I
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
KLM-MACHINE ZONDER
TOESTEMMING GESTART
Wijziging grondwet is
voorlopig van de baan
Het oppervlaktewater in Zeeland
is van relatief goede kwaliteit
kleinties
Verkeersleider: KLM-piloot fout
Mogelijk verkeerde interpretatie instructies
Verdediger
van Menten
blijft actief
j fja nilijn
SENAAT KOMT NIET TOE AAN BEHANDELING
IR. J. L. KOOLEN (RIZA):
220e jaargang no. 70
Woensdag 30 maart 1977
kunt u ook
telefonisch opgeven.
Zie pag. 3 voor telefoonnummers.
TORONTO (AP) - Een luchtverkeersleider van het vlieg
veld Los Rodeos op Tenerife beschuldigt in een dinsdag
in het blad Toronto Star verschenen bericht de gezag
voerder van de Nederlandse Boeing 747 van de fatale
fout, die leidde tot de botsing met een soortgelijk Ameri
kaans toestel zondag op de startbaan van het vliegveld.
De verkeersleider, die onbekend wenst te blijven uit vrees
voor ontslag, zou geaegd hebben dat 'niemand weet hoe
een KLM-piloot een dergelijke stomme fout kon maken'.
Hij beweert dat het Nederlandse toestel met de start be
gonnen was zonder klaring te hebben gekregen.
De KLM-piloot zou opgedragen zijn de baan af te rijden.
Aan het eind 180 graden te draaien en 'to hold position",
hetgeen wil zeggen dat het toestel uiteindelijke toestem
ming om op te stijgen moet afwachten De man heeft de
Toronto Star gezegd dat de piloot van het Panam-toestel
opdracht had gekregen de startbaan af te rijden en daarna
de taxibaan op te gaan om de start van de KLM jumbo al
te wachten.
„Wij hebben het Panam-toestel opgedragen ons over de
frequentie van de grondleiding mee te delen wanneer het
de startbaan had vrijgemaakt", zo haalt het blad de ver
keersleider aan. De man zegt dat beide toestellen van
dezelfde frequentie gebruik maakten en dat beide piloten
de opdrachten hebben kunnen horen.
..Er bestond geen enkele reden moeilijkheden op dit punt
te vennoeden, omdatde KLM-piloot was opgedragen niet
te vertrekken voor hij de mededeling zou krijgen dat de
startbaan vrij was", aldus haalt de Toronto Star de man
aan.
(Van onze speciale verslaggever Harry Kuiper
SANTA CRUZ' DE TENERIFE - Het KLM-vliegtuig Rijn is zondagmiddag op Tenerife gestart
zonder toestemming van de luchtverkeersleiding. Dat blijkt uit geluidsbanden uit de verkeersto
ren van de luchthaven Los Rodeos bij Santa Cruz de Tenerife, waar de grootste vliegtuigramp uit de
luchtvaartgeschiedenis zondag aan 571 mensen het leven kostte. Van het KLM-toestel kwamen alle
248 inzittenden om. Voor de doden wordt vandaag op Tenerife een rouwdienst gehouden.
DEN HAAG - De Haagse advocaat mr.
L. van Heijningen blijft toch aan als
verdediger van de van oorlogsmisda
den verdachte Blaricumse miljonair
Pieter Menten. Vorige week zei mr. Van
Heijningen te overwegen zijn taak als
verdediger neer te leggen. Hij vond dat
de uitspraak van de Amsterdamse
rechtbankpresident mr. W. J. Borger-
hoff Mulder in het kort geding dat het
echtpaar Menten o.a. tegen Accent-
hoofdredacteur Hans Knoop had aan
gespannen 'een rustige verdediging'
onmogelijk dreigde te maken.
Mr. Van Heijningen heeft het besluit om
aan te blijven genomen, nadat het echt
paar Menten hem had laten weten in
hoger beroep te gaan tegen de uitspraak
in het kort geding, met als inzet de pu-
blikatie van het boek van Hans Knoop
over de zaak-Menten.
De Haagse verdediger van Menten ver
moedt dat het hoger beroep van het kort
geding, voor het Amsterdamse Hof, op
14 april zal worden behandeld.
Moreel of
immoreel
§D laatste jaren wordt in
het Nederlandse politieke be
drijf herhaaldelijk het woord
'Intentie-verklaring' gebruikt.
Daarmee wordt dan de keuze
bedoeld door een politieke
partij van die groepering met wie de be
wuste partij het land zou willen regeren.
Vooral in progressieve kringen is de
intentieverklaring populair men eist
die vóór de verkiezingen van het CDA.
maar daar wijst men deze eis zonder
meer van de hand. Bij de PvdA laat men
voortdurend merken daarover ernstig
ontstemd te zijn en men laat niet na de
indruk te wekken dat dit achterwegela-
ten van een partnerkeus vóór de verkie
zingen eigenlijk immoreel is Men her
haalt dat daar zo vaak dat er kennelijk
nogal wat Nederlanders in gaan gelo
ven. De politieke journalistiek bijvoor
beeld blijkt vaak van deze opvatting te
zijn doortrokken. Zo had de NCRV-
televisierubriek Hier en Nu vorige week
een vraaggesprek met de T)aker" van het
CDA - Steenkamp - bij welke gelegen
heid de interviewer hardnekkig bleef
aandringen op deze keus vooraf: PvdA
of WD. Steenkamp gaf echter geen
krimp en bleef glimlachend verklaren
dat er geen intentie-verklaring zou ko
men. Moreel of immoreel?
De,
De geluidsbanden zijn dinsdag beluis
terd door de Spaanse. Nederlandse en
Amerikaanse commissies, die betrok
ken zijn bij het onderzoek naar de oor
zaak van de botsing tussen de Boeings
van KLM en PanAm. Dinsdagavond is
verschil van mening ontstaan tussen de
Nederlandse en Amerikaanse onder
zoekscommissies over de vraag of het
Amerikaanse toestel terecht of ten on
rechte (nog) op de startbaan reed
Uit de geluidsbanden valt volgens deAmstelveense crisiscentrum meende
leider van de Nederlandse onderzoeks- dat in de communicatie tussen ver
delegatie. F. A. vanReysen.op temaken keersleiding en KLM-bemanning „ter-
dat gezagvoerder Veldhuyzen van Zan- men zijn gebruikt die aanleiding kun-
ten wel te horen had gekregen dat hij
aan de beurt was voor vertrek, en dat
het luchtruim voor hem vrij was (de zo
genoemde „flight clearance"). De uitr
eindelijke toestemming om te starten
nen hebben gegeven tot een misver
stand". De bemanningsleden van de
Rijn kunnen de instructies van de toren
verkeerd hebben geïnterpreteerd, al-
Ledeboer. Er blijken trouwens o
(„Clear to take off') was echter nog niet gesprekken in het Spaans te zijn g
gegeven.
De Boeings van PanAm en KLM hebben
op weg naar het vertrekpunt aan het be
gin van de startbaan een route gevolgd
die voor de KLM-machine geheel en
voor de PanAm-Boeing gedeeltelijk
voerd in plaats van in het voorgeschre
ven Engels. Een andere mogelijkheid is
volgens hem dat informatie vanuit het
vliegtuig niet is ontvangen door de
verkeerstoren. Oorzaak daarvan zou
technisch mankement kunnen zijn.
haven
De regering heeft nog geen standpunt
gevormd over de Vlssingse vissers-
haven
landbouwprijzen
De landbouwprijzen mogen In Neder
land met 4.4 procent omhoog nu de
EEG-ministers het niet eens zijn gewor
den over nieuwe voorstellen.
over de startbaan liep. Volgens Van Tot dusver zijn 226 doden uit de KLM-
Reysen taxiede het Amerikaanse toe- jumbo geborgen. Het onderzoek en de
stel achter de Nederlandse jumbo, maar identificatie gaan nog voort. Men hoopt
verzuimde de gezagvoerder weer van de daf de stoffelijke overschotten donder-
st-art- naar de taxibaan te rijden. De daS of vrijdag naar Nederland kunnen
Amerikaanse lezing is echter dat de worden overgebracht. Het kisten van de
PanAm-Boeing die (laatste) afslag nog U)ken. vergt echter veel tijd. en boven-
niet had bereikt toen het toestel door de is het vliegveld van Tenerife nog
te vroeg gestarte KLM-machine werd
geraakt.
niet geschikt voor de landing van ver-
Slot zie pagina 6 kolom 1)
referendum
PAGINA 7
subsidie
spanning
De middenschool kan de spanningen
tussen het onderwijs en de arbeids
markt verminderen.
PAGINA 15
problemen
Woordkeus
Pan American's vice-president Bill
Waltrip, die de Nederlandse tekst en
uitleg van de gegevens nog voor
het onderzoek is afgerond onjuist en
ongebruikelijk noemde: „Onze beman
ning heeft de opdrachten van de ver
worden gestaafd door de plaats van de
wrakstukken, juist voor de afslag die
het PanAm-vIiegtuig had moeten ne
men. Tenzij, zoals van de kant van de
RLD wordt gezegd, de PanAm-machine
een vijftig meter is teruggeworpen als
gevolg van de botsing, zoals ook de
KLM-machine ongeveer een 100 a 150
meter voorbij de Amerikaanse wrak
stukken tot stilstand gekomen is.
De Nederlandse delegatieleider Van
Reysen meent ondertussen dat de
woordkeus van de verkeersleiding op
Los Rodeos mede geleid kan hebben tot
een onjuiste interpretatie door de
KLM-bemanning. Zekerheid daarover
kan echter pas worden gegeven wan
neer de gegevens uit de voice-recorders
van de beide toestellen beschikbaar
zijn. De apparaten zijn tussen de wrak
stukken teruggevonden maar de
Spaanse autoriteiten hebben ze in be
slag genomen.
(De voice-recorder in de cockpit van een
vliegtuig registreert zowel de gesprek
ken tussen bemanningsleden in de
cockpit onderling als de communicatie
met. de verkeerstoren. Het terugluiste
ren van de voice-recorders moet in de
Verenigde Staten gebeuren. Daar staat
het enige laboratorium dat daarvoor is
uitgerust.)
Ook KLM-directeur Ledeboer in het
i Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG - Volgens de letter van de grondwet zal Suriname - al is dat land al
anderhalfjaar onafhankelijk - zeker nog enkele jaren tot het grondgebied van het
Koninkrijk der Nederlanden blijven behoren. Dat vreemde feit is het gevolg van
een besluit van de eerste kamer om niet op korte termijn wijzigingen van de
grondwet te behandelen.
Deze en andere door de regering-Den Uyl gewenste veranderingen van de grondwet
zullen de komende jaren dus niet van kracht worden, ook al heeft de tweede kamer
zich daar inmiddels wél voor uitgesproken. Oorzaak daarvan is het feit da t. de eerste
kamer dinsdagmiddag heeft besloten om de grondwetswijzigingen van de agenda af
te voeren
Gevolg hiervan is ook dat de ontbinding van de beide kamers der staten-generaal.
die bij grondwetswijzigingen voorgeschreven is, niet plaats zal vinden Weliswaar
zal de tweede kamer toch ontbonden worden, maar dat heeft te maken met de
kabinetscrisis. De eerste kamer blijft gedeeltelijk zitten.
Wanneer wijzigingen van de grondwet moeten plaatsvinden, worden daarover
eerst debatten gevoerd in de tweede en eerste kamer, waarna deze kamers - als
daar een meerderheid voor te vinden is - ontbonden worden. Dan volgen verkie
zingen, waarna de beide kamers met minimaal twee derde meerderheid de wijzi
gingsvoorstellen moeten aannemen.
Het was de bedoeling om. nu de tweede kamer door de gewone periodieke verkie
zingen van 25 mei toch zou worden vernieuwd, ook de eerste kamer te laten ontbin
den. Zo zouden tegelijkertijd de grondwetswijzigingen in de nieuwe kamers ge
bracht kunnen worden. Volgens de grondwet moeten de ontbindingen namelijk
plaatsvinden binnen twee maanden na afkondiging van de wens tot grondwetswij
ziging.
De leden van de eerste kamer zijn echter nog niet toegekomen aan de behandeling
van de wijzigingsvoorstellen. Omdat niet te verwachten viel dat dit nog zou kunnen
gebeuren vóór de tweede-kamerverkiezingen van 25 mei, is dinsdag besloten de
wijzigingsvoorstellen voorlopig niet te behandelen.
Over 4 jaar
Indien zich in de komende regeringsperiode geen kabinetscrisis met daaraan
gekoppelde tweede-kamerverkiezingen voordoet, zal de eerstvolgende kans om
de wijzigingen in de grondwet aan te brengen zich pas over vier jaar weer voor
doen.
De grondwetswijzigingen vormden tezamen een ingrijpende verandering van de
grondwet, waaraan de regering-Den Uyl lang heeft gewerkt. Het ging onder meer
om het opnemen van zgn. 'klassieke en sociale grondrechten'. Dit zijn onder meer
bepalingen over toelating, uitzetting en uitlevering van mensen, en over het Neder
landerschap. Verder gaat het om nieuwe artikelen over de manier waarop wijzigin
gen in de grondwet moeten worden aangebracht en het laten vervallen van de eerste
twee artikelen van de grondwet, die de omschrijving van ons grondgebied (inclusief
Suriname en de Nederlandse Antillen) omvat.
keuze-problematiek heeft te
maken met een stelsel, waarin meer dan
twee politieke minderheidspartijen
opereren en dus coalities nodig zijn,
zoals in Nederland sinds jaar en dag het
geval is. Zodra echter een land slechts
twee grote partijen heeft, is een coalitie
overbodig en is er evenmin reden om
vooraf een intentie-verklaring te eisen.
Bij de verkiezingen gaat het er dan om
een meerderheid op de andere partij te
krijgen, zoals bijvoorbeeld (min of meer)
in Engeland het geval is Zijn er evenwel
tenminste drie groeperingen die geen
absolute meerderheid kunnen verkrij
gen. dan is voor elk
van de drie de me
dewerking van
tweede partij bij het
regeren onvermijde
lijk. In zo n situatie
ontstaat de neiging om vóór de verkie
zingen een intentie-verklaring van een
ander uit te lokken, zodat bij voorbaat
al een vorm van coalitie ontstaat.
Daarmee krijgen de verkiezingen echter
een ander karakter dan gewoonlijk. Zij
dienen in dat geval voornamelijk om de
krachtsverhoudingen binnen die coali
tie vast te leggen: hoeveel programma
punten en ministers van partij A en
- hoeveel van partij B. Nu heeft men in
Nederland de laatste jaren te maken
met drie hoofdstromingen in de politiek,
gemakshalve - zij het niet helemaal juist
aangeduid met links, centrum en rechts.
Geen van deze drie stromingen kan -
naar het zich laat aanzien - een meer
derheid in de kamer verwerven iwe laten
nu de kleine partijen even buiten be
schouwing) en derhalve is de medewer
king van een andere richting nodig. De
mogelijkheden daartoe zijn echter be
perkt, De ontwikkelingen tussen PvdA
en WD zijn immers zodanig dat een
coalitie tussen deze beide groeperingen
op dit ogenblik uitgesloten is. Met an
dere woorden: zowel de WD als de
PvdA hebben om te regeren het CDA
nodig. Dat geeft aan dit centrum een
extra machtspositie, zeer tot ongenoe
gen van de PvdA. Voor de continuering
van haar regeringsverantwoordelijk
heid is zij afhankelijk van datzelfde
CDA en daarom tracht zij die nu nog
vóór de verkiezingen tot een keus te
dwingen: de intentie-verklaring.
Xn de hitte van de strijd wordt van
PvdA-kant betoogd dat het CDA 'onbe
trouwbaar" is als het niet vooral vooraf
kiest: het is dan 'veel 'vleesnoch vis*. We
geloven niet dat een dergelijke stelling
houdbaar is. Bij elke partij dient het el-
gen programma voorop te staan: zij
moet de kiezer beloven zoveel als maar
mogelijk is van dit programma te ver
wezenlijken. Bovendien moet zij over
zoveel geloof in eigen zaak beschikken
dat zij de verwezenlijking van haar pro
gramma zelfs als het hoogste landsbe
lang beschouwt Daarvan dient zij de
kiezers te doordringen, van haar kracht
en zelfbewustzijn. Een redelijk-grote po
litieke partij moet de verkiezingen in
gaan met het geloof dat zij meerder
heidspartij zal worden. En zodra de ver-
kieangsuitslag bekend is, behoort zij
zorgvuldig na te gaan langs welke weg
zfj haar programma zo volledig mogelijk
kan realiseren, d.w z. welke coalitiege
noot geeft haar in de nieuwe - door de
verkiezingen ontstane - krachtsverhou
dingen de meeste kansen. Naar onze
mening is het dan ook verantwoord dat
een partij weigert zich vóór de verkie
zingen te binden. Daarmee wordt zfj niet
onbetrouwbaar, maar geeft zij aan op
eigen kracht te vertrouwen. Evenmin is
zij door het achterwege laten van een
keus 'vlees noch vis'. Die laatste kwalifi
catie kan alleen worden gebruikt als bij
bestudering van het programma blijkt
dat daarin stellige keuzen uit de weg
worden gegaan. In de verkiezingsstrijd
zou de kritiek vooral op die program
ma's moeten worden gericht: zij zijn het
belangrijkste. Bij al het gepraat over
de intentie-verklaring zou dat haast
worden vergeten.
In Hollywood zijn de Oscars uitgereikt. I
voor het eerst postuum aan de acteur I
Peter Finch; radio- en televisiepro- r
gramma's. strips.
stijging
Koninklijke Bijenkorf Beheer ziet
gelijkheden voor verdere stijging va
resultaten: beurs, financiën:
LELYSTAD - 'De kwaliteit van het op
pervlaktewater in Zeeland is, op het
Kanaal Gent-Terneuzen en het ooste
lijk deel van de Westerschelde na, rela
tief goed als men een vergelijking
maakt met de rest van Nederland. We
moeten dat tenminste zo houden en zo
mogelijk verbeteren. In Zeeland valt
nog merkbaar iets te verdienen'. Dat
zegt ir J L Kooien, hoofd van de hoofd
afdeling oppervlaktewater van het
Rijks Instituut voor de Zuivering van
Afvalwater (RIZA).
De heer Kooien stelt dat voor verbete
ring van de waterkwaliteit van de Rijn
een zeer grote inspanning slechts mar
ginale resultaten kan opleveren. 'In Zee
land. waar al een redelijke toestand be
staat. is dat andersom Met betrekkelijk
weinig Inspanning valt hier en daar nog
wel Iets te bereiken', zegt hij.
De heer Kooien constateert dat de af
sluiting van het V'olkerak en van het Ha
ringvliet voor het hele Oosterschelde-
bekken en de aangrenzende wateren
een gunstige invloed heeft gehad op de
waterkwaliteit'. Wat dat betreft zijn po-
siUeve dingen te melden', zegt hij. Dat
geldt ook voor het Hollandsch Diep en
voor het Haringvliet, die het karakter
hebben gekregen van een groot meer,
waarin een doorstroming plaatsvindt,
die van een periode van twee tot zes we
ken in beslag neemt De ontwikkeling
van algen in het Hollandsch Diep en het
Haringvliet is meegevallen. De heer
Kooien: 'Het water wordt dagelijks door
de Deltadienst van de rijkswaterstaat
en door het. RIZA in de gaten gehouden.
Tot nu toe zijn overwegend positieve ef
fecten waargenomen'.
Ten zuiden van de Volkerakdam is het
water zout gebleven. Via de sluizen in
die dam dringt zout water op naar het
noorden en omdat men dat wil tegen
gaan wordt in de Volkerakdam een
spulsluis gemaakt, waardoorzoet water
vanuit het Hollandsch Diep op het Vol
kerak wordt gebracht. De zoutlast op
het Hollandsch Diep wordt daardoor
tegengegaan. De heer Kooien 'We voe
ren een programma uit om na te gaan
hoe groot die zoetwaterbei moet zijn'.
De belasting met zoet water via het Vol
kerak en het Krammer op de Ooster-
schelde is volgens de heer Kooien nietzo
groot dat onaanvaardbare effecten op
de Oosterschelde ontstaan. Overigens
wordt die zoetwaterlast via de Volke
rakdam sterk teruggedrongen als in het
kader van de compartimentering van de
Oosterschelde de Philipsdam wordt
aangelegd. Hel Volkerak. Het Kram-
(Slot zie pagina 7 kolom 4)
Een hof van appel in Londen heeft
dinsdag bepaald dat de Amerikanen
Mark HosenbaU en Philip Agee die een
boekje hebben opengedaan over de ac
tiviteit van de CIA. de Amerikaanse In-
lichtingendienst. en in dit verband in
Engeland beschuldigd zijn van het In
gevaar brengen van de 'nationale vei
ligheid'. het land uitgezet moeten wor
den. Het hofverwiepr het beroep van de
journalist HosenbaU tegen het deporta
tiebevel.
