ALE ZEEUWSE COURANT
„VAN AGT BENADERDE
EERST LOU DE JONG"
Dr. Scheffer: „ik ben voor
tweede keer veroordeeld"
Op Zeeuwse wegen in '76 stabilisatie
van het aantal doden in het verkeer
Militair tribunaal opgeheven
na vrijlating van Carillo
Dr. Scheffer na ontheffing van Menten-onderzoek:
VERKLARING OVER LIQUIDATIE KOERIERSTER
Mfndcr knallen,
meer sierwerk
pagina 13
219e jaargang no. 310
Vrijdag 31 december 1976
If ft lijf j
JÊÊ
- algemene zeeuwse
VOOR VEILIG VERZEKEREN
DEN HAAG - Het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie is enkele weken geleden als eerste
instantie aangewezen het historisch onderzoek naar het verleden van Pieter Nicolaas Menten te
verrichten. Dit is donderdag bekend geworden uit verklaringen van dr. H. J. Scheffer die zijn
opdracht tot het doen van een historisch-wetenschappelijk onderzoek in de zaak-Menten donder
dag door minister Van Agt (justitie) zag herroepen. Scheffer werd in 1951 veroordeeld tot een
voorwaardelijke gevangenisstraf wegens zijn aandeel in de moord op een Rotterdamse koerierster,
enkele weken na de bevrijding.
VERBLIJF INOOST-
BERLIJN BEKNOT
WEST-BERLIJN (DPA) - De Duitse
Democratische Republiek heeft don
derdag plotseling de verblijfsmoge
lijkheden voor buitenlanders die uit
het westelijke stadsdeel komen beknot.
Vanaf 1 januari moeten zij, evenals
Westduitsers en inwoners van West-
Berlijn. de stad voor middernacht ver
laten hebben.
Tot nog toe kon men een dagpasje voor
24 uur krijgen waardoorovemachting in
Oost-Berlijn mogelijk was.
Scheffer was de derde kandidaat die
minister Van Agt voor het historisch
onderzoek had aangezocht. Eerder
trokken de hoogleraren Van Gunsteren
en Heijer zich terug. Naar donderdag
pas bekend werd, blijkt dr. Lou de Jong,
directeur van het Rijksinstituut voor
Oorlogsdocumentatie, als eerste voor
het onderzoek te zijn gepolst.
Lou de Jong leverde bij Van Agt een
memorandum in met voorwaarden
waaraan bij een historisch onderzoek
naar Men tens verleden moest worden
voldaan. Scheffer: „Maar Van Agt vond
dat De Jong met zijn memorandum wat
al te hard van stapel liep". Het ministe
rie van justitie heeft inmiddels de'woor
den van Scheffer bevestigd. Nadere me
dedelingen over de eventuele rol van het.
rijksinstituut bij het onderzoek wenst
het departement van justitie niet te
doen
Scheffer heeft er in zijn oriënterende ge
sprekken met minister Van Agt op ge
wezen dat een goede verstandhouding
tussen justitie en het instituut van De
Jong van groot belang zou zijn voor zijn
werkzaamheden Donderdagmiddag
heeft Van Agt in een gesprek met Lou de
Jong de gestoorde relatie hersteld. Lou
de Jong heeft donderdag laten weten
dat hij in geen geval de tijd zal vinden
zich op dit moment met het historisch
PAGINA 2
schaatspret
Zeeland waa
het ijs.
PAGINA 3
druk
PAGINA 4
gelukkiger
WiesenMarieSchiemanuit,Axelblazen
even uit na twintig jaar ontwikkelings
werk ..Afrikanen zijn waarschijnlijk
5 stukken gelukkiger dan wij
PAGINA 7
winst
vuist
onderzoek bezig te houden. Toch gaan
in politiek Den Haag steeds meer
stemmen op die na de drie mislukte po
gingen van Van Agt, het Rijksinstituut
voor Oorlogsdocumentatie als de juiste
instelling zien voor het verrichten van
het onderzoek om op die manier uit de
impasse te geraken.
Beoordelingsfout
Dr. Scheffer is er bij de aanvaar
ding van de naar zijn oordeel „ver
erende opdracht" van uit gegaan
dat minister Van Agt zijn oorlogsver-
DEN HAAG - Dr H. J. Scheffer is. door
emotie overmand, een ogenblik sprake
loos tijdens de twee uur durende pers
conferentie in het Haagse Nieuwspoort,
waarop hij vrijwel onafgebroken aan
het woord was.
leden kende. Scheffer. die in de oorlog
in het verzet zat, informeerde bij Van
Agt of die van zijn oorlogsverleden op
de hoogte was. Uit de bevestigende ja-
knik van Van Agt maakte Scheffer op
dat de bewindsman ook wist dat Schef
fer enkele weken na de oorlog betrok
ken was bij de liquidatie van de Rot
terdamse Kitty van der Have die de
verzetsgroep van Scheffer verraden
zou hebben. „Van Agt bleek van de li
quidatie niets te weten. Ik had hem er
concreter op moeten wijzen. Noem het
maar een beoordelingsfout van mij".
„Ik heb Van Agt er juist op gewezen dat
een antecedentenonderzoek van alle
mensen die bij het onderzoek naar het
verleden rond Menten betrokken zou
den zijn, een eerste vereiste was", aldus
Scheffer. Inmiddels hebben enkele
Tweede-Kamerleden hun verwondering
uitgesproken over het feit dat Van Agt
het verleden van Scheffer niet heeft uit-
gezocht. PvdA'er Kosto vindt dat Van
Agt mede schuldig is „aan wat Scheffer
is aangedaan
Volgens minister Van Agtlaatde Wetop
de justitiële documenten niet toe dat
gegevens uit het verzetsverleden van
Scheffer gelicht worden, omdat het al
meer dan 25 jaar geleden is. Bovendien
is Scheffer als secretaris van de
sociaal-wetenschappelijke raad van de
Koninklijke Nederlandse Academie van
Wetenschappen in overheidsdienst.
Van Agt nam aan dat Scheffer derhalve
reeds een antecedentenonderzoek had
ondergaan.
Scheffer werd woensdagavond om tien
uur door Van Agt op de hoogte gesteld
Slot zie pagina 3 kolom 5)
MADRID - De Spaanse communistenleider Santiago Carrillo zwaait door het raampje van de wagen, waarmee hij uit de
gevangenis in Madrid was opgehaald, nadat hij door het storten van een borgsom van 11.000 gulden op vrije voeten was
DUBBELE TEGEMOETKOMING AAN SPAANSE OPPOSITIE
MADRID (UPI, AFP) - Santiago Carril
lo, de 62-jarige topman van de Spaanse
communistische partij (pee), is don
derdagmiddag na acht dagen hechtenis
tegen een borgsom van circa 11.000
gulden vrijgelaten. De beschikking
werd donderdagochtend genomen door
het Madrileense tribunaal voor de
openbare orde, dat daarna door de
gering werd opgeheven.
Carrillo was op 22 december met zeven
andere leden van het PCE-bestuur op
gepakt en beschuldigd van 'illigale ver
eniging" De PCE is nog steeds verboden
en moet volgens de huidige regering
worden uitgesloten van de algemene
DEN HAAG - „Ik ben uitermate onbe
hoorlijk behandeld in de pers. Hierdoor
ben ik voor de tweede maal veroor
deeld. Is mijn naam misschien Men
ten?" Dit zei donderdagmiddag een
geëmotioneerde dr. Scheffer. de afge
wezen historisch-wetenschappelijk
onderzoeker in de zaak-Menten, tijdens
een persconferentie in het Haagse
Nieuwspoort.
Hij beschuldigde de pers van grote nala
tigheid en onzorgvuldigheid bij de
weergave van zijn betrokkenheid bij de
liquidatie van de koerierster Kitty van
der Have, kort na het einde van de oor
log.
„De feiten zijn kennelijk niet heilig
meer", aldus dr. Scheffer, die zelf oud
journalist is. over het werk van zijn
vroegere collega's „Toen de kranten
aandacht gingen schenken aan de li
quidatie van de koerierster, dacht ik:
daar komt keet van". Dr. Scheffer ver
telde de pers uitvoerig de achtergron
den van de liquidatie van de Rotter
damse Kitty van der Have wegens ver
raad. Het lijk van de 25-jarige koerier
ster werd op 11 juni 1945 in het Rotter
damse Boerengat gevonden.
Waarom werd de jonge vrouw gedood?
Dr. Scheffer: „We wisten na verklarin
gen die SD'ers na de oorlog hadden afge
legd. dat ze verraad had gepleegd. Eerst
ontkende ze. Later zei ze dat ze een
Duitse militair waarop ze verliefd was.
had gewaarschuwd".
Dr. Scheffer had kort na de oorlog, als
plaatsvervangend hoofd van de Poli
tieke Opsporingsdienst (POD), de be
voegdheid om arrestaties te verrichten.
„Toen dat eenmaal gebeurd was. vroe
gen we ons af wat er moest gebeuren. En
toen ging er iets fout"
Mentaliteit
Bij de beoordeling van de dood van
Kitty van der Have moet volgens dr.
Scheffer rekening gehouden worden
met de mentaliteit van kort na de oor
log. „Dat is een heel belangrijke factor.
Ik zat in dat deel van liet verzet dat het
zware werk deed en zich ook bezig hield
met liquidaties, de zogenaamde
L-gevallen. Het was een beveiliging
tegen penetratie. We hadden eigenlijk
alleen de keus tussen een enorm pak
slaag of liquideren. We konden iemand
in de oorlogstijd niet opsluiten".
Volgens dr. Scheffer overheerste na de
oorlog sterk het gevoel dat er van de
bijzondere rechtspleging niets zou ko
men. ..En we hebben wel een beetje ge
lijk gehad". Bovendien raakte je vol
gens hem de houding uit de oorlog ook
niet gemakkelijk kwijt. „Tot- aan fe
bruari 194(5 heb ik gewapend rondgelo
pen en keek ik bij elke hoek om. Dat was
een mentaliteit die we allemaal had
den".
Toch kwam het besef van „Wat heb je
gedaan" volgens dr. Scheffer wel snel,
„Maai- er waren zoveel andere dingen in
die tijd en ik ben nogal goed in verdrin
gen". In het kerstnummer van de NRC
van 1945 vertelde hij het hele verhaal.
..Maar kenmerkend was wel dat er maar
éën lezer reageerde Die vond het eigen
lijk wel een wat gek kerstverhaal Ver
der waren er helemaal geen reacties".
Achteraf vindt dr. Scheffer dat - als het
tot een proces tegen Kitty van der Have
was gekomen - de doodstraf zeker niet
voltrokken had moeten worden. „Ze
had alleen een tijdje opgeborgen moe
ten worden, met een proeftijd en reclas
sering en dergelijke".
Dr. Scheffer ontkende nadrukkelijk dat
hij ook betrokken zou zijn geweest bij de
moord op de Duitser Kuntz, die twaalf
dagen na de bevrijding op de weg tussen
Rotterdam en Gouda werd doodge
schoten Deze beschuldiging deed
woensdag de Schiedamse oud
rechercheur Jan van den Ende „Eerst
schrok ik toen ik zijn beschuldigingen
las. maar later moest ik erom lachen. Hjj
zegt ook, dat ik geen bonafide verzets
man was. Hoe komt Van den Ende daar
aan? Hij is pas na de bevrijding terug
gekomen en wist dus niets van mij".
fOT NU TOE 74 VERKEERSSLACHTOFFERS, VORIG JAAR 73
MEER DAN HELFT
DEELNEMERS AAN
LANGZAAM VERKEER
VLISSINGEN - In liet aantal verkeers
doden op de Zeeuwse wegen is de afge
lopen drie jaar een stabilisatie te signa
leren. Tot vandaag - oudejaarsdag -
kwamen in het verkeer in Zeeland vie
renzeventig mensen om het leven.
Daarbij zijn niet opgenomen de zeven
slachtoffers van de treinramp, die eind
oktober bij Eindewege (Goes) gebeur
de. In 1975 kwamen op de Zeeuwse we
gen 73 mensen in liet verkeer om, het
jaar daarvoor waren het er 72.
Opmerkelijk element in de gegevens
over de verkeersongelukken met dode
lijke afloop tot vandaag is het in ver
houding grote aantal doden in hetlang-
zame verkeer: voetgangers, fietsers,
brommers, snorfietsers.
In deze categorie viel namelOk meer dan
de helft van de verkeersslachtoffers, ne
genendertig. In het snelverkeer verloren
vijfendertig mensen het leven. In het
langzame verkeer vonden 10 voetgan
gers 11 brom- of snorfietsers en 18 fiet
sers de dood.
Evenals vorige jaren is het aantal onge
lukken met dodelijke afloop in
Zeeuwsch-Vlaanderen opvallend Daar
vielen 28 slachtoffers, meer dan één
derde van het totaal Op de wegen in
Zuid-Beveland kwamen 18 mensen in
het verkeer om, op Walcheren waren dat
er twaalf, op Schouwen-Duiveland tien,
op Tholen vier en in Noord-Beveland
twee.
Behalve de treinramp met zeven slach
toffers gebeurden er zes ongelukken op
de Zeeuwse wegen, als gevolg waarvan
meerdere doden vielen. De beide ern
stigste ongelukken gebeurden in juli: op
14 juli werden drie jongelui uit Krab-
bendijke gedood, toen zij met twee
brommers op een beveiligde overgang
bq Biezelinge tegen de intercitytrein re
den en op 31 juli vonden op de Nleuw-
landseweg bij het viaduct Nieuw- en
Sint Joosland vier mensen - drie uit
Apeldoorn, één uit Nieuwland - de dood.
nadat twee auto's frontaal op elkaar wa
ren gereden. Er waren vier verkeerson
gelukken met twee doden
In Temeuzen
kwamen op 9 april twee jongelui uit
Sluiskil om. loen hun motor op de Roos-
eveltlaan uil de bocht vloog: op 7 april
verloren een inwoner uit Rotterdam en
een inwoner uit Zienkzee het leven bij
een frontale botsing tussen twee auto's
op rijksweg 18 bq Oosterland; op 26 au
gustus kwamen twee mannen uit Ede
om toen hun auto op rijksweg 58 tussen
Oostburg en Sluis achterop een land
bouwtrekker reede en eveneens twee
mensen - een jonge Belgische vrouw en
een Duitser - verloren het leven op de
weg Hoek - Braakman, waar hun auto in
botsing kwam met een tegenligger.
Bi) de vierenzeventig verkeersslachtof
fers waren 58 mannen en 16 vrouwen.
Tweeëntwintig van hen waren Jonger
dan achttien jaar, elf ouder dan 65 Jaar
In de eerste drie maanden van dit jaar
vielen 11 doden in het verkeer, in het
tweede kwartaal waren dat er vijfent
wintig. gedurende juli. augustus en sep
tember kwamen 22 mensen ln het ver
keer in Zeeland om en in de laatste drie
maanden - tot nu toe - verloren 16 weg
gebruikers het leven.
Oorzaken
Slippartijen en uit de bocht raken
hoorden tot de belangrijkste oorzaken
van de ongelukken: dat was zo in tien
gevallen. Daarnaast gebeurden er vijf
eenzijdige ongelukken met dodelijke
afloop. Inhaalmanoeuvres speelden in
vijf gevallen een rol, terwijl zeven ver- (Slot zie pagina 4 kolom 4j
verkiezingen die voor mei 1977 zijn voor
zien. De communisten, daarin gesteund
door vrijwel alle andere oppositionele
groeperingen, vechten dat aan en pro
beren door 'bovengronds' handelen de
legalisering van de PCE af te dwingen.
Carillo hoorde tot een klein groepje
Spaanse ballingen dat na Franco's dood
uitdrukkelijk niet mocht terugkeren De
PCE-chef bevond zich echter al sinds 7
februari in het land en manifesteerde
zich begin december in het openbaar
door tijdens een persconferentie aan te
kondigen dat de PCE zich in weerwil
van het verbod kandidaat wil stellen bq
de verkiezingen.
Tegen betaling van 300.000 peseta's, de
prijs van een auto. heeft Carillo donder
dag het recht gekregen voorlopig als vrij
man in Spanje te verblijven.
Tribunaal
Enkele uren na de vrijlating van Carrillo
heeft de Spaanse regering de uit de
Francotijd stammende rechtbank voor
openbare orde ontbonden, zo is van offi
ciële zijde vernomen
Deze speciale rechtbank behandelde
politieke delicten en terreurdaden vol
gens Francowetten. Het leger is hiermee
niet langer bevoegd 'terroristen' te be
rechten.
Een hoge regeringsfunctionaris zei dat
het geval-Camllo en alle andere lo
pende zaken nu voor de gewone recht
banken komen Militaire tribunalen
kunnen volgens hem voortaan alleen
militairen ol persoenen die inbreuk ma
ken op militair eigendom berechten.
De speciale rechtbank voor openbare
orde was op 2 december 1963 door de
cortes ingesteld
De Spaanse regering heeft donderdag
eveneens de rechtbank voor monetaire
delicten, die gespecialiseerd was in ge
vallen van belastingontduiking en het
geldverkeer, opgeheven. Ten aanzien
van de voorgestelde amnestie is nog
geen besluit genomen.
keersslachtoffers werden geschept
door auto's. Het niet verlenen van
voorrang was eveneens een belangrijke
oorzaak van ongelukken, waarbij do
den vielen. Negen maal werd een over
stekende voetganger of (brom)fietser
door snelverkeer gegrepen.
Uit de voorlopige gegevens van enkele
gemeentelijke politiekorpsen blijkt een
gevarieerd beeld van het totaal aantal
ongelukken in vergelijking met vorig
jaar. Er is een aanzienlijke stijging in
Temeuzen. waarde gemeentepolitie nu
630 aanrijdingen heeft geregistreerd
«tegen 529 vorig jaar), met 69 gewonden
toten metoktober lover heel 1975 waren
er 82 gewonden). In Goes werden 410
aanrijdingen geregistreerd, met 23
zwaargewonden en 61 lichtgewonden.
In 107 gevallen was sprake van zware
In de schaduwen
van gisteren
\i(v(V R„::, twintig jaar geleden
I&5WI deed het rijksbureau voor oor-
pSjéjIn logsdocumentatie een reeks
11*53 dagboekfragmenten uit de
gqgjz tweede wereldoorlog ver
schijnen, een publikatie die
we dezer dagen - onder invloed van de
actuele naweeën van oorlog en bezet
ting - nog weer eens ter hand namen.
Ons trof bij die gelegenheid de notitie
die een Amsterdamse ambtenaar op
zondag zes mei 1945 in zijn dagboek
neerschreef, namelijk de tekst van de
introïtus die op die zelfde zondag - de
vijfde na Pasen - in de R-K Kerk werd
gezongen: „Annuntiate usque ad ex-
tremum terrae liberavit Dominus popu-
lum suum. Alleluia." verkondigt het tot
aan de uiteinden der aarde, de Heer
heeft zijn volk verlost. En de dagboek
schrijver voegde er aan toe: „Mij stokt
de pen van blijdschap en dankbaar
heid." Nu - meer dan dertig jaar later -
stokken de pennen allerminst: in het af
gelopen jaar hebben zij bij herhaling
herinnerd aan de trieste gebeurtenissen
uitdeoorlogsjaren, tot vandaag toe. Het
heeft er veel van weg dat er nooit een
einde aan deze tweede wereldoorlog
komt: zelfs jongeren worden er alsnog in
meegesleept. En het 'Alleluia' waartoe
in 1945 de dagboekschrijver opriep,
weerklonk in 1976 eigenlijk alleen om
dat Menten alsnog kon worden gearres
teerd.
Glebeurtenissen uit de afgelopen
maanden hebben opnieuw onderstreept
hoe sterk de tweede wereldoorlog in het
volksbestaan van Nederland heeft inge
grepen. Een minister van justitie - hij
was pas negen jaar toen de oorlog uit-
brak - wankelde omdat een van oor
logsmisdrijven verdachte Nederlander
voor zijn arrestatie wist te ontsnappen.
In de tweede kamer werden daarop met
felle bewogenheid vragen gesteld onder
meer over wat zich na de oorlog met be
trekking tot deze verdachte had afge
speeld, waarop de
minister een weten
schappelijk onder
zoek moest toezeg
gen. De weten
schapsman echter,
aan wie uiteindelijk de opdracht zou
worden gegeven, bleek al evenzeer aan
geraakt door het verleden: hij was - na
de bevrijding - betrokken bij de liquida
tie van een meisje uit de illegaliteit. En
de herinnering daaraan was voor som
migen - zoals gisteren in deze krant werd
gemeld - aanleiding om bepaalde ge
beurtenissen weer in alle scherpte voor
de geest te halen De hier al eerder geci
teerde dagboekschrijver uit 1945 meen
de: „Gelouterd door veel smart zijn wij
evenwichtiger uit de strijd getreden."
Na alles wat zich dit jaar weer heeft af
gespeeld heeft men neiging om daar
achter een vraagteken te zetten.
Schaduwen uit de oorlog - de schadu
wen van gisteren - zijn lang en trekken
nog hun silhouetten over de Neder
landse samenleving. Er waren ook an
dere schaduwen in 1976: de Lockheed-
affaire, om een voorbeeld te noemen. Po
litieke spanningen. Economische moei
lijkheden en wel van een zodanige aard
dat het woord 'crisis' daarvoor niet mis
plaatst zou wezen. Vreemd: zodra het
over moeilijkheden ln de jaren dertig
gaat. wordt altoos met het woord 'crisis"
gewerkt, maar na 1945 is dat in de eco
nomie min of meer taboe. 'Depressie' is
nog wel toegestaan, maar liever ge
bruikt men vriendelijker uitdrukkin
gen. De aanduiding 'crisis' is tegen
woordig gereserveerd voor categorieën
buiten de economie Zo is er sprake van
een 'geestelijke crisis', zeggen sommi
gen. een 'vertrouwenscrisis' naar het
oordeel van anderen. Een crisis tussen
rijke en arme landen en binnen Europa.
Een crisis ook als het gaat om toe
komstverwachtingen: men is over het
algemeen vrij somber. Mogelijk dat on
derzoekers in komende perioden een
weinig florissant beeld zullen krijgen als
ze kranten en tijdschriften uit de jaren
zeventig er op na zullen slaan: er wordt
weinig vrolijks gemeld, noch over de fei
ten noch als het gaat om de verwachtin
gen voor de toekomst.
fiantlijn
N„
I u zegt dat niet alles. De periode bij
voorbeeld die in de Nederlandse ge
schiedenisboeken zo gaarne wordt aan
geduid als de 'gouden eeuw' kan in bre
der verband allerminst aanspraak op
die naam maken, althans de mensen uit
die periode hebben him eeuw vermoede
lijk niet als een 'gouden' ervaren. Er
werden allerlei crisisverschijnselen ge
signaleerd: rellen, opstanden, oorlogen
en burgeroorlogen, epidemieën en wat
niet al. Met afstand op dat tijdvak te
rugblikkend wordt niettemin duidelijk
dat nieuwe patronen toen bezig waren
zich te vormen, nieuwe denkbeelden en
opvattingen kregen gestalte en begon
nen het wereldbeeld van de volgende
periode te bepalen. Zou dat nu anders
zijn? Op de mens van nu komt 1976 over
als een fei en bewogen jaar. waarin wel
voor een deel nog leefden in de schadu
wen van gisteren. Er moet echter niet
alleen worden omgezien: de pelgrims
tocht der mensheid trekt immers on
herroepelijk verder, nieuwe en onmete
lijke uitdagingen tegemoet Zij zullen in
1977 hun niet geringe eisen stellen. In de
hier eerder genoemde dagboekfragmen
ten schreef een Delftse onderwijzer op
zes mei 1945 dat de 'totale oorlog' nu
achter de rug was: „Met alle kracht die
in ons zit: op naar een totale vrede." Die
opdracht geldt nog steeds.
Wij wensen u een goede jaarwisseling
en een voorspoedig 1977
BRUSSEL (AFP) - Twee mannen heb
ben donderdag bij een overval op een
Brusselse juwelier voor 750.000 gulden
aan ruwe diamant buitgemaakt
