PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
MASSA-BETOGINGEN
IN ZWART SOWETO
jakobsen<^
Bevolkingsonderzoek niet nodig na de
benzeenontsnapping General Electric
Doden tijdens nieuwe demonstraties
Bonden
tegen
fusie
Fokker
Boodschap Carter voor
bewonersvan Melkweg
STANDPUNT B. EN W. BERGEN OP ZOOM:
Formateur ontving organisaties
LANDBOUW VRAAGT LASTENVERLICHTING
TILBURY MANNENMODE EKSKLUSIEF OP WALCHEREN BIJ:
Zomertijd slecht
VOOT campings zie pagina 2
220e jaargang no. 172
Zaterdag 30 juli 1977
Kanaalstraat 55 Oost Souburg
•w
Tilbury
<Van onze correspondent)
JOHANNESBURG - In Soweto, de zwarte woonbuurt van Johannesburg, zal zondag ondanks een
rechtelijk verbod de grootste politieke bijeenkomst worden gehouden, die ooit in de geschiedenis
van zwart Zuid-Afrika is georganiseerd. De bijeenkomst zal 's middags twee uur in de rooms-
katholieke Regine Mundi-kerk worden gehouden. De commissie van tien die in de plaats van de
vroegere zwarte gemeenteraad van Soweto is gekomen, wil dan aan de bevolking van Soweto haar
plannen voor de toekomst van de zwarte woonbuurt voorleggen.
De politie, die intussen werd versterkt Van tien in de Zuidafrikaanse dagbla
den en ook onder politici onverminderd
voort. De plaatsvervangende minister
voor Bantoe-zaken, Cruywagen, zei
vrijdag dat er zeker punten van over
eenstemming bestaan, die het mogelijk
met nieuwe speciale eenheden ter be
strijding van onlusten, gaf tot nog toe
geen commentaar op de plannen van de
commissie van tien. De wet die open
bare bijeenkomsten in Zuid-Afrika ver
biedt, is nog steeds van kracht en zou
dus ook voor deze politieke bijeenkomst
gelden.
In Soweto en Dobsonville bij Johan
nesburg kwam het vrijdag opnieuw tot
demonstraties van scholieren en stu
denten. De politie moest traangas en
honden gebruiken om de menigte uit
elkaar te jagen. Volgens officiële be
richten is een 19-jarig meisje en een
student doodgeschoten.
De rellen in Soweto volgden aan het
eind van een week van onrust in Soweto
en zwarte woongebieden bij Pretoria,
waar ruim 20.000 studenten en scholie
ren de lessen boycotten. Hun protest is
gericht tegen het Bantoe
onderwijssysteem dat zij inferieur acht
ten aan het onderwijs voor blanken, een
beschuldiging waarmee de regering het
niet eens is
Maar de protesten zijn op groter schaal
gericht tegen het gehele stelsel van
apartheid dat de zwarten geen stem
geeft in het blanke parlement of het
laatste woord in het besturen van hun
eigen stedelijke gemeenschappen.
Inmiddels gaat de discussie over het al
dan niet erkennen van de commissie
PAGINA 3
kerncentrales
De Franse president Giscard d'Estaing
houdt vast aan de bouw van meer kern
centrales.
PAGINA 7
goedgemutst
waardering
Betere deflntt
stelsel woning
PAGINA 11
basketbal
PAGINA 26
surrealisten
Museum Booymans koopt voor twee
miljoen surrealisten; radio- en televisie
programma's; strips.
PAGINA 27
notulen
tragedie
een Amerikaanse
PAGINA 18 en 19
roem
Pleter Pauwel Rubens, roem. roes en
PAGINA 21
nazaten
Dies Koole speurt naar nazaten immi
granten in Braaiiaans dorp. Buitenlan
ders 'melkkoeien' van Moskou; Stem
men uit de kerken; Ter overdenking
PAGINA 23
sfeer
beste
maakten om met de commissie te on
derhandelen Ook het dagblad Die
Nationale Partij, schrijft dat de regering
met de commissie moet onderhandelen
over de toekomstige ontwikkeling van
Soweto.
de Nationale Partij werkelijke veran
deringen en mogelijkheden wil, ..geen
pseudo-veranderingen". Hij zei verder:
„Wij moeten het principe van één-
man-één-stem voor elk lid van de be
volking accepteren, uiteraard in de
kring van zijn bevolkingsgroep".
Koomhof is ook van mening dat repre-
sentatieve structuren uit alle bevol-
jfijjjgNi J kingsgroepen moeten worden ontwik
keld om volledig te kunnen deelnemen
aan het vellen van beslissingen op
plaatselijk, provinciaal en nationaal
terrein.
De voorzitter van de West-Rand-
Bantoe-administratie Manie Mulder
i in een rede dat daarentegen zei dat de ideen van de
commissie van tien waren geinspireerd
Autonomie
Ook de minister van nationale opvoe
ding, dr. Koomhof,
van buitenaf en dat de tien leden „ma
rionetten zijn. die door organisaties van
buiten zijn gestuurd". Muider zei verder
dat de Bantoe-bestuursraad plannen
had om eerder met een niet nader ge
noemde commissie van dertien samen
te werken, die de werkelijke leiders in
Soweto zijn. Hij wilde de namen van
deze dertien echter niet noemen.
Intussen verklaarde de woordvoerder
van de commissie van tien. dr. Nthato
Motlana, dat hij alles wil doen om zijn
plannen aan minister-president Vor-
ster voor te leggen. „De minister
president heeft altijd gezegd dat zijn
deur open staat voor mensen die pro
blemen met hem willen discussiëren...
En ten slotte is hij nog steeds mijn
minister-president..."
De Zuidafrikaanse regering heeft be
sloten een eigen legermacht op te rich
ten voor Namibië.
De nationalistische beweging Swapo
heeft protest aangetekend tegen de
vorming van legereenheden op stam-
basis. Swapo verlangt dat de Zuidafri
kaanse troepen in Namibië worden
vervangen door een VN-vredesmacht.
DEN HAAG - De Industriebond NVV
ziet met argusogen een eventuele
samenwerking tussen het
Nederlands-Westduitse bedrijl
Fokker-VFW en het Westduitse
vliegtuigbedrijf Messerschmitt
(MBB) tegemoet. De bond zou een fu
sie alleen goedkeuren als „keiharde
garanties voor de werkgelegenheid
kunnen worden gegeven".
Volgens een woordvoerder van de
Industriebond NVV zijn er aanwij
zingen dat de fusieplannen uit nood
zijn geboren. De Duitse tak van
Fokker-VFW draait niet zo goed.
vooral door de tegenvallende ver
koop van de VFW-614.
Ook Messerschmitt is volgens de In
dustriebond niet zo'n sterk bedrijf.
Volgens Duitse bonden zouden zowel
bij Messerschmitt als bij VFW ont
slagen in de lucht hangen.
Daar staat tegenover dat de Neder
landse tak van Fokker-VFW het uit
stekend doet.
De woordvoerder van de Industrie
bond; „Toen de fusie tussen Fokker
en VFW tot stand kwam. zeiden wij al
dat zo iets tot mislukken was ge
doemd. Als nu ook nog eens Mes
serschmitt erbij komt. wordt het Ne
derlandse aandeel in dat ene super-
bedrijf natuurlijk kleiner dan de 50
procent van thans. Daarom zijn we
helemaal niet blij met de recente
ontwikkelingen".
De Industriebond NVV wijst er ver
der op, dat de Duitse regering waar
schijnlijk VFW en Messerschmitt
onder druk zet om een fusie aan te
gaan. Beide bedrijven worden door
de overheid gesteund, en de regering
zou die geldtoevoer willen stopzet
ten. als VFW en Messerschmitt niet
willen samenwerken.
De raad van bestuur van Fokker in
Düsseldorf heeft besloten nauwer te
gaan samenwerken met de dochte
ronderneming Erno. De twee Emo-
directeuren worden opgenomen in de
directie van VFW-Fokker Het bedrijf
werkt op gebied van de ruimtevaart
Formateur Den Uyl ontving vanmiddag vertegenwoordigers van de organisaties in
land- en tuinbouw. Van links naar rechts de heren Luteyn. Van Tilburg, Smeenk en
De Heer
WASHINGTON (REUTER/UPI) - Het Amerikaanse bureau voor lucht- en
ruimtevaart heeft ccn grammofoonplaat met een boodschap van president
Carter in een ruimtevoertuig bevestigd in de hoop dat een bewoonde pla
neet in de melkweg deze zal opvangen en begrijpen. Dit heeft het witte huis
vrijdag meegedeeld.
De boodschap is weergegeven in elektronische impulsen die kunnen worden
omgezet in gedrukte worden. De verklaring zal worden meegenomen in de
Voyager die op 20 augustus zal worden gelanceerd. De grammofoonplaats is
gemaakt van koper en bevat behalve de tekst muziek van Ludwig van Bee
thoven en Louis Amstrong en o.a. het geluid van een kus.
Carter zegt in zijn boodschap onder meer. „Dit is een geschenk van een kleine
verre wereld, een vertolking van onze geluiden, onze wetenschap, onze beel
den, onze muziek, onze gedachten en onze gevolens. Wij hopen onze tijd te
overleven omdat wij mogelijk In die van u kunnen leven. Wij hopen op zekere
dag als wij de problemen waarvoor wij staan, hebben opgelost, ons te kunnen
voegen bij een gemeenschap van melkwegbeschavingen. Deze boodschap
vertegenwoordigt onze hoop en onze vastbeslotenheid, onze goede wil in een
enorm en ontzagwekkend heelal".
t Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG-Het Landbouwschap, de organisaties in het midden- en klein bedrijf
en de Raad van Overleg Middelbaar en Hoger Personeel hebben vrijdagmiddag
hun wens over het in de komende jaren te voeren sociaal-economisch beleid bij
kabinetsformateur Den Uyl op tafel gelegd.
Het Landbouwschap, waarin werkge
vers en werknemers zitten, heeft vooral
het belang van de inflatiebestrijding
onderstreept. Omdat 90 procent van de
land- en tuinbouwprodukten wordt ge-
xporteerd en de land- en tuinbouw te
maken heeft met de EEG-regelingen
worden de boeren en tuinders extra
door de inflatie getroffen. Volgens dele
gatieleider Luteijn is formateur Den Uyl
in zijn Memo II. waarin hij zijn plannen
voor het financieel en sociaal-
economisch beleid ontvouwde wat te
gemakkelijke daarover heen gegaan
Zowel in de fiscale als in de sociale
sfeer zijn de lasten van de Nederlandse
De Spaanse politie heeft vrijdag een
van de tien Basken gearresteerd, die na
hun uitwijzing in S panje waren terug
gekeerd. Javier Larena werd op een weg
bij Bilbao aangehouden. Eerder deze
week kreeg de politie opdracht de Bas-
ken te arresteren en opnieuw uit te wij
zen. De Basken behoorden tot een groep
van ongeveer twintig politieke gevan
genen, die door de regering zijn vrijgela
ten en verbannen naar een aantal Wes-
teuropese landen
landbouw groter dan in andere EEG-
landen. Het Landbouwschap wil
daarom lastenverlichting. De overheid
zou - zoals in andere EEG-ianden ge
beurt - de lasten voor de gezondheids
zorg van de dieren en het kwaliteitsbe
heer van de produkten voor haar reke
ning moeten nemen.
Het Landbouwschap heeft Den Uyl er
op gewezen dat 30 procent van de boe
ren en tuinders beneden het minimum
loon zit. Men heeft daarom gepleit voor
een drastisch optrekken van de grens
waarboven sociale lasten moeten wor
den betaaldDe grens van ongeveer 7000
gulden zou moeten worden verdubbeld,
vindt het Landbouwschap.
R ijks in koopbu reau
De middenstanders hebben bij Den Uyl
onder meer geklaagd over het beleid
van het Rijks Inkoop Bureau (RIB). Dit
bureau koopt in voor de overheid,
overheidsinstellingen en door het rijk
gesubsidiërde instellingen (maat
schappelijk werk, rusthuizen scholen
e.d.). „Het acquisitiebeleid van het RIB
loopt langzamerhand de spuigaten uit.
Middenstanders worden daar de dupe
van", aldus de middenstandsorganisa
ties.
De middenstandsorganisaties vinden
de bezuinigingen van vier mfijard op
overheidsuitgaven en de uitgaven voor
sociale voorzieningen, die Den Uyl in de
komende vier jaar wil doorvoeren, te ge
ring. Men vindt een verdergaande be
perking van de collectieve uitgaven
noodzakelijk om ook het midden- en
kleinbedrijf meer armslag te geven. De
organisaties zijn het eens met Den Uyl's
voorstel om de lonen de komende twee
jaar niet reël te laten stijgen. „De loon
kosten ontwikkeling bij het midden- en
kleinbedrijf ligt per definitie altijd hoger
dan in de industriealdus de heer Per-
quin. voorzitter van het Koninklijk Ne
derlands Ondernemers Verbond
KNOV) na afloop van het gesprek met
BENZINE
WEER CENT
GOEDKOPER
DEN HAAG - Maandag wordt een liter
superbenzine aan de pomp een cent
goedkoper. De prijs voor gewone bezine
blijft gehandhaafd. Vorige maand werd
de super ook al goedkoper. Een en an
der is onder andere een gevolg van dr
daling van de dollarkoers en de druk
de vriie-marktnoteringen in Rotterdc
de formateur. Den Uyl bleek het eens
met de middenstanders dat de inko
mensontwikkeling In het midden- en
kleinbedrijf de laatste jaren achter is
gebleven bij die van de werknemers.
De Raad van Overleg Middelbaar en
Hoger Personeel is het eens met de
loonmatiging, maar men heeft er be
zwaren tegen dat de hogere inkomens
worden aangepakt. Na het gesprek met
Den Uyl zei de heer Van der Schalie:
„Niemand weet werkelijk hoe het reël
beschikbare inkomen in Nederland is
verdeeld. Er moet eerst een behoorlijke
politiek geformuleerd worden over alle
inkomens, het parlement kan zich er
dan over uitspreken hoe de inkomens
in Nederland moeten liggen" De vak
bonden van Hoger- en Middelbaar Per
soneel vinden dat er meer bezuinigd
moet worden op de collectieve sector
dan Den Uyl voorstelt. Anders ontstaat
er een grotere inflatie.
Formateur Den Uyl wil volgende week
maandag, dinsdag en woensdag zijn be
sprekingen met de fractievoorzitters
van PvdA, CDA en D'66 voortzetten.
Onderwerp van gesprek is het beleids
stuk van de formateur over het te voeren
financiële, economische en sociale be
leid.
Het werkschema van de formateur
voorziet in gesprekken met de fractie
voorzitters afzonderlijk op maandagen
dinsdag aanstaande in een gezasmen-
lijk gesprek op woensdag.
'ONDERZOEK
WEINIG ZIN'
tVan onze verslaggever)
BERGEN OP ZOOM - Het Bergen op
Zoomse college van burgemeester en
wethouders is van mening dat een be
volkingsonderzoek naar aanleiding
van de benzeen ontsnappingen bij Ge
neral Electric Plastics B.V. in Bergen
op Zoom onder de huidige omstandig
heden geen reële oplossing is. Wel
overweegt het college of het niet zinvol
is aan de bevolking naast bekende pro
vinciale milieualarmnummer een ad
res te geven waar men gezondheids
klachten kan melden die de betrokken
personen toeschrijven aan benzeen of
andere verontreinigingen. B. en w.
vinden de gemeentelijke geneeskun
dige dienst daarvoor de aangewezen
instantie die regelmatig verslag kan
geven over deze klachten zodat even
tueel maatregelen getroffen kunnen
worden.
Een bevolkingsonderzoek zoals de Be
rgse en Halsterse afdelingen van de Par
tij van de Arbeid hadden gesuggereerd
heeft volgens het college om twee rede
nen weinig zin
Benzeen wordt in het lichaam omgezet
in muconzuur via het tussen product fe
nol. Het fenol wordt In de lever gehou
den aan zwavel en glucuronzuur. Deze
verbindingen verlaten in de urine het
lichaam en zijn daarin aan te tonen Na
benzeenopname is het fenolgehalte in
urine meer dan normaal Na beëindiging
van de blootstelling aan deze stof is alle
overtollige benzeen en fenol binnen 5 a 6
dagen uit het lichaam verswenen Op 11
juli staakte General Eelectric het be-
nzeengebruik „Daarom is thans in de
urine niet meer na te gaan of een per
soon benzeen heeft ingeademd.' aldus
het college.
Op de tweede plaats wijst het college er
op dat een bevolkingsonderzoek waar
bij regelmatig het bloed wordt gecontro
leerd van mensen die mogelijk met be
nzeen in aanraking zijn geweest pas na
zeer veel jaren uitsluitsel geeft over de
vraag of deze stof inderdaad aantoon
baar nadelige invloedheeft uitgeoefend.
Benzeen kan stoornissen In de bloed-
vorming in het beenmerg veroorzaken
die aanleiding kunnen geven tot leuke-
mieên en die zich nog jaren na de lang
durige blootstelling kunnen openbaren.
Theoretisch
„Theoretisch gezien zou men bij alle
bewoners uit een bepaalde wijk waar
van men verwacht dat zc zeer langdu
rig (vele maanden tot jaren) benzeen
ingeademd hebben, mei geregelde tus
senpozen in het bloed naar afwijkingen
kunnen speuren. Op deze wijze zouden
de afwijkingen inderdaad iets eerder
ontdekt worden dan wanneer men on
derzoekt op grond van gezondheids
klachten," aldus het Bergse gemeente
bestuur.
Het college deelt een en ander mee naar
aanleiding van de vragen in de interpel
latie van de V V.D. die vrijdagavond In
de raad aan de orde kwam.
In de uitvoerige beantwoording stelt het
gemeentebestuur dat van gemeente
wege geen metingen zijn verricht. Het
college geeft een theoretische beredene
ring van watde ontsnapping van 600 ton
benzeen kan betekenen.
„Als 600 ton via één lek in een systeem in
het open veld in 9 maanden tijd geleide
lijk naar buiten stroomt en heel zachte
wind onder stabiele weersomstandig
heden de benzeendam'p in een of meer
straten op ongeveer 600 meter afstand
vervoerd zou hebben, dan zou de ge-
Uitholling
overdwars
§Deerste aanmerkingen
over een te gedetailleerd
vooroverleg bij de kabinets
formatie zijn al gemaakt. Dat
is een vaste traditie. Zodra bij
een formatie allerlei zaken tot
drie cijfers achter de komma worden ge
regeld. wordt er ernstig het hoofd ge
schud en iemand roept wel ergens uit:
„De taak van het parlement wordt uib
gehold." Dit keer heeft Terlouw deze
opmerking gemaakt en hij weet waar
over hij praat, want hij is zelf bij het
beraad betrokken. Maar wat is het al
ternatief? Globale afspraken vooraf zijn
eigenlijk alleen maar mogelijk als tus
sen de regeringspartners een zodanig
hartelijke verhouding bestaat, dat men
elkaar voortdurend omhelzend in de
armen valt. Bij PvdA en CDA is dat al
lerminst het geval: forse en barse uit
spraken blijven deze formatie begelei
den als een vast stukje folklore. Soms
lijkt het er op alsof men elkaar benfint
met een oprechte alkeer. Ais dit soort
gevechten uitbreekt halverwege de rou
te. Isdatvooreen kabinet levensgevaar
lijk. Om die gevaren zoveel mogelijk aan
banden te leggen, is het maar beter om
tot gedetailleerde afspraken te komen,
dan weet men tenminste met welke pre-
ciese voornemens men is begonnen.
W„,
I fiantlijn
middelde concentratie in die straten
(dichtbij de grond) volgens globale be
rekeningen van de afdeling milieu nog
onder de concentratie gebleven zijn die
in de bedrijfsgeneeskunde als aan
vaardbaar maximum concentratie voor
een gesloten ruimte geldt."
Het college voegt daar echter onmiddel
lijk aan toe dat deze vooronderstellin
gen niet opgaan. De ontsnappingen ge
beurden in een fabriek die gedeeltelijk
omheind Is door hoge muren. De wind
waait mooit constant in één richting en
is zeer wisselend van sterkte. De overige
weersomstandigheden zijn ook met
stabiel. In feite zal de damp naar allerlei
richtingen verstrooid worden in plaats
van in éen of enkele straten te belan
den." aldus b. en w.
Op verzoek van de V.V.D.-fractie geeft
het gemeentebestuur een uitgebreid
i Slot zie pagina 7 kolom 1)
ordt de taak van het parlement op
deze manier uitgehold? In zekere zin
weL Overigens niet alleen omdat bij
deze formatie gedetailleerde afspraken
worden gemaakt, maar tevens omdat in
het beraad allerlei overwegingen mees
pelen die men wel kan vermoeden, maar
die niettemin voor de buitenwereld op
dit ogenblik een gesloten boek blijven.
De sociale partners bijvoorbeeld wor
den geconsulteerd. Men mag aannemen
dat zij niet voor de show naar de forma
teur gaan, maar dat hun opinie van be
lang is voor de totstandkoming van het
kabinet. Hoe moet die invloed worden
gemeten en gecon
troleerd? De afgelo
pen weken heeft het
er veel van weg dat
met name de vak
beweging aardig
mee-formeert en derhalve meer invloed
uitoefent dan het parlement. In het ka
mergebouw vergaderen alleen maar de
drie fracties van de eventuele rege
ringspartijen, maar daarvan komt heel
weinig naar buiten. In dit opzicht is er
maaréén conclusie mogelijk; deoudeen
veel gekritiseerde formatiemethode van
de eminente patriarchen - Drees, Rom-
me, Schouten, Oud - bloeit weer als van
ouds, een kabinet formeert men via top
conferenties. Ook in het parlement
geldt blijkbaar hoe meer er verandert,
hoe meer er hetzelfde blijft. Vermoede
lijk is de huidige gang van zaken onver
mijdelijk, wil men althans een redelijk
stabiele regeringsperiode tegemoet
gaan. Maar dat de taak van het parle
ment enigermate wordt uitgehold, ja
daaraan kan niet worden getwijfeld.
xi.an de andere kant hoeft daarover
ook weer niet al te somber te worden
gedaan. Hetparlement- in het bijzonder
de tweede kamer - fungeert als regel uit
stekend als thermometer van de poli
tieke temperaturen in Nederland. Ka
merfracties opereren immers niet in het
luchtledige, maar staan voortdurend
onder druk, vooral van hun eigen partij.
Met name bij de PvdA is dat het geval:
als de fractie te grote compromissen
toestaat, beginnen de achterbannen
zich snel te roeren. Bij het CDA komt
een dergelijk proces meestal trager op
gang, maar ook daar zijn allerlei invloe
den naspeurbaar, die met zonder meer
aan de fractie voorbijgaan. Dat is al dui
delijk geworden naar aanleiding van het
VAD-compromis: vijf leden van de
CDA-fractie hebben hun stem voorbe
houden. Bovendien is in dit hele spel een
factor van betekenis dat de regerings
fracties geïsoleerd van elkaar optreden;
zij vormen - anders dan in een twee
partijenstelsel - geen homogeen blok.
Het is immers ondenkbaar dat de frac
ties van PvdA, CDA en D'66 periodiek
gezamenlijk vergaderen over het rege
ringsbeleid. In de praktijk is de commu
nicatie tussen de drie dikwijls zo slecht
dat daardoor allerlei misverstanden op
treden. Van die situatie maakt de oppo
sitie dan weergebruik door op eventuele
tegenstellingen in te spelen om aldus te
pogen verdeeldheid in het 'regerings-
kasteel' te veroorzaken. Nog een be
langrijke factor: geen fractie kan voor
bijgaan aan actuele pressie van buiten.
Zij kan soms heel onverwacht ontstaan.
Als naar aanleiding van het een of an
dere regeringsvoorstel een felle opposi
tie zich buiten de kamer en buiten de
partijen om manifesteert, dan kan dat
van niet te onderschatten invloed zijn
op de verhouding kabinet-parlement.
Daardoor kunnen formatie-afspraken,
hoe gedetailleerd ook. in het gedrang
komen.
Terlouw heeft gelijk: de
taak van het parlement wordt min ol
meer uitgehold door een te gedetail
leerde kabinetsformatie. Een goed
functionerende democratie kan dat
echter hebben: de 'uitholling' wordt
namelijk hersteld zodra zich de open
bare mening duidelijk tegen de uitvoer
ing van bepaaide afspraken vooral
keert Dat kan inhouden dat na een for
matie met een gedetailleerd pro
gramma een zwaarder accent komt te
liggen op activiteiten buiten het parle
ment: actie- en pressiegroepen zullen
proberen door het regeerakkoord heen
te breken. Dat hoort er allemaal bij in
een moderne parlementaire democra
tie. Af en toe zijn enkele 'uithollingen
overdwars' op de weg naar het Binnen
hof onvermijdelijk