ANWB paraat voor wintersport
zes 'gipsvluchten op München
PZCX
Het middeleeuwse
kerstlied en wij
Uitwisseling zonder
ontmoeting
IN SAMENWERKING MET RODE-KRUISZIEKENHUIS
IN DEN HAAG EN MET MARTIN AIR
Jaarlijks vele slachtoffers
met gebroken armen en benen
VRIJDAG 24 DECEMBER 1976
kerst 1976
30
reis door de Sowjët-Umè gemaakt,
waar hij zich uitvoerig heeft laten
voorlichten over alle aspecten van eer
ste hulpverlening in dit land. Met
name de contacten met hem hebben er
toe geleid, dat de ANWB een overeen
komst heeft aangegaan met het Rode
Kruisziekenhuis Den Haag. Pijlers
van deze overeenkomst zijn: een me
disch team ispennanentbeschikbaar-
24 uur per dag. 365 dagen langper.iaar
voor het geven van medische adviezen
aan de ANWB met het oog op moge
lijke transporten van patiënten vanuit
het buitenland naar Nederiand en het
Rode Kruisziekenhuis garandeert een
permanente beschikbaarheid van art
sen als medische begeleiding van een
patiënt noodzakelijk blijkt.
Ueze vorm van samenwerking be
slaat sinds begin dit jaar. Nu dc win
tersportvakanties inmiddels zijn be
gonnen. heeft de ANWB een aantal
chartervluchten - in het medisch en
ANWB-jargon 'gipsvluchten' ge
noemd - voorgeprogrammeerd. Vo
rige winter zijn er al twee van derge-
vluchten geweest met in totaal
zeventien patiënten. De ervaringen,
die men toen heeft opgedaan, zijn zó
goed, dat men deze winter het aantal
vluchten wil uitbreiden tol zes, in
dien nodig méér. Het vliegtuig van
Martinair is daartoe speciaal uitge
rust. Het overbrengen van patiënten
per vliegtuig is medisch gezien te
verkiezen boven langdurig vervoer
per ambulance. Dokter Waldeck: „In
een ambulance moet je niet langer
dan een uur ol' drie liggen. Daarom
kiezen wij voor vervoer door de
lucht".
Overigens zal. zo liet dokter
Waldeck weten, maar zelden een pa
tiënt worden gevepatneerd op medis
che indicatie. „De patiënt komt mees
tal terug om emotionele redenen
Daaraan hechten we veel meer waarde
dan aan medische redenen." aldus de
Haagse Rode Kruisarts. Belangrijk bij
ongevallen in het buitenland acht
dokter Waldeck ook de communicatie.
Die communicatie kan heel goed tele
fonisch zijn. Het gaat er om. dat om
een voorbeeld te noemen de familie
van de patiënt kan worden uitgelegd
waarom een patiënt niet mag worden
overgebracht Het taalprobleem blijkt
overigens nog altijd van grote invloed
Deze winter zulle» om e» nabij de zeshonderdduizend Neder
landers ergens m Europa een wintersportvakantie door
brengen. Jij behoren tot de 4.5 proeent Nederlanders, die een
korte wtnlerpauze benutten om - veelal - de skins onder Ie
binden. Een kleine tien procent van die 600.000 sneeuw- en
bergliefliebbers nemen voor de eerste keer actief deel aan hel
idnlersportgebeuren. Statistieken wijzen uit, dat ongeveer l
op de 10 ongeoefende Nederlandsei wintersporters een arm
of been breekt. Een slechte conditieongeoefendheid en met
in staat <oJ geen zin> dc regels op ie volgen zijn debet aan de
vele ongevallen. Geprojecteerd op de aantallen Nederlan
ders, die deze winter op vakantie gaan naar de sneeuwgebie-
den, kan nu al worden voorspeld, dat straks weer vele dui
zenden met arm- oj un iioojcl.aaki beenbreuken uilen moe
ten worden genolpen m buitenlandse ziekenhuizen Letterlijk
•en figuurlijk' zitten die met dc brokken. In vele gevallen
zullen degenen, die een ongeval is overkomen, weer op eigen
gelegenheid naar huis kunnen terugkeren Een klem percen
tage is daarlne cchler met in slaat De ANWB houd! er dan
ook nu alweer rekening mee, dal zij in een aantal nood
gevallen hulp zal moeten verlenen. Eén van de veiligste eil
gemakkelijkste wijzen eau transport van icvdersporlslaeu-
tofiers isrloor dc lucht. Voor dit wtuterseizöèn heejl de ANWB
samen met Martinair chartervluchten uitgezet lussen Schip
hol en Miinetten Deze ZuUkluitsc stad i$ gekozen omdat liet
vliegveld daar vrijwel altijd open IS en goede aanvoerlijnen
nceil niet de wintersportgebieden Jes vluchten - zonodig
"leei at 'ei a' naai heme tin acprogrammcerd. Een
medisch team ran hel Rode Kruisziekenhuis in Den Haag -
daa en nacht paraat zal bijstand verlenen. Dat betekent, dat
tijdens de vluchten medische nttlp aanwezig ln de .ekvr-
tieid, dal het overgrote dee! van de patiënïen met heen- en
botbreuken aan baard al narden gedragen, spreken de
A VWK -u-u-.,-! a-i ..- '.i.Urn-
De ANWB heeft in de loop der jaren al neet wat ervaring
opgedaan met het transport van zieken, gewonden en zelfs
stoffelijke overschotten, In 1974 bedroeg dit totaalaantal 600.
een jaar later al bijna 1.000 en dd jaar .al. naar hel zich laat
aanzien, de grens ran 1 200 worden overschreden.
Wie in hel liedboek van de kerken de gezangen doorblader! die er staan voor
advent cn kerst, zal bemerken dat er een heel aantal instaan die afkomstig zijn
uit de Middeleeuwen. Ze zijn of vertaald uit het kerklatijn ol oorspronkelijk in
liet nud-nederlands geschreven. Daaronder zijn er die wij niet graag meer
zouden willen missen, zoals: Nu zijt wellekome (145), Komt allen tezamen (138)
en Komt verwondert u hier mensen (139). Dit laatste is de mooiste kerstzang die
ik ken. Dat lied kun je niet gedachteloos zingen omdat het nu eenmaal bij liet
Kerstfeest behoort. De regels van dat lied spel je iedere keer wanneer je hei
zingt. Je doet het eigenlijk woord voor woord. De onbekende dichter van dit
middeleeuwse lied slaat nog altijd poeten van latere tijden met stukken. Wan
neer ik dit lied zing, is het voor mij Kerstfeest. Je tast al zingende bijna iets van
de vleeswording van het Woord. Al zou ons uil de Middeleeuwen niet meer dan
dit ene lied zijn overgebleven, dan was het nog een rijke schat. Al zingende
wordt je er ook zelf door aangesproken.
Niet alleen onder de kerstliederen vin
den we middeleeuwse zangen. We
kunnen ze door heel het liedboek heen
vinden, de eerste rubriek, de bijbellie
deren, en een enkele dan uitgezon
derd. Dit kan onze belangstelling
wakker roepen voor het geestelijke
lied uit de Middeleeuwen. En wanneer
we daarnaar wat meer dan oppervlak
kig gaan zoeken, komen we terecht in
een wereld, van liederen en zangen,
waarvan het liedboek slechts enkele
splintertjes heeft opgenomen.
Nu is het hier niet alles goud wat er
blinkt. Naar ons gevoel komen we ook
nogal wat smakeloze rijmelarij tegen.
Maar uit de latere geestelijke poëzie
smaakt ons ook niet alles. Wanneer
prof J Huïzinga het heeft over het re
ligieuze leven in de Middeleeuwen
schrijft hij o.a „De gemoedelijke on
eerbiedigheid en nuchterheid van al
len dag werd afgewisseld door de in
nigste ontroeringen van hartstochte
lijke vroomheid, die telkens spasmo-
disch (krampachtig) het volk aangrij
pen." En dan waarschuwt hij in de
Middeleeuwen scheiding te willen
maken tussen vromen en wereldlin-
gen. alsof een deel van het volk hoog
godsdienstig leefde, terwijl de anderen
slechts uiterlijk vroom waren. Dat wat
prof. Huizinga zo in het algemeen zegt,
komen we ook tegen in de geestelijke
liederen uit die tijd. Er zijn een massa
liederen welke voor ons volkomen on
bruikbaar zijn niet alleen, maar waar
voor wij met de beste wil van de wereld
geen waardering meer kunnen op
brengen, door de woordkeus en de di
kwijls ruwe beeldspraak die wordt ge
bruikt. Aan waarschuwingen hierte
gen. uit die tijd zelf, heeft liet dan ook
niet ontbroken om „onnutte Liede
kens te weiren, om de welcke. als sy
gesongen worden de boose vyanden
dansen, ende d'Engelen des vredes
waer 't moghelijc souden bitterlijc
sclireyen".
Onder deze geestelijke liederen nemen
de kerstliederen een zeer belangrijke
plaats in Ze behoren ook tot de oudste
liederen en toi de meest verbreide, die
eeuwenlang zijn blijven voortleven.
Het is echte volkspoëzie geweest. Een
deel van deze liederen zijn de zgn.
kerstleysen, die hun naam te danken
hebben aan het traditionele slot: Ky ris
eleison. Heer erbarm U. Nu zijt welle
kome Jesu lieve Heer gez. 1451 is daar
van een voorbeeld
Het Kerstfeest is het laatste van de
christelijke feestdagen die in zwang
zijn gekomen. Gewoonlijk wordt aan
genomen dat de Franciscanen aan die
kerstl'eestvieringen een belangrijke
stoot hebben gegeven. Thomas van
Celano, een van de eerste volgelingen
van Franciscus en zijn levensbeschrij
ver. vertelt hoe Franciscus liet Kerst-
leest eens vierde middenin de sneeuw
met een kribje bij zich. De Francisca
nen zijn in leder geval geweest de ver
kondigers van het armoede-ideaal.
waarin zij zagen een navolging van
Christus. Het is dan ook te begrijpen
dat de armoede van de stal van Be
thlehem hen bijzonder heeft, aange
sproken en dat zij hun religieuse fan
tasie hebben laten gaan over de kou
van de kerstnacht. Dat armoede-
ideaal vinden we dan ook in heel wat
kerstliederen terug. „Noyl kindeken
en was so arm gheboren". En tegelijk
kon zo'n kerstlied een oproep zijn om
weelde te schuwen.
In Bethlehem is hi geboren,
1 coninc boven allen heren,
groot armoede heefl In seer uutverco-
ren
ende ons ghelaten Ier leren.
Nu merket die stede sijnre weerdi-
cheit
een cribbe ivast daer hi in ruste.
Och. bedden noch plumen waren daer
bereit:
dus schuwet met hem wellusten.
In een tijd van overdadige kerstfeest-
vieringen. waarbij hel, aan mets mag
ontbreken, kan het lezen en overden
ken van zo'n middeleeuws kerstlied
ons aanspreken. Als ik denk aan de
armoede van de stal, de kribbe en de
doeken, gaan rrnjn gedachten verder
en moet ik denken aan de miljoenen op
aarde die niet weten waarvan zij van
de ene dag op de andere moeten leven.
En dan vraag ik mij af kunnen wij het
kerstfeest nog wel vieren op de rechte
wijze? We kunnen het zeker niet doen
in onze overdadigheid alleen,
Bij het lezen van die middeleeuwse
kerstpoezie heb ik telkens weer moe
ten denken aan het realisme waarmee
Pieter Bruegel de ousere de bijbelse
gegevens verwerkt heeft op zijn schil,
derijen. Geen kwasi-oosters tafereel,
maar liet is in een Vlaams dorp dat hij
het kerstgebeuren plaatst. Wie let er
bij alle jolijt die er is en bij alle varkens
en kalkoenen die er worden gekeeld op
Jozef en Mana die in Bethlehem aan
komen om zich te latën inschrijven?
De stal is bij hem de ruine van een
kapel of een vervallen schuurtje He:
gewone leven gaat er aan voorbij. Is
dat niet ook onze wereld?
Er is nog een aspect, in die midde
leeuwse kerstliederen dat onze aan
dacht trekt, namelijk dat/kribbe en
kruis als niet te scheiden werden ge
zien. Het eerste couplet van Komt
verwondert u hier mensen, eindigt
met: wordt verstoten, wordt veracht
En het slot van heel het lied luidt:
maak mij blijde door uw lijden, maak
mij levend door uw dood' We kunnen
geen Kerstfeest vieren zonder te den
ken aan heel het leven van het kindeke
dat in Bethlehem is geboren. En tel
kens weer de vraag wat- Hij nu van ons
zal ontvangen.
We willen eindigen met een van die
zangen waarin behalve de dingen die
we hebben genoemd, ook een stuk
middeleeuwse mystiek naar voren
komt. zoals we dat bijvoorbeeld ken
nen uit het sierraad van de geestelijke
bruiloft van Jan van Ruusbroec. de
mystiek rondom het geestelijk huwe
lijk. Het is ook weer van een onbe
kende dichter
1 Dat scoenste kint es ons geboren.
Dat alresoetste mannekiju
Die sijn herte aen hem wilt keeren.
Hy sal hem getrouwe sijn.
2 Die wilt goeden huwclic doen,
Ons vrouwe sal hem beraden:
Sy heeft soe sconen jongen soen.
Die wilt sy alom bestaden
J Mach men goeden houwelic doen,
Aen een arm gesellekijn
Het is van haven also bloot.
Dat leet in een arme cribbekïjn.
4 Al es dit soete knapelkijn
Alte arm van goede,
Hy es doch edel ende fijn.
Ende alte fier van moede.
5 Sijn voeikens waren dicwile coul,
Doen hy begonst te gane.
Ende altoos was sijn heisken bloot,
Ende luttel hadde hy ane.
6 Sijn groot armoede maect ons rijeke.
Dal heeft ons sijn minne gedaen.
Van liejden en consti niet genisten
totdat hy hadde die dooi ontfaen.
7 Die hemel vloeyde honechvloel,
God vergaf den toren,
Doen die ewige wysheit wert
In eenen stal geboren
S O ewich ende genadich God,
Wat hebdi voer den mensce gedaen'.
Als wij te male niet en sijn.
Wat suldij dan van ons ontfaen?
Wat er deze week op het vliegveld
Juneh gebeurde, is een typisch beeld
van de 'mogelijkheden'waarover onze
wereld beschikt:
Boekowsky wordt uitgewisseld en
daarmee vrijgelaten door 't Sovjelpa-
radijs, dat hem jarenlang van de éne
cel naar de volgende heeft gesleept, ui
boeien en spanlakens. - alles louter
omdat hij durfde te protesteren ui
naam van menselijkheid, en vrijheid.
De Chileense communistische lei
der Luis Corvalan wordt uitgewis
seld en daarmee vrijgelaten door de
Chileense dictatuur die drie jaar ge
leden met haar martelingen van poli
tieke tegenstanders begon.
De vliegtuigen reden op 'veilige' af
stand van elkaar. Boekowsky kon zijn
'lotgenoot' niet vertellen, dat hij van
de regen ut de drup kwam. Dat. zou
deze niet geloofd hebben, want voorlo
pig wordt hij in Moskou hogelijk
geéerd.
Intussen werd de zieke Boekowsky in
de nieuwe vrijheid door journalisten
bijna platgedrukt in een oorverdo
vend geschreeuw om nieuws. Nieuws
dat geld oplevert. Typisch voor zijn
nieuwe vaderland Europa.
Het Kerst-evangelie spreekt ook van
uitwisseling, Christus verlaat de zui
vere atmosfeer van licht en recht en
vrede rondom God. - de sfeer van het
jubelende lied van liefde.
En Hij landt ui de schoot van Maria, in
de kribbe, de stal, de armoede. - daar
waar uitstoting, verdachtmaking, leed
en haat is. - de staat waar Herodes.
Kajaj'cis en Pilatus het voor liet zeggen
hebben.
Voor Hem is liet geen tocht naar de
'vrijheid'.
Maar het komt wél tot een ontmoetinc
met mensen die zich ervoor openstel
len: met herders, met heidense wij
zen, - met joodse schriftgeleerden
priesters, met vissers, en met duizen
den doodgeivone mensen. Jezus krijs
de kans om te zeggen waar het op
staat. Drie jaar Lang duurt straks dc
wezenlijke ontmoeting.
Deze ontmoeting stelt elk van die
sen, toen. en alle mensen daarna, ooi
ons. voor de beslissing, of zij met He-
willen ruilen, of ook wij uitgewisseld
willen worden tegen Hem en op reii
willengaan naar hel Rijk. dat Hij tijde
lijk heeft verlaten om hier bij ons K
zijn:
liet land van de vrijheid van élite'
dwang, élke verkrachting van ziel en
lichaam, elke verslaving aan wélk',
macht dan ook. elke verlaging, de-
land waar je iets kunt beleven, icti
hier en nu nog onmogelijk is: dat
God ziet en beleeft in mateloos geluk
Van daar uit, is Jezus uitgewisseld. Dal
land ligt niet 'ergens' op de kaart Hé-
is de op ons toe komende werkelijk
heid van God. UITWISSELING MEi
OF ZONDER ONTMOETING? Dat
hangt nu verder louter van jou of mi
af. Wij kunnen op 500 of 5000 mete'
afstand blijven. Wij kunnen hem op
onze beurt kruisigen Wij kunnen oo}-
zeggen hier ben ik. Jezus. - ik wil !(■:'-
met alle vezels van mijn beslaan
J. E L. Brummelkam}
Middelbun
Wintersportgebieden - een werkelijkheid geworden sprookjes
land met de met maagdelijke sneeuw bedekte berghellingen in
een zonovergoten, onvergelijkbaar winters landschap.Telken-
jare weer het doel van enkele honderdduizenden Nederlanders,
die zich kunnen uitleven in hun favoriete wintersport: het skiën.
Slechts een handjevol gaat om alleen maar in de winterzon te
bruinen of een stevige wandeling te maken. Het overgrote deel
van de Nederlanders, die naar de wintersportoorden gaan. ma
ken er een ski-vakantie van. Hoe sprookjesachtig de omgeving
ook moge zijn, het skiën is in feite een keiharde, voor ongeoefen-
den niet ongevaarlijke sport, die jaarlijks vele slachtoffers vergt.
Slachtoffers in de betekenis van mensen, die bij valpartijen be
trokken raken en met arm- en beenbreuken, niet zelden ook met
ernstige verwondingen in het ziekenhuis terecht komen. Op
zo'n moment.is er weinig meer overgebleven van een sprookje
sachtige vakantie. Met de toeneming van de wintersport is ook
het aantal ongevallen evenredig omhooggegaan. Voor tiendui
zenden enthousiaste beoefenaars komt er jaarlijks een vroegtij
dig einde aan hun wintersportvakantie.
Er zijn in sommige landen artsen, die
geen van cle drie moderne westerse ta
len - Frans. EngelsDuits - spreken. In
chc gevallen is het voorde Nederlandse
arts die informatie wil inwinnen uit
ermate moeilijk op aistand over de pa
tiënt te kunnen oordelen. Als al de
vraag aan de orde komt of zo'n patiënt
vervoerd kan worden, zal cle Neder
landse arts zich ter plaatse op de
liooste moeten stellen.
ANWB-hulp
De ANWB geeft cle hulpverlening (dat
geldt niet speciaal voor de winter
sport.. maar voor alle vormen van va
kantie in liet builenlandi op basis van
de bekende gele internationale reis- en
kredietbrief. De kosten van liet ver
voer of dat nu per charter- of lijnvlieg-
tuig'is dan wel per ambulance, worden
gedragen door de reisongevallenver-
zekeraar Vandaar dat het ook zo be
langrijk is. datde vakantieganger vóór
hij op reis gaat, oen rèisongevallenver
zekering afsluit Het kan vaak grote
narigheid voorkomen. Overigens is de
ANWB ook bereid hulp te verlenen aan
mensen, die geen ANWB-reis- en kre
dietbrief hebben De kosten worden
dan echter wel in rekening gebracht.
In liet gehele spel rond de hulpverle
ning. speelt de ANWB-alarincentrale
een belangrijke rol. Dat is in leite liet
hart van de hulpverleningsorganisa
tie. Momenteel heeft de Alarmcen
trale al vijftig vaste medewerkers.
Binnenkort komt de Alarmcentrale
in liet bezig bezit van wat dc ANWB-
olfieials noemden 'een unieke tele-
loonuitrusting' die het mogelijk
maakt nog sneller contact te leggen
dan nu al het geval is.
„Een mooie, maar niet ongevaarlijke
sport." zegt dokter K. J. J. Waldeck in
opleiding voor orthopedisch-chirurg
aan het Rode Kruisziekenhuis in Den
Haag. Hij zit naast mij in de bus. die
een gezelschap van bijna veertig Ne
derlandse journalisten op een persex
cursie van de ANWB naar het Oosten
rijk.se Kitzbühel vergezelt Het pano
rama. dat zich ontrolt is indrukwek
kend. Links en rechts vers be
sneeuwde bergen, waarvan de toppen
gloeien in de milde winterzon Hel de
oor lijkt volmaakt onschuldig Nou.
nou. dat zal best wel meevallen ben je
dan geneigd te denken, maar de kei
harde ongevallencijfers spreken een
andere taal „Vong jaar behandelden
we in dit ziekenhuis 120 Nederlanders
met gebroken ledematen." vertelt
prol dr Hermann Berger,
geneesheer-directeur van het 'Offent-
liches Landes Krankenhaus' terloops
als het gezelschap een rondleiding
maakt door het moderne, geheel op de
wintersport (ongevallen) gerichte zie
kenhuis.
Slachtoffer
In de hal van datzelfde ziekenhuis ligt
met grote ogen in een wit gezichtje cle
achtjarige Mart Martelhof uit Alk
maar op een stretcher: ëén van de eer
ste slachtoffers van dit seizoen. Drie
dagen had-ie al skiles, toen hetplolse-
ling gebeurde. In een bocht ging hij
onderuit, en maakte hij een smak van
jewelste. Met twee gebroken benen
kwam hfj in het ziekenhuis terecht. De
dag van ons bezoek wordt hij per am
bulance overgebracht naar het ruim
honderd kilometer verder gelegen
vliegveld van MünchenMet-zijn moe
der en jonger broertje is hij 's avonds
aan boord van de Fokker F 23.
die hel gezelschap Nederlandse jour
nalisten eerder die dag van Schiphol
naar München vloog. Hij is meteen het
middelpunt van een legertje fotogra
fen. die er geen genoeg van kunnen
krijgen de jongen met beide benen in
bet gips op de gevoelige plaat vast te
leggen. Hij is er immers een levend be
wijs van. dat de 'gipsvluchten' een bit
tere noodzaak zijn. Maar intussen is de
vakantie van het Alkmaarse gezin
grondig bedorven.
Gipsvluchten
De deze winter uit te voeren 'gips
vluchten' zijn een uitvloeisel van een
intensieve samenwerking tussen de
ANWB-alarmcentraie. 't Rode Kruis
ziekenhuis in Den Haag en Martinair
Wie ANWB zegt. denkt in eerste in
stantie aan een service-verlenende or
ganisatie. die bereid en in staat is op
éënoi'andere wijze hulp te verlenen als
er wat fout zit met de auto. Drs.
D. J. Engelen, directeur toerisme van
de ANWB. kan zich dat levendig in
denken. Hij zegt: „De laatste jaren is
echter de behoefte aan persoonlijke
hulpverlening steeds groter geworden
In die tijd is contact gelegd met indi
viduele artsen en specialisten. Datwas
nodig bij het verkrijgen van medische
adviezen en het verzorgen van medis
che begeleiding bij het organiseren
van patiententransporten."
Eén van de artsen, die ?ich bijzonder
interesseert voor alles wat zich rond
die eerste hulpverlening afspeelt, is
dokter Waldeck Zeer onlangs nog
heeft hij een ruim twee weken durende
Eén van de eerste slachtoffertjes van de wintersport tn dit seizoen: de achtjarige Mart Martelhof uit Alkmaar. De persiutroductie van de zgn. 'gipsvluchten'
bleek voor Mar! een uitkomst, lui kon. vergezeld van zijn moeder, met het vliegtuig mee terug naar Nederland.
De inicrs|iof,tér. die dit jaar ui moei
lijkheden komt. weel waar hij terecht
kan: de ANWB staat voor niets meer.
1 M.P.Dielemau
Een i wintersportipatiênt wordt aan boord gebracht van de voor dit vervoer ingerichte Fokker F.2S van Martinair
