IN ENKELE DAGEN
KABINET CDA/VVD
Kabinet-Soares
redde het niet
Op Walcheren grotere kavels, betere
waterbeheersing en aanpassing wegen
Van Agt benoemd tot formateur
NA VO-LANDENBETWIJFELEN
NUT VAN DE NEUTRONENBOM
TUN
71
EUROPA MEUBEL
ONGELUK MET
HELICOPTER IN
VS: 17 DODEN
ONTSLAG PREMIER
Nederland, Noorwegen, Denemarken, IJsland
Doden bij
explosie
Montedison
Burger en
inspraak
lb ION LMGCVCUV4
TEK 01l»286«0
Omdat u niet elke dag meubelen koopt
(Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG - Binnen enkele dagen is er een kabinet van CDA en WD. Dat is de verwachting van
CDA-leider Van Agt, die donderdag door de koningin tot formateur werd benoemd. Volgens Van
Agt staat het vast dat de CDA-fractie niet bereid is nu de contacten met de VVD te verbreken 'en het
stuur om te gooien naar het heropenen van de besprekingen met de PvdA'.
Volgens de opdracht die de koningin
Van Agt donderdag gaf moethij een ka
binet vormen dat in voldoende mate
steun kan ondervinden in de volks
vertegenwoordiging. Van Agt ontweek
donderdagavond op een persconferen
tie de vraag of dit kabinet een parlemen
tair meerderheidskabinet moet zijn.
Volgens Van Agt kan de kwestie van een
meerderheidskabinet in het midden
blijven. „Het gaat nu alleen om de op-
dracht die ik van de koningin heb ge
kregen En die laat voldoende vrijheid
om door te gaan metde vormingvan een
CDA-WD-kabinet", aldus Van Agt
Volgens de formateur is er sprake van
voldoende steun voor een CDA-WD-
kabinet omdat de WD-fractie in haar
NEW ORLEANS (UPD-Ecn helikopter
die arbeiders naar een booreiland
bracht voor de kust van Louisiana, is
donderdag in zee gestort. Van de 19 in
zittenden kwamen er 17 om het leven.
De overige twee liepen lichte verwon
dingen op.
uitstoot
aanval
kamer
schending
Ondanks Helsinki is er in Europa nog
steeds schending van de mensenrechten
Ie constateren.
wild
optimistisch
informatie
In 1980 gekoppelde' informatie-over
dracht telefoon-tv-toeslel: Radio- en
televisieprogramma's: Strip.
schadelijk
Het gasbesluit van de regering is
schadelijk voor de economie: Beurs-fi-
nanciën-economie.
geheel en het overgrote deel van de
CDA-fractie het regeerakkoord tussen
beider partijen steunen. Van Agt bena
drukte daarbij dat de dissidenten in de
CDA-fractie zich constructief tegen
over het nieuwe kabinet zullen opstel
len.
Van Agt verwees naar een uitspraak van
Koningin Juliana komt. aan bij
het paleis Lange Voorhout aar
ze de leiders van de grote ka
merfracties, de kamervoor
zitters en de vice-president van
de Raad van de State ontving.
Dr. Jan Terlouwfractieleider
van D'66 in de tweede kamer,
verlaat het Haagse paleis
Lange Voorhout nadat hij met
koningin Juliana had overlegd
over de mogelijkheden van de
kabinetsformatie.
de thans fungerend fractieleider van het
CDA. Aantjes. dat het niet correct zou
zijn om nu weer met de PvdA te gaan
onderhandelen. Aantjes is een van de
zeven tegenstanders van het regeerak
koord CDA-WD. Mede met het oog
daarop zei Van Agt het niet nodig ge
vonden te hebben de CDA-fractie hier
voor bijeen te roepen.'..In een eerdere
fractievergadering is dit standpunt al
ingenomen", aldus Van Agt.
Ministers
De enige taak voor Van Agt is nu het
vinden van ministers voor het kabinet,
waarvan hij zelf minister-president zal
zijn. Volgens de formateur moeten de
bewindslieden wijs, bekwaam en col
legiaal zijn. Op de vraag of hij zijn op
dracht teruggeeft als hij geen kandida
ten van voldoende kwaliteit zal kun
nen vinden, zei Van Agt slechts: „Ik zal
het land zeker niet opzadelen met een
regering die bestaat uit luiaards, ijdel
tuiten en non-valeurs".
Van Agt verklaarde dat kandidaat-mi
nisters het regeerakkoord volledig moe
ten onderschrijven. De CDA-kandidaat
voor financiën. Andriessen. heeft ten
aanzien van de abortusparagraaf. even
als bij het akkoord PvdA-CDA-D'66. een
voorbehoud gemaakt. Dit voorbehoud
zal hij dus moeten inslikken wil hij mi
nister kunnen worden. Van Agt zei met
van plan te zijn om vertegenwoordigers
van werkgevers- en werknemersorgani
saties voor een gesprek uit te nodigen,
zoals Den Uyl tijdens zijn eerdere for
matiepoging deed.
Van Agt werd tot formateur benoemd
nadat de koningin de fractievoorzitters
van PvdA, CDA WD en D'66, de vice-
voorzitter van de raad van state dr.
Ruppert, en de voorzitters van de eerste
kamer, dr. Thurlings. en de tweede ka
mer. dr. Vondeling, had, ontvangen. Zo
wel CDA als WD adviseerden de ko
ningin Van Agt tot formateur te benoe
men voor een CDA-WD-kabinet.
PvdA-fractieleider Van Thijn ad-
(Slot zie pagina 3 kolom 6)
Premier Mano Soares richt zich tot het Portugese parlement.
Van onze correspondent i
LISSABON - Ook de Portugese com
munistische partij heeft ten slotte de
minderheidsregering van Mario Soares
niet willen redden. Met alle 159 slem-
men van de oppositie tegen en slechts
de 100 stemmen van de socialistische
regeringspartij vóór, werd donderdag
ochtend de vertrouwensmotie verwor
pen. De regering had om deze motie ge
vraagd met het oog op de besprekingen
met het Internationale Monetaire
Fonds en een nieuwe bezuinigingsbe
groting voor 1978.
(Van onze correspondent)
BRUSSEL-Naast Nederland twijfelen nog drie NAVO-landen aan het nut
van de neutronenbom. Noorwegen, Denemarken en IJsland vrezen dat in
voering van de neutronenbom in West-Europa een negatieve weerslag zal
hebben op de wapenbesprekingen met het oostblok. Dit bleek op de eerste
dag van de NAVO-raad van de ministers van buitenlandse zaken, waarop
overigens geen belangrijke besluiten vielen.
Minister Van der Stoel (buitenlandse zaken) hield zijn collega's voor dat de
neutronenbom niet op puur militaire, maar ook op psychologische en poli
tieke aspecten moet worden beoordeeld. Hij zei bezorgd te zijn over de effec
ten op de onderhandelingen met de Sowjet>Unie over wapenbeheersing. De
studie over de invoering van het wapen, waartoe de NAVO-defensieministers
eerder deze week besloten, moet de hele alliantie tot een verantwoorde con
clusie brengen, aldus de Nederlandse bewindsman
Van der Stoel herinnerde nog aan de vrijheid van elk land om de neutronen
bom op eigen gebied af te wijzen in geval de Amerikanen tot produktie van
het wapen zouden overgaan.
De NAVO-ministers besteedden veel aandacht aan de drie belangrijke
Oost-Westronderhandelingen: tussen Amerika en Rusland over beperking
van de strategische kernbewapening (SALT II), tussen NAVO en Pact, van
Warschau over troepenvermindering in Centraal Europa (MBFR) en de con
ferentie in Belgrado over Europese veiligheid en samenwerking, waar alle
Europese landen alsmede Amerika en Canada aan deelnemen Over de situa
tie in het Midden-Oosten en Rhodesié werd maar kort gesproken.
I mpillsVan der Stoel bepleitte een nieuwe impuls aan hel MBFR-over-
leg, door 'verduidelijking en precisering' van de westelijke onderhan
delingspositie. In antwoord op vragen van oostelijke zijde lijkt een alge
meen samenvattend antwoord gewenst, aldus de bewindsman. Ook Bonn
wil dat bij de MBFR-besprekingen voortgang wordt gemaakt. Frankrijk,
dat niet aan deze onderhandelingen meedoet, herhaalde zijn bezwaar dat
het oostblok via een akkoord toezicht krijgt op de westelijke troepen
sterkte.
Er viel geen zekerheid te verkrijgen over de verklaring van de Amerikaanse
minister Cyrus Vance, dat het MBFR-overleg de bondgenoten ook in staat
moet stellen 'in de eigen strijdkrachten evenwicht te bereiken'. Aangenomen
wordt dat Vance op subtiele wijze waarschuwde tegen nog verder toenemen
van het Amerikaans-Duitse 'gewicht' binnen de NAVO. Ook de Duitse minis
ter Leber waarschuwde hier eerder deze week uitdrukkelijk tegen.
Intensivering en systematisering van het overleg met Amerika over de
SALT-besprekingen is volgens minister Van der Stoel gewenst als de Euro
pese belangen directer aan de orde komen.
De grote Europese NAVO-landen willen dan nauwer dan tot nu toe bij de
onderhandelingen betrokken worden.
Verdere uitbouw van de zogenaamde vertrouwenwekkende maatregelen tus
sen Oost en West bepleitte Van der Stoel met betrekking tot de conferent ie
van Belgrado over Europese samenwerking De conferentie van Belgrado, die
half februan moet eindigen, zou over twee jaar een vervolg moeten krijgen,
aldus Van der Stoel.
Generaal Franz-Joseph Schulze, commandant van de geallieerde strijdk
rachten in Midden-Europa, vindt dat de discussies rond de neutronenbom,
die lange tijd een sterk emotioneel karakter hebben gedragen, de laatste tijd
zakelijker zijn geworden. De Afcent-opperbevelhebber zei dit donderdag
tijdens een ontmoeting met de pers. Generaal Schulze. die zelf voorstander
van dit wapen is, omdat er naar zijn zeggen een afdoende afschrikkende
werking van uitgaat, benadrukte nog eens dat de beslissing over een even
tueel gebruik van dit nucleaire wapen nimmer een militaire kan zijn. maar
steeds een politieke zal blijven. Tegenstanders van dit wapen dienen zich
volgens de generaal terdege te realiseren dat het alternatief veel erger is:
verouderde nucleaire wapens met een rampzaliger uitwerking.
Premier Soares heeft donderd agmiddag
bij het Portugese staatshoofd, generaal
Ramalho Eau es. zijn ont6lag ingediend.
President Eanes heeft donderd ag al ver
schillende besprekingen gevoerd metde
politieke partijen om een oplossing te
vinden voor de nu gerezen problemen.
De vorming van een nieuwe regering
met een stevige meerderheid in het
parlement lijkt welhaast uitgesloten.
Nieuwe verkiezingen op korte termijn
lijken de enige uitweg te bieden.
Hoewel in het. parlement fel van leer
werd getrokken, voegden de debatten
toch weinig nieuws toe aan de be
staande si tuatie. De socialistische partij
bleef weigeren met welke opposi
tiepartij dan ook een coalitieregering te
vormen. Ook wilde de regering geen wij
zigingen aanbrengen in haar frnan-
cieel-econonnsche politiek.
Tot het einde toe. donderdagochtend,
leek de-kans groot dat de communisten
toch hun vertrouwen aan deze regering
zouden schenken. Het alternatief van
een regering zonder socialisten was
voor de communisten niet aantrekke
lijk. Pas aan het eind van de debatten
spraken de CDS en PSD zich uit voor
het houden van nieuwe verkiezingen.
Met die mogelijkheid voor ogen hebben
ten slotteook de communisten hun ver
trouwen in Mario Soares opgezegd,
waarmee het lot van het kabinet was
bezegeld.
BRINDISI (DPA/UPI) - Bij een hevige
explosie in een petrochemische fabriek
bij de Zuiditaliaanse stad Brindisi zijn
donderdag drie arbeidersom het leven
gekomen en 22 gewond of vergiftigd
doorvrijkomend gas. De fabriek maakt
deel uit van het concern Montedison.
De ontploffing deed zich voor toen de
nachtploeg bezig was aan de produktie
van ethyl. Na de klap. die een deel van
Brindisi liet wakkerschrikken. brak er
op diverse plaatsen brand uit. Het vuur
verspreidde zich razendsnel en kon pas
in de middaguren onder controle wor
den gebracht. De 22 gewonde arbeiders
liggen in een ziekenhuis. Over de oor
zaak van de explosie tast men nog in het
duister. Het vuur heeft een groot deel
van de produktie-installaties verwoest.
RAPPORT OVER TOEKOMST LANDBOUW UIT
MIDDELBURG-Een praatstuk over de
toekomst van de landbouw op Walche
ren bepleit een betere beheersing van
de waterhuishouding in het gebied, een
ingrijpende kavelruil in de streek en de
aanpassing van een aanzienlijk deel
van het stelsel van B-wegen, voor welk
doel een breed samengestelde commis
sie wordt voorgesteld, die de mogelijk
heden moet bezien om het U'alcherse
wegenstelsel'aan te passen. Het rap
port. waarin die mogelijkheden zijn
aangegeven, komt van de Zeeuwse
raad voor de bedrijfsontwikkeling in
de landbouw en is donderdagmorgen
ter hand gesteld aan de kringvoor
zitters van ZLM en CBTB op Walcheren
In het rapport - „Walcheren waar
heen?" - wordt geconstateerd, dat de
gemiddelde oppervlakte per bedrijf op
Walcheren ongeveer een kwart kleiner
is dan het Zeeuwse gemiddelde. „Zon
der extra maatregelen valt niet te ver
wachten. dat deze achterstand kan
worden ingelopen: deze zal-gemeten in
hectares - alleen maar groter worden."
zo voorziet de raad voor de bedrijfs
ontwikkeling in de studie.
De knelpunten van de landbouw en de
veehouderij op Walcheren krijgen in het
rapport uitvoerig de aandacht en aan de
hand van de bevindingen wordt een
aantal mogelijkheden op een rijtje gezet
om de toestand te verbeteren. Voorzit
ter G.J. Doeleman van de Zeeuwse raad
voor bedrijfsontwikkeling constateerde
bij de aanbieding van het rapport don
derdagmorgen ..Vijfentwintig jaar na
de herverkaveling op Walcheren is het
opnieuw nodig te discussieren over de
vraag of het gebied voor de landbouw
wel optimaal te bewerken is." Hij stelde,
dat Walcheren als landbouwgebied niet-
meer volledig voldoet aan de huidige ei-
senen weeserop. dat 25 jaar geleden een
oppervlakte per bedrijf van 10 tot 15
hectare als maatstaf werd genomen bij
verkavelingen. ..Nog nooit eerder is er
een generatie geweest, die een derge
lijke schaalvergroting in de landbouw
heeft meegemaakt als in dé afgelopen
kwart eeuw," zo zei hij.
In het rapport wordt een algehele
nieuwe ruilverkaveling niet als moge
lijkheid genoemd. Doeleman. desge
vraagd: „Ik dacht niet. dat een alge
mene ruilverkaveling noodzakelijk is.
Je kunt met een vrijwillige kavelruil
ook een en ander doen en er is op die
manier waarschijnlijk vlugger te wer
ken dan wanneer je de hele procedure
voor een ruilverkaveling zou moeten
doorlopen
Ongunstig
Wat de feitelijke situatie In de landbouw
op Walcheren betreft, signaleert het
rapport - samengesteld in samen
werking tussen bedrijfsontwikkeling en
landinrichting in Zeeland - dat de pro-
duktiviteit in het gebied op tachtig pro
cent ligt van die van Zeeland „Dat ligt
niet aan de mensen, de opleiding op
Walcheren is Beter dan het gemiddelde
voor Zeeland, maar aan de omstan
digheden. Er is een onvoldoende af
vloeiingvan mensen uit de landbouw en
de opbouw, de grootte van de bedrijven
is ongunstig. Men zal op Walcheren
waarschijnlijk harder moeten werken
voor een uitkomst, die toch lager ligt
tSlot zie pagina 8 kolom h
De;
'eze week heeft in de Mid
delburgse gemeenteraad
CDA-woordvoerder Beinema
enkele opmerkingen gemaakt
|sS£3 over 'mondige burgers': zij
hebben naar zijn mening de
verplichting het bestuurlijke leven van
hun vertegenwoordigers -raadsleden -
mogelijk te maken door „sprekend en
vragend, hun zorgen, inzichten en ver
langens naar voren te brengen."
Diezelfde mondige burgers dragen ech
ter volgens Beinema de verantwoor
delijkheid datzelfde bestuurlijke leven
niet onmogelijk te maken door „vanuit
slecht begrepen en al te beperkt eigen
belang, de geluiden uit andere groepen
te overstemmen en te overschreeuwen."
Beinema kwam in het verdere van zijn
betoog daar nog weer op terug: hij zei de
indruk te hebben dat het Middelburgse
sociaal-culturele werk niet vrij is van
een tendens, die ook landelijk vait op te
merken, namelijk dat de veelvuldig ge
bruikte term 'bewustwording van de
burgers' wordt vertaald met: „het op
wekken van eisen en verlangens die
binnen een eerlijke verdeling van mid
delen onvervulbaar zijn. Daardoor wer
ken deze eisen frustrerend, zowel voor
diegenen die vragen als voor diegenen
aan wie wordt, gevraagd." Naar ons ge
voel zinnige woorden, die een nadere be
schouwing waard zijn.
X erechtweesBeinemaop een element
van de moderne inspraak, dat al te
makkelijk wordt verzwegen. Burger-zijn
betekent niet alleen dat men het. recht
heeft eisen te stellen en verlangens voor
te leggen, maar houdt tevens in dat er
wordt beseft dat de overheid met alle
burgers rekening dient te houden. Daar
moet echter naar onze mening één op
merking aan worden toegevoegd, na
melijk dat de primaire verantwoor
delijkheid voor een juiste afweging van
belangen niet bij de 'overschreeuwende'
burger ligt, maar bij
de overheid zelf. Het
lijkt ons een onver
mijdelijke aanvul
ling op het hier geci
teerde betoog: bun
gers kunnen nog zo te hoop lopen in ac-
tiegroèpen. nog zo met spandoeken
zwaaien cn nog zoveel handtekeningen
verzamelen, tenslotte is en blijft het de
overheid die beslist En dat eist in vele
gevallen politieke moed van de be
stuurder. de durf om impopulair te we
zen. Dat is bijvoorbeeld het geval wan
neer nee moet worden gezegd tegen al
lerlei deelbelangen, die worden voorge
steld als Het Algemeen Belang. Sport is
naar het oo I'd eel van menige sport
beoefenaar zonder meer algemeen be
lang, kunstenaars vinden exposities al
gemeen belang, winkeliers beschouwen
parkeerplaatsen precies zo. iedere ac
tievoerder heeft zijn eigen 'particulier'
algemeen belang. In een onlangs ver
schenen studie van drie politicologen
aan de Erasmus-universiteit van Rot
terdam over 'Openbaar bestuur' wordt
er nog eens op gewezen dat een concreet
en inhoudelijk bepaalbaar 'algemeen
belang' niet bestaat Er kan alleen
sprake zijn van een afweging van belan
gen. die vooraf duidelijk naai' voren ko
men, aldus hethierbedoelde betoog. Dit
naar-voren-komen. of beter: dit naar-
voren-brengen lijkt ons eveneens tot de
verantwoordelijkheid van het openbaar
bestuur te behoren, juist in die gevallen
waar het minder militante groepen be
treft. Bij allerlei moderne inspraak-me
thoden is de verantwoordelijkheid van
de overheid er dan ook niet minder op
geworden: er behoort beter dan voor
heen op te worden gelet dat de afweging
van belangen redelijk en billijk gebeurt,
en niet op basis van het grootste stem
volume.
Dai
'at brengt ons bij de tweede opmer
king van de Middelburgse CDA-
woordvoerder 'bewustwording van de
burger' wordt vaak vertaald met het
opwekken van onvervulbare eisen en
verlangens. Daar lijkt het inderd aad wel
eens op: men eist inspraak en tegelij
kertijd vindt men het vanzelfsprekend
dat die inspraak tot volledige inwilli
ging van het eisenpakket leidt Het valt
in dit verband op dat in allerlei be
schouwingen over inspraak en 'burger
participatie', zoals dat tegenwoordig
heet. er stilzwijgend van wordt uitge
gaan dat de burger verplicht zou zijn om
zoveel mogelijk aan het overheidsbe
stuur deel te nemen. Dat klink took door
in Beinema's betoog: mondige burgers
hebben de verplichting het bestuurlijke
leven van hun vertegenwoordigers door
vragen en verlangens mogelijk te ma
ken. vindt hij. Dat gaat naar ons gevoel
veel te ver. De burger heeft die verplich
ting niet: hij hoeft niet te participeren,
als hij liever blokfluit speelt of radijs
zaait, dan is hij volkomen vrij dat te
doen. Hij mag zelfs welwillend zijn je
gens zijn bestuur en er vertrouwen in
hebben, ai wordt dat tegenwoordig als
een zonde beschouwd. Er is geen sprake
van een verplichting van de 'mondige'
burger om aan het openbaar bestuur
deel te nemen, om raadsvergaderingen
te bezoeken, om wijkraden te stichten.
Het behoort juist tot zijn mondigheid
om te overwegen of hij dat allemaal wel
of niet wil doen. De kern is dat de burger
niet de plicht, maar recht en mogelijk
heid heeft om zich met het bestuur te
bemoeien. En dat weerhoudt in dat het
overheidsapparaat zo moet zijn inge
richt dat iedere burger op elk gewenst
tijdstip moet kunnen participeren, om
dat woord nog maar eens te gebruiken.
Dat wil zeggen: er behoren ambtenaren
te zijn die de burger goed voorlichten,
bestuurders die bereid zijn naar hem te
(Slot zie pagina 3 kolom 11
