KERNWAPEN MOET
WEG VAN DE AARDE
MINI KRANT
Kaland ziet nog mogelijkheden voor
het bedrijfsleven in de provincie
Tekenen van de
'nieuwe
BIJ 'VAN GELDER' KOMEN 1100
ARBEIDSPLAATSEN OP DE TOCHT
Jimmy Carter, de 39ste president van de VS
Gifwolk
boven
Limburg
Zie pagina 18
Verlieslijdende vestigingen worden afgestoten
220 jaargang no. 17
Vrijdag 21 januari 1977
(Van ome correspondent Henk Kolb)
WASHINGTON - 'Een nieuw begin, nieuwe toewijding en een
nieuwe geest': deze drie elementen aan het begin van Amerika's
derde eeuw van bestaan vormen het thema waarmee Jimmy Car
ter als 39e president van de Verenigde Staten donderdag kort na
het middaguur zijn ambtsperiode is begonnen.
Hij benadrukte onmiddellijk zijn toe
zegging: een president 'van hel volk' te
willen zijn door in strijd met alle tradi
ties en zorgvuldige voorbereidingen de
tweeèneenhalve kilometer van het Ca-
pitool naar het Witte Huis te voet af te
leggen in plaats van per gepantserde
automobiel. Lungs de slagader van het
landsbestuur stapte hij hand in hand
met zijn vrouw voort langs steeds dik
ker wordende rijen juichende toe
schouwers, die zich tot aan de wenk
brauwen hadden ingepakt tegen 5,5
graden vorst.
Op de oostelijke trappen van het Capi-
tool, waar per traditie de president
wordt ingezworen, aanvaardde Jimmy
Carter zijn ambt met een toespraak die
de nadruk legde op begrippen als 'ne
derigheid' en de beperkingen van de
menselijke mogelijkheden. Nadat Wal
ter Mondale als vice-president was beë
digd. legde Jimmy (en nadrukkelijk niet
James Earl) Carter dezelfde eed van 35
woorden af, die al sedert George Was
hington in 1789 in gebruik is. Zijn toe
spraak bevatte voor alles de aanvaar
ding van de zwaarwegende verplichtin
gen tegenover de 'menselijke waardig
heid en de Amerikaanse droom, zij het
datdaamaar volgens Carterin matiging
moet worden gestreefd'. Hij beloofde
dat Amerika altijd waakzaam zal zijn en
nooit kwetsbaar. De militaire kracht
moet zo groot zijn dat zij nooit op het
voedsel
De Philippljnse ambassadeur bracht
voedsel aan de hongerige bemanning
van de 'Omiros T'.
zond
Om de Nederlandse scheepsbouw weer
gezond te maken moeten r volgens de
commissie-Bakker 45oo mensen af
vloeien.
oppositie
Pagina 7
speeltuin
In de Middelburgse wijk Dauwendaele
wordt geijverd voor de aanleg van een
speeltuin.
roofbouw
Volgens een topman van 'arbeidsvoor
ziening' wordt er in de Nederlandse zie
kenhuizen roofbouw gepleegd.
PAGINA 13
somber
PAGINA 16
bus
Vietnam bezichtigen per bus via de
Vara-radlo, Radio- en televisiepro
gramma's. strip
stijging
slagveld behoeft te worden aangetoond
..Wij zullen onze oorlogen voeren tegen
armoede, onwetendheid en onrecht
vaardigheid - want dat zijn de vijanden
tegen wie wij onze strijdkrachten eervol
in het geweer kunnen roepen".
Carter zegde toe dat onder zijn leider
schap de VS dit jaar een stap dichter
zullen komen „bij ons uiteindelijk doel:
de uitbanning van alle 'kernwapens
van deze aarde'. „Wij roepen alle an
dere volken op zich bij ons te voegen (in
dat streven), want succes kan leven be
tekenen in plaats van dood".
Uiteraard vormde een nieuwe verwoor
ding van zijn verkiezingsbeloften een
belangrijk deel van zijn toespraak, met
als voornaamste kenmerk Carter's op
merking dat hij geen nieuwe droom had
aan te bieden, omdat het al voldoende
zou zijn als de bestaande verwachtingen
omtrent de mogelijkheden die de Ame
rikaanse samenleving in gelijke bede-
jSieuwe geest
BONN - Met een vijfvoudige moord op
het gezin van de bankier Wolfgang
Kramer eindigde donderdag een gijze
lingsdrama in het stadje Mascherode
bij Braunschweig.
De bankdirecteur (45) had zijn medwer-
kers woensdagavond opgebeld en hun
gezegd dat hij was gegijzeld en dat de
daders 800.000 tot 1 miljoen mark voor
zijn vrijlating wilden hebben. De mede
werkers van Kramer haalden al het geld
dat nog in de kluis van het bankkantoor
was (ongeveer 165.000 mark) op en
brachten het naar het huis van de fami
lie Kramer. De directeur verzocht hun
dringend pas de volgende ochtend de
politie te waarschuwen.
Toen de politie het huis binnendrong,
vond zij de bankdirecteur gewurgd in de
kelder. Zijn vrouw lag vermoord op de
bank. De dochter Nele (11), een kind uit
een eerder huwelijk, en de beide zoons
Martin (6) en Stefan (8) lagen dood in de
kinderkamers. Van de familie is alleen
nog een 20-jarige dochter in leven. Die
was in Berlijn, waar ze studeert.
Niet alleen betekent de regeringswisse
ling dat de VS van een nieuwe geest
doortrokken zijn geraakt, maar. zei
Carter, ..de hele wereld wordt door een
nieuwe geest gedomineerd. Volkeren
verlangen en eisen een plaats onder de
zon. niet alleen maar vanwege hun li
chamelijk welzijn, maar op grond van
beginselen van menselijk recht. De
passie voor vrijheid stijgi en als wij
deze nieuwe geest aanhoren, kan er
geen nobeler en ambitieuzer taak voor
Amerika denk baar zijn om te vervullen
op deze dag van een nieuw begin, dan
mee te helpen bij het scheppen van een
rechtvaardige en vreedzame wereld,
die waarlijk menselijk is".
Carter zorgde voor een verrassing door
zich direkt na zijn inauguratierede tot
de volkeren van de wereld te wenden.
Hij deed dit in het besef dat de bslissin-
gen van de president van de VS ook ge
volgen hebben voor ,,de burgers in de
wereld die niet aan de Amerikaanse
verkiezingen hebben deelgenomen".
Carter verklaarde dat Amerika zijn
macht niet zal uitoefenen door te 'domi
neren of te dicteren', maar door een 'we
reldorde te scheppen die meer beant
woordt aan menselijke aspiraties'
De sigaretten-omzet van Niemeyer i
vorig jaar ten opzichte van 1975 met 7
procent gestegen. Beurs - financiën -
economie.
STOLBERG - Bewaakt door twee
Duitse politiehelikopters is donder
dagmiddag een gifwolk over Lim
burg getrokken. De wolk is bij de
metaalwarenfabriek Willyam Prym
in het Duitse Stolberg nabij Aken
ontstaan. Dertien werknemers van
dat bedrijf en drie van een aangren
zende fabriek zijn met vergifti
gingsverschijnselen in een zieken
huis opgenomen.
De wolk ontstond donderdagmorgen
rond tien uur bij het Stolbergse be
drijf. 20.000 liter salpeterzuur werd
per ongeluk uit een tankwagon van
de Bundesbahn overgeheveld in een
reservoir op het fabrieksterrein,
waarin zich nog ongeveer 1000 liter
zwavelzuur bevond.
Meteen werd groot alarm geslagen.
Zestien personen vertoonden vergif
tigingsverschijnselen en werden in
een ziekenhuis opgenomen.
Op het fabrieksterrien was de ont
snapte wolk vrij snel tot een hoogte
van 150 meter gestegen en werd door
een zuidoostenwind in de richting
van de Nederlandse grens gedreven.
Rond half twee hing de wolk. zes ki
lometer lang. op een hoogte van 400
meter vlakbij Kerkrade. om lang
zaam in noordelijke richting verder
te trekken. Een uur later was de wolk
ter hoogte van Sittard - intussen was
deze al zo uitgewaaierd, dat de twee
politiehelikopters die meevlogen de
vuile massa nauwelijks meer konden
onderscheiden.
Tegen vier uur gistermiddag wa
wolk al lot Monfort gevorderd en
trok op 500 meter hoogte verder
de richting van Eindhoven.
WASHINGTON - De 39ste president van de Verenigde Staten, Jimmy Carter, legt
ten overstaan van opperrechter Warren Burger Ui de eed af. In het midden me
vrouw Carter.
WASHINGTON - Na het afleggen van de ambtseed wordt de nieuwe president
van de Verenigde Staten Jimmy Carter, omhelsd doorzijn vrouw
WASHINGTON - Carter's inhuldi
ging stond in schrille tegenstelling
tot de dag waarop Richard Nixon
vier jaar geleden werd beëdigd.
Toen werden er bierblikken en an
dere zaken ui t het publiek geworpen
naar zijn limousine op weg naar het
Witte Huis en op korte afstand daar
van werd een grote demonstratie
tegen hem gehouden, waar aanvan
kelijk de nieuwe vice-president Wal
ter Mondale als sprker zou optreden.
Donderdag 20 januari 1977 was dat
allemaal anders. Tot stomme verba
zing van iedereen verordonneerde
Carter op het laatste ogenblik dat hij
van Capitol Hill, waar het parlement
zetelt, te voet zou gaan naar het
Witte Huis. Deze manoeuvre brak
met alle tradities en moet voor de
mannen van de geheime dienst een
nachtmerrie zijn geweest omdat de
tocht langs de mensenmenigte (ge
schat op 150.000) bijna tweemaal zo
lang zou gaan duren en de president
al die tijd zou zijn blootgesteld aan
het gevaar van een aanslag.
President Ford verdween na de beë
diging van zijn voormalige tegen
stander als ambteloos burger stille
tjes langs een achteruitgang. Hij
vertrok met een presidentieel vlieg
tuig (ter leen ditmaal) naar Califor-
niè, waar Ford aan een golftoerooi
gaat meedoen. Het was een over
igens in alle opzichten waardig af
scheid van een man aan wie nie
mand een hekel had en aan wie Car
ter in de allereerste woorden van
zijn speech dank bracht. Ford kreeg
een lange ovatie.
De plechtigheid droeg de trekken
van een veranderde tijd. waarin het
zuidelijk element een belangrijke rol
speelde er was een zwart koor uit At
lanta. er was een joodse voorzanger
uit diezelfde hoofdstad van Georgia
om het volkslied te zingen, er waren
twee andere kerkelijke hoogwaar
digheidsbekleders om te bidden.
Vooruitgang
Vele staatshoofden en regeringslei
ders hebben donderdag Jimmy Car
ter gelukgewenst met diens officiële
ambtsaanvaarding. President Pod-
gomy van de Sow jet-Unie zond een
gelukwenstelegram waarin hij de
hoop uitsprak dat Carter en de lei
ders van de Sowjet-Unie 'flinke
vooruitgang' zullen boeken op de
weg naar betere betrekkingen tus
sen de V.S, en de Sowjet-Unie.
DEN HAAG - Bij Van Gelder Papier
zullen door een geplande reorganisatie
ongeveer 1100 van de 5400 arbeid
splaatsen komen te vervallen. Bij het
opstellen van het reorganisatieplan,
waarover de vakbonden uitgebreid
zijn geïnformeerd, is uitgegaan van
sluiting van enkele verlieslijdende
vestigingen. Het gaat hierbij om de pa
pierfabriek in Apeldoorn (520 werkne
mers) en het bedrijf voor verpakkings-
produkten in Rotterdam (ongeveer 200
man). Verder wordt geprobeerd een ge
gadigde te vinden voor overname van
de wit-papierfabriek in Wapenveld.
Ook moeten enkele verliesgevende be
drijven worden versterkt, onder meer de
vestigingen in Wormer en Leeuwarden
Gedacht wordt een deel van het taken
pakket van de Rotterdamse vestiging
naar Leeuwarden over te brengen,
waardoor de werkgelegenheid en het
rendement bevorderd moet worden.
Vooral in Apeldoorn is het bericht over
de sluiting hard aangekomen. Het
Apeldoomse gemeentebestuur heeft
'met ontsteltenis' kennis genomen van
de reorganisatieplannen van Van
Gelder Papier.
In een telegram aan de regering dringt
het gemeentebestuur aan op investe
ringssteun en scholingsbijdragen om de
Van Gelder-problematiek te kunnen
opvangen
De situatie bij Van Gelder is al jaren
moeilijk. Er werd slechts zelden een di
vidend op de aandelen, waarvan 50 pro
cent in handen is van de Amerikaanse
Crown Zellerbach. uitgekeerd. Over
1975 werd een netto-verlies van 25.2 mil
joen gulden geleden.
Informatie
Districtsbestuurder W. van der Stok-
i de industriebond NVV zei don
derdag in Amsterdam op een perscon
ferentie dat de bonden op 15 februari
weer met Van Gelder gaan praten.
De vakbonden willen nagaan of met de
nu verkregen informatie een totaal
beeld van de moeilijkheden op tafel is
gekomen. In het verleden hebben de
bonden altijd geweigerd om met Van
Gelder over reorganisatie te praten zo
lang zo'n totaalbeeld niet aanwezig
Volgens NW-bestuurder Van der Stok-
ker heeft de directie van het papiercon
cern gezegd dat - mocht er in 1977 geen
enkele reorganisatie plaats vinden - de
situatie aan het eind van het jaar zo pe
nibel zal zijn dat uitstel van bet aling zou
moeten worden aangevraagd.
Van Gelder voert momenteel bespre
kingen met het ministerie van economi
sche zaken over een overbruggingskre-
Carters inge
houden toon
fJVT en kan en mag een Ame-
rikaanse president niet oorde
len naar de inhoud (en zeker
niet naar de voordracht) van
zijn 'inaugural address', zijn.
eerste toespraak tot de natie.
Het merendeel van deze redevoeringen,
in de loop van tweehonderd jaar Ameri
kaanse geschiedenis gehouden, is ver
geten: ze kwamen niet veel verder dan
het moment waarop ze werden uitge
sproken Vermoedelijk zal dat ook wel
het geval worden met de eerste toe
spraak van president Carter, een rede
die men zou kunnen typeren als 'grijzig'-
Alle elementen van de Amerikaanse re
toriek waren er in opgenomen: de bijbel
als basis voor het moreel handelen,
voorts een citaat van een lerares, het
prototype van de opvoedster, zo ook
Carters moeder, symbool van 'mom' - de
moederfiguur die naar het woord van de
bekende Amerikaanse psycholoog Erik
H. Erikson de onaantastbare autoriteit
is in zaken van zeden en moraal, zowel
thuis als (via clubs) in de gemeenschap.
Verder waren vanzelfsprekend 'demo
cratie' en 'vrijheid' in de toespraak terug
te vinden, evenals de verantwoordelijk
heid van Amerika voor de vrijheid el
ders. terwijl ook de 'Amerikaanse
droom' enige malen werd genoemd. Al
deze elementen waren bekwaam en ook
bondig samengevoegd in een toespraak
die allerminst pretentieus klonk, maar
vermoedelijk evenmin in staat is te in
spireren.
diet. Hoeveel steun er nodig zal zijn. is
niet bekend gemaakt
Als een van de oorzaken van de moei
lijkheden noemt Van der Stokker de
slechte concurrentiepositie van Van
Gelder op de grondstoffenmarkt. „Van
Gelder is de laatste jaren geconfron
teerd met zogenaamde geïntegreerde
bedrijven m Scandinavië en Canada die
de produktie en de verwerking vanaf de
grondstoffen in de hand hebben
Daarnaast heeft Van Gelder volgens de
NW-bestuurder een sterk verouderd
produktieapparaat ('er staat nog een
machine uit 1912') en zijn er de laatste
jaren geen investeringen gedaan. De
Industriebond CNV. de grafische bond
CNV. VHP Van Gelder Papier en de
Unie BLHP hebben de directie van Van
Gelder meegedeeld dat er geen maatre
gelen genomen mogen worden voordat
de gesprekken met de bonden zijn afge
rond.
„GROTE INZET WERKNEMERS, POLITIEKE STABILITEIT, KLEINE AFSTANDEN"
„WE ZITTEN
OPEEN
KEERPUNT'
VLISSINGEN - „Er zijn nog
kansen voor het bedrijfsleven in
Zeeland. Er is in deze provincie
een grote persoonlijke inzet van
de werknemers. Er is politieke
stabiliteit, en in het Wester-
scheldegebied zijn de afstanden
naar elders beperkt". Dat stelde
gedeputeerde A. J. Kaland
donderdagmiddag, toen hij tij
dens de jaarvergadering van de
Brabants-Zeeuwse Christelijke
Werkgeversvereniging in hotel
'Britannia' een inleiding hield
over het onderwerp 'Kansen
voor de Zeeuwse bedrijvigheid'.
De capabelheid zowel als de betrouw
baarheid en het bij het werk betrokken
zijn van de Zeeuwse werknemers had
den zich aan derden reeds gemanifes
teerd tijdens de bouw van de Zeeland-
brug in de60-er jaren. „En het heeft zich
herhaald later bij de vestiging van
grote internationale bedrijven, die dit
in hel algemeen vaststellen en opmer
ken als een compliment voor de werk
nemer in het Zeeuwse", aldus de lieer
Kaland.
Hij achtte deze omstandigheid buiten
gewoon positief voor de bedrijven in
vergelijking met de situatie elders in
Nederland.
„Ook stabiliteit in het politieke be
stuur van een streek is van belang.
Grotegroepen mensen in onze politieke,
partijen zijn constructief ingesteld.
Niet alleen in het CDA. de SGP of de
WD, ook in de PvdA zijn die mensen er
gelukkig nog. Niet in de PPR. Dat is een
buitenbeentje, waar we niet al te veel
rekening mee moeten houden", vond de
gedeputeerde.
Hij constateerde dat er in Zeeland we
liswaar veel kritiek op de havenschap
pen was. „Maar we kunnen hier toch
rustig in die havenschappen werken. Zie
bijvoorbeeld Groningen, waar dit een
paar jaar lang vanwege de politiek on
mogelijk was".
De heer Kaland gaf toe dat ook in Zee
land de politieke speelruimte smal is
„en er komen ook nationale maatrege
len op ons af
..Maar de college's van b. en w zijn hier
ook constructief ingesteld". Dit alles
achtte de heer Kaland positieve facto
ren voor de kansen van het bedrijfsle
ven.
Afstanden
Positief achtte hij ook dat de afstanden
in het Westerscheldegebied naar elders
betrekkelijk klein waren 'in vergelij
kingbijvoorbeeld met een haven als Le
Havre". In Vlissingen-Oost, dat nog op
zekere hoogte in de kinderschoenen
staat, en waar we ons in het begin op
verkeken hebben - is alles aanwezig,
zoals olieleidingen, aardgasleidingen,
ethyleenleidingen. In 10 jaar tijds is
daar een stukje aantrekkelijke infra
structuurtot stand gekomen wat je niet
overal hebt".
„Er zijn in Nederland weinig gebieden
aan open vaarwater die al zoveel tot
ontwikkeling hebben gebracht", vond
de gedeputeerde. ..We zijn in Zeeland op
positieve wijze bezig", aldus de heer Ka
land. die zei dat een ongerept milieu -
hoe belangrijk ook - niet het enige za-
De
j fitintlijn'
'e Amerikaanse historie kent enkele
inaugurale toespraken, waarvan de
echo tot op de huidige dag doorklinkt.
Zo wees Thomas Jefferson in 1801 zijn
medeburgers nadrukkelijk op de demo
cratische principes die hen allen be
hoorden te verenigen. Dat was geen
overbodige vermaning Jeffersons ver
kiezing was de eerste uit de geschiede
nis van de jonge republiek, waarbij de
partijstrijd - tussen
"federalisten' en 're
publikeinen' - hoog
was opgelaaid. Een
klassiek geworden
uitdrukking uit de
toespraak: „Wij zijn allen republikein
en, we zijn allen federalisten." Woorden,
die nog altijd worden aangehaald als de
partijstrijd het Amerikaanse volk fel
verdeelt. Beroemd is vooral de tweede
inaugurale rede van president Lincoln,
uitgesproken in 1865. kort voor het
einde van de bloedige burgeroorlog,
waarvan de uitslag toen wel vaststond.
Ook hier een klassiek-geworden woord:
..With malice towards none, with cha
rity for all," een oproep om 'met haat
jegens niemand, mei naastenliefde voor
allen' het werk aan te vatten waarvoor
het land zich in die donkere periode ge
steld zag, een oproep ook om alles te
doen teneinde een rechtvaardige en
duurzame vrede te bereiken tussen 'on
szelf en met alle naties'.
-Ln deze eeuw zijn er twee presidenten
geweest van wie woorden uit inaugurale
toespraken nog altijd worden geciteerd,
namelijk Franklin D. Roosevelt en John
F Kennedy. De eerste zei in 1933. de
bitterste periode uit de depressie. „Laat
ik als mijn vaste overtuiging uitspreken
dat het enige dat wij hebben te vrezen de
vrees zelf is Een opvallende bijkom
stigheid is dat deze woorden niet voor
komen in de officiële stukken van de
Amerikaanse regering, zoals de hande
lingen van het Congres. Roosevelt
schreef ze namelijk kort voor het uit
spreken van de rede op het manuscript:
ze stonden niet op de tekst die al naar de
drukker was Toch is juist deze 'wegge
laten' uitdrukking het. motto voor zijn
eerste periode geworden, het motto ook
voor de 'New Deal' Uit Kennedy's toe
spraak werd vooral de zin bekend:
„Vraag niet wat uw land voor u kan
doen, maar vraag wat u voor uw land
kunt doen", woorden die ook op zijn graf
staan gebeiteld. Kennedy gebruikte
destijds evenals Carter gisteren een ci
taat uit het oude testament Carter koos
de profeet Micha. Kennedy had een
tekst aan Jesaja ontleend. Bij zijn inau
guratie werd bovendien een gebed uit
gesproken door kardinaal Cushing van
Boston dat nogal lang uitvieL Econoom
en Kennedy-adviseur John Kenneth
Galbraith noteerde daarover in zijn
dagboek dat de kardinaal begon met
het vermanen van de Almachtige en
eindigde'met Hem instructies te geven
V-
ligmakende is in de moderne maat
schappij. „De moderne samenleving
heeft meer nodig".
De heer Kaland vond dat er een 'funeste
periode' zou aanbreken voor het conti
nue beleid, als het wetsontwerp van mi
nister De Gaay Fortman zou doorgaan
om 'een aantal provincies te verknip
pen'. „Men weet dan niet meer bij wie
men terecht moet. en wie wat opvangt".
Hij prees zich gelukkig dat Zeeland als
provincie in takt kon blijven, „een groot
goed. ook voor de toekomstige ontwik
keling van de relatie tussen onderne
mers en overheid". In Zeeland moeten
we leren een compromis te zoeken tus
sen ongerepte natuur en moderne sa
menleving, stelde de heer Kaland. „We
kunnen niet alles hebben, maar wel iets
van het één en iets van het ander. We
moeten ergens middenin uitkomen".
Hij stelde ook dat de Zeeuwse arbeids-
Slot zie pagina 7 kolom 2)
ermoedelijk zal Carters toespraak
sterk tijd-gebonden blijken. Zijn betoog
was tamelijk vlak en vooral op het bin
nenland gericht. Overigens waren de
buitenlandse passages gematigd, zelfs
vriendelijk en coöperatief, zij het met
een licht accent op het Amerikaanse
zelfbewustzijn: „Laat niemand ons idea
lisme verwarren metzwakte." Men moet
aannemen dat Carter met opzet deze
'ingehouden toon' heeft gekozen, als om
aan te geven dat de tijd van grote woor
den voorbij is. Hij gaat nu aan het werk:
de wereld kijkt de komende maanden
gespannen toe welk beleid er schuil gaat
achter de terughoudendheid, die giste
ren zo duidelijk te signaleren viel op de
trappen van het Washingtonse Capi-
tooL
^In-Span je-zijitdonderdag twee vlieg
tuigen Van de luchtmacht verongelukt,
waarbij in totaal 12 mensen het leven
verloren. Een transporttoestel met zes
technici van de luchtmacht en een be
manning van vijf lden stortte neer na
bij een basis bij Valencia. In de omge
ving van Badajoz, in het zuidwesten
van Spanje, verongelukte een straalja
ger, waarbij de piloot om het leven
kwam.
