PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
MENTEN VEROORDEELD
TOT VIJFTIEN JAAR
PZEM raamt winst over 1977
op ongeveer 10 miljoen gulden
Laatste drie kandidaten
vragen bedenktijd
Onverwachte reis van
Begin naar Washington
de krant
van zeeland
Voor aandeel in massamoord Podhorodce
vandaag
220e jaargang no. 288
Donderdag 15 december 1977
(Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG - Formateur Van Agt
heeft woensdag in principe drie
kandidaten gevonden voor de drie
nog open staande ministersposten.
De drie. die telefonisch door de for
mateur zijn benaderd, hebben be
denktijd gevraagd tot vandaag. Er
zijn door de woordvoerder van de
formateur heeft geen namen ge
noemd.
Het gaat om de portefeuilles van jus
titie. wetenschapsbeleid en volks
huisvesting en ruimtelijke ordening.
In de huidige verdeling zijn deze pos
ten toebedeeld aan resp. ARP. CHÜ
en KVP. Het wordt echter niet uitge
sloten geacht dat er in deze driehoek
op het laatste ogenblik alsnog een
verschuiving plaats vindt, waardoor
bijvoorbeeld wetenschapsbeleid
naar de KVP gaat en volkshuis-
AMSTERDAM-De tot 15 Jaar veroordeelde Pieter Menten verlaat met een jas over het hoofd het Amsterdamse kantonqerecht
aan de Parssusweg.
vesting naar de CHÜ. De ARP lijkt te
willen vasthouden aan justitie.
Vandaag zal Van Agt ook met fun
gerend CDA-fractievoorzitter Aan-
tjes en Wiegel van de WD overleg
gen hoe de posten van de staatssec
retarissen over de partijen zullen
worden verdeeld. Tot nu toe is alleen
vastgesteld dat het CDA negen
staatssecretarissen moet leveren en
de VVD vijf.
Vandaag zullen in het gesprek zeker
al enkele namen worden genoemd,
maar de definitieve lijst van staats
secretarissen zal pas later worden
opgesteld. Technisch gesproken-als
Van Agt geen verdere problemen on
dervindt met het zoeken van minis
terskandidaten - kan de beëdiging
van het nieuwe kabinet vrijdag
plaatsvinden. Het is vrijwel uitgeslo
ten dat het nieuwe kabinet nog voor
Er gaan echter in politiek Den Haag
stemmen op dat de beëdiging pas
dinsdag of woensdag kan plaatsvin
den omdat de Eerste Kamer dinsdag
zich nog zal moeten buigen over en
kele belastingwetten, die veel haast
hebben omdat zij voor 1 januari 1978
van kracht moeten gaan. Het gaat
o.a. om de accijns op tabakswaren.
Staatkundige kringen noemden het
woensdag „hoogst ongebruikelijk"
als deze wetten dinsdag in de senaat
door de nieuwe minister van finan
ciën (Andriessen) zouden worden
verdedigd. Hij is dan immers met
het nieuwe kabinet nog niet in de
Tweede Kamer verschenen voor het
afleggen van en het debat over de
regeringsverklaring.
AMSTERDAM - De Blaricumse miljonair Pieter Menten (78) is woensdag in Amsterdam veroor
deeld tot vijftien jaar gevangenisstraf, met aftrek van het jaar dat hij in voorarrest heeft doorge
bracht, wegens het plegen van oorlogsmisdrijven. Officier van justitie mr. A. F. J. C. Habermehl had
levenslang geist, maar deze straf vond de rechtbank niet adequaat. De Bijzondere Strafkamer van
de Amsterdamse rechtbank achtte bewezen dat Menten op 7 juli 1941 in het toen door de Duitsers
bezette dorp Podhorodce 20 a 30 mensen heeft doodgeschoten of levend heeft doen begraven.
Dat Menten ook heeft deelgenomen aan mensen, hoewel zijn exacte rol daarin na
massa-executie in het bij Pod- zoveel tijd niet meer precies is te ach
terhalen".
Blijven?
Voordat mr. Schroeder aan het voorle
zen van de 58 pagina's uitspraak begon,'
vroeg hij Menten of deze in de rechts
zaal wilde blijven om het vonnis aan te
horen. „Misschien wordt u emotioneel
getroffen, omdat u gezegd hebt op vrij
spraak te rekenen. U mag de zaal verla
ten". Menten wilde daar echter niets
van weten. „Ik blijF', zei hij vastbera
den. Uiterlijk onbewogen luisterde hij
daarna naar het vonnis dat de recht
bank had geveld. Menten kan tegen de
uitspraak van de Bijzondere Straf
kamer niet in hoger beroep gaan bij een
gerechtshof. Wel kan hij in cassatie
gaan bij de Hoge Raad, die dan echter
niet meer over de feiten kan oordelen
maar slechts over het al dan niet goed
toepassen van de wet of schending van
het recht. Omdat het om bijzondere
rechtspleging gaat, kan in dit geval de
Hoge Raad ook verandering aanbren
gen in de opgelegde straf.
PAGINA 2
loods
verkiezingen
PAGINA 7
sleutel
toekomst
PAGINA 11
pronkjes
patiënten
horodce gelegen dorp Urycz achtte de
rechtbank niet uitgesloten, „zeker ge
zien zijn eerdere deelname aan de
executie in Podhorodce".
Er zijn echter volgens rechtbankpresi
dent mr. J. A. Schroeder onvoldoende
wettige bewijsmiddelen aangevoerd om
met zekerheid te kunnen vaststellen d at
Menten aan die massamoord heeft mee
gedaan. De president nam in zijn uit
spraak twee van de getuigen in deze
zaak, ir. Michael Hauptman uit Stock
holm en Abe Pollak uit New York in be
scherming. „Ze dachten in alle oprecht
heid dat ze Menten herkend hadden.
Het is echter niet uit te sluiten dat ze
verwachthadden de verdachte onder de
daders van de executie te zien. Pollak
had gehoord datMenten naar Urycz zou
komen om opruiming te houden onder
de joden, Hauptman had op de dag van
de executie in Urycz van een boer ge
hoord dat in de omgeving joden waren
gedood door toedoen van Menten". al
dus mr. Schroeder. Hij constateerde dat
Menten tijdens de zitting op grievende
wijze gesproken had over de getuigen,
terwijl ze juist getracht hebben zo'n eer
lijk mogelijke mening te geven. Ze kun
nen best de waarheid gesproken heb
ben, ook al acht de rechtbank het bewijs
voor Mentens betrokkenheid bij deze
executies niet bewezen.
Volgens de rechtbankpresident is het
eigenlijke strafdoel in hoofdzaak ver
gelding. „hoewel dit pas na 36 jaar is
gekomen en daardoor aan kracht heeft
ingeboet". De veroordeling van Menten
is volgens mr. Schroeder echter tegelijk
ook wel degelijk een waarschuwing voor
anderen dan de verdachte om geen
oorlogsmisdrijven te plegen. Volgens de
rechtbankpresident is het vaststellen
van de strafmaat erg moeilijk geweest
omdat vergelijking met het gewone
strafrecht nagenoeg onmogelijk is. Er
was volgens hem alleen maar enig
houvast aan de Bijzondere Rechtsple
ging in Nederland van na de Tweede
Wereldoorlog.
Mr. Schroeder zei in zijn twee uur du
rende voorlezing van het vonnis en de
motivering daarvan dat hij niet is uitge
gaan van het beeld van Menten die in
Lemberg en omgeving moordend zou
zijn rondgetrokken, zoals sommige ge
tuigen hadden verklaard. „Maar wel is
komen vast te staan dat hij deel heeft
genomen aan de executie van 20 tot 30
Menten keerde zich aan het eind van de
uitspraak tegen dit ontbreken van een
„echte" beroepsmogelijkheid. „De
rechtbank wordt vriendelijk bedankt,
dat ze gebruik heeft gemaakt van het
ontbreken van hoger beroep", zei hij
sarcastisch. Of Menten gebruik zal ma
ken van het recht op cassatie is nog niet
bekend. Volgens raadsman mr. L. van
Heijningen heeft zijn cliënt hierover nog
geen beslissing genomen. „Ik heb er met
hem van tevoren niet over gesproken",
aldus de verdediger, die een duidelijk
teleurgestelde indruk maakte.
'Vederlanderschap
Rechtbankpresident mf. Schroeder
ging in het vonnis ook uitvoerig in op
het Nederlanderschap van Menten. De
rechtbank stelde vast dat Menten de
Nederlandse nationaliteit nooit verlo
ren heeft doordat hij een andere natio
naliteit, bijvoorbeeld de Poolse, heeft
verkregen. ..Aan de verklaringen van de
verdachte over dit punt is geen waarde
te hechten, aangezien hy tijdens het on
derzoek wisselende standpunten heeft
ingenomen". De rechtbank verwierp
ook het verweer van Menten en diens
raadsman dat hij hier voor de tweede
keer voor hetzelfde feit terecht stond.
Verder wordt in het vonnis gesteld dat
Menten uit proces en stukken naar vo
ren komt als „een man voor wie geld en
goed in zijn leven een alles overheer
sende rol hebben gespeeld. Voor zo
iemand moet daarom het herkrijgen
van een zo omvangrijk mogelijk onder
deel van zijn vermogen als zijn bezittin
gen in Sopot - voor de oorlog geschat op
één miljoen Zwitserse francs - van zeer
groot belang zijn geweest".
(Slot zie pagina 3 kolom 5
AMSTERDAM - Pieter Menten (M)
wordt door agenten weggeleid, nadat
hij woensdag in Amsterdam tot 15 jaar
gevangenisstraf was veroordeeld we
gens het plegen van oorlogsmisdaden.
CAIRO-Egypte en Israël zijn woensdag
in Cairo begonnen aan de informatie
vredesbesprekingen die erop zijn ge
richt een einde te maken aan een oor
logstoestand van dertig jaar. Op de foto
v.ln.r. de afgevaardigde van de VN
Gen. Ensio Silasvuo, de vertegenwoor
diger van Isreal Eliahu Benelissar. de
vertegenwoordiger van de VS Alfred
Atherton en Eaypte's dr. Esmat Abdel
Meguid.
TEGELIJK MET OPENING GESPREK CAIRO
van onze correspondenti
JERUZALEM - De Israëlische minister
van defensie Weizman heeft gezegd dat
premier Begins reis naar Amerika, die
woensdag begon, van essentieel belang
is voor het huidige vredesoverleg in het
Midden-Oosten. Volgens Weizman
heeft Begin nieuwe Israëlische vredes
voorstellen bij zich die de Amerikanen
prettig in de oren zullen klinken.
Het zou gaan om Israëlische concessies
ten aanzien van de Sinai-woestijn. de
Gaza-strip en de westelijke Jordaa-
noever. terwijl ook het Palestijnse
vraagstuk in overweging is genomen
Volgens onbevestigde geruchten zal
Begin een formule voorstellen waarbij
de door Israël bezette Westoever en
Gaza-strip een gebied zullen worden
zonder eigen of enige vreemde soever
einiteit
Dat houdt in dat deze gebieden met zo'n
miljoen Palestijnse inwoners geen onaf
hankelijkheid zullen krijgen maaronder
bepaalde functionele regelingen van
Jordanië en Israël verbonden zullen
worden. Hoe de formule er precies uit
ziet is moeilijk te zeggen aangezien er
geen historische voorbeelden zijn an
dergelijke functionale regelingen.
Het vertrek van Begin naar Amerika
kwam geheel overwacht Vrijwel op het
zelfde ogenblik dat hij in het vliegtuig
stapte, begon in Cairo het voorbe
reidende vredesoverleg ter regeling van
het Mldden-Oosten-conflict Hard
nekkige geruchten deden woensdag in
Cairo de ronde, dat ook Sadat zou afrei
zen naar Washington. Aan dit gesprek
nemen Egypte, Israël, de Verenigde Sta
ten en de Verenigde Naties deeL
Cairo duurde een half uur. De Egypti
sche voorzitter opende de conferentie en
sprak een rede van 7 minuten uit. Hij
herhaalde de vredesoproep van presi
dent Sadat: „Er zijn levens geofferd en
er is bloed vergoten. Nu is de tijd aange
broken om over permanente vrede te
spreken."
Ook de Israëlische gedelegeerde Ben
Elisar herhaalde de vredesvüoenen van
premier Begin „Vrede en broederschap
tussen twee volken die zo'n grote bij
drage hebben geleverd aan de wereld-
beschaing."
De problemen rond de aanduiding in de
vergaderzaal van de niet-aanweage
delegatie aan Palesüjnen, werd
woensdag opgelost. „Aangezien het om
een informele conferentie gaat zijn
naambordjes overbodig", aldus een
Egyptische woordvoerder. Er werd
naamloos vergaderd waardoor de vraag
of bij de afwezige Palestijnse stoel PLO.
Palestina of Palestijnen moest komen te
staan niet benatwoord hoeft te worden.
Hoe de conferentie verder zal verlopen is
niet bekend. Er is nog steeds geen
agenda.
Israèlischejoumlalisten-zij hebben het
gemakkelijkst toegang tot de Egypti-
De officiële openingsvergadering in l Slot zie pagina 4 kolom 1
Fred Rompelberg verbetert uurrecord.
AZ schakelde met moeite Fortuna uitde
beker.
PAGINA 19
banken
PAGINA 21
kind
Radio en tv over het kind in de echtr
scheiding- radio- en televisieprog
ramma's; strip.
VOORAL DOOR GUNSTIGE EXPLOITATIE VAN KERNENERGIECENTRALE IN BORSSELE
ongevallen
Het vrachtvervoer kan bijdragen tot een
Jager ongevallencijfer in het verkeer:
beurs - financiën - economie
TARIEVEN IN
1978 MET 2
PROCENT OMHOOG
VLISSINGEN - De NV Provinciale
Zeeuwse Energie Maatschappij zal
over 1977 een winst boeken van onge
veer tien miljoen gulden. De voorzitter
van de raad van bestuur van de PZEM.
gedeputeerde mr. J. F. G. Schlin-
gemann en PZEM-directeur ir. M. D.
Dalebout, die deze raming woensdag
middag maakten tijdens de centrale
jubileumviering van het energiebedrijf
in 'Brittannia'. zijn van mening dat dit
gunstige resultaat vooral te danken is
aan de kerncentrale in Borssele. die dit
jaar 83 procent van de tijd in gebruik is
geweest en de exploitatieresultaten
van de PZEM reer gunstig heeft beïnv
loed. Een groot deel van de winst zal
worden gebruikt om de enorme kosten
te dekken die de aanleg van de 380 kV-
li jn van Borssele naar Gcertruidenberg
met zich brengt. De afzet van kilowat
turen blijft voor het eerst een beetje
achter, hetgeen volgens ir. Daiebout
vooral wordt veroorzaakt door de in
dustrie. Met name middelgrote be
drijven blijken minder elektriciteit af
te nemen, aldus ir. Dalebout, die deze
ontwikkeling 'een teken aan de wand'
noemde.
Ook mr. Schlingemann stond stil bij de
gunstige 'draaitijd' van de Borsselse
kerncentrale. Hij meende dat de kosten
van de aanleg van de 380 kV-lijn de re
sultaten nadelig beinvloeden, maar
wees er anderzijds op dat de reserves
groot genoeg zijn om die te kunnen op-
vangea Ir. Dalebout deelde meedathet
personeelsbestand in 1978 met 46 man
De toekomst
is al begonnen
wetenschappelijke raad
iK^gj voor het regeringsbeleid heeft
j een soort 'modellenboek' voor
p-| de komende vijfentwintig jaar
uitgedokterd, een studie
waarin toekomstverwachtin
gen op verschillende gebieden in onder
ling verband zijn bijeengebracht Een
interessant stuk. maar toch niet zoda
nig dat de lezer er grotelijks van onder
de indruk raakt. Het rapport gaat op
nogal wat plaatsen mank aan een op
vallend euvel: er worden ontwikkelin
gen verwacht, terwijl die al volop aan de
gang zijn. Met een voorbeeld kan dat
nader worden aangeduid, namelijk het
betoog in het rapport over het toekom
stige overheidsbeleid Gezegd wordt dat
er een andere vorm van beleid zal ont
staan. Op dit ogenblik wordt het beleid -
zo suggereert het rapport - vooral aan de
top bepaald, maar in de plaats daarvan
zal een proces komen van overleg en on
derhandeling. En dat proces zal zich af
spelen in gedecentraliseerde organen,
aldus de verkenning. Er wordt aan toe
gevoegd dat daartoe de 'traditionele
hiërarchische opbouw' moet worden
vervangen door een 'structuur die
ruimte biedt aan onderhandeling en
overleg tussen alle betrokken partijen.'
Het klinkt ais een waarschuwing en zo
zal het vermoedelijk ook wel bedoeld
zijn. In feite echter is er in Nederland al
lang geen 'traditionele hiërarchie' meer.
maar zijn er allerlei mengvormen ont
staan. die nu al ruimte bieden voor on
derhandeling en overleg.
T-i en voorbeeld daarvan is de ruimte
lijke ordening. Met vallen en opstaan
wordt langzamerhand gekoerst naar
een nieuwe vorm van beleid, die weinig
meer heeft te maken met wat de plano
logen uit de jaren dertig voor ogen
stond. Er is geen sprake meer van dat
een bestemmingsplan of een streekplan
in een gemeenteraad of provinciale sta
ten er 'eventjes'
wordt doorgehaald.
In de meeste geval
len zijn uitvoerige
overlegprocedures
ontwikkeld, waarbij
allerlei belanghebbenden en geïnteres
seerden hun opvattingen naar voren
brengen. Voor een deel zijn dergelijke
opvattingen al bekend, zodat de voor
stellende beleidsinstantie daarmee
soms bij voorbaat rekening houdt.
Soortgelijke situaties ziet men ook bij
het sociaal-economische beleid en in de
sectoren van maatschappelijk en cul
tureel werk. In die gevallen nemen be
langhebbenden en geïnteresseerden in
speciale raden en commissies deel aan
de voorbereiding van het beleid. In na
tionaal opzicht wijzen allerlei ontwik
kelingen in dezelfde richting: bij ka
merdebatten wordt herhaaldelijk reke
ning gehouden met tevoren ingebrachte
regionale en lokale opmerkingen. Ook
de regering laat zich adviseren door ra
den en commissies, instellingen die er
niet aan denken om zo maar even een
advies op tafel te leggen: zij spreken met
belanghebbenden en proberen hun ar
gumenten tegen elkaar af te wegen. Het
hnidige besluitvormingsproces bij de
overheid heeft dan ook weinig meer ge
meen met de gang van zaken zoals die
bijvoorbeeld Thorbecke voor ogen moet
hebben gestaan. Die dacht inderdaad
nog in een 'hiërarchisch sturingsmodel'
(het is een woord uit het rapport). Het
boeiende echter is dat - ondanks knel
punten en moeilijkheden - die oude be
stuursmodellen een redelijke
buigzaamheid bezitten, zodat ze ook
passen in andere tijden met n
j fimt/ijn'
zal worden uitgebreid, van wie er 30 in
de distributiesector zullen worden ge
plaatst, 'De PZEM is met 1200 mede
werkers een bedrijf dat er zijn mag",
meende de heer Dalebout
De resultaten van de watefabriek van de
PZEMinTemeuzenzijnin 1977 dooreen
grote revisiebeurt niet optimaal ge
weest De revisiebeurt die drie miljoen
(Slot zie pagina 9 kolom 6>
r andere opvattingen op nahouden.
-Ln dit nogal eigenaardige model
lenboek troffen we de volgende opmer
king aan over de plaats van de overheid
in de toekomst: ze staat 'dan niet meer
boven maar tussen de partijen' We
hebben niet de indruk dat de overheid
nog kans ziet in deze tijd zich boven de
partijen te verheffen in de zin van een
hogere plaats in een soort pyramide met
de burgers aan de basis. In sommige
landen is dat trouwens nooit het geval
geweest de Verenigde Staten bijvoor
beeld: de burger is daar opgegroeid en
opgevoed in het besef dat de overheid er
voor hem is en met omgekeerd. De
Britse auteur (tevens lagerhuislid) Ha
rold Nicolson schreef in 1935 een boek
over de Amerikaanse bankier en politi
cus Dwight Monrow en meldde in zijn
manuscript dat het bankiershuis Mor
gan in de eerste wereldoorlog bijna als
een regeringsdepartement kon worden
beschouwd. Nicolson bedoelde dat als
een compliment: voor hem bestond er
blijkbaar niets hoger dan een goed
georganiseerd ministerie. De president
van de bank tikte hem echter op de vin
gers en suggereerde een wijziging van de
tekst: hij vond die opmerking een bele
diging. een bank mocht niet meteen re
gering worden vergeleken. Tegenover
een dergelijk denken staat het Pruisi
sche model: de na de tweede wereld
oorlog zo bekend geworden Westber-
iijnse bisschop Otto Dibelius schreef
eens dat voor hem de beste gezags-
formule was: „Wy, Wilhelm, door Gods
genade keizer van Duitsland, koning
van Ffruisen.". een hiërarchie, waarin de
eenvoudigste staatsdienaar zich aan
het einde ook kon vinden, zo vond hij.
Nederland in deze tijd is in het Ameri
kaanse model gaan denken, een proces
dat ach in het bestuur aftekent cn al
jaren aan de gang is. Het rapport sug
gereert een breuklijn tussen heden en
toekomst. De toekomst is echter a! lang
begonnen en op vele plaatse» duidelijk
zichtbaar
