DEN UYL WIJST EIS VAN CDA
OVER DE ZETELVERDELING AF
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
Jachtensluis in het Volkerakcomplex:
unieke voorziening voor recreatievaart
de krant
van zeeland
Unilever vleesgroep
wil 1800 man kwijt
CONFERENTIE BELGRADO
METEEN IN PROBLEMEN
Eerst vertrouwensbasis overregeerprogram
vandaag
Impasse dreigt na weigering EEG-voorstel
OPENING DOOR PRINSES MARGRIET MET 'PIET HEIN'
Keetie: wel of niet
pagina 17
220e jaargang no. 234
Donderdag 16 juni 1977
OEN HAAG - Premier Den Uyl gaat niet in op de eis van het CDA dat eerst de zetelverdeling voor het
volgende kabinet moet worden geregeld, alvorens de onderhandelingen over het regeerprogram
van start kunnen gaan. In een brief aan CDA-fractievoorzitter Van Agt geeft Den Uyl te kennen dat
hij onverkort vasthoudt aan zijn oorspronkelijke formatieschema. Het risico dat de formatie
daardoor strandt, neemt Den Uyl volledig voor zijn rekening.
Den Uyl schrijft in de brief dat er eerst dat de PvdA genoegen neemt met een
getalsmatig even sterke positie als het
CDA. zegt Den Uyl niet. Wel merkt hij
op met voldoening kennis te hebben
genomen van Van Agts bereidheid om
ook zonder afspraak over de zetelfor
mule de besprekingen over het te voe
ren beleid te openen.
een vertrouwensbasis moet worden ge
legd tussen PvdA en CDA via het over
leg over het regeerprogram. In een later
stadium komt dan de departementale
Indeling, de zwaarte van de portefeuilles
en het aantal bewindslieden aan de or
de. „Pas daarna kan met enige vrucht
over de zetelverdeling worden gespro
tten", aldus Den Uyl.
CDA-leider Van Agt had dinsdag de
harde eis bij de formateur op tafel ge
legd. dat het CDA evenveel zetels in het
nieuwe kabinet moest krijgen als de
PvdA Over dat punt moest eerst uit
sluitsel komen, wilde er van inhoudelijk
onderhandelen sprake kunnen zijn. In
een woensdagochtend geschreven brief
zei Van Agt zelfs dat de verantwoorde
lijkheid voor een afwijkende procedure
volledig bij Den Uyl ligt. „Het CDA zal
het standpunt ten aanzien van de zetel
verdeling in geen stadium van de forma
tie verlaten", aldus Van Agt.
Ultimatum
Den Uyl noemde dit standpunt van het
CDA woensdagmiddag „een ultima
tum". Desondanks gaat hij door met het
opstellen van het voorlopig program,
waarover de fractieleiders van CDA en
D'66 rond het komende weekeinde zul
len worden ingelicht. Den Uyl verze
kert Van Agt dat de zetelverdeling, die
In de ogen van het CDA 7-7-1 zou moe
ten zijn „ten volle recht zal doen aan de
verkiezingsuitslag". Of dit betekent
Met de brief van Den Uyl is de eerste
belangrijke fase uit de kabinetsformatie
achter de rug. De komende dagen gaat
Den Uyl zich volledig wijden aan het op
stellen van een sociaal-economisch pro
gram. Woensdagmiddag heeft Den Uyl
koningin Juliana uitvoerig telefonisch
van de stand van zaken in de formatie en
vooral van de opvatting van het CDA
over de zetelverdeling op de hoogte ge
steld.
nieuwe dijk
massaal
waardering
sluis
wolken
afzonderlijk
De NaUonale Ziekenhuis Raad wil dat
alle gebieden van de gezondheidszorg
onderdehoede komen van een afzonder-
opvolging
voettocht
Jennv Arean is eén van de bekende Ne
derlanders die een week lang op stap
gaan voor VARA's voettocht, radio- en
televisieprogramma's; strip.
HELFT DOOR NA TUURLIJKE
AFVLOEIING EN PENSIONERING
UTRECHT (ANPl - De activiteiten van
de Unilever Vleesgroep Nederland
(UVGN) zullen aanzienlijk worden te
ruggebracht. Een vermindering van
het aantal arbeidsplaatsen in de ko
mende twee jaar met 1800 man, van
4300 tot ongeveer 2500, zal hiervan het
gevolg zijn. Het aantal werkelijke ont
slagen acht Unilever beduidend lager.
De teruggang zal voor de helft worden
gezocht in natuurlijk verloop, pensio
nering en andere non-activiteiten-
regelingen. Daarnaast zal worden ge
tracht een deel van de betrokkenen bij
andere Unileverbedrijven te plaatsen,
zo schrijft de UVGN in een speciale uit
gave voor het personeel.
De ingrijpende maatregelen worden ge-
De directie van de UVGN heeft aan de
vakbonden en de ondernemingsraden
een aantal mogelijke oplossingen van
de problemen toegezonden ter discus
sie De voorkeur van de directie gaat uit
naar een oplossing waarbij binnen twee
jaar de fabrieken in OLst (265 arbeid
splaatsen! en Uithoorn (210) zullen wor
den gesloten Dit m combinatie met een
vermindering van ongeveer 1250 ar
beidsplaatsen bij de bedrijven in Oss en
van circa 50 bij Udema in Gieten, zoals
in de speciale uitgave van UVGN staat
vermeld. In Oss zal een nieuwe fabriek
worden gebouwd waarin de produktie
van vleeswaren en rookwordt zullen
worden ondergebracht-
Dat zal een investering kosten van 40
miljoen gulden.
De Unllevervleesgroep had vorigj
In kringen van PvdA en D'66 verklaarde
men woensdag tevreden te zijn over de
door Den Uyl uitgestippelde procedure
Men merkt op dat Den Uyl nu volledig
zijn handen vrij houdt om aan het eind
van de formatie, als het program een
maal vaststaat, met het CDA over de
zetels te onderhandelen. Het CDA daar
entegen heeft nu al enkele troeven uit
handen gegeven door zich bij voorbaat
uit te spreken over de zetelverdeling,
zonder het accent te leggen op de
zwaarte en de gelijkmatige verdeling
van de portefeuilles Bij de PvdA brengt
men naar voren dat het CDA het de kie
zers moeilijk duidelijk zal kunnen ma
ken dat na overeenstemming over
hoofdlijnen van het program, alsnog
wordt afgehaakt over de kwestie van
een mimsterszetel meer of minder.
De vier grote steden in ons land willen
1.6 milard gulden voor de stadsver
nieuwing. Burgemeester en wethou
ders van de vier steden vragen hierom
in een gezamenlijke brief aan kabinets
formateur Den Uyl. Dat geld is beslist
nodig, zo vinden ze, omdat anders de
bestaande plannen in de knel komen. In
de brief vragen ze verder nog om extra
voorzieningen voor onder meer de per
soneelsuitbreiding.
De Westduitse regering heeft woens
dag de benoeming van de 53-jarige Kurt
Rebmann tot federale aanklager goed
gekeurd.
Rebmann. onderminister van justitie
van de deelstaat Baden-Württemberg.
wordt behoudens goedkeuring door
president Walter Scheel en de Bonds
raad. de opvolger van Siegfried Buback.
die op 7 apnl in Karlsruhe samen met
zijn chauffeur op weg naar zijn bureau
door onbekenden was doodgeschoten.
De hypotheek van
Romme-Van Agt
VMA/ r ormateur Den Uyl gaat
raTcOT voorlopig met in op het ver-
IrSèn langen van Van Agt dat hel
pagfcgj CDA evenveel zetels in het
LSSg nieuwe kabinet moet hebben
als de PvdA. Van Agt is met
die wens voor de clag gekomen omdat de
formateur denkt aan een drie partijen
ministerie met PvdA. CDA en D'66. De
redenering bij het CDA is dat er welis
waar geen bezwaar bestaat tegen deel
nemingvan D'66. maar het acht dat niet
nodig WH Den Uyl één of meer D'66-ers
in zijn kabinet opnemen, dan mag dat in
geen geval ten koste van het CDA gaan.
volgens deze redenering. Omdat dt
PvdA destijds de verkiezingen nadruk
kelijk is ingegaan met als minimale els
acht-plus - acht ministers plus de pre
mier - heeft het CDA kennelijk een re
kensommetje gemaakt: er zijn zestien
ministers, de PvdA wilerachLzodateen
D'66-bewindsman ten koste van het
CDA-aantal zou gaan. En daar voelt
men bij de christen-democraten niets
voor, vandaar de eis-bij-voorbaat van
Van Agt De formateur heeft er nogal
kalm op gereageerd: eerst maar eens
beginnen met programma-
besprekingen, zo vindt hij, pas dan over
leg over de departementale indeling, de
zwaarte van de portefeuilles en het aan
tal bewindslieden. Een verstandige re
denering, waarmee hij te zijner tijd alle
kanten op kan, tot en meteen wijziging
van het aantal ministersposten toe
Niettemin heeft het CDA een hypotheek
op de formatie gelegd, die hoe dan ook
moet worden afgelost
fiantlijn
BELGRADO - In Belgrado is woensdag de voorbereidende zitting voor de vervolg
conferentie over vrede en veiligheid in Europa begonnen. Op de foto de Ameri
kaanse delegatie met ambassadeur Albert Scherer op de eerste rij.
satellieten
nomen om de toekomstige levensvat- zegt haar directie een schrikbarend ver
baarheid van de vleesgroep zeker te stel
len. Om dit te bereiken wil Unilever een
bedrag van 40 miljoen gulden in een
kleine UVGN investeren 'omdathetver-
trouwen bestaat dat er voor de vlees
groep goede toekomstmogelijkheden
zijn'.
Er zouden nog eens 1400 arbeidsplaat
sen verloren gaan als de directie strikt
economisch gezien al die activiteiten
zou staken die verliesgevend zijn en risi
co's met zich meebrengen De sociale
consequenties hiervan acht de UVGN
echter onaanvaardbaar groot.
Mevrouw Soetendorp
nog niet terug
uit Belgrado
DEN HAAG - Shira Soetendorp. de
vrouw van rabbijn Afraim Soetendorp,
die woensdagochtend door de Joegos
lavische autoriteiten met 16 andere
vrouwelijke joodse activisten bevolen
is onmiddellijk het land te verlaten, is
nog niet teruggekeerd in ons land.
Rond middernacht deelde de heer Soe
tendorp ons vanaf Schiphol mee dat hij
nog niets van zijn echtgenote had ver
nomen, hoewel zij volgens berichten uit
Belgrado meteen directe lijnverbinding
vanuit Joegoslavië om ongeveer 5 uur 's
middags op de luchthaven had moeten
arriveren- Ook in twee andere toestel
len. die via Wenen en Genève naar Am
sterdam vlogen, zat zij niet
De vrouwen, die uit Frankrijk, Zwitser
land. West-Duitsland, België. Engeland.
Zweden en de Verenigde Staten afkom
stig zijn, hadden willen demonstreren
tegen de schending van de mensenrech
ten. vooral die tegen de joodse burgers,
in de Sowjet-Unie. bij het begin van de
zgn toetsingsconferentie in Belgrado.
Op deze conferentie beraden de verte
genwoordigers van 35 landen zich over
de mate. waarin de twee jaar geleden
overeengekomen akkoorden van Hel
sinki worden nageleefd
lies van 29 miljoen gulden In 1974 was
het verlies 12 miljoen gulden, in 1975
dertien miljoen. Het gehele concern
daarentegen behaalde in 1976 een winst
van 1100 miljoen guoden
Bonden
De voedingsbonden FNV weigeren het
rapport van de Unilevervleesgroep in
bespreking te nemen. „Wij zullen dan
ook de werknemers voorstellen des
noods met acties er voor te zorgen dat
de directieplannen niet worden door
gevoerd", aldus Roel Dik, secretaris
van de voedingsbonden FNV.
De voedingsbonden vinden het onaan
vaardbaar dat Unilever in het rapport
geen vervangende werkgelegenheid
aanbiedt.
(Van onze speciale verslaggever)
BELGRADO - Enkele uren na de ope
ning van de voorbereidende zitting
voor de vervolgconferentie over vrede
en veiligheid in Europa bleek woens
dagavond in Belgrado al dat de confe
rentie een gevecht zal worden van hard
tegen hard. Op aandringen van de
Sowjet-dclegatie weigerde de
secretaris-generaal van de conferentie,
de Joegoslaaf Bozinovic. een voorstel
van de negen EEG-landen te laten sten-
cillen en ronddelen over de 35 delega
ties.
MADRID- De Spaanse premier Adolfo Suarez. bracht woens
dagmorgen in Madrid zijn stem uit, tijdens de eerste parle
mentsverkiezingen in Spanje sinds 41 jaar (zie ook pagina 3).
In westelijke diplomatieke kringen
werd gezegd dat de Joegoslaaf, wiens
taak het is de ambtelijke en technische
begeleiding van de conferentie in Bel
grado te verzorgen, door de Sowjets was
benaderd om het westelijke voorstel
niet te accepteren. En Sowjet-
diplomaat had al aan een Westeuropese
collega laten weten dat zijn delegatie
problemen zou maken wanneer de ne
gen landen van de Europese Gemeen
schap in Belgrado als één blok zouden
opereren
Toen de Britse delegatieleider Ian Su
therland woensdagmiddag namens de
negen landen van de Europese Ge
meenschap een voorstel indiende voor
een lijst van besluiten van de voorberei
dende conferentie, reageerden de Sow
jets niet onmiddellijk Later pas bleek
dat zij Bozinovic onder druk hadden ge
zet om het papier te weigeren, onder het
motto dat in Belgrado de staten indivi
dueel dienen te opereren, dat ze niet als
blok mogen optreden.
Vastlopen
Woensdagavond laat was nog niet dui
delijk hoe „hard" deze kwestie van
beide zijden zou worden gespeeld. Wan
neer beide partijen op hun stuk blijven
staan, kan de voorbereidende conferen
tie al vastlopen voordat over de rechten
van de mens - het zwaarste probleem
binnen de materie van de veiligheids-
conferentie en de slotakte van Helsinki -
nog maar een woord is gesproken.
Het voorstel van de Negen, dat trou
wens werd gesteund door de Verenigde
Staten, was op zichzelf niet zo opzienba
rend. Men wilde de eigenlijke toetsings
conferentie op 3 oktober as. laten be
ginnen en in principe laten duren tot
eind dit jaar. Als agenda voor de toets
ingsconferentie wilde men zich houden
aan de passages daarover in de slotakte
van Helsinki Dat wil zeggen: evaluatie
van de naleving van de beginselen van
Helsinki door de 35 ondertekenaars; be
spreking van eventuele plannen tot
verbetering of aanvulling van de slotak
te: bespreking van het eventuele nut
van een nieuwe veiligheidsconferentie
op hoog niveau
Als concessie aan het Oostblok hadden
de Negen voorgesteld dat de besprekin
gen over de naleving van de slotakte,
waarbij de beschuldigingen over en
weer over schendingen van de rechten
van de mens kunnen loskomen, achter
gesloten deuren zouden plaatsvinden.
Bij de opening van de conferentie waren
de delegaties al verrast door een felle
uitval van de Joegoslavische minister
van buitenlandse zaken Milos Mime.
naar de „sinistere krachten" die door
middel van propagandacampagnes en
terrorisme ernaar streven de ontspan
ning tussen Oost en West te dwarsbo
men
Een tweede verrassing was. dat de
Spaanse delegatie onmiddellijk na de
opening een voorstel aankondigde voor
de agenda voor deze voorbereidende
conferentie
De Nederlandse delegatieleider, am
bassadeur drs. J. van der Valk. werd
door het lot aangewezen als voorzitter
van de bijeenkomst van vandaag (don
derdag).
Enigszins tegen de verwachtingen in
kwam het woensdag niet tot incidenten,
binnen noch buiten de conferentiezaal.
De demonstratie die zou worden gehou
den door 17 Westeuropese joodse vrou
wen. leden van de vrouwencampagne
voor het Sowjet-Jodendom, ten gunste
van de joden ln de Sowjet-Unie, vooral
diegenen die het land willen verlaten,
ging niet door De vrouwen waren
woensdagmorgen het land uitgezet
Een Zweedse en een Deense journalist
die met de vrouwen hadden gesproken
en daarop waren betrapt door de Joe
goslavische politie, overkwam het
zelfde lot. Bij degroep joodse activisten
waren ook de Haagse rabijn A. Soeten
dorp en zijn echtgenote.
GROOTSTE SLUIS
VOOR RECREATIE
IN NEDERLAND
Van onze Haagse redacteur
DEN HAAG - Nadat prinses Margriet
en Pieter van Vollenhoven volgende
weck zaterdag - 25 juni - aan boord van
het motorschip „Piet Hein" als eersten
door de jachtensluis in het Volkeraks-
luizencomplex zijn gevaren, heeft de
reercatievaart in Nederland er een
unieke voorziening bij. Een eigen sluis
tussen het zoete Hollandse!) Diepen het
zoute Volkerak. die een belangrijke
schakel zal vormen in het recreatie-
vaarverkeer tussen de populaire
Zeeuwse wateren en de noordelijker
stromende wateren. De ingebruikstel
ling gaat gepaard meteen omvangrijke
vlootschouw. waaraan naar verwach
ting enige honderden recrcatievaar-
tuigen uit het hele land zullen deelne-
De jachtensluis, die ongeveer dertig mil
joen gulden heeft gekost, is de grootste
die de recreatievaart in ons land zal
krijgen De nuttige kolklengte bedraagt
128 meter, de breedte is achttien meter.
In deze ruimte kunnen om en nabij de
zestig pleziervaartuigen worden geva
ren voor een schutcvclus. die ongeveer
een uur in beslag zal nemen.
Tot volgende week zaterdag zijn de re
creatievaartuigen die van het Holland-
sch Diep naar het Volkerak of andersom
willen varen nog aangewezen op de drie
grote duwvaartsluizen in het complex,
die in eerste Instantie zijn bedoeld voor
de beroepsvaart Vorig jaar maakten
141 000 schepen van de beroepsvaart
gebruik van deze sluizen In één moeite
door moest er dan nog plaats worden
gevonden voor de 22 000 pleziervaartui
gen. die het knooppunt passeerden De
manoeuvres van de beroepsvaarders
waren lang niet altijd zonder risico voor
de niet altijd even ervaren pleziervaar-
ders Er deden zich soms gevaarlijke si
tuaties voor. waardoor veel waterre
creanten werden afgeschrikt. Door het
behoedzame binnenvaren in de sluis
van de pleziervaarders verliep er bij het
schutten ook wel eens meer tijd dan
strikt nodig was. hetgeen dan weer de
ergernis opwekte van de beroepsvaar
ders die hun oponthoud bij de sluizen
het liefst zo kort mogelijk willen hou
den.
De twee meest oostelijk ln het complex
aangelegde duwvaartsluizen werden in
(Slot zie pagina 9 kolom 4)
LJe formateur heeft met zijn stand
punt gekozen voor een methode die in
Nederland gebruikelijk is, althans na de
tweede wereldoorlog. Vóór 1940 was het
hoogstongebruikelijkdateen kabinets
formateur sprak met de kamerfracties
(via hun voorzitters) over de zetelverde
ling van het te formeren kabinet De be
zetting van de mi
nistersposten (wie
komt op wat?)
kwam in de fracties
zelfs helemaal niet
aan de orde Na de
oorlog ontstond er echter een andere
praktijk: bij het overleg over een rege
ringsprogramma kwam ook de zetel
verdeling aan de orde. meestal aan het
slot Daarbij kon het gebeuren dat een
formatie door geschillen over die verde
ling alsnog werd vertraagd of zelfs in
eerste instantie mislukte. Vooral bij de
totstandkoming van het vierde
kabinet-Drees in 1956 speelde de
portefeuille-verdeling een zo overheer
sende rol, dat daarover zowel in de
tweede als in de eerste kamer uitvoerig
is gesproken. Bij die gelegenheid wer
den opmerkingen gemaakt die nu. ruim
twintig jaar later, nog enige actualiteit
hebben.
De meest gereserveerde opstelling
kwam destijds van Tilanus senior van
de CHU. Hij vond dat de zetelverdeling
van een kabinet helemaal niet in de
fracties thuishoorde. Weliswaar er
kende hij dat een formateur zowel over
de verdeling als over bepaalde
kandidaat-ministers met een fractie
voorzitter wilde spreken, maar daarbi j
moest het dan ook blijven. Romme van
de KVP daarentegen betoogde dat het
parlement niet lijdelijk mocht afwach
ten hoe een programma en hoe de sa
menstelling van een kabinet er zouden
uitzien. De inschakeling van de fracties
achtte hij daarom nodig omdat de in
vloed van het parlement op het rege
ringsbeleid in het algemeen sterk was
gereduceerd. De raadpleging van de
fracties bij de kabinetsformatie achtte
Romme dan ook een vorm van parle
mentaire controle. De AR-senator
Anema ging vrij ver met Romme mee
Hij wees er op dat in vroeger dagen het
parlement slechts controle achteraf op
het bestuursbeleid uitoefende, maar dat
de gewoonte zich had ontwikkeld waar
bij de staten-generaal 'tevens de alge
mene beginselen aangaven' voor het re
geringsbeleid. Bovendien had naar zijn
mening de opvatting baan gebroken dat
de kamer, 'met name haar politieke
fracties', zich vooraf invloed wenst te
verzekeren op het beleid van een nieuw
kabinet. Anema achtte dat alles begrij
pelijk. maar meende niettemin dat 'ui
terste voorzichtigheid' was geboden.
Minister-president Drees tenslotte ac
centueerde in deze gedachtenwisseling
de zelfstandige positie van de regering
Zij is weliswaar verantwoordelijk aan de
volksvertegenwoordiging, maar - zo be
toogde hij - zij is geen comité 'dat een
voudig heeft uit te voeren wat de meer
derheid der volksvertegenwoordiging
wil.' Inmiddels is de ontwikkeling ver
der gegaan en het tekenende daarbij is
dat de lijn-Romme steeds meer aan
hang heeft gekregen. Bij de PvdA zullen
vermoedelijk thans heel wat kamerle
den zijn die verbaasd aankijken tegen
de uitspraak van Drees uit 1956. Ver
moedelijk hebben zij er helemaal geen
bezwaar tegen dat de regering min of
meer optreedt als 'uitvoerend comité'
van de parlementsmeerderheid
Romme blijkt ook school te hebben ge
maakt bij het CDA. Van Agt heeft een
duidelijk 'Rommiaans' verlangen op de
tafel van Den Uyl gelegd. De formateur
laat het daar echter rustig liggen voor
een later moment, hij vindt het pro
gramma het belangrijkste. Nogmaals,
voor dit moment een verstandige geste
Niettemin blijft het harde feit bestaan
dat deze 'Romme-Van Agtrhypotheek'
toch moet worden afgelost voordat een
kabinet-Den Uyl H met regeren kan be
ginnen.
Het voor de tijd van het jaar gecorri
geerde aantal werklozen in Frankrijk
heeft in mei het na-oorlogse record van
1.096.700 bereikt.