PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
CDA EN VVD SAMEN
IN FORMATIESLAG?
Van Agt en Den Uyl oneens
over oorzaken mislukking
FNV WOEDEND OP CDA
Speciedepots aan het Schelde-Rijnkanaal
worden bestemd als recreatiegebied
Van Agt wil breuk met PvdA (laten) lijmen
BOZE ONTKENNINGEN OVER EN WEER
Thurau alleen pagina 22
220e jaargang no. 160
Zaterdag 16 juli 1977
DAMESMODE
C Lange Delft Promenade 111 Middelburg
W Ware klasse verloochent zich niet
üuujujcxxxxixXxxx XJtJ xjj
I Van ome parlementaire redactie)
DEN HAAG - De koningin zal waarschijnlijk op korte termijn een formateur of informateur uit
CDA-kring benoemen, die de mogelijkheid van een CDA-VVD-kabinet moet onderzoeken. PvdA,
D'66 en VVD hebben de koningin gisteren in deze zin geadviseerd. Het CDA is echter voorstander
van een poging om de breuk tussen PvdA en CDA te lijmen.
De koningin heeft vrijdag, nadat forma
teur Den Uyl zijn formatie-opdracht had
teruggegeven, de fractievoorzitters van
de vier grote partijen ontvangen. Van
Thijn (pvda) en Wiegel (vvd) waren
eensgezind: aangezien een kabinet tus
sen PvdA en CDA voorlopig) niet tot de
mogelijkheden behoort, moet CDA-
leider Van Agt nu proberen een kabinet
met de WD te vormen. Terlouw (d'66)
geeft de voorkeur aan een CDA-
informateur. maar vindt eveneens dat
die moet streven naar een kabinet met
de WD
Het CDA wil momenteel nog niets we
ten van een samengaan met de WD.
Volgens CDA-leider Van Agt is er nog
genoeg ruimte om het conflict over de
VAD met de PvdA uit de wereld te hel
pen Een PvdA-informateur (gedacht
wordt onder meer aan de Amsterdamse
ex-burgemeester dr. Ivo Samkalden)
zou in de ogen van het CDA een rede
lijke kans hebben om de verschillen tus
sen beide partijen glad te strijken. Een
formatie-opdracht voor Van Agt zelf om
een kabinet met de WD te vormen,
wijst het CDA volstrekt van de hand.
Van Agt liet vrijdagavond zelfs door
schemeren zo'n opdracht van de konin
gin te zullen weigeren, al staat de AR bij
monde van mr. Aantjes op het stand
punt dat zo'n afwijzing staatsrechterlijk
niet door de beugel kan.
Zijn keus voor een informateur uit
PvdA-kring verdedigde Van Agt met de
particulier
loonvoorstel
Kritiek Britse bonden op loonvoorstel
Healy
gevaarlijk
gas
industriestaat
Vietnam wil snel een moderne indus
triestaat worden
PAGINA 16
tranen
PAGINA 17
sterren
exotisch
primeur
Axel zorgt voor pnmeur demy-koers
voor amateurs
PAGINA 21
kinderlijk
PAGINA 22
hoofdrol
Sylvia Kristel speelt de hoofdrol in de
film naar Vestdijk 'Pastorale 1943'.
radio-televisieprogramma's, stnp
De Gasunie verwacht op langere termijn
~it meer gasreserves, beurs-flnancïèn-
stelling dat de PvdA de breuk in de
formatie heeft veroorzaakt dus ook
moet betalen. Van Agt heeft de konin
gin tevens geadviseerd de door het
CDA voorgestelde PvdA-informateur
een zo breed mogelijke opdracht te ge
ven. Hij zou zijn werk dus niet alleen
moeten beperken tot de VAD of het
sociaal-economisch beleid, maar ook
vraagstukken als abortus daarbij moe
ten betrekken.
Van Agt betichtte Den Uyl er van de
formatie-opdracht 'ontijdig' te hebben
teruggegeven „De conclusie van. Den
Uyl dat er niet voldoende basis was voor
samenwerking tussen PvdA en CDA be
rust niet op een uitgekristalliseerde ge-
dachtenwisseling over de VAD of het
sociaal-economisch memorandum De
mogelijkheden tot samenwerking zijn
gewoon niet voldoende uitgeprobeerd",
aldus Van Agt
Van Agt deelde mee dat niemand uit de
CDA-fractie de stelling had verdedigd
dat nu maar 'de steven naar de WD
moest worden gewend Hij herhaalde
zijn eerder gedane uitlatingen dat de
VVD een grote constructieve partij is.
waarmee het CDA in het verleden tot
volle tevredenheid heeft samengewerkt.
..Ik zelf heb geen enkele emotionele
weerstand tegen samenwerking met de
VVD", aldus Van Agt
Van Agt zei voorts niet te zitten sprin
gen om met D'66 in zee te gaan. Een
kabinet dat steunt op PvdA en CDA is in
zijn ogen voldoende. De houding die
D'66-fractievoorzitter Terlouw in het
formatie-overleg heeft ingenomen (Ter
louw ging onder protest akkoord met
Den Uyls voorstel Inzake de VAD) heeft
de animo bij ons voor deelname van
D'66 aan een kabinet niet vergroot, zo
verklaarde Van Agt.
Onwijs
VVD-fractieleider Wiegel zei na zijn be
zoek aan de koningin dat het stranden
van de formatiepoging van Den Uyl
voor de tweede keer heeft aangetoond
dat de vertrouwensbasis tussen PvdA
en CDA volstrekt ontbreekt. Daarom
leek het hem 'onwijs' om nu een infor
mateur zijn tanden te laten stukbijten
op een lijmpoging. Wiegel geeft de
voorkeur aan een kabinet dat steunt op
CDA, VVD en mogelijkerwijs D'66.
Hoewel D'66 zelf al eerder heeft laten
weten onder geen voorwaarde met de
VVD te willen samenwerken. Wiegel
gaat ervan uit dat ook kleine fracties
als de SGP (drie zetels) een kabinet van
CDA en VVD zou willen steunen.
Wiegel zei wel garanties te zullen vragen
van het CDA dat alle 49 fractieleden van
die partij het kabinet van CDA en WD
ook daadwerkelijk zullen steunen. „Ik
pieker er niet over om al dat formatie-
werk voor niets te doen", aldus Wiegel.
Wetsontwerpen als VAD. grondpolitiek
en ondernemingsraden zullen volgens
Wiegel opnieuw ter discussie gesteld
moeten worden, als de WD aan de rege
ring deelneemt. HU achtte zich niet ge
bonden aan de compromissen die tus
sen PvdA op deze punten zijn gesloten,
maar meende dat een akkoord tussen
CDA en WD wel mogelijk is. Hij er
kende dat medewerking van de vakbe
weging voor het sociaal-economisch be
leid moeilijk zou zijn. maar. aldus Wie
gel, de FNV heeft altijd gezegd dat zij
een nieuw kabinet zakelijk tegemoet zal
treden. Wiegel verwachtte dat als zijn
plannen om de koopkracht van de
werknemers bUvoorbeeld via belasting
verlaging redelUk op peil te houden
slaagt, een gesprek met de vakbeweging
beslist zinvol kan zijn.
5'Niet lijmen'
PvdA-fractieleider Van Thijn zei vrij
dag dat een tweede kabinet-Den Uyl op
dit moment geblokkeerd is door de
breuk'in de formatie. Naar zijn mening
moet nu het CDA de alternatieve moge
lijkheden maar gaan aftasten. De breuk
in de formatie hoeft volgens Van Thijn
geen vertragende factor te vormen,
want CDA en VVD liggen op het punt
van het VAD dichterbij elkaar dan CDA
en PvdA. „Het CDA wil immers in w>
zen helemaal geen VAD", aid":. Van
Thijn.
Van Thijn zei elke socialist te zullen ont-
raden als informateur op te treden bij
een eventuele lijmpoging. Van Thijn
heeft de koningin uiteengezet waarom
de PvdA-fractie niet aan een lijmpoging
gelooft Er is verschil tussen technische
en politiek-inhoudelUke geschilpunten.
Dat laatste is nu aan de orde en dat is
moeilijk te overbruggen, zo meende hij.
Van Tïrijn gaf toe dat er een moeihjke
situatie is ontstaan voor de koningin
omdat beide partijen zeggen dat de an
der de breuk in de formatie op zijn gewe
ten heeft en om die reden weigeren een
formateur of informateur te leveren. De
koningin moet volgens Van ThUn maar
voor zichzelf nagaan welke partij in feite
gebroken heeft en dan een beslissing
nemen
IS'ader advies
D'66-fractievoorzitter Terlouw tens
lotte sprak zijn voorkeur uit voor een
CDA-informateur. inplaats van een
CDA-formateur zoals de PvdA wil. om
dat het naar zijn mening beter is als
eerst een ervaren (ex)-politicus de kans
van zo'n samenwerking taxeert. Vol
gens Teriouw is een centrum-rechts
kabinet nu de aangewezen oplossing,
omdat een centrum-linkse combinatie
van PvdA en CDA niet mogelijk is ge
bleken.
Een teleurgestelde oud-formateur Den Uyl stond vrijdag de pers te
woord nadat hij door de Koningin ontheven was van de opdracht
een kabinet te vormen.
Noodzakelijke
stoelendans
V:V"/ Her en der in politiek en
joumaüstiek wordt drama-
kf&Êg.tisch gedaan over de misluk-
Egjgcj king van Den Uyls eerste for-
matiepogmg. Waarom eigen
lijk? De parlementaire ge
schiedenis van Nederland leert dat een
eerste formatiepoging vrijwel nimmer
'n onmiddellijk succes oplevert: meest
al is een tweede en een derde poging
nodig. Dat is helemaal niet erg. Meestal
staat er immers veel op het spel: men
moet het met elkaar eens worden - dat Is
ook nu hel geval - over punten die de
toekomstige structuur van Nederland
diepgaand beïnvloeden In een derge
lijke situatie botsen de meningen hard.
zeker als er - zoals ditmaal - aan het ei
genlijke formeren geen informatie-
periode is voorafgegaan. Een dergehjke
periode is na de tweede wereldoorlog
gebruikelijk, maar algemeen vond men
ditmaal dat Den Uyl het maar eens
rechtstreeks moest proberen. Ten on
rechte. zoals nu is gebleken. Als regel
doet een informateur belangrijk voorbe
reidend werk. hij vervult min of meer de
rol van bemiddelaar en bekUkt de
formatie-problematiek op enige af
stand. Dat heeft grote voordelen. De
fractievoorzitters hebben bijvoorbeeld
zelden een homogene groep achter zich,
over heel wat punten wordt er hard 'ge
knokt'. En dat betekent weer dat het
standpunt waarmee een fractievoorzit
ter naar een formateur gaat, op zichzelf
al een compromis is: binnen de fractie is
er slag over geleverd. Over een dergelijk
moeizaam tot stand gekomen fractie-
akkoord dient dan in het formatiebe
raad weer een nieuw compromis te wor
den gesloten. Geen wonder dat in zo'n
situatie moeilijkheden optreden. In een
voorafgaande informatie-periode kan
dat worden voorkomen: een informa
teur kan de fracties met meer afstand
bespelen dan een formateur.
In dit geval ont
stonden er moeilijk
heden rond de ver-
rnogensaanwasdeling.
Jjemtlijn
l Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG - Kabinetsformateur Den Uyl heeft vrijdag, nadat hij aan koningin Juliana had
gevraagd hem van zijn formatieopdracht te ontheffen, zijn 'bittere teleurstelling' gespuid over de
houding van het CDA. „Naar mijn oordeel is bij de behandeling van de VAD gebleken dat bij het
CDA onvoldoende begrip aanwezig is voor wat in de komende jaren nodig zal zijn voor een
doeltreffende bestrijding van werkloosheid en inflatie".
Den Uyl zei dat hy gehoopt had dat zijn groeiende vermogen. Je kunt bU een
visie op het sociaal-economisch beleid, miljardengroei van de winsten niet
waarin van de werknemers grote offers tegen de werknemers zeggen dat zy
worden gevraagd, zou hebben bygedra- daarin niet mogen meedelen
gen tot een redelijke vermogensaan- De formateur was vooral teleurgesteld
wasdeling. In dat beleid worden mffjar- omdat het CDA zich bij de andere
den guldens in het bedrijfsleven ge
pompt om de winsten te verbeteren.
..Maar dat is alleen uitvoerbaar als het
gepaard gaat met een toenemende aan
spraak van de werknemers op dat
rare punten van de formatie zo con
structief heeft opgesteld. Volgens Den
Uyl stelde Van aAgt donderdag echter
nog een negental wijzigingen op de
laatste conclusies van de formateur
voor die duidelijk in strijd waren met
het wetsontwerp. Van Agt daarentegen
bestreed dat vrijdagavond ten stellig
ste. „Wij zijn zo ver gegaan te zegggen
dat wij bereid waren het wetsontwerp
van het kabinet vrijwel helemaal te
aanvaarden, op een kleine wijziging
na".
Volgens Van Agt had Den Uyl dat echter
afgewezen Die wUziging betreft de stor
ting van de VAD-gelden in het fonds
i Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG - De Federatie Nederlandse Vakbeweging (FNV) is woedend
over de manier waarop het CDA de vermogensaanwasdeling van tafel wil
vegen. „Het is nauwelijks mogelijk een sociaal-economisch beleid uil te
voeren met steun van de FNV, als een kabinet niet op zich heeft genomen een
behoorlijke VAD-regeling te treffen", zei FNV-bestuurder Herman Bode
vrijdag op een Dersconferentie in Den Haag.
Bode vond dat met de wijzigingen die CDA-leider Van Agt heeft voorgesteld
de VAD 'wordt weggeschreven'. Hij noemde het een grof schandaal dat het
CDA eist dat de VAD voor een deel door de werknemers zelf betaald zou
moeten worden door het inleveren van winstdelingsregelingen
Bode noemde het niet te verteren dat de bestemming van de VAD-gelden
wordt vastgelegd op verbetering van pensioenen. Den Uyl deed in laatste
instantie deze concessie aan het CDA. Bode: „Het mag geen vrijwillige
beslissing van ons zijn. waar we de VAD-gelden voor willen gebruiken. Ook
wij zijn voor verbetering van pensioenen. Maar in de cDA-voorstellen
wordt een eventuele andere bestemming in de toekomst geblokkeerd".
Het Christelijk Nationaal Vakverbod tCNV) is het eens met het CDA. Met
vindt dat een groter deel van het VAD naar de werknemers van de bedrijven
met overwinst moet gaan Loonsecretaris Van der Meulen wil. evenals het
CDA. dat het maximum voor deze werknemers wordt verhoogd van 2 procent
(het wetsontwerp) tot 3 a 4 procent van het premieplichtig inkomen.
Voorzitter Van Veen van het Nederlands Verbond van Ondernemingen (VNO)
gaf toe dat bij de oorspronkelijke grens van f250 000 winst per jaar niet veel
bedry ven onder de VAD zouden vallen ..Dat hangt ten nauwste samen met
het feit dat veel bedrijven geen winst, laat staan overwinst maken aldus Van
Veen
Van Veen was het eens met CDA-leider Van Agt dat alle Nederlanders van de
VAD zouden moeten profiteren en niet alleen de werknemers. De werkge
vers zijn overigens tegen de VAD. Zij zijn voorstander van een verplichte
individuele winstdelingsregeling per individu en per bedrijf.
Voorheffing Pensioenen. Den Uyl daar
over vrijdag: „Als Van Agt voorstelt dat
er geen collectief VAD-fonds moet ko
men. maar dat. de VAD-gelden gestort
moeten worden in het fonds Voorheffing
pensioenen, dan trapt hij daarmee de
vakbeweging op het hart", aldus Den
Uyl. Het fonds voorheffing pensioenen is
volgens Den Uyl typisch een fonds
waarin werkgevers en werknemers ge
lijk zyn vertegenwoordigd. Dat was niet
de wens van de vakbeweging. De vak
beweging wilde een stuk eigen verant
woordelijkheid voor het reilen en zeilen
van het bedrijfsleven
Boos
Binnen het CDA is men zeer boos over
Den Uyls suggestie dat Van Agt op het
laatste nippertje nog negen voorstellen
heeft gedeponeerd. Den Uyl kwam vol
gens Van Agt met eisen bovenop Van
Agt's aanbod om het huidige wetsont
werp te aanvaarden. Daaruit vloeiden,
zo zei Van Agt, van zijn kant dan weer
wensen voort, „dat is logisch". Daarop
heeft hij een negental wensen genoemd
die daar achtereenvolgens in aanmer
king zouden komen.
Eén van die voorstellen was om de
VAD-afdracht af te trekken van de ven
nootschapsbelasting. Den Uyl zei dat
daarmee het karakter van de VAD
wordt veranderd. „Het gaat niet om de
kosten van het bedrijfsleven, het gaat
om verdeling van de vermogensaanwas
waarvan beoogd is. dat die binnen de
onderneming blijft", aldus Den Uyl.
„Als men de individuele winstdelings
regelingen wil aftrekken van de VAD.
dan haalt men zaken door elkaar, die
gescheiden moeten bUJven Het gaat
Slot zie pagina 3 kolom 3
ALS EERSTE AANLEG VAN GEBIED 'DE STELLE'
DIT NAJAAR
BEGIN VAN
AANPLANTING
N1EUW-VOSSEMEER - Over enkele
maanden zal begonnen worden met de
uitvoering van de plannen van het ka
naalschap 'De Eendracht' om van één
van de speeïedepots aan hel Schelde-
Rijnkanaal een recreatiegebied te ma
ken. Het gaat om 'De Stelle'een opge
spoten terrein met een oppervlakte van
ongeveer veertig hectare. Dit specie
depot ligt ten oosten van de Schelae-
Rijnverbinding op het grondgebied
van de (gemeenten Nieuw-Vossemeer.
Steenbergen en Tholen. Dat gebied zal
worden ingericht voor de dagrecreatie.
Het is hoofdzakelijk bestemd voor re
creanten uit de regio West-Brabant en
Noord-oost-Zeeland.
Er zal een bos van ongeveer 25 hectare
worden aangelegd. Er komen wandel
paden, picnicplaatsen. parkeerruimten
en uitkijkpunten over het Schelde-
Rijnkanaal. Nog dit najaar zal worden
gestart met de aanplanting. In het voor-
jaans op diverse plaatsen proefbeplan-
jaar is aangebracht. De resultaten daar
van waren over het algemeen zeer gun
stig. Verwacht wordt, dat de inrichting
van 'De Stelle' over twee lot drie jaar
helemaal gereed is. De specietiepots
(opgespoten slikken en schorreni zijn
Volgens burgemeester A. G. O A Re-
mery van Nieuw-Vossemeer. voorzitter
van het kanaalschap 'De Eendracht', is
nog niet te zeggen welke kosten er met
de inrichting van 'De Stelle' gemoeid
zijn Vasistaatwel, dathetkanaalschap
een subsidiebedrag van minstens vijftig
procent kan binnenhalen De mogelijk
heid bestaat zelfs, dat de aanlegkosten
tot tachtig procent gesubsidieerd wor
den. De resterende kosten moeten wor
den opgebracht door de deelnemende
gemeenten in het kanaalschap Dat zijn
de Brabantse gemeenten Nieuw-
Vossemeer en Steenbergen en de
Zeeuwse gemeenten Tholen en Sint-
Philipsland.
Slaatxdam
Op wat langere termijn wil het ka
naalschap 'De Eendracht' ook het spe
ciedepot bij de Slaakdam voor recrea
tieve doeleinden gebruiken. Dat opge
spoten terrein is veel groter dan 'De
Stelle'. Het heeft een oppervlakte van
honderdzestig hectare. Voor wat dit
speciedepot betreft, wil het kanaals
chap het accent leggen op de verblijfs-
reereatie. Dus: zomerwoningen, cara
vans en kampeerterreinen. Het ka
naalschap wil dat project groot opzet
ten. Om een indruk te geven: de gedach
ten gaan bijvoorbeeld uit naar de bouw
van een aantal zomerbungalows, dat
schommelt rond de duizend. Uitge
werkte plannen voor het terrein bij de
Slaakdam zijn er nog niet.
Voordat de plannen nader uitgewerkt
kunnen worden, zal het kanaalschap
nog heel wat hindemissen moeten ne
men Zo is de uitvoering van de plannen
onder meer afhankelij k van de goedkeu
ring van de provinciale besturen van
Zeeland en Noord-Brabant. En zoals
bekend, staat men daar op het ogenblik
bepaald niet te springen om een uit
breiding van de verblijfsrecreatie. Ka-
naalschapvooratter Remery heeft on
danks dat, redelijk goede hoop. dat de
t Slot zie pagina 5 kolom 3i
Niet over het princi
pe, maar over de uit
voering. De formateur probeerde zo
dicht mogelijk het standpunt van een
deel der vakbeweging te benaderen en
eiste dat ook van zijn formatie-partners.
Zyn redenering is duidelijk: voor het
komende sociaal-economische beleid is
de medewerking van de vakbeweging
hard nodig en daarvoor moet dan maar
de prijs worden betaald die de vakbe
weging voor die medewerking vraagt.
Die prijs is de uitwerking van de vermo
gensaanwasdeling. De FNV stelt zich op
het standpunt dat deze vermogensaan
was een collectieve aangelegenheid
dient te zyn, in het beheer waarvan de
vakbeweging een overwegende stem
behoort te hebben. De PvdA was en is
het daarmee zonder meer eens. D'66
bleek na enige aarzeling ook bereid dit
standpunt te accepteren, zit het 'met
frisse tegenzin', zoals Terlouw het for
muleerde. Het CDA evenwel had over
wegende bezwaren en daarop liep de
zaak stuk. de formateur wilde namelyk
met het oog op de vakbeweging de ver
langens van het CDA niet honoreren.
Nogmaals: niet het principe van de
vermogensaanwasdeling was daarbij
aan de orde. maar de wUze waarop de
regeling in praktijk zal worden ge
bracht Het ligt nu voor de hand dat één
of meer buitenstaanders - figuren die
niet dagelijks bij de politiek zijn betrok
ken - als informateuits) gaan pogen om
de vastgelopen kar weer in het goede
spoor te krijgen. Datzal een zorgvuldige
analyse eisen van de geschilpunten,
voorts nader overleg met betrokkenen
teneinde na te gaan in hoeverre alsnog
overeenstemming mogelijk is Ten
slotte kan er een eventueel compromis
uit de bus komen, op grond waarvan een
kabinet mogelijk wordt. Voor de buiten
staander lijkt dat allemaal een overbo
dige stoelendans, maar dat is het niet:
het gaat om een noodzakelijke 'dans'.
Langdurige onderhandelingen leiden
bij de deelnemers vaak tot een soort be
drijfsblindheid, men ziet dat ook wel bij
cao-gesprekken: de onderhandelaars
raken met elkaar in het slop zonder kans
te zien er op eigen kracht uit te komen.
Een buitenstaander heeft in een derge-
lyk geval daar wel mogelijkheden toe.
waarbij tevens een rol speelt dat het
'vastgeloppn-ziin' een belangrijke factor
is. Dat vastlopen kan namelijk - hoe
vreemd het ook moge klinken - een
pluspunt zijn zodra een buitenstaan
der zich met de zaak gaat bemoeien: de
'vastloop-ervaringen' fungeren als een
waarschuwingssignaal in de volgende
Xn de huidige situatie is er nog een
tweede factor die als pluspunt geldt:
PvdA en CDA zyn door de verkiezings
uitslag min of meer gedoemd om samen
te regeren. Dat is een harde realiteit, zy
het dat die op dit ogenblik een tegenge
steld effect heeft: omdat de krachtsver
houdingen in de tweede kamer tussen
beide partijen niet sterk uiteenlopen,
houden zij allebei vast aan hun uit
gangspunten. Daar is Den Uyl nu over
gestruikeld en daarom moeten anderen
eerst maar eens beide groepen duidelijk
maken dat ze - gelet op de verkiezings
uitslag - het toch met elkaar eens dienen
te worden. Allerlei speculaties over een
combinatie CDA-WD zijn dan ook op
dit ogenblik volstrekt zinloos: Den Uyl
en Van Agt. maar ook Wiegel weten dat
drommels goed. De toekomstige infor
mateur zal er overigens goed aan doen
om hethele veld van het regeringsbeleid
m zijn beschouwingen te betrekken: er
zijnnogmeerpunten waaroverde 'grote
twee' moeilijkheden kunnen krijgen, de
i Slot zie pagina 3 kolom 2>
