UNITY', EEN DUUR
VOOR AUTORITEITEN
DE 'ATTICAN
LEERMIDDEL
Cadzand-Bad ontsnapte aan een ramp
PZC/zaterdagkrant
ZAffcROAG 15 OKTOBfcR 1977
Een vertrouwd, bijna gemoedelijk beeld is het intussen. Het Griekse vrachtschipde „Attican Unity
ligt dicht tegen de kust van Zeeuwsch-Vlaanderen, ter hoogte van Cadzand-Bad, dat tot volgend jaar
verlaten is door de badgasten. Om het schip heen bewegen wat kleinere boten van bergers. Met een
kraan wordt,stukje bij beetje, de lading van boord gehaald. Op het duin wat restaurants, van
waaruitje de bezigheden op het gemakje kunt volgen. De autoriteiten, die ervoor verantwoordelijk
zijn, dat het schip zo snel mogelijk verdwijnt, zullen het er niet mee eens zijn, maar deAttican Unity'
begint er al een beetje bij te horen. Als we dinsdag tien oktober voor de zoveelste maal in Cadzand
Bad komen om de zaak in ogenschouw te nemen, lijkt er geen vuiltje aan de lucht.
Maar onderhand. Tussen vijfen
twintig augustus, toen 't schip aan de
wal is gezet, en nu is er zeer veel vuil
in de lucht geweest. Ir. II. A. Q. Ver
hees. arrondissementsingenieur van
de rijkswaterstaat in Vlissingen. zegt,
in zijn kantoor nabeschouwend op de
gebeurtenissen van de afgelopen ze
ven weken: Cadzand-Bad is aan een
ramp ontsnapt". En de Zeeuwse mi
lieu-inspecteur, dr. A. Adriaansc:
Het evacuatieplan, dat in de eerste
dagen na de brand bij de hand werd
gehouden, is er terecht geweest Er
was sprake van een uiterst riskante
situatie Cadzand-Bad is er, door een
combinatie van omstandigheden,
zeer gelukkig afgekomen".
Terug naar het begin. Op donderdag
vijfentwintig augustus vertrekt de
„Attican Unity", een twintig jaar oud
schip, dat ongeveer achtduizend ton
meet. vanuitde haven van Antwerpen
De kapitein is daar aan boord geko
men. Het is de eerste reis, die hij in die
rang maakt Om een uur of vier is het
schip ter hoogte van Oostende en daar
ontdektmen, dat in één van de voorste
ruimen brand is ontstaan. Kapitein
Ioannls Stefanakïs besluit, dat men
terug moetom in Vlissingen een haven
aan te lopen. Om kwart voor tien ligt
de „Attican Unity" in een zee van vuur
voor het strand van Cadzand-E^ad. Het
schip zal d aar voorlopig niet meer ver
dwijnen.
Reconstructie
Tussen het moment, waarop de brand
uitbrak en dat waarop de „Attican
Unity" werd vastgezet, is er het een en
ander gepasseerd. Een reconstructie
van de gebeurtenissen wijst uit, dat
vanaf het schip pas anderhalf uur na
het uitbreken van de brand is gemeld,
dal er iets gaande was. De Attican
Unity" keert terug op haar koers, er is
radiocontact met bergers in Zee-
brugge en bij Westpost wordt een
nieuwe, Belgische loods afgeroepen,
die even na half zeven aan boord komt
Ioannis Stefanakïs vraagt de haven
autoriteiten in Vlissingen toestem
ming. of hij daar mag binnenlopen.
Over de lading niets dan goeds; die is
ongevaarlijk, meldt hij. Hij heeft het
onder meer over katoen. Hulp van een
sleepboot van de Unie van Reddings-
en Sleepdiensten heeft de kapitein
niet nodig Aan boord van het schip
probeert men de brand te bedwingen
door luchtkokers af te sluiten en door
C02 in de ruimen te spuiten. Kort na
zeven uur biedt de sleepboot opnieuw
assistentie aan. Er komt dan rook uit
ruim één en de kapitein heeft het dan
over zakken sulfide, natnumsulfaat en
natrium. Dat klinkt al heel anders dan
katoen. Na acht uur maakt de sleep
bootvan de Unie van Reddings- en Be
rgingsdiensten vast en de loods krijgt
direct daarop van de havenautoritei
ten in Vlissingen de boodschap, dat hij
met het schip voorlopig buiten Ne
derlands grondgebied moet blijven.
De berger sluit aan boord van de ..At
tican Unity" een contract af op de ba
sis ..no cure, no pay": geen resultaat,
geen geld. Men begint de brand te
blussen en men vaart door De rijks
havendienst heeft intussen laten we
ten. dat het schip niet naar Vlissingen
mag doorkomen, voorde tweede maal
Er wondt op gereageerd met een ma
noeuvre naar stuurboord, maar het
voorlopig eind van het verhaal is, dat
de „Attican Unity" om kwart voor
tien. terwijl zich in de ruimen hevige
explosies voordoen, vastzit op het
strand bij Cadzand-Bad Een kwartier
later gaat de bemanning van boord.
Het Griekse vrachtschip brandt dan
als een fakkel en het zal een week du
ren voor men het vuur compleet onder
controle heeft.
A rgeloos
In die week loopt de bevolking van
Cadzand-Bad. die tijdelijk een fors
aantal badgasten in huis heeft, gevaar.
De reacties van de bevolking zrjn
nogal vrolijk als melding gemaakt
wordt van een evacuatieplan. dat bur
gemeester A. Schipper van Oostburg
ach ter de hand houdt. Maar dat berust
op argeloosheid. Op en rond het schip
wordt een ernstige verontreiniging
van water en lucht gemeten. De wind
waait van Cadzand-Bad af en dat is
een gunstige omstandigheid, maar
even goed was dat anders geweest
Milieu-inspecteur Adriaanse nu: De
resultaten van de metingen van de
lucht vielen steeds wel mee. Maar de
omstandigheden hadden ook niet be
ter gekund. De windrichting was
steeds van Cadzand-Bad af. Daar
kwam bij. dat de brand fluc
tueerde: tijdens de korte perioden,
waann de windrichting niet gunstig
was, woedde de brand minder hevig
Die combinatie was gunstig. Cad
zand-Bad is er zeer gelukkig afgeko
men Er zijn zeer duidelijke risico's
geweest voor de volksgezondheid"
Melding
De gebeurtenissen van de avond,
waarop de „Attican Unity" vastliep
brengen de heer Adriaanse niet alleen
tot de constatering, dat de bevolking
in gevaar geweest is. maar ook tot de
conclusie, dat er meer duidelijkheid
moet komen over het vervoer van ge
vaarlijke stoffen over de Wester-
schelde. Het is al eerder gezegd: er
moet een meldingsplicht worden in
gevoerd voor het vervoer van gevaar
lijke stoffen Bij de havenautoriteiten
in Vlissingen moet bekend zijn. wat er
aan lading over de Westerschelde
wordt vervoerd. De heer Adriaanse
„Het gaat om een goed stuk manage
ment Je kunt van een kapitein en een
loods aan boord van een brandend
schip niet verwachten, dat ze - terwijl
ze aan boord hun handen vol hebben
aan de wal precies melden wat ze aan
boord hebben. Dat moet gebeuren,
voordat ze langskomen. Hel. is van het
grootste belang, dat men vanaf de wal
in de eerste uren na een seheepsonge-
luk slagvaardig kan optreden Dat. kan
bepalend zijn voor de hele gang van
zaken daama. Als je een goed uitge
werkte regeling voor de melding van
het vervoer van gevaarlijke stoffen in
voert.. dan kim je op het moment, dat
zich een calamiteit voordoen, meteen
beginnen met het maken van een aan
valsplan. J e kunt een brand als die aan
boord van de „Attican Unity" niet
adequaat bestrijden als je niet be
schikt over informatie over de aard
van de lading. In dit geval heeft het een
dag geduurd voor we een compleet
beeld hadden over wat er aan boord
was
Ir. Verhees van de rijkswaterstaat is
het daarmee eens. Kort na het
scheepsongeluk hadden we geen
duidelijk beeld. Wc wisten niet pre
cies welke stoffen er aan boord van
het schip waren en dat heeft de be
strijding van de brand moeilijk ge
maakt. Er moet inderdaad een mel
dingsplicht voor het vervoer van ge
vaarlijke stoffen komen", zegt hij.
Stoornissen
Waarmee men er nog niet is. Een dag
na het. uitbreken van de brand was wel
duidelij k hoe het zat met de 1 ad ing van
de „Attican Unity". Aan boord van het
Griekse vrachtschip bevonden zich
benevens machine-onderdelen, raap
zaad en mogelijk enig poetskatoen.
Tekst Dolf Snel
Foto: Roland de Bruin
Luchtfoto: Slagboom
vijftig soorten chemische stoffen, die
het schip, op het moment, dat het in
brand raakte, veranderden in een on
berekenbare rookbom. De bergers van
Van den Akker. Smit en de Unie van
Reddings- en Sleepdiensten kwamen
er gaand eweg ach ter, dat ze niet alleei i
Cadzand-Bad. maar ook zichzelf had
den opgescheept met een rokend en
smeulend gevaarte, waar weinig ge
noegen aan te beleven viel Tussen
vijfentwintig en eenendertig augustus
bleven ze tobben met. de .Attican
Unity" Er werd geprobeerd de brand
uit te krijgen. c-r werd wat lading van
boord gehaald En vender kwam men
tot de ontdekking, dat de resultaten
zacht, gezegd mager zouden worden en
dat derhalve van betaling geen sprake
zou zijn.Watdeden dus de bergers Zij
besloten ermee te stoppen. Op eenen
dertig augustus lieten ze de autoritei
ten weten, dat ze hun schepen zouden
terugtrekken van het nog steeds
brandende schip. En op dat moment
maakte de waarnemend arrondis
sementsingenieur van de rijkswater
staat te Vlissingen bekend, dat oprui
ming van de „Attican Unity" noodza
kelijk wasen datom zulks te bereiken
de wrakkenwet van toepassing werd
verklaard op het Griekse vrachtschip.
Waarop een periode aanbrak, die niet
alleen gekenmerkt werd door geregeld
overleg en nijver bluswerk, maar ook
door misverstanden en communica
tiestoornissen.
Nadat de wrakkenwet van toepassing
was verklaard en de bergers zich op
nieuw - maar nu op kosten van het. rijk
met het schip gingen bezighouden,
werd de brand vrij snel bedwongen.
Vrijdag twee september was het vuur
uit. Een fase van nieuwe problemen
begon. In de ruimen van het schip was
een aanzienlijke hoeveelheid blus
water gepompt, en dat moest eruit,
omdat de spanning op de huid van het
schip tc groot was geworden De rijks
waterstaat, die de directe verant
woordelijkheid had gekregen voor het
karwei, dat eerst onder supervisie van
de burgemeester van Vlissingen was
aangepakt, besloot het bluswater
overboord te pompen. Tegen het uit
drukkelijk advies van milieu-inspec
teur Adriaanse in. De milieu-inspectie
had aan hand van metingen, die het
rijksinstituut voor de volksgezond
heid had gedaan, de slotsom getrok
ken, dat het water in het schip-en ook
daaromheen - ernstig besmet was. Er
waren proeven gedaan met kreeftjes.
die gedood werden door de giftige
stoffen. De meest besmette monsters
uit het schip zouden vijftienduizend
maal verdund moeten worden om de
schadelijke werking van het water te
niet te doen Milieu-inspecteur Ad
riaanse. die op vijfentwintig augustus
onwetend bleef van het feit dat zich
een ongeluk met een schip met ge
vaarlijke stoffen had voorgedaan en
die daarover een dag later in de krant
las. werd met op de hoogte gesteld van
de lozing van het giftige bluswater.
Toen hij er achteraf van hoorde, was
hij vriendelijk gezegd, verbaasd En
woedend was hij toen op zeven sep
tember buiten zijn medeweten werd
besloten opnieuw bluswater over
boord te zetten, tegen alle afspraken
in Rijkswaterstaatsambtenaar Ver
hees zei en zegt. dat het. een kwestie
was van „nood breekt wet". Hij om
schrijft de lozing van het besmette
bluswater als een legitieme actie, die
moest worden ondernomen om ergei
te voorkomen. Milieuambtenaar Ad
riaanse constateert, "dat de lozingen
pen week na hetongeluk methetschip
hebben plaatsgevonden en hij zegt:
..Vanaf het. begin is het aspect van de
waterverontreiniging bezien en ik heb
dat ook onder de aandacht gebracht
Men had zich kunnen realiseren, dat
men met het probleem van het over
boord zetten van bluswater te maken
zou krijgen en ervoor kunnen zorgen,
dat het in bakken zou worden overge
slagen En rijkswaterstaatsambte
naar Verhees, die op woensdag zeven
september een ontheffing had gekre
gen op grond waarvan hij - onder ver
antwoordelijkheid van de minister
van verkeer en waterstaat het be
smette water kon laten lozen in zee:
„Over de kritiek, die is geleverd wil ik
wel zeggen, dat zich misverstanden en
communicatiestoornissen hebben
voorgedaan. Dan praat ik vanuit mijn
eigen dienst. Maar men moet er reke
ning mee houden, dat dit scheeps
ongeval een bijzonder karakter had.
doordatzich zoveel soorten chemische
stoffen aan boord van het schip be
vonden. Dat bizondere karakter heeft
het overleg onder zware druk gezet
Men wordt in een geval als dit ge
dwongen direct te reageren op steeds
wisselendeomstandigheden. Vooral in
de beginfase is onder grote spanning
gewerkt. Psycologisch is het te verkla
ren. dat zich misverstanden voorde
den.
Overigens: de rijkswaterstaat heeft
volgens mededelingen van de heer
Verhees geen gebruik meer gemaakt
van de ontheffing, die op zeven sep
tember werd gegeven om lozing van
bluswater in zee legitiem te maken.
Meetresultaten van het rijksinstituut
voor de volksgezondheid wijzen uit.
dat ook na de lozingendie in de nacht
van twee op drie september werden
verricht, het water rond de .Attican
Unity" besmet bleef.
Over water is foutgelopen in het over
leg tussen verschillende instanties zijn
intussen vragen gesteld door de ka
merleden H. Eversdijk van hetCDA en
mevrouw M Epema-Brugman van
de PvdA Van de bewindslieden van
verkeer en waterstaat en van volks
gezondheid en milieuhygiëne - wie dat
ook mogen worden - vallen daarop
binnen niette lange tijd antwoorden te
verwachten. Daarin zal - naar mag
worden aangenomen - uiteengezet
worden, dat het overleg tussen de be
trokken instanties niet steeds even
gladjes is verlopen. Mogelijk zal erin
staan, dat de minister van verkeer en
waterstaat geen overleg gepleegd
heeft met zijn collega van volks
gezondheid en milieuhygiëne over de
verleende ontheffing voor de lozing
van het verontreinigde bluswater. En
zeker zal erin komen te staan, dat het
pleidooi van de twee kamerleden voor
de spoedige totstandkoming van een
rampenbestrijding voor het Wester-
scheldegebied wordt, onderschreven.
Dat pleidooi is en wordt op afroep ge
houden door verschillende bij de .At
tican Unity" betrokken autoriteiten,
die met het wrak een duur leermiddel -
de bergingsoperatie zal miljoenen
guldens kosten - in handen hebben. Ir
Verhees zegt, dat in de afgelopen pe
riode is gewerkt volgens de hoofd
lijnen van een ontwerp voor een ram-
penbestrijdingsregeling voor de Wes
terschelde en hij voegt eraan toe: „Een
evaluatie van het ongeval bevestigt,
dat een definitieve regeling snel gebo
den is. Met zo'n regeling in de hand
kan worden voorzien in een meer slag
vaardig optreden". Dr. Adriaanse:
„Van een concept-regeling voorde be
strijding van rampen op de Wester
schelde is de milieuinspectie niets be
kend. Wij zijn daar niet bij betrokken
geweest En verder:.. Als zich onvoor
ziene omstandigheden voordoen moet
je de meldingsplicht en de rampenbe-
strijdingsregeling hebben Dat sluit
logisch bij elkaar aan. Je moet in
eerste instantie kunnen beschikken
over gegevens over de lading van
schepen, die gevaarlijke stoffen ver
voeren. Als zich daarmee dan iets
voordoet moetje een plan bij de hand
hebben voor de wijze, waarop de ge
volgen van een ongeluk moeten wor
den aangepakt. En verder moet op de
Westerschelde loodsdwang worden
ingevoerd. Voor het Rotterdamse ge
bied zijn er allang allerlei regelingen
en plannen om in noodsituaties ade
quaat te kunnen optreden. Het is ab
soluut noodzakelijk, dat we hier ook
over dergelijke regelingen kunnen be
schikken en wel zo snel mogelijk".
En intussen ligt daar bij Cadzand-
Bad nog steeds de „Attican Unity"
stevig vastgezet aan hel eind van de
eerste en zeer korte reis, die Ioannis
Stefanakis als kapitein maakte. Vol
gens ir. Verhees is de spanning er een
eind af. Als de weersomstandigheden
een beetje gunstig zijn, kan het
vrachtschip over enkele weken een
Vlissingse haven worden ingeloodst,
waarna de burgemeester van Vlissin
gen het wrak bij opbod mag verko
pen. Helemaal verdwenen is de span
ning overigens nog niet, want het kan
elk moment gaan stormen, zoals veer
tien dagen geleden al gebeurde- In
Cadzand-Bad ziet men vanaf dc dm
nen neer op het schip, dat er al een
beetje bij is gaan horen. Geen vuiltje
aan de lucht.