Emoties lopen uiteen
bij plannen voor
verfilmen treinkaping
TERUGKEER VON
KARAJAN IN WENEN
ORKESTMUZIEK UIT RUSLAND,
MUSSORGSKY EN PROKOFIEFF
PZC/kunst/cultuur
Boroboedoer-tentoonstelling
in het Rijksmuseum
Schilder en
glazenier
Toon Ninaber
overleden
Ontwerper van
klavarskribo
overleden
Dn
Tremicaping oy vnjsier
De plannen van de Britse televisiemaatschappij BBC om de
treinkaping bij Wijster door een groep Zuidmolukkers te verfil
men, hebben uiteenlopende emoties opgeroepen. De discussies
spitsen zich toe op de vraag of die verfilming wel of niet moet
doorgaan. Er is een groepering die vindt dat een nare ervaring van
toen niet meer opgerakeld moet worden en een andere groep
schort het oordeel op tot het moment dat zij de film heeft gezien.
Ook binnen de groep van ex-gegijzelden
bestaat verschil van mening. Zo heeft de
heer K Wielenga vorige week tijdens
een uitzending van de RONO laten
doorschemeren een tegenstander van
de film te zijn. omdat het volgens hem
een sensationeel produkt wordt, terwijl
de heer H. Prins vindt dat er op dit mo
ment nog geen enkele rede is om zoiets
ie veronderstellen. Leider van de Zuid
molukkers. ir. Manusama. is tegen de
verfilming van het drama maar wil. als
de BBC-plannen doorgaan, geen stap
pen ondernemen omdat ..zoiets toch
geen enkel effect zal hebben".
Alleemoties hebben er inmiddels toe ge
leid dat de Britse televisiemakers heb
ben besloten af te zien van het oor
spronkelijk plan om op lokatie. dus bij
Wijster. te filmen. Vanuit het Londense
BBC-kantoor verklaart de producent
van de film. Prank Cox: ..Voor deze be
slissing zijn twee oorzaken van door
slaggevende betekenis geweest. In de
eerste plaats bleek er een grote gevoe
ligheid met betrekking tot filmen op lo
katie te bestaan bij de plaatselijke be
volking en vooral ook bij de machinis
ten van de Nederlandse Spoorwegen.
Daarnaast hebben we vernomen dat de
politieke situatie tussen Nederland en
de Zuidmolukkers uiterst delicaat is".
„Het ministerie van justitie heeft ons
laten weten het prettig te vinden als we
niet in Nederland zouden filmen. Van al
deze meningen hebben we kennis ge
nomen en toen heb ik persoonlijk het
besluit genomen om in Nederland geen
opnames te maken. Let wel. niemand
heeft ons weggestuurd. Ik heh het zelf
zo gewild omdat ik begrip heb voor de
gevoelens die men in in Nederland
heeft met betrekking tot het onderwerp
van onze film", aldus Cox.
Het zich terugtrekken uit Nederland be
tekent overigens niet dat het totale
filmproject ook van de baan is. „We
moeten nu zien of we in Engeland zelf
kunnen filmen. We zoeken naar een lo
katie die identiek is aan die bij Wijster
en daarbij hebben we ons oog laten val
len op een streek in Zuidoost-
Engeland". aldus Cox.
Volgens de Britse producent maakt het
emotioneel veel verschil dat men zich
uit Nederland heeft teruggetrokken.
Maarir. Manusama blijft de verfilming
toch afkeuren. „Wat de BBC zich van de
film voorstelt is pure sensatie. De poli
tiek die achter de actie school wil ze
helemaal niel naar huiten brengen. Die
mensen van de BBC zijn anderhalve
maand geleden bij mij geweest en ik
heb hun over ons politiek doel verteld.
Ze vonden het interessant maar wilden
dit niet in de film uitdrukken. Het grote
publiek ziet zoiets misschien graag,
maar ik vind dat je je als filmmaker
bewust moet zijn van je verantwoorde
lijkheid. Ik ben namelijk bang dat die
film consequenties kan hebben. Welke,
kan ik nu nog niet overzien".
Bij de BBC geeft producent Frank Cox
toe dat de politieke achtergrond, die de
drijfveer tot de actie ls geweest, in de
film niet sterk tot uiting zal komen. Een
film. die 50 minuten zal duren, wordt
gemaakt in het kader van de serie Life at
stake In deze serie gaat het er volgens
Cox vooral om de menselijke wil om te
overleven In beeld te brengen.
..We dramatiseren wat de nieuwsmedia
tijdens de actie bij Wijster niet hebben
kunnen laten zien. Dat doen we met alle
acht films In het kader van deze serie. In
al deze films nemen we geen politiek
standpunt in. We tonen uitsluitend wat
de menselijke ervaring is geweest. In het
geval van de treinkaping bij Wijster la
ten we die ervaring zien met als leidraad
het dagboek dat de heer Vaders heeft
gemaakt. We hebben het script afge
checkt bij de heer Vaders en vele ande
ren".
..Dat er in de film weinig politiek voor
komt is trouwens ook een technisch
probleem We zouden dan namelijk de
acteurs Zuidmoluks moeten laten pra
ten en dat is niet mogelijk. We zouden
het inderdaad kunnen vertalen, maar
een ander punt is da t er weinig over poli
tiek is gesproken. De Zuidmolukkers
deden het onderling wel met elkaar,
maar dat was dan buiten de aanwezig
heid van de gegijzelden. Die keren dat er
wel met de gijzelaars over politiek is ge
sproken zullen ook wel worden ver
filmd".
..Maar het blijft een gering deel in verge
lijking met zaken zoals: hoe blijven we
warm, hoe eten we. hoe overleven we?
Tenslotte geloof ik niet dat de kijker in
politiek is geïnteresseerd. De kijkers
zullen zich identificeren met de gijze
laars en ze willen volgens mij weten
welke problemen zij hadden", aldus
Cox.
De angst dat de aanpak van dc Britten
zal leiden tot een sensationale film leeft
bij ex-gegijzelde Prins niet zo sterk:
„Wielenga kan wel zeggen dat het vol
gens hem een sensationele film wordt,
maar hij baseerl dit nergens op. Ik heb
er wel vertrouwen in gezien de manier
waarop zij een gijzelingszaak in Stock
holm hebben verfilmd. Ik heb later met
ex-gegijzelden van deze zaak gespro
ken en zij vonden dat het behoudens
een paar foutjes een correcte recon
structie was geweest".
En over het feit dat er mensen zijn die
vrezen dat door dit soort films oude
wonden weer worden opengereten:
..Maar dat heb je toch met alles. Denk
aan de dodenherdenking Ik weet dat ze
voor het script het dagboek van Vaders
hebben gebruikt en dan is het good.
Want toen het dagboek werd gepubli
ceerd had ook niemand, behalve dan
justitie, kritiek op hetgeen er in is be
schreven".
Afgelopen zaterdag hebben de ex-
treingegijzelden met elkaar gesproken
en hierbij kwam onder andere de film en
de hierop betrekking hebbende uitla
tingen van de heer Wielenga voor de
RONO ter sprake. Tijdens het gesprek
werd hem. volgens de heer Prins, te ver
staan gegeven dat hij met betrekking
tot de film alleen namens zichzelf kon
spreken en niet namens de groep. Is dat
niet in tegenspraak met het idee dat de
ex-gegijzelden uitsluitend als groep
naar buiten zouden treden'' „We treden
alleen als groep naar buiten als het gaat
om stappen te ondernemen tegen de
overheid als die bepaalde dingen moet
doen. Dan staat namelijk het belang
van de hele groep op het spel. Maar we
vinden dat de vraag of iemand zich ge
kwetst voelt door een film op de televisie
geen groepsstandpunt eist. We kunnen
nu uitroepen dat die film er niet moet
komen, maar daar trekt de BBC zich
natuurlijk niets van aan"
De BBC gaat er alsnog van uit dat de
film er komt. „Volgend jaar januari
staat hij gepland voor een uitzending
op de Britse tv. Pas daarna zal men er in
Nederland ook over kunnen beschik
ken. Dus voor de film cr komt zijn we al
weer een jaar verder. Misschien is men
er dan niet meer zo ondersteboven
van", besluit Cox.
/ertien grote reliefs en beeldhouw
werken. «aaronder vijf Boeddha-
figuren. vormen de kern van de ten
toonstelling 'Borohoedocr - kunst en
religie in het oude Java." die van 21
april tot en met 3 juli in het Rijksmu
seum in Amsterdam wordt gehouden.
Deexpositie is lot stand gekomen in het
kader van hel Belgisch-Indonesisch
culturele akkoord en is in de eerste
maanden te zien geweest in het Paleis
voor Schone Kunsten in Brussel.
Het idee voor de expositie werd geboren
tijdens het bezoek van koning Boude-
wijnen koningin Fabiola in 1974 aan In
donesië- Vandaar dat dc supervisie over
de expositie, die ook nog naar Wenen.
Westduitsland. Frankrijk i Parijs» en
mogelijk de Scandlnavischfe landen
gaat. in Belgischeen Indonesische han
den blijft.
Dts S. Levy, hoofddirecteur van het
Rijksmuseum, zei woensdag tijdens een
rondleiding dat het niet eens zo eenvou
dig is geweest om de expositie, waar
voor twee schlklenjenziilen tijdelijk
ontruimd zijn. onder te brengen. Het to
tale gewicht van de runn honderd geëx
poseerde stukken, bedraagt namelijk
17.000 kilo en daarom moesi eerst over
leg worden gepleegd met de rijksge
bouwendienst De uitkomst was dat de
grote stukken verdeeld moesten wor
den over minstens twee vloerbalken,
waardoormen niet geheel vrij werdm de
opstelling
Het hoofd van de afdeling Aziatische
kunst van hei museum, drs K W Lim.
is niet erg gelukkig met de keuze van de
expositiestukken door de Belgische
deskundigen
De gekozen voorwerpen zijn wel van een
grote kwaliteit maar naar zijn oordeel
ontbreekt er een zekere evenwichtig
heid Bepaalde figuren komen te vaak
voor. terwijl andere figuren ontbreken
Overigens noemde hij dc expositie
uniek en nimmer weerkerend omdat de
meeste stukken, wanneer de restauratie
van de Boroboedoer in 1981 of 1982 vol
tooid zal zijn. niet meer van hun plaats
kunnen worden genomen.
De restauratie van dit uit dc negende
eeuw stammende heiligdom, dat als
een van de indrukwekkendste Boedd
histische monumenten van de wereld
wordt beschouwd, gaat 12 miljoen dol
lar kosten. Vijf miljoen is toegezegd
door de Unesco. Op een aparte stand is
bij de expositie aandacht besteed aan
deze restauratic.
Tijdens de tentoonstelling zullen op de
woensdagmiddagen hij/nndere even
ementen worden gehouden als Ja
vaanse dansen. Gamelan-muziek. film
vertoningen (onder meer over de res
tauratie) en een Wajang-schimmenspel.
lÜet festival van Wenen dat begint op 14 mei en eindigt op 26 juni zal worden
overheerst door het ballet waarvan 11 groepen uit zes landen hun opwachting zullen
maken, zo heeft de organisatie meegedeeld
Verwacht worden onder meer de Merce Cunningham and Dance Company uit New
York, het Ballet van de 20ste eeuw van Maurice Bejart uit Brussel, de Malegot-
groep uit Leningrad en het eveneens Newyorkse American Ballet Theater.
Wat het instrumentale gedeelte betreft zullen onder meer het Berlijnse Radio
symfonie-orkest en het Alban Berg kwartet alsmede kamerensembles uit Oosten
rijk en elders optreden
Nagenoeg het hele oeuvre van Chopin zal worden ten gehore gebracht door de
pianisten Emanuel Ax, Nikita Magaloff. James Tocco. Garrick Ohlsson en Chris
tina Ortiz,
Het muzikale programma zal worden geopend met een recital van de zanger Her
man Prey, gewijd aan Beethoven.
Groot nieuws is de 'terugkeer' van de vermaarde Oostenrijkse dirigent. Herbert von
Karajan. die in 1964 de Weens Opera had verlaten na herrie met de vakbonden en
medewerkers van de opera en toen had gezegd dat men hem nooit meer zou weer
zien in Wenen.
In de buiten de officiële tijden van het festival liggende data van 8 tot 20 mei zal Von
Karajan drie opera's leiden: Verdi's Trovatore. Mozarts Figaro's Hochzeit en Puc
cini s La Bohème
Dat zijn terugkeer een triomfale zal zijn staat nu al vast
Veel opvoeringen van het festival zullen worden gegeven, tegen redelijke toegangs
prijzen. op verschillende plaatsen m en builen Wenen en ook in de openlucht Dit is
de eerste maal bedoeld voor liefhebbers die de zeer hoge prijzen niet kunnen
betalen water toe heeft geleid dat het festival eigenlijk alleen maar was weggelegd
voor welgestelden. vooral uit het buitenland afkomstig
e 'Schilderijen op een tentoonstelling' van Mussorgsky horen - dank zij.
de orkestratie van Kavel - tot liet meest briljant geïnstrumenteerde orke
strale showwerk, dat de muziekliteratuur kent. Een orkest, dat zijn zaakjes
kent. kan er moeilijk fout mee gaan. Dat blijkt uit het rijke, plalenveld. dat
van dit werk voorhanden is: er zitten bijna geen uitvoeringen tussen, die
onder de maat zijn.
Maar anderzijds zijn er ook niet veel. die er tussen dat doorgaans respectabele
niveau uit springen. Zubin Mehta met orkest van Los Angeles op Decca - met
de pianoversie aan de andere kant - is er een voorbeeld van. En tot de top moet
men ook een nieuwe versie rekenen, die DGG kortgeleden uitbracht: een
vertolking van het Chicago Symphony Orchestra met Carlo Mana Giulim als
dirigent,
Dne dingen vallen bij deze uitvoering in het bijzonder op hel geweldige - zij
het niet altijd even subtiele - musiceren van het orkest uit Chicago, de m
diepte, breedte en dynamiek rijke opname en het persoonlijke stempel, dat
Giulini Mussorgsky's muziek meegeeft Die aanpak dient dc muziek over
igens nadrukkelijk. Het meest opmerkelijke is de brede adem. die het werk
onderzijn handen krijgt In tijd uitgedrukt: zijn Schilderijententoonstelling
Van en voor de draaitafel
duurt vijf minuten langer dan het halve uur. dat er „gemiddeld' voorstaat.
Dat leidt bij Giulini met tot een logge uitvoering, integendeel Elk schilderij
wordt treffend en plastisch gekarakteriseerd Een opname, die de muziek
meer monumentaliteit geeft, is nauwelijks voorhanden Een breed geborstel
de, voortreffelijke lezing, die magniefiek is opgenomen Als royale toegift
bevat de DGG-plaai een opname van de eerste symiome - cie Klassieke- van
Serge Prokofieff Ook hier valt op, dzt Giulini dit, lichtgewicht symlonietje -
„in de stijl van Haydn - nietoverhaasten lucide tot klinken brengt, DGG 2530
783),
Grell
Devijfde symfonie van Prokofieff dateert uil 1944. zevenentwintigjaar na de
Klassieke. Ook een weik. waarin het optimisme de overhand heeft, maar
aanzienlijk zwaarder van kaliber dan zijn symfonische eersteling Een werk
vol muzikale pathos, briljante ironie, tragische ondertonen hier en daar en
een uitbundig slotdeel „Een lied op de vrije en gelukkige mens," zo omschreef
de componist zijn vijfde zelf
Op CBS verscheen een plaat met een heruitgave van de registratie, die
George Szell en het Cleveland Orchestra eind 1959 maakten Een kernachtige
uitvoering, waann het Cleveland Orchestra met name in het scherzo schit
tert. Szeli zet de muziek helder neer en voorkomt zo. dat de zwaar geïnstru
menteerde passages ondoorzichtig worden. De opname- achttien jaar oud -
klinkt nog opmerkelijk fris (CBS 61 716» c
VRIJDAG 22 APRIL 1977
De kunstschilder en glazenier Toon Ni
naber is op 80-jarige leeftijd in Boxtel
overleden. De laatste tien jaar leefde
hij in een verzorgingstehuis. De begra
fenis heeft vandaag - vrijdag - plaats.
Antonius Cornells Ninaber van Eyben
werd op 21 december 1896 ln Scheven-
ingen geboren. Na de hbs ging hij naar
de Haagse academie voor b"eldende
kunst en behaalde het modiploma te
kenen. Hij gaf aanvankelijk ook les tot
hij als eerste belangrijke opdracht kreeg
een communiebank te ontwerpen voor
de kerk van de H. Agnes in Den Haag.
Een periode van schilderen, emalleren
en het maken van ramen wisselde Toon
Ninaber af met langdurige en veelvul
dige reizen, waarbij hij schilderend
Frankrijk, Engeland, Italië en de Bal-
kanlanden bezocht. Na geruime tijd te
hebben gewerkt in Zuid-Limburg ves
tigde hij zich in Boxtel. Ais illustrator
werkte hij ook mee aan het Nederlands
letterkundig en cultureel tijdschrift 'De
Gemeenschap' van ondermeer Jan En
gelman en Anton van Duinkerken.
In ons land wordt in veel kerken, kloos
ters. scholen, raadhuizen en andere ge
bouwen werk van Toon Ninaber aange
troffen: gebrandschilderde ramen, mo
zaïeken. muurschilderingen, tegelta
bleaus. keramische werken en email-
toepassingen. Ook schilderde hij veel
portretten en kregen het vrije schilde
ren en de grafiek zijn aandacht.
In zijn woonplaats Slikkerveer Is don
derdag op 92-jarige leeftijd de ontwerper
van het muziekschrift klavarskribo C.
Pot overleden. De heer Pot, 8 april 1885
in Ridderkerk geboren, ging met pen
sioen als directeur van de firma Electro
Smit Slikkerveer waar hij vanaf 1906
werkzaam was geweest Zijn grootste
bekendheid verwierf hij met zijn mu
ziekschrift. dat hij in 1931 uitvond. Het
nieuw emuziekschrift werd sindsdien
verspreid door het door Pot gestichte
instituut Klavarskribo te Slikkerveer.
In binnen- en buitenland verschenen
publicaties over klavarskribo van de
hand van C. Pot die er hoge verwach
tingen van had als bijdrage tot de huis
elijke muziekbeoefening. Het instituut
in Slikkerveer heeft een groot aantal
werken voor piano en orgel, maar ook
voor andere muziekinstrumenten in het
muziekschrift klavarskribo uitge
bracht
Nederlands toneel,
muziek en dans
in Dusseldorp
Nederlands toneel, muziek en dans zal
te zien en te horen zijn tijdens de grote
'Ontmoeting met Nederland', een cultu
rele manifestatie die langer dan een
maand duurt en in Dusseldorp wordt
gehouden. Muziek wordt er gemaakt
door het Concertgebouworkest ballet
ten worden uitgevoerd door het Neder
lands Dans Theater en toneel wordt ge
speeld door De Appel. Toneelgroep De
Appel geeft in Dusseldorp op 17 en 18
mei voorstellingen van Shakespeare's
De Storm" in de regie van Enk Vos. De
Nederlandse toneelbijdrage kwam tot
stand door bemiddeling van het Neder
landse Centrum van het Internationaal
Theaterinstituut (iti). Aan de ontmoe
ting met Nederland in Dusseldorp ne
men vele schouwburgen, concertzalen,
musea, kijkhuizen en ealeneen deeL
Laatste voorstelling
in Kuiperspoort
Zaterdag a s. zullen in het Kuipers
poorttheater in Middelburg de laatste
voorstellingen van dit seizoen plaats
vinden De toneelwerkgroep 'Spectrum'
uit Delft brengt haar nieuwste produk-
tle 'Spel' en de toneelgroep Kuipers-
poort komt opnieuw met de qpvoerin
gen van 'De agent' van Otto Dijk en 'De
overledene' van ObaJdia
De spelleïding van 'Spel' is in handen
van Huub Hansen.
De twee éénakters worden geregisseerd
door Bram Kwekkeboom De aanvang
van de voorstelling is 20.00 uur
SIKKENSPRIJZEN
Voor het stimuleren van sociale, cultu
rele en wetenschappelijke ontwikkelin
gen. waarbij kleur als medium een speci
fieke rol speelt, zijn vier prijzen toege
kend. De stichting Sikkensprijs maakte
de toekenningen bekend in de aula van
het Slikkenscomplex in Sassenheim.
Ten hoogste 10.000 gaat naar drukke
rij Rosbeek in Hoensbroek die een uit
gave voorbereidt over de kunstenaar
Bart van der Leek. De prijs is speciaal
bedoeld voor het her-tekenen van oor
spronkelijke tekeningen. Vier galeries
knjgen elk 5000. niet alleen als waar
dering voor werk in het verleden, maar
in het bijzonder ook als stimulans voor
een extra activiteit. De onderscheiden
galeries zijn: Swart. De Tor. Art en Pro
ject. en de Appel, alle ln Amsterdam.
Maximaal een kwart ton mag de stich
ting 'Sonsbeek onbeperkt" gebruiken
opdat het observatorium van Robert
Morris, dat in '71 m Velsen was uitge
voerd. definitief wordt herbouwd- Dit
staat te gebeuren door de Rijksdienst
IJsse lm eerpolders onder auspiciën van
de stichting 'Sonsbeek Onbeperkt'. Het
observatorium zal nog in april in ooste
lijk Flevoland tot stand worden ge
bracht.
De vierde prijs gaat naar de Rotter
damse Kunststichting. Ze mag ten
hoogste 15.000 besteden aan het in
stellen van een wetenschappelijk on
derzoek naar de beleving van de stads-
beschildering, zoals die in Rotterdam U
uitgevoerd.
