PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
WINST VOOR PVDA EN VVD
Den Uyl: basis voor
gesprek met kapers
de krant
van zeeland
Zeer grote opkomst (87,5 procent)
Kleine partijen lijden zwaar verlies
CDA en D'66 boeken vooruitgang
vandaag
TREINPASSA GIERS MET TOUW OM NEK
Zo stemde Nederland
Zo stemde Zeeland
220e jaargang no. 217
Donderdag 26 mei 1977
(Van onze parlementaire redactiet
DEN HAAG - Grote winst voor de Partij van de Arbeid, die de grootste partij wordt van het land,
wat kleinere winst voor VVD, D'66 en CDA, ten koste van de meeste kleine partijen. De tien zetels
winst voor de PvdA, uniek in de na-oorlogse politieke geschiedenis, bezorgen deze partij de grootste
tweede-kamerfractie sinds 1945. Dat waren woensdagavond de belangrijkste resultaten van de
tweede-kamerverkiezingen.
De opkomst bij deze verkiezingen was onverwacht groot (87,5 procent tegen 82,8 in 1972). De
verkiezingsuitslag maakt een kabinet van CDA en WD nauwelijks mogelijk. Deze twee partijen
krijgen samen 77 zetels; twee meer dan de helft van de 150 zetels in de tweede kamer, ondanks de zes
zetels winst van de WD en de ene zetel winst van het CDA.
Grote verliezers waren de kleine partijen, vooral de CPN en de PPR. De CPN viel terug van zeven
naar twee zetels, de PPR houdt van de zeven zetels uit 1972 slechts drie over. BP, DS'70 en GPV
werden teruggebracht tot één zetel. De RKPN van Klaas Beuker werd weggevaagd.
In het algemeen leiden waarnemers uit
de verkiezingsuitslag af dat linkse
stemmers meer dan bij vorige verkie
zingen hun heil hebben gezocht bij de
PvdA van premier Joop den Uyl. Een
aanwijzing is ook dat 60 procent van het
verlies van de CPN naar de PvdA bleek
te zijn gegaan.
Het CDA, dat voor het eerst aan verkie
zingen deelnam (in 1972 en bij de sta
tenverkiezingen in 1974 opereerden
KVP. ARP en CHU nog afoonderlyk).
heeft in deze eensgezindheid de jaren
lange afbrokkeling van het christen-
democratische kiezerskorps weten te
keren. De winst, vergeleken met 1972,
was overigens gering: slechts een a twee
zetels.
De kleine partijen verloren volgens
peilingen van het bureau Intomart 21,9
procent van hun aanhang aan het CDA,
31,6 procent aan de PvdA en 11,8 pro
cent aan de VVD. Van de CDA-kiezers
was volgens Intomart 56 procent
rooms-katholiek, 21,7 procent her
vormd, 17,3 procent gereformeerd en 5
procent onkerkelijk.
De winst van de WD, zes zetels, is aan
zienlijk, maar geringer dan na de sta
tenverkiezingen van 1974 kon worden
verwacht. Toen behaalde de partij een
percentage van de stemmen dat recht
zou'hebben gegeven op ruim 30 zetels;
nu behaalden de liberalen er 28.
CPN
De CPN was dc meest opvallende ver
liezer van de verkiezingen van woens
dag. Zelfs in de traditionele communis
tische bolwerken, zoals Finsterwolde
en Beerta in Groningen, leed de CPN
zware verliezen. In Amsterdam werd
de CPN vrijwel gehalveerd (van 17,2
naar 8,8 procent). De PSP moest enig
terrein prijsgeven (van twee naar één
zetel); kleine linkse groeperingen, zoals
de SP en de KEN, kregen geen zetel.
De Nederlandse Volks Unie, de racisti
sche partij van Joop Glimmerveen, be
haalde nergens in het land een belang
rijk aantal stemmen en zal dan ook niet
in de tweede kamer worden vertegen
woordigd. Alleen in de grote steden,
Amsterdam. Rotterdam en Den Haag,
behaalde de NVU iets meer dan een pro
cent. De Reformatorische Politieke Fe
deratie, de nieuw opgerichte
protestants-christelijke partij die zich
vooral heeft gekeerd tegen het CDA. zat
woensdagavond laat dicht tegen de
kiesdeler aan; de party haalde net geen
zetel.
Na de verkiezingen van gisteren gaapt
er in de tweede kamer een duidelijke
kloof tussen de drie grote partijen
PvdA, CDA en VVD, en de rest van de
kamer, waar men behalve D'66 (met
acht zetels) nog slechts zeer kleine par
tijen vindt, met het SGP (drie zetels) als
grootste.
D'66 was de enige van de kleinere par
tijen die winst behaalde; de party van
Jan Terlouw, die een jaar geleden vol
gens de opiniepeilingen nauwelijks
meer bestond, groeide van zes naar acht
zetels. De andere kleine regeringsparty,
de PPR. behoorde daarentegen tot de
zware verliezers: het zetelaantal werd
meer dan gehalveerd. Zoals bekend
sprak het PPR-congres zich kort voor de
verkiezingen uit tegen deelname aan
een meuw kablnetrDen Uyl wanneer
ook het CDA daarin zou zyn vertegen
woordigd.
Van de kiezers die voor het eerst naar
de stembus mochten, ging volgens het
bureau Intomart 35,2 procent naar de
PvdA, 23,1 procent naar het CDA, 16,5
procent naar de WD en 8,5 procent
naar D'66. Die percentages verschillen
weinig van de algemene uitslag, alleen
het CDA kreeg van de jongeren duide
lijk minder steun dan van de oudere
kiezers.
De kust van Hoek van Holland komt
onder beheer van het rijk, aldus een re
geringsnota, die minister Westerterp
aan de kamer heeft gezonden.
PAGINA 3
uur
PAGINA 7
leven
PAGINA 15
reisje
Een reisje door stemmend Zeeland.
PAGINA 18
reacties
avond
(Van onze verslaggever
ASSEN-DEN HAAG - Een man
en een vrouw, en kort daarna
weer een man, hebben woens
dagavond enige tijd met een
touw om hun nek naast de ge
kaapte trein bij Glimmen ge
staan. Volgens justitievoor-
lichtster mevrouw Faber wer
den rond kwart voor negen de
man en de vrouw beide van
jeugdige leeftijd, plotseling
naar buiten geduwd. Zij waren
in een wit gewaad gehuld, had
den de handen geboeid op de
rug en waren geblinddoekt.
Ongeveer drie kwartier later
werden ze weer naar binnen
gehaald. Kort daarna duwden
de kapers opnieuw een man
naar buiten, eveneens geblind
doekt en met de handen ge
boeid op de rug. Ook hij had een
touw om de nek, dat in de trein
werd vastgehouden. Hij had
geen wit gewaad aan, maar een
soort jasje over zijn kleding.
Omstreeks half elf werd ook hij
weer naar binnen gehaald.
Het is niet bekend of dit duidelijke
dreigement van de kapers duidt op een
nieuw ultimatum. Vanuit het beleids
centrum in Den Haag, waar premier
Den Uyl en minister Van Agt gistera
vond gehaast arriveerden, werd geen
commentaar gegeven op de gebeurte
nis. Rond dat tijdstip, even na negen
uur, waren behalve de premier en mi
nister Van Agt ook de ministers van
binnen- en buitenlandse zaken. De
Gaay Fortman en Van der Stoel, on het
Haagse ministerie van justitie aanwe
zig.
De derde dag van de treinkaping by De
Punt in Glimmen en van de bezetting
van de lagere school in Bovensmilde
heeft woensdag overigens enige licht
punten opgeleverd Premier Den Uyl zei
dat zich een zekere gespreksbasis heeft
ontwikkeld. Tussen de school en de
trein is een telefoonverbinding gelegd,
waardoor de tien treinkapers en de vyf
bezetters van de school met elkaar en
met het beleidscentrum in Assen in con
tact kunnen komen. De psychiater dr.
Mulder heeft contact kunnen leggen
met de bezetters van de school. Hy
noemde dit 'zeer waardevol'.
De missie van bemiddelaar Kuhuwael
is woensdagmiddag geéindigd. Volgens
justitiewoordvoerster mevr. Faber
heeft hij na een oriëntatie in de Zuid-
molukse wijk van Bovensmilde de ba
sis gelegd voor de contacten met de be
zetters. Mevr. Faber verwacht niet dat
wederom een beroep wordt gedaan op
de heer Kuhuwael.
De vier gedetineerde Zuidmolukkers
die by vorige gijzelingsacties betrokken
waren, zyn woensdagavond weer uit het
crisiscentrum in Assen vertrokken, zy
zyn naar hun gevangenissen terugge
bracht. De vier hebben geen contact ge
had met de overvallers en evenmin met
de staf in het beleidscentrum. Ze waren
naar Assen overgebracht om zonodig te
kunnen worden geraadpleegd.
Moed
Hoewel et
in zicht i
(Slot zie pagina 3 kolom 6)
gematigd
Aantjes: de kiezers kozen voor een ge-
angstig
In Amsterdam heeft premier Den Uyl zijn stem uitgebracht.
Foto: premier Den Uyl vergezeld door zijn vrouw bij de stembus.
Kamer 1972
perc. stem.
Staten 1974
perc. stem.
Kamer 1977
perc. stem.
Links, rechts en
het centrum
VtifV ^Tederland lsopwegeen po-
liüek 'drie-stromenland' te
gSgn worden, dat is de onvemujde-
lyke conclusie die uit de ver-
garsji kiezingsuitslag van gisteren
moet worden getrokken. Het
heeft lang geduurd voordat in dit land
het patroon van de politieke vernieu
wing duidelijk werd. maar ten langen
leste begint dat zich toch af te tekenen.
Een patroon dat overigens met duide-
üjke termen kan worden aangegeven:
links, rechts en het centrum. In dit ver
band moet met name de aandacht val
len op de Partij van de Arbeid: met recht
zou deze groepering zich de party van de
linkse concentratie kunnen noemen. De
kleine partijen aan die zyde hebben
immers grote nederlagen geleden, PPR
en CPN zyn de opvallende verliezers van
deze verkiezingen. Zij hebben geen kans
gezien de kiezers te boeien, een opval
lend en belangrijk verschijnsel vooral
gelet op de grote groepen jonge stem
mers. In de praktijk komt deze ontwik
keling er op neer dat links zich heeft ge
bundeld in een grote PvdA. Zij doet nu
denken aan de Engelse labour-party,
een ontwikkeling die zonder twijfel een
stap voorwaarts is op de weg die het so
cialisme in Nederland aflegt Ter verkla
ring van deze gang van zaken lijkt het
ons verantwoord te spreken van een
'Den Uyl-effect". Hy in het bijzonder is in
staat gebleken om uiteenlopende 'vleu
gels' ter linkerzyde te verenigen. Een
niet geringe prestatie: een winst van
tien zetels is 'niet niks'.
Ue WD-winst is relatief gezien van
dezelfde orde: in zetelaantal in de kamer
gaat het (evenals by de PvdA) om een
toeneming van ruim twintig procent en
ook dat is 'niet niks' Deze WD-
resultaten passen overigens in de ont
wikkeling naar het 'drie-stromenland',
zij het dat een deel van de WD er toch
wel een bezwaar tegen zal hebben dat
deze partij zo auto
matisch het etiket
'rechts' krijgt opge
plakt De groep-
Geertsema in de
WD voelt zich
vooral een links-liberale stroming, zij
hangt een politiek denken aan waarvoor
men in de angelsaksische landen de uit
drukking 'liberal' of ook wel (in de VS
byvoorbeeld) 'progressive' gebruikt
een aanduiding die dan moet contraste
ren ten opzichte van de term 'conserva
tisme', de politiek van de 'tones'. Verge
leken met deze spectaculaire PvdA- en
WD-winst blijft de vooruitgang van het
CDA duidelijk achter. Dat ls mede
daarom zo opvallend omdat by deze
groepering sprake was van het
'nieuwheids-effect': deervaringleertdat
nieuwe bewegingen - en dat was het
CDA - in staat zyn by de eerste deelne
ming aan verkiezingen grote groepen
van kiezers aan te trekken. De eerste
opiniepeilingen dit jaar wezen ook in
deze richting, het CDA zat toen zonder
meer in de lift. Ze heeft dat niet vol kun
nen houden en slechts één zetel meer
verworven. Welke reducerende factoren
hebben hier een rol gespeeld? Was hier
sprake van een 'Van Agt-effect'. maar
dan in omgekeerde zin aan wat Den Uyl
heeft bereikt? Was de CDA-lijsttrekker
by nader inzien toch niet in staat om een
zodanige indruk te maken dat allerlei
'zwevende' kiezers het wel eens met hem
wilden proberen?
fimtlijn
Opkomst
82,94
7394045
74,54
6751773
87,53
8314082
CDA
31,29
2313473
30,88
2085063
31,91
2653416
PvdA
27,34
2021454
29,54
1994289
33,81
2810636
VVD
14,45
1068375
19,00
1283044
17,95
1492188
PPR
4,80
354829
5,29
357350
1,69
140662
CPN
4,47
330398
3,53
238067
1,73
143420
D'66
4,15
307048
1,05
70900
5,43
451739
DS'70
4,12
304714
1,48
100186
0,72
59508
SGP
2,21
163114
2,42
163289
2,13
177038
BP
1,94
143239
3,10
208945
0,84
69854
GPV
1,77
131236
1,70
114830
0,96
79455
PSP
1,50
111262
1,35
91331
0,94
77790
RKPN
0,92
67658
0,25
16911
0,40
33349
Overigen
1,04
77254
0,41
27568
0,05
4172
Hel
Hoewel een concrete oplossing nog niet
in zicht is, put de regering volgens
PAGINA 25
kleinkunst j» ii il1 i
Klelnkunstgeschi edenis nu ook op de M nt%
teievisie; ^Radu> en televisie- 9 Soldaten bezig met het laden van de voedsellorry voorde gegijzelden en de kapers in de trein bij De
Punt (Glimmen). De kapers gaven geen toestemming om het voedsel ook aan boord te brengen.
KAMER 1972
Staten 1974
Kamer 1977
perc.
stemmen
perc. stemmen
perc. stem.
Opkomst
82,4
177454
75,2
164478
87,8
204526
CDA
31,7
56321
30,3
49904
29,9
61048
PvdA
27,1
48192
27,7
45511
32,6
66612
WD
14,2
25126
17,5
28732
17,3
35431
PPR
4,2
7407
6.1
10080
1,5
3135
CPN
1,1
2035
0.8
1365
0,4
890
D'66
2,8
4943
0,8
1312
4,4
9058
DS'70
2,8
4896
0,9
1539
0,6
1125
SGP
9,2
16257
9.6
15764
8.4
17144
BP
1,9
3304
3,0
4838
1,0
2127
GPV
2,6
4670
2,7
4490
1,7
3369
PSP
0,7
1308
0,6
943
0,5
928
RKPN
0,6
1075
-
0,3
678
DAC
-
-
-
-
0,0
47
SP
-
-
-
-
0.1
183
NVU
-
-
-
-
0,3
652
VAW
-
-
-
-
0,0
82
KEN
-
-
-
-
0,0
51
RPF
-
-
-
1.0
1966
Let zou best kunnen zyn dat Van Agt
inderdaad voor het CDA een remmende
factor is gebleken. Eén zetel meer op de
achtenveertig van de vorige keer kan
moeilyk als "winst' worden aangemerkt,
het is veelmeer een vorm van consolida
tie. Overigens kan dat vanuit een CDA-
standpunt bekeken enigszins als een
winstpunt worden aangemerkt: de poli
tieke deconfessionalisatie (het loslaten
van partyen met een religieuze achter
grond. een confessie, een beüjdenls) is in
Nederland nog steeds niet tot stilstand
gekomen, maar desondanks - zo kan
men redeneren - heeft het CDA zich we
ten te handhaven. Een dergelyk betoog
accentueert echter de centrumpositie
vanhetCDA: er zyn kennelijk nogal wat
kiezers die het CDA hebben gekozen
met omdat zy de 'evangelische politiek'
van deze groepering voorstaan, maar
omdat zij daarin een correctie zien op
een al te voortvarend links beleid van de
PvdA. In menig opzicht zullen de ko
mende vier jaren voor het CDA een
test-periode vormen, zowel intern als
naar buiten lntem moet zy uitgroeien
tot een nieuwe eenheid, naar buiten zal
zy zich zodanig in het beleid dienen te
presenteren datzy een aantrekkelijk al
ternatief blyft tussen links en rechts.
Dat is weliswaar niet de iyn die Aantjes
zich van het CDA heeft voorgesteld,
maar depolitieke prakty k ls menigmaal
anders dan men zich in zyn dromen
heeft gedacht
elke richting zal nu met de kabi
netsformatie worden ingeslagen? Het
ligt voor de hand by deze uitslag eerst te
denken aan een combinatie van PvdA
met het CDA. Dat zal geen makkeUjke
procedure worden, want de afgelopen
maanden zyn de tegenstellingen alleen
maar groter geworden. Een verkie
zingsuitslag kan echter vaak verzoe
nend werken, naar beide kanten. In dit
verband moeterop worden gewezen dat
een vergelyking van de verkiezingspro
gramma's een redelijk regeerpro
gramma mogelijk maakt, al zal het niet
meevallen gelet op de verstoorde
persoonlijke verhoudingen. Den Uyl
heeft het makkeUjker dan .de vorige
keer. al was het alleen maar omdat Hy
zich nu weinig meer aan de PPR gelegen
(Slot zie pagina 19 kolom lj
