarin een
nieuw mensdom door zijn vinding om
staat
Wanneer meesterspion Dimitri Dimi-
trow hem wederom op her spoor blijkt,
li jdt zijn Faustiaanse onderneming ech
ter schipbreuk en blijft ook van zijn
creatie Rosalie niet meer dan een droom
over
De voorstelling - regie Alan Barlow -
begint om 20 00 uur (BSCi
Herfst in Riga
Mary Dresselhu.vs en Ko van Dijk spe
len de hoofdrollen in het door Peter
Oosthoek geregiscerdc 'Herfst in Riga'
van Arbusow: woensdag 18 januari in
de Middelburgse Schouwburg.
Het betreft hier een "vrije voorstelling
georganiseerd door dc stichting Cul
turele Gemeenschap Vlisslngen en de
gemeentelijke Culturele Dienst van
Middelburg Geen abonnementsplaai-
sen dus alle kaarten zijn voor ieder -
zonder welk bewijs van lidmaatschap
ook - verkrijgbaar
Herfst in Riga'wordt alom geprezen om
dc knappe regie en het ontwapenende
spel van Marv Dresselhuys en Ko van
Dijk. twee groten van het vaderlands
toneel (20 00 uuri
latwerk
'Werk in Uitvoering' brengt vrijdag 27
januari in dc Soos openbare lagere
school te Oostburg. de produktie 'Jat
werk',
Jatwerk is geschreven door Guus Baas
in samenwerking met Werk in Uitvoe
ring De groep bestaat uit vier popmuzi
kanten en vijf toneelspelers uit Gronin
gen
Hun programma's gaan over zaken
waar vele jongeren mee te maken heb
ben: je werk. je loon. je baas. werkloos
heid en in dit programma dus over jat
ten. politic Jatwerk is een wervelende
show. dit keer opgesierd met sensatie en
suspense die volgens verveelde burger-
mansdromen zo welig in de misdaadwe
reld tieren
Dc voorstelling begint om 20.00 uur-
Zaterdag 28 januari is er dan in de
Schouwburg te Middelburg de eerste
voorstelling van het 'drieluik' dat
Jeugd en Muziek dit seizoen presen
teert naast de andere activiteiten. Ac
tueel theater, muziektheater: Baal
speelt 'Orpheus'.
Tekst en regie zijn van Lodewijk de
Boer, de muziek is van Louis Andries-
sen Spelers Rudolf Lucieer. Hans Da-
geletElj a Pelgrom. Els Ingeborg Smit s.
Herman Naber. Diane Lensink. Kitty
Courbois en Jack Vecht Muzikanten
Hens Otter. Hans Kunneman. Quirijn
van Regteren Altena. Paul Prenen en
Gerhard Jeltes
Over het verhaal
In dc Orphousmythe van Lodewijk de
Boer en Louis Andnessen is de hoofd
persoon een onverbeterlijke ijdeltuit,
met een ego van een dergelijke omvang,
dat zijn liefde verkeert in eigenliefde
Orpheus is een typische male chauvi
nist' hij ziet Eundice als zijn bezit,
waarbij het opvallend is dat hij op zijn
beurt door zijn moeder Calliope als haar
bezit wordt beschouwd
Terwijl in de mythe Aristaeus Euridice
tracht aan te raden is het hier Euridice
die Aristaeus. Orpheus boezemvnend.
verleidt, met de bedoeling Orpheus in
zijn mannelijk eergevoel te treffen. Het
is ook niet de heet van de slang die Eun-
diee'sdood veroorzaakt geholpen door
haar goddelijke vriendin Aphrodite
pleegt zij zelfmoord, waardoor zij zich
onttrekt aan Orpheus bezit teisinstmc
ten De onderwereld is voor de twee
vriendinnen dan ook meer een paradij
selijk oord dan een somber dodenrijk-
Samen met Hades en Persephone be
reiden zij de held een warm welkom
voortdurend wordt hij voor de gek ge
houden en zijn totale ineenstorting
wordt een feit wanneer zijn talent, zijr
kunst hem in de steek iaat en van geer.
enkele wezenlijke betekenis blijkt 't
zijn in het licht van dc dood. Hei is dan
ook Orpheus de vrouwenhater en niet
Orpheus de harmonische held die zijr
w-eg naar de mensenwereld terugvindt
Dat de woedende vrouwen uit de mythe
nier zijn hoofd, maar zijn geslacht in de
rivier gooien, zal niemand verbazen
evenmin als het. aanspoelen hiervan op
her eiland Lesbos, geheel volgens de
oorspronkelijke mythe
Apollo, de god die Orpheus maakte lot
wat hij w-as. ziet de gebeurtenissen met
lede ogen aan wanneer een nieuwe
dichter-zanger-priester-t ovenaar dreigt
te omstaan treft hij tijdig maatregelen
Louis Andriessen over de muziek:
..Orpheus was de eerste opera, een uit
vinding van de Renaissance, rond 1600.
Orpheus voldeed aan alle eisen die de
renaissancisten aan een held stelden
hij was mooi. hij overwon dood en leven,
hij hield van zijn vrouw en hij kwam ui-
het oude Griekenland. Van deze held
blijft in onze Orpheus niet veel over.
Maai-ook wat de muziek betreft wordt et
zorgwekkend met de Kunst omge
sprongen: zij begeeft zich op de gladde
wegen van minimal art. rock-jazz.
gangsterfilmmuziek en autoradio's De
Amerikaanse Cultuur eet alle goede
smaak op. de electriciteit verbrandt
menselijke warmte en vernedert musici
tot knopjesomdraaiers Nou. vergeet
het maar. dil is de Vooruitgang. New
Bottles - Old Wine. Het is nog steeds
hetzelfde liedje, maar we zullen hd
blijven doorzingen en daarbij geen mid
del onbeproefd laten. Want de muziek
overwint alles"'
(De voorstelling begint om 20.30 uun
Lach
En dan kan er (ook in januari) gelat hen
worden bij John banting's Theater van
de Lach. Drie voorstellingen van de
komedie 'In de kas. op (Ie kast'.
Michael Pernvee, die beschouwd wordt
als de grootste kluchtschrijver van deze
tijd, is voor het theater van de Lach geen
onbekende, in het seizoen 1975-1976
speelde men zijn 'Kom van het dak af en
het succes was groot
Opnieuw heeft John Lanting dc Engelse
regisseur Alexander Doré geëngageerd
en diens invallen maken van hel dwaze
'In de kast, op de kast' een nog groter
lach-siuk
De medespelenden zijn Johan Strag.
John Lanting. Annelies Balhan. Kloris
van Spronsen. Maroesja iTi Ta Toven-
aari Lacunes. Flip Heeneman. Joke Mi' -
telmeyer en Moniek Nusselein
't Theater van de-Lach komt op 16 ja
nuari in De Concertzaal te Zierikzee 18
lanuan in het Zuidlandtheater te Ter-
neuzen en 30 januari in Do Prins van
Oranje te Goes In alle gevalles-, begint
de voorstelling om 20 00 uur
Donderdag 5 en vrijdag 6 januari tweemaal Jozefien Jasperien in hel
Zuidlandtheater van Terneuzen. Hoofdrol Jasperina de Jong. hoofdpersoon
Jozefien.
Dit nieuwe muzikale programma werd geschreven door Lennaert Nijgh er.
Joop Slokkermans De regie is van Eric Herfet.
Jasperina wordtin deze show muzikaal bijgestaan door het combo met Perei
Nieuwerf. gitaar. Rob Langereïs. basgitaar. Henk Eikerbout; piano en synt
hesizer en Gildo del Mistro. slagwerk
Voorde pauze. Jasperien en Jozefien Wie is Jozefien? Opeen vroege ochtend
stopt een auto Uit die auto komt Jozefien. Zc was op reis met haarman, maar
na een hevige ruzie stap! zij de auto uit - of zet hij haar uit de auto? En haai
man rijdt weg- voorgoed? Van dat moment volgen we Jozefien's dag en nacht
in de vreemdestad waar zij niemand kent en de weg niet weet Misschien moet
zij in deze stad haar verdere leven slijten
En dan na de pauze- een tour de chant met in hoofdzaak nieuw repertoire
zoals 'de goeie ouwe tijd', 'hoe wordt een mens een ster?', 'tante Cato' en 'de
Zweedse policiers'.
Beidc- voorstellingen beginnen om 20.00 uur Uit in Zeeuwsch-Vlaanderen).
Vrijdag januari komt Rients Gratama in De Concertzaal te Zierikzee met
zijn programma 'Geen zee te hoog'. Ditmaal staan aan Gratama's zijde-
N'elleke Burg. Mare Nïeolai, Elsje Slats en Jan Simon Minkema. Combo - als
vroeger - onder leiding van Cees Bijlstra.
'Geen zee te hoog' is samengesteld door Rients Gratama in nauwe samen
werking met Friso Wiegersma die zoveel Sonneveld-producties voor zijn re
kening nam. Teksten ook van anderen: Jan Boerstoel. Marjolein Heijermans.
Regie- Johan Verdoner.
De voorstelling begint om 20.00 uur (Zeeuwse Volks Universiteit i.
Zaterdagavond 7 januari treedt liet cabaret Tekslpierement (Jos Brink) op
in het Vestzaktheater te Vüssingeii. Tekstpieremcnt's zesde heel 'Dousje-
In dit programma komen een aantal min of meer aciuele zaken aan de orde als
emancipatie, nostalgie en de Hitlor-Welle. Tekst: Jos Brink, muziek: Henk
Bokkinga. regie Frank Sanders, kostuums Robert Bos
De voorstelling begint om 20.00 uur 'De in Vlissingen samenwerkende Cul
turele Instellingen)
i het Middelburgse Kuiper-
tisch meesterwerk' 'I/Empire
Vanavond - vrijdag - iwee
spoortthcatcr (20.30~en 23.00 u
des Sens' van de Japanse cineast N'agisa Oshin
De film heef! hei grote succes niet te danken aan de keuringsverboden en
inbeslagnames, maar aan de vorm en de inhoud zelf die een meeslepende
verwoording zijn van de peuwenoude 'sexuele cultuur' van het oosten 'Het
rijk der zinnen' word! in Middelburg vertoond in het Filmhuis van Jeugd en
Muziek
Aankondigingen 12.12.14 januari in Oosthurg. Terneuzen. Hulst 'Neem het
a-s een man. mevrouw' een produktie van het Deense Rode Vrouwen Kol-
ief' Kiek kot en op 1! januan voorde ZVUin het City-theater te Middel
burg Next stop Greenwich Village' van Mazursky
