Vlaamse
RAND
courant
„De schonen ouwen tijd..., ik
word kwaad als ze dat zeggen
HET MOET VANZELF UIT
HET POTLOODJE GLIJDEN
Scheiden van de markt
ext™
Ideaal
Zonde?
ZULMA KETELS WAS STAARTENSNIJDSTER
VOOR EEN LOKERSE VILTFABRIEK
Johan de Vries maakt autobiografie af
Kleinzoon oom
Hibbe reageerde
op publicaties
ZEEUWSCH-VLAANDEREN
N„
r ii moet er me bij 't scheiden nan de markt toch echt nog
iets can het hart. Bemoeizucht zij mij verre, maar hebt u
soms ook die twee bewindslieden gezien die in eikaars
armen vielenOp een foto in de krant? Het uraren een
dikke en een dunne en het was geen gezicht Misschien
hebben hun vrouwen naderhand xcel gezegd, wat deden
jullie gek. Zouden ze zat geweest zijn? Neemt u mij met
kwalijk, niets menselijks is hen hopelijk vreemd en als ze
elkaar weten te omhelzen dan kunnen ze best ook ecu keer
beschonken zijn. Erg goed pruimen kan ik liet toch niet. Ik
was trots op de steriele hooghartigheid die onze regeer
ders steeds bij begroetingen en afscheid nemen ten toon
spreidden. En ik pleit voor wederinvoering van de hojfe-
hjke handkus van heren bij dames. Dit laatste zeg ik cr
maar even voor het gemak bij. Maar nu.' Minister Vrede-
ling heeft in een interview bekend: ..Ik heb een zwak voor
Dries". Laten we hel daar dan maar op houden.
Twee mannen in innige omhelzing met een oosters tintje:
het wordt wél even wennen!
Hoe moet iemand zich voelen die een ideaal in vervulling
ziet gaan? Hij bevindt zich dan waarschijnlijk innerlijk in
een dorre leegte waartegen de beste afweer is het zo vlug
mogelijk gnjpen naar een nieuw ideaal. Dan blijft er wat
te doen Piet en Uze zullen het in hun jonge jaren nooit
hebben durven dromen. Iivn enig ideaal was de lijkver
branding. maar daar hadden ze dan ook alles voor over.
Zoals een ander spaart vooreen eigen huis zo besteedden
zij al hun energie aan het uitdragen van de beginselen der
lijkverbranding. Ze waren erdoor gegrepen en erdoor be
geesterd en vergaten er bijkans door te leven. Buitenbeen
tjes waren het op dat gebied en ze vonden dat maar wat
geweldig. Hun argumenten zijn me ontschoten, ze gingen
langs me heen. ik had teveel zin in het leven. Soms zei ik
weieens tegen hen: ..Misschien doeik het ook wel; waarom
eigenlijk niet?" Maar echt warm konden ze me er met toe
krijgen.
Ik herhaal: ik had te veel dingen te doen die met het leven
voor de dood in verband stonden. De motieven van Piet en
Lize hadden te maken met ruimtegebrek en ook iets uit
slaande met hygiene. Buitendien had Piet. iets tegen gods
dienst hoewel hij op dat gebied absoluut leek was. Eerlijk
gezegd had Lize niet zo n boodschap aan de lijkverbran
ding. doch Piet ivas er heel J'anatiek in en zij was volg
zaam.
Achteloos brachten beiden het m gesprekken te berde:
..Wij laten onscremeren. Later. ..Dat later wilden ze welzo
lang mogelijk uitstellen. Ze spraken als mensen die be
zweren het roken niet na te zullen lalen" Dan ben ik netzo
lief twee jaar eerder dood", wordt er dan aezead. Meni
geen was. terwijl hij deze woorden uitsprak, al of niet
door het roken al aan z'n laatste twee jaar bezig.
Ze zeiden het zo trots, zo zelfbeicust. Lize en Piet. vooralals
er mensen in de nabijheid waren - en die u aren er altijd -
die hel onderwerp griezelig vonden. Sommigen liepen de
koude rillingen over het lijf. ze toonden hun armen en
zeiden: ..Kijk eens. ik krijg er kippevel van. „Ze huiver
den daarbij.
Dan voer de begeestering eerst goed door Piet en Lize
volgde hem braaf met de aangeleerde motieven. Vandaag
de dag neemt de crematie hand over hand toe en dat
hebben Piet en Lize in hun stoutste verwachtingen nooit
kunnen denken. Ik geloof ook dat de aardigheid er voor
Piet voor een groot deel af zou zijn. Meemaken deden ze
het zeker niet want ze waren nog geen dertig toen ze alle
bei verongelukten De familie liet hen in een ouderwetse
grafkuil te ruste leggen.
Het waren de enigen met wie ze nooit over hun ideaal
gesproken hadden. Ze dachten dat ze daar nog jaren de
tijd voor hadden.
Gisteren kwam ik bij 't scheiden van de markt mevrouw X
tegen. Ze was vergezeld door een werelds uitziend man
spersoon Mevrouw X is sinds enige tijd weduwe. Wc wa
ren blij dat we elkaar weer eens zagen en maakten een
praatje. De manspersoon zei dat hij even om tabak ging.
„Ja. goed. doe dat", zei mevrouw X. Vertrouwelijk boog ze
zich naar me over en vertelde dat de manspersoon bij
haar ingetrokken was. ..Gezelligheid kent geen tijd", zei
ze. Hij was niet uit deze streek. „Maar", voegde mevrouw
X er een beetje beztoerend aan toe. „hoor eens J.. we sla
pen niet. samen hoor". Mevrouw X is kennelijk een van de
vele vrouwen die helaas nog altijd achtervolgd wordt
door de paradijsvloek en bij voorbaat elke schijn van
twijfel over een bestaande intimiteit tussen haar en de
kostganger met wortel en tak wilde uitroeien. Ik was
stomverbaasd over haar ontboezeming en liet dat ook
merken. „Beste mevrouw X", zei ik. „i't is half drie in de
middag, geen haar op mijn hoofd dat over slapen denkt.
Slapen is bovendien geen zonde, maar gezond". „Nee,
maar 't is datje 't weet", zei mevrouw X „Een gezellige
oudejaarsviering en een gelukkig nieuwjaar", was mijn
antwoord
VRIJDAG 31 DECEMBER 1976
Postaal
Hij wil nu het potloodje weer gnjpen om
z'n autobiografie af te maken Nu moet-
ie zich de volwassen Johan de Vries her
inneren die een glanzende carrière
maakte bij de PTT. Achereenvolgens
kwam hij terecht, in Lekkerkerk. Ter-
neuzen, Hulst en opnieuw Temeuzen en
daar heeft-ie genoeg beleefd om er een
dik boek mee te vullen. Wat hij zelf
noemt postale herinneringen zullen er
een belangrijke rol in spelen. Nare her
inneringen ook. „En daar wil ik niet om
heen, wanthetlevems nou eenmaal niet
altijd rozengeur en maneschijn".
Het dodelijk ongeluk dat. zijn zuster
óverkwam en wat hij zelf als waarne
mend directeur van hef postkantoor in
Temeuzen meemaakte in het eerste oor
logsjaar. „Op een bepaald ogenblik
wordt er een Feldwebèl. of zoiets, bin
nengelaten in mijn kamertje.
De woning boven het postkantoor werd
gevorderd en of wij maar voor de ver
duistering wilden zorgen. Ik zeg: dat
den hijvoorbeeld en een onderduiker in
huis houden. In juli '44 pakten de Duit
sers die onderduiker op en kregen ze
hem aan het praten. Johan de Vries wist
wat 'in te wachten stond en korte tijd
later volgde inderdaad de arrestatie.
Dat was een spannend moment.
„Je weet dat ik nogal vlug kan schrijven.
Als we dan op onze buik lagen te luiste
ren naar de illegale radio-uitzendingen,
noteerde ik wat. er gezegd werd. Dat
werd netjes overgetypt en hier en daar
verspreid. Toen de Duitsers kwamen
had ik nog wat velletjes in m'n porte
feuille zitten. Ik dacht: als ze dat vinden
zit het niet goed. Dus ik vroeg of ik nog
even naar het toilet mocht. Gelukkig
gaven ze toestemming en zo heb ik die
papiertjes nog kunnen verfrommelen en
wegspoelen".
Een half jaar werd Johan de Vries niet
temin vastgehouden. Ook daarover
gaat het helaas uitverkochte boek. In
z'n memoires komt-ïe er op terug.
We horen nog van De Vries
LOKEREN - „De schonen ouwen tijd. ik
word kw aad als ze dat zeggen. Nu is het
ne schonen tijd, nu verdient ne mens
tenminste zijnen boterham, wij werk
ten voor 30 a 35 fr. per weeken meer dan
tien uren per dag". Zulma Ketels
spreekt met bitterheid over haar vroe
ger beroep dat nu verdwenen is en
waarvan zij een derlaatstc beoefenaars
was. Tot voor acht jaar was Zulma Ke
tels staartensnijdster vooreen Lokcrsc
villfabriek. die vilthoeden produ
ceerde en vanuit Belgie ondermeer
naar Nederland exporteerde.
gepland. Twee kenschetsende voor
beelden zijn Oostende en Korl rijk. Waar
aanvankelijk veel groter entiteiten zou
den tot stand komen. In beide gevallen
gebeurt inderdaad een gebieclsherincle-
ling, maar dag heel wat bescheidener
dan in 1975 werd voorgesteld door de
experts.
De belangrijkste gemeenten van Belgie.
wat het aantal inwoners betreft, zullen
op l januari 1977 zijn: A ntwerpen
543.201. Gent 252812: Luik 241 194,
Charleroi 234.539: Brussel 153 405.
Brugge 119.515. Schaarbeek 116 038 en
Anderlecht 102 466.
De grootste gemeenten, wat de totale
oppen lakte betreft Doornik mcl21 373
ha. Antwerpen 21.224 ha en Couvin met
20.693 ha. De grootste Westvlaamse ge-
meentewordt Diksmuide met 15.899 ha.
Gent staat slechts op de 17e plaats met
15.642 ha.
Na de herstructurering zullen de Belgi
sche gemeente een gemiddeld aantal
inwoners hebben van 16.565 en een ge
middelde oppervlakte van 52 km2. Deze
cijfertaal toont wel helder aan hoe in
grijpend de maatregelen zijn, die op 1
januari 1977 van krachtworden.
KOELE NllitUJAAUSWEWSEN IN
BRUGGE - De laatste gemeenteraad
van liet jaa'r is in Brugge steeds een
feestelijke gebeurtenis. .Meestal wor
den op een drafje enkele onbelangrijke
punten afgehaspeld en daarna wordt de
schuimwijn bovengehaald. Ditmaal
verliep liet helemaal anders. Er werd
vooreerst nog maar eens heftig gedis
cussieerd over het financieel beleid. Er
is voor het dienstjaar 1976 immers een
tekort van 300 miljoen fr. en deze ra
ming ligt dan nog aan de lage kant.
Burgemeester M. van Maele gaf een
overzicht \an de verwezenlijkingen tij
dens de voorbije zes jaar en tot slot
voegde hij eraan toe" „Ik hoop dat jullie
het goed mogen doen. ten bate van de
ganse bevolking, waarvoor ik me zes
jaar lang héb ingezet". Deze toespraak
had veel weg van een politiek testa
ment. Zoals bekend, werd de traditio
nele volstrekte meerderheid van de
Christelijke Volkspartij (CVP) voor het
eerst sedert een eeuw verbroken in
Brugge Alle opppositiepartijen hebben
nu de handen in elkaar geslagen om een
nieuw college te vormen zonder de CVP
en ze zijn hierin ook geslaagd. De nieuwe
burgemeester wordt de socialistische
volksvertegenwoórdiger Frank van Ac
ker. Hij was trouwens de enige, die op de
nieuwjaarsreceptie het woord voerde
Hij wees vooral op de sociaal-
economische crisistijd, die zwaar drukt
op het beleid. Gebruikelijk is. dat alle
partijen aan het woord komen, maar dit
was ditmaal niet het geval. De atmos
feer was trouwens verre van gezellig.
Het ziet er trouwens naar uit. dat de
huidige bewindsploeg onder leiding van
de aftredende burgemeester M. van
Maele. nog een tijdje het roer zal mogen
in handen houden. Er werd immers een
klacht ingediend bij de raad van state
tegen de op 10 oktober gehouden ver
kiezingen Dit hoge rechtscollege moet
nog een beslissing terzake nemen en dit
kan nog wel een paar weken duren. Over
het algemeen verwacht men niet
dat de verkiezingen nietig zullen
verklaard worden. Afwachten is toch
maar de boodschap!
OOSTENDSE MONTMARTREWIJK
WEER IN DE RAAD
OOSTENDSE MONTMARTRE
WIJK WEER IN DE RAAD - F.r gaat
bijna geen enkele gemeenteraad voor
hij in Oostende zonder een al dan niet
pittige of vinnige bespreking over de
perikelen van deMontmartrebuurt. Dit
was nu eer het geval. Burgemeester
Jan Piers heeft beslist een boontje voor
dit plczierkwartieren liij steekt dit ook
niet onder stoelen of banken. Enkele
weken geleden nog bekende hij "deze
wijk enig te vinden en ook typisch
Oostends'.
In antwoord op een interpellatie van
Volksunieraadslid Van Steenkiste zei
hij nu onomwonden. „Het Montmartre-
kwartler van Oostende is als een pot ho
ning. Iedereen wil er wat van snoepen
Het is haast onvermijdelijk, dat er ook
wat ongewenste vliegen op afkomen".
Het raadslid jachtte dit maar een beden
kelijke stellirigname. Hij vond. dat bur
gemeester Piers 'rond de pot draaide',
vermits tijdens de voorbije vijfmaanden
de politie in deze buurt niet minder dan
32 maal moest tussenbeide komen. Er
deden zich 26 vechtpartijen voor waar
bij vijt agenten gewond werden. De heer
Van Steenkiste herinnerde er nog aan.
dat ook tal van aanrandingen en dief
stallen gepleegd worden. Meisjes en
zelfs gehuwde vrouwen in gezelschap
van hun echtgenoot durven zich volgens
dit raadslid niet meer in de Montmar-
ircwijk wagen. Zalvend gaf burgemees
ter toe dat er wel eens zaken gebeuren,
die met door de beugel kunnen „Men
mag ech ter niet overdrijven", voegde hij
er aan toe. Toch zal nu een bespreking
plaats hebben met de handelaarsbond
van deze roemruchte wijk. Want soms
loopt het toch wel de spuigaten uit...
Staartensnijden verdween net als alle
andere vormen van huisarbeid en de
laatste jaren van haar harige loopbaan
moest Zulma naar de fabriek gaan wer
ken. waar ze vroeger slechts twee keer
per week kwam om de staartjes af te
halen en onthaard terug te brengen.
Staartjes van konijnen, hazen en wilde
konijnen of 'gariennes'. zoals ze in de
plaatselijke vaktaal heten.
..Vrijdags trokken we met ons baleke
(jutezaki naar de fabriek. Thuis goten
we dan ons baleke leeg in een hoek.
dampten met een halve vaagborstel de
staartjes nat met water. Dan stampten
we die om ze mals te krijgen. Over dat
hoopke maakten-we dan een stelling
met planken en zware stenen en we lie
ten dat tot de maandag liggen. Dan wa
ren de staartjes goed mals".
De eigenlijke werkweek voor Zulma Ke
tels en haar meestal vrouwelijke colle
ga's begon op maandagochtend: „Ter
wijl de kinderen zich nog klaarmaakten
om naar school te gaan. zat ik al klaar
met een plankje op mijn schoot, een
bakje op dat plankje, en naast mij een
emmer met staartjes. Met een speciale
schaar sneed ik dan de haren van de
staartjes, zodat er op mijnplankske een
schoon zacht hoopke haar kwam te lig
gen. Als ik er een hoeveelheid had deed
ik dat in een propere zak. die ik van de
fabriek had meegekregen"
Zo ging het dan vijf dagen lang van s
ochtends tot s avonds laat en vaak nog
met medewerking van vader die na zijn
werk wat staartjes hielp snijden om de
af te geven hoeveelheid zo groot moge
lijk te maken.
„We moesten dan het haar in de zak
naar de fabriek brengen en daar werd
het dan gewogen om te controleren of
we het meegekregen gewicht terug bin
nenbrachten. en niet voor ons eigen wat
haar hadden bewaard. Ook om te con
troleren ol we het haar niet nat hadden
gemaakt, want dun zou het zwaarder
gewogen hebben. Als ge dat ne keer ge
probeerd had. en ge kwaamt terug bin
nen met meer gewicht dan dat ge gekre
gen had. dan werd ge veel loon afge
trokken"
Spiegeltje
Het huisje van Zulma is een spiegeltje
en zo is het altijd geweest, verzekert ze
ons. ook toen ze nog dagelijks onder het
staartehaar zat- ..Properheid is belang
rijk. meneer. Als we gedaan hadden
stond de emmer en de borstel al klaar.
Ik moest heel voorzichtig rechtstaan,
mijn plank op mijn voorschoot leggen
en de snippelingen voorzichtig wegva
gen of het vloog allemaal in de lucht".
Niettegenstaande de properheid hing er
constant een afschuwelijke geur in huis:
„Die staarten werden op de fabriek ge
spoeld met sterk wateren met kwik. Dat
verspreidde een geweldige geur. En kijk
(ze opent haar mond wijd) de tanden
werden erdoor aangetast. Er is hier ie
mand uit de buurt aan gestorven zelfs.
Elke dag dronk ik een liter melk om dat
vergif tegen te gaan".
Andere littekens die Zulma eraan over
gehouden heeft, zijn op haar handen te
zien: „Ik overwond mijn handen en de
oorkes van de schaar met stof. maar
door de vele bewegingen kreeg ik toch
linken in mijn hand"
Op de fabriek zelf was de werksituatie al
niet beter, haar echtgenoot heeft er een
bloedvergiftiging opgelopen, waarmee
hij weken thuis zat. en de mannen moes
ten eten aan hun werktafel De wormen
kropen er vanuit de harige massa naar
hun eten. Als haar man thuiskwam in-,
specteerde ze hem van kop tot teen.
Zulma heeft ondertussen ook nog zes
kinderen laten opgroeien tot huwbare
leeftijd. Geen van hen is het gaan zoe
ken in de hoedennijverheid, en daar is
ze wel gelukkig mee ook. Ze vindt het'
maar best dal dit stuk grauwe sociale-
geschiedenis met haar afsloot.
I REEK NEIRYNCK
ZULMA KETELS staarten snijden
STADHUIS VAN DAMME WORDT
EINDELIJK GERESTAUREERD -
Het prachtige middeleeuwse stad
huis van Damme wordt eindelijk geres
taureerd. AI bijna vijftien jaar wordt er
over gediscussieerd en er werden ook al
enkele projecten opgemaakt, maar er
kwam nooit iets van in huis. vooral
.omdat deze kleine, landelijke gemeente
niet over de nodige kredieten heschik-
te. Het gaat immers maar om een dorp
van 1000 inwoners.
Per 1 januari 1977 wordt de toestand
echter grondig gewijzigd, vermits
Damme samengesmolten wordt met
Sysele, Moerkerke en Oostkerke, waar
door een leefgemeenschap van 9700 in
woners zal ontstaan. Nogal duidelijk dat
de naam niet van de kaart geveegd
wordt.. Dit zou immers een historische
doodzonde zijn. De nieuwe gemeente zal
dus Damme heten Toch zijn het de ge
kozenen van de huidige raad, die beslist
hebben volgend jaar de restauratie van
het uit 1464 dagtekend stadhuis te laten
uitvoeren Hiermede is een uitgave ge
moeid van 20.5 miljoen lr maar die
staat komt tussenbeide met een subsi
die van 60' en ook de provinciaal be
stuur van West-Vlaanderen zal een toe
lage verstrekken. Uileindelijk moet uit
de gemeentekas toch nog een som van
7,6 miljoen lr. geput worden en het hui
dige Damme had dit ongetwijfeld nooit
kunnen oolwerken DR is dan alvast een
winstpunt voor de gemeen teftisies. die
zoveel kwaad bloed zetten in België.
NOG 589 GEMEENTEN - Het is wellicht
goed er even aan te herinneren, dat op 1
januari 1977 het aantal gemeenten in
België bij toepassing van de wet van 30
december 1975 van 2359 zal herleid wor
den tot slechts 589. Deze hervorming is
de meest radicale, die- het Belgisch ge
meentewezen sedert het einde van het
Ancien Régime heelt ondergaan. Reeds
tien jaar is men aan dit drastische plan
•aan het werken. Zoals bekend werden
reeds eerder belangrijke fusies verricht.
De grootste was dez.e van Brugge dal in
1970 werd samengevoegd met al zijn
randgemeenten, waardoor het. aantal
inwoners van 50.000 steeg tot 120.000.
Men had in deze nieuwesi ad met tal van
moeilijkheden af te rekenen, vooral van
financiële aard. Men kwam immers tot
de vaststelling, dat de kosten veel hoger
opliepen, dan oorspronkelijk vermoed.
Daarom werd door het stadsbestuur
van Brugge vurig gepleit voor een
evenwichtiger verdeling van de aan de
gemeenten toegekende staatskredie-
ten Het ganse probleem moet opnieuw
bestudeerd worden. Een en ander heeft
ook tot gevolg gehad, dat de fusies van 1
januari 1977 in feite nog niet zo groots
opgevat zijn als oorspronkelijk werd
De gotische zaal van het Sint-Janshospitaal in Brugge.
TERNEUZEN- In z'n eigen levensverhaal is Johan de Vries nu zowat 20. Hij maakt
zich op om de rest ook aan het papier toe te vertrouwen. „Nee. ik kan nu onmoge
lijk zeggen hoe dat er uit gaat zien. Dat lukte me ook niet toen ik aan m'n jeugdher
inneringen begon. Dat moet al schrijvende vanzelf uit het potloodje glijden".
De 80-jarige Temeuzensc schrijver heeft de ervaring dat de herinneringen vanzelf
voven komen drijven als hij zich aan het karwei zet. ..Ik weet in ieder geval
zeker dat er nog een heleboel tc \-ertellen valt".
K
De PZC publiceerde zeven fragmenten
uit De Vries' op schrift gestelde jeugd
herinneringen. Hij kreeg er talloze reac
ties op die bijna zonder uitzondering po
sitief waren. Hoewel de verhalen alleen
in de Zeeuws-Vlaamse editie versche
nen. kwamen er zelfs telefoontjes van
geïnteresseerde randstedelingen, die
over de publicaties hadden vernomen.
Respons vooral ook van mensen die fo
to's herkenden en ettelijke uitnodigin
gen om 'eens te komen praten over die
tijd'. „Ik krijg heter nog druk mee", zegt
De Vries
Sommige namen is-ie alweer kwijt,
maar één reactie zal hij in ieder geval
niet gauw vergeten Het verhaal over
het zwarte schaap van de familie, de le
gendarische oom Hibbe. leverde neui
een telefoontje en een bezoekje op van
diens kleinzoon. Voor Johan de Vries
het zoveelste bewijs dat de wereld erg
klein is. want die kleinzoon - een geres
pecteerd burger overigens - bleek toe
vallig in Temeuzen te wonen. „Ik had
daar geen flauw idee van. Dat was voor
mij werkelijk een opvallende reactie-
Gelukkig was-ie er niet boos over. Hij
heeft me zelfs nog wat meer verteld over
ome Hibbe".
gaat zo maarniet, daar kan ik alleen niet
over beslissen. Maar die Duitser hield
voetbij stuk. Ik kreeg24 uur. In feite had
ik geen keus, want ze dreigden me mee
te nemen als het niet in orde zou komen.
De PTT-directle in Middelburg wilde
eerst geen toestemming geven. De
hoofddirectie van de PTT moest er zelfs
nog aan te pas komen om het uiteinde
lijk 's avonds rond t.e krijgen. Ik ben er
nog rustig onder gebleven. Ik had trou
wens al voorbereidingen getroffen, maar
plezierig is toch anders. Het wasje rein
ste ambtenarij ze laten je lekker in de
steek met je problemen".
Boek
Over een andere herinnering aan de
oorlog schreef Johan de Vries al in 1945
een boek. dat een jaar later werd uitge
geven. complimenten meekreeg van
Lou de Jong en al snel was uitverkocht.
Het heet 'Van Amersfoorter tot IJssel-
liniegraver' en handelt over De Vries
wederwaardigheden tussen juli en de
cember '44. Hij was geen verzetsheld,
maar hij deed wel iets illegaals. Luiste
ren naar de radiouitzendingen uit Lon-
