DE SCHOOLKRANT DIE
NIET VERSCHEEN...
- -iyi
I '5"""
jgfll
„Er is maar één weg
dooreaan
vanaf dat punt"
7JÊÊF Jk
mJSIf
PZCXerst 1976 IJ
VRIJDAG 24 DECEMBER 1976
„Daar gebeurde het." De vinger van de fotograal nu twee maanden later, nog maar nauwelijks op
priemt naar een eenzaam huisje langs de spoorlijn. gang gekomen.
Daar in het vlakke landschap gebeurde het op Directeur Verhoeven van de MTS in Vlissingen
woensdagochtend 27 oktober, kwart over zeven, heelt er moeite mee om zijn ervaringen van na 27
Eindewege. Wat voor velen die ochtend zo gewoon oktober aan de krant los te laten. Hij stelt zich
begonnen was. werd das^r plotseling afgebroken lieverver van de publiciteit op. vindt het een intern
Zeven doden en vele gewonden, de trieste balans leed, voor de ouders, voor de school
van een treinramp. De Vlissingse gemeentelijke Wanneer .hij met een zekere reserve toch een ge-
middelbare technische school was ontstellend sprek toestaat, dan is dal omwille van een erva-
nauw betrokken bij de plotselinge confrontatie met ringsgegeven. Verhoeven realiseert zich dat een
de dood: vier leerlingen verongelukten midden in grote behoefte aan praten bij de ouders aanwezig is.
hun opleiding en vorming voor hun later leven Indirect heeft hij die behoefte willen geven. Hii doet
Hetverdrietisnogsteedsintens,hethelingsproces. het voor hen
- i -z A jlf r 11» mm x 1 li
B Jf
'W~ ËSF
dj? Jjr
M. A. P. VERHOEVEN, DIRECTEUR MTS
UUp'
wf M
7
Donderdagavond 28 oktober, daags na het rampzalige treinon
geval, gaat M. A. P. Verhoeven naar boven. Om zich in alle rust te
bezinnen. Dan schrijft de MTS-directeur thuis zijn diepe versla
genheid en gevoel van machteloosheid neer in een tekst, die hij
de middag daarop tijdens de herdenkingsdienst in de aula van
de school uitspreekt.
'Rondom de leegte' - de titel van een door naamgenootschrijver
Comelis Verhoeven geschreven boekje - gebruikt hij als uit
gangspunt.
Rondom de leegte - nauweujxs uei-
fender kan hettragisch verlies van vier
leerlingen op dat moment niet worden
en/aren. Verhoeven weet dat woorden
en gedachten eigenlijk niets oplossen,
dat zijn leerlingen hem zullen bestor
men met hun "waarom?', hun onzeker
heid, wanhoop en moedeloosheid,
maar vraagt kracht te vinden het. ver
lies te dragen.
Op dat moment, koud drie maanden
directeur van de Vlissingse gemeente
lijke MTS, maakt Verhoeven al ver
staanbaar temidden van zijn leerlin
gen te willen staan, te willen fungeren
als 'klankbord' in 'menselijke en per
soonlijke ervaring', steun te willen ver
lenen Zij, evenals de leraren en Ver
hoeven zélf. hebben dat erg hard no
dig.
Verhoeven: „Nog nooit heb ik een zaal
met 500 mensen zo stil gehoord. Een
zaal die leeg is, zou niet zo stil zijn
geweest als toen."
„Ik heb 's avonds tevoren getracht een
tekst te maken, die toepasselijk was
voor een zo breed mogelijk denkend
terrein. Het klinkt een beetje vreemd,
maar de reacties die ik er op gekregen
heb, hebben mij naderhand echt een
voldaan gevoel gegeven, van het heeft
effect, hetheeftz'n nut, z'n uitwerking.
Die reactieshebben me echt gesterk t.
Woensdag 27 oktober. 's-Middagsisde
school al overstroomd met betuigin
gen van medeleven. Uit het hele land
komen telegrammen en brieven bin
nen van MTS' en NS. van particulie
ren, van een priester zelfs en ook van
een opleidingsschool voor kleuterleid
sters uit Vlaardingen, die een halfjaar
daarvoor een leerlinge verloor bij het
treinongeluk m Schiedam.
Hebben die reacties iets losgeiceekt?
Verhoeven:„Je hebt een gevoel van
machteloosheid op zo'n moment. Je
kunt het ook typeren als een soort ver
lamming. En op die momenten, als je
dat leest, dan geeft dat inderdaad een
bepaalde ruggesteun, wat mogelijk
heden om eens die gedachten te orde-
„Je weet met name dat van die school
uit Vlaardingen. Die mensen hebben
zélf een ervaring, hebben die hele si
tuatie ook doorgemaakt en daaruit
put je toch de kracht om die dingen
zélf ook verder af te wikkelen. En ik
moet eerlijk zeggen, dat doet je goed."
„Die andere reacties zijn uit een heel
ander relatiepatroon opgezet. Van
mensen die je kennen, die je vaker
ontmoet hebben, die zeggen, dat had
mij ook kunnen overkomen. Typisch
vandaag ishet. eenjaargeleden.dat we
in de kamer debatten hebben gehad
over de bezuinigingsvoorstellen voor
het MTO en ik ben bij een aantal acties
betrokken geweest. Ik was voorheen
voorzitter van een lerarenorganisatie
en ik zat in dat actiecomité, dat die
zaken heeft opgezet. Daardoor met
name heb ik die priester, pater Leo
pold Verhagen, leren kennen, in die
demonstratietocht door Den Haag ge
lopen en een gesprek met hem gehad.
Was zeer toevallig, want hij is betrok
ken geweest als leraar aan de MTS in
Eindhoven. Hij weet niet dat ik hier
directeur ben, heb hem nadien niet
meer gesproken; wel heb ik een be
dankbriefje gestuurd en ben even op
die details ingegaan. Ik vond het toch
wel erg prettig dat vanuit die anonimi
teit zo'n reactie komt."
Agressie
Terug naar de 27e oktober. Het nor
male dagelijkse leven op school is da
nig ontregeld, maar de lessen gaan
door. Hoe heeft men dat ervaren? Ver
hoeven zegt heel even in twijfel te heb
ben gestaan, door agressie tegen de
confrontatie met een vraag in die rich
ting van een journalist. „Die zei. u
heeft zeker meteen de school gesloten
- dat was voor hem vanzelfspre
kende zaak. Alsof je er al momenten
voor had gehad om op dat moment
daarover na te denken, want je was
veel meer betrokken bij de ouders die
belden in paniek, bij de jongens die
binnenkwamen, bij de hele probleem
situatie. Op dat moment heb ik me
even innerlijk vreselijk agressief ge
voeld ten opzichte van de vragenstel
ler. Niet zozeer van hij wijst op dinge
tjes die dan eigenlijk zouden behoren,
zoals hij het vindt, maar hij bemoeit
zich met een intern probleem van wat.
wel heel even de overweging is geweest
- van: kunnen we het nog wel door ia-
ten gaan -. terwijl nadrukkelijk op dat
moment was gezegd, zo moet het. Het
heeft wel effect gehad, dat ik daar 'ns
heel goed over ben gaan nadeken. Had
het inderdaad gemoèten? Ik heb hem
geantwoord, dat het helemaal niet no
dig was om het simpele feit dat die
jongens die aankomen, die komen hier
met een doel. Als je de school dicht-
gooit, staan de jongens in de kou."
..Er is wel een aantal jongens geweest,
dat in die trein heelt gezeten en naar
huis is gegaan. Die vrijheid hebben ze
en moeten ze hebben natuurlijk. Maar
er zijn er ook, die óf alleen thuis zouden
zitten, óf thuis hun verhaal ook niet
kwijt kunnen en meer in de sfeer van
hun leeftijdsgenoten, van gelijk ge
richt denkenden, willen afreageren."
Tekst: Amout Vos
Foto's: Dick Faber Charles Strijd
„En ik weet niet of het ook een kwestie
is geweest zo direct, van willen afreage
ren. Ik geloof ook dat het bij een groot
aan tal jongens een zaak is geweest van
'ik ga daar heen. ben hevig geblok
keerd geweest, maar ga door' Toen
hebben we ook bewust gezegd: de
lessen continueren
De reacties hebben directeur Verhoe
ven gesterkt, ook voor gesprekken
met de ouders van de verongelukte
leerlingen. „Het feit is gebeurd en er is
maar één weg en dat is doorgaan,
vanaf dal punt", weet Verhoeven,
maar de confrontatie is nog steeds
pijnlijk en hard. Het zijn ontzettend
moeilijke gesprekken met die ouders.
Verhoeven heeft regelmatig contact
met deze ouders. „Proberen", zegt hij.
„in allerlei opzichten nog hulp te ver
lenen. Het hoeft nergens voor, maar je
voelt gewoon..."
Veran [woordelijkheid
..Ik zie hier met name nog steeds - dat
geldt voor gezonde leerlingen, voor
zieke leerlingen, dat geldt in dit ex
treme geval, het klinkt wat cru - de
verantwoordelijkheid.
Die ouders begeleiden. Op dit moment
verlenen we nog hulp bij het schrijven
en vertalen van brieven.
Zo zijn er zoveel dingen. Vraagjes, wat
doen jullie met de gegevens uit het
schoolarchief, proefwerken, opstellen
die nog in behandeling waren, cijfers,
allemaal dat soort puntjes."
De moeilijkste perioden, zo heeft Ver
hoeven ervaren, die komen op mo
menten dat de ouders zijn aangewezen
op specifieke zaken als familiegebeur
tenissen. met name kerstfeest, viering
van oud en nieuw straks, de verjaar
dag. „Ja. dan ervaren die mensen dat
weer opnieuw, dat: hoe zou het anders
zijn geweest. Ze projecteren steeds te
rug. heel begrijpelijk, heel menselijk."
Wat kunt u daar aan doen?
Verhoeven: „Watje het liefste zou wil
len dat kan niet, dat is een keihard
gegeven, die zoon die komt nooit te
rug. Dat ervaren die mensen als een
voldongen feit. maar ze willen zo graag
over die zoon praten. Ze willen bij
voorbeeld meningen van anderen we
ten over die zoon. ze willen weten hoe-
ie zich gedroeg, hoe het sociale pa
troon binnen die school was, had-ie
contacten? En het trieste is. wat ik nu
ook bij enkele van die ouders ervaar,
dat de directe omgeving of wat men
dacht dat vrienden en kennissen wa
ren. die laten het afweten. Die ontwij
ken ze. Die ouders hebben een gewel
dige behoefte aan praten. Zij willen
vertellen."
Klankbord
„Gisteren heb ik in een van die situa
ties tweeéneennalf uur gewoon als
klankbord gefungeerd en dan kun je
zeggen, wat kun je daar doen, nou dat.
Je kent de details, je kent de verhalen.
Je blijft gewillig luisteren, omdat je
weet - dat is dan weer een stuk per
soonlijke ervaring uit soortgelijke si
tuaties voordat ik hier kwam - dat het
slijtingsproces zoals men dat dan
pleegt te noemen, wat jaren kan duren,
alleen maar bevorderd kan worden
door gesprekken en praten over. ge
dachten wisselen, bevestigen van ge
dachten die men heeft. Om het sim
pele feit: die zoon blijft voortleven in
de geest van die mensen, in de sfeer
van dat gezin. Hij is er te lang een es
sentieel deel van geweest. Je kunt het
niet laten zijn alsof hij er nooit geweest
is.
Een enorm moeilijk proces."
Heeft het ongeval op school veran
deringen teweeggebracht?
Verhoeven: „Het gemis aan leerlingen
is een vanzelfsprekende zaak, de
leegte die in feite ervaren wordt. Ver
anderingen in een denkpatroon moet
je zo niet stellen. We zitten hier met
leerlingen, die we trachten op te leiden
tot zelfstandige, volwassen mensen
met een duidelijk verantwoordelijk
heidsbesef. die zich onderscheiden als
mensen die inderdaad tegen de omge
ving, tegen de feitelijke gebeurtenis
sen in het leven bestand zijn. Nou is dit
een heel ingrijpende zaak. dit zal wel
degelijk een bepaald spoor te zien ge
ven in hun handelingspatroon, maar je
moet niet zeggen: het leven is er totaal
door veranderd. Wel direct voorde na
bestaanden. Het feit van bezinning,
dat doe je zo vaak. dat doe je niet al
leen op dit punt."
Moed
De leraren zegt Verhoeven, hebben
'die enorme dreun' aanvaard en ver
werkt en de moed opgevat ,om dat
gene waartoe men geroepen is te vol
tooien'. Verhoeven: „Dat bleek ook uit
de behoefte van een aantal leerlingen,
die wilden er niet meer over praten,
zeiden laten we maar gewoon door
gaan, het is al pijnlijk genoeg dat we
met de gedachte leven."
Verhoeven beseft., dat materiële
schade valt te verhelpen. De medische
technologie is ook ver gevorderd.
„Maar het geestelijk leed, de geeste
lijke verwondingen, die ook acuut
waren, geschokte sociale relaties,
plannen, tussenmenselijke relaties,
toekomstvisies, die zijn ook op allerlei
fronten geschaad. Die worden niet ge
signaleerd als gewonden. En dan staat
er in de krant: twee gewonde leerlin
gen. Nou. voor mij waren er 50 of meer
gewonden, van wie twee lichamelijk."
Achterafis de MTS-directeur 'heel blij"
met de opvang van twee van zijn leer
lingen in het Goese ziekenhuis. Zegt:
„Ik had moeite me aan de bezoekuren
te houden, had er ook wel 'ns behoefte
aan met de jongens privé een ge
sprekje te hebben. Van de zijde van het
ziekenhuis is bijzonder prettig daarop
gereageerd. Dat is nimmer een pro
bleem geweest, kun je niet van alle
ziekenhuizen zeggen."
„Ik heb wel uit die hele situatie ge
leerd". besluit Verhoeven, „dat men
door die rampzalige woensdagoch
tend toch wel dichter tot elkaar is ge
komen."
Op 28 oktober had er op de Vlissingse MTS een schoolkrant
moeten uitkomen. De gebundelde kopij verscheen die dag niet.
Door de op woensdag 27 oktober ontstane toestand, door toe
doen van een verschrikkelijk ongeval, heeft de redactie het niet
kunnen en willen doen. Wél werd op verzoek van de directie kort
daarna een krantje uitgebracht, waarin de vele schriftelijke be
tuigingen van deelneming bij elkaar zijn gevoegd.
De negentienjarige Hans Bal uit Yer-
seke. redactielid, ontpopte zich bij de
samenstelling dan al als leerling die
duidelijk een scheidingslijn weet te
trekken tussen emotionaliteit en reali
teit,
„Gedachten flitsen nog door het
hoofd. De wond die ontstaan is, laat
een groot litteken achter.
De leegte die ons zo onrealiseerbaar
overkomt, wordt niet meer opgevuld.
We kunnen er niet omheen. Wat ge
beurd is, is gebeurd. We kunnen er
niets meer aan veranderen
Toch is er iets wat ons sterkt, wat ons
de moed geeft om verder te gaan. Dat
iets is medeleven," schreef hij.
Ongeveer zeven weken later Hans Bal
over de bedoeling van z'n reactie: „Ik
heb m'n emoties willen laten blijken.
Hoe zeer je er bij betrokken bent, mijn
mede-scholieren kenbaar willen ma
ken wat er in je omgeving is gebeurd,
dat een paar vrienden van je overleden
zijn."
Hans Bal. eerste klas leerling, heeft de
27ste oktober als een 'enorme klap' er
varen, „als iets onwezenlijks." Hij
heeft een klasgenoot verloren, een
jongen met wie hij vier jaar al op
school had gezeten. Hij heeft het alle
maal kunnen verwerken, maar mist
z'n kameraad, de vriendschap. „Het is
de taak door te gaan. Maar het is hard
om te stellen dat het leven verder gaat
Ik denk nog wel eens aan hem, je mist
die plaats in de klas. 't Was een goeie
kerel."
Dagelijks reist Hans Bal met de trein
van Kruiningen/Yerseke naar Vlissin-
gen. Hij doet het al twee jaar. gaat al
tijd 'helemaal achterin' zitten.
„Die vriend zei altijd, ga toch voorin
zitten, dan hoefje in het station niet zo
ver te lopen. Maar ik zat altijd achter
in, lekker rustig" Hij zegt meteen na
de ramp naar huis te zijn gegaan,
hoorde daar terloops van de rampza
lige gevolgen.
Hans Bal reist nog steeds met de trein,
heeft dat de eerste dagen na het onge
luk als vreemd ervaren. „Ik heb het
nog een keer meegemaakt. Toen
moesten we op dezelfde plaats stop
pen, maar zag de bestuurder het sein
wel. Maar toch schrik je op dat mo
ment weer, gebeurt alles weer in een
flits."
Stoel
„Natuurlijk reis je straks weer met de
trein. Je mag het niet overtrekken,
want dan kun je net zo goed thuis op
een stoel gaan zitten," zegt de in het
Goese ziekenhuis van zijn verwondin
gen herstellende Schorenaar Anton
van den Borgt. 19 jaar, leerling van de
eindexamenklas 'weg- en waterbouw'.
Samen met de evenoude klasgenoot
Anton Feijtel uit Kruiningen verblijft
hij al weer net twee maanden in kamer
203. Beiden gaan goed vooruit en in
ieder geval Ton Feijtel viert Kerstmis
thuis. Beide MTS'ers kwamen na het
on geval bij kennis in he t ziekenhuis, ze
weten zich nu niets meer van het onge
val te herinneren en laten het liever 2».
„We hebben er niet veel over gespro
ken, je houdt watje gehoord hebt lie
ver voor jezelf," zeggen ze.
Verstoken gebleven van medeleven
zijn ze in ieder geval niet. De muren
van hun kamer hangen vol met zo'n
250 kaarten en wensen van beter
schap. Daarnaast vinden ze zich meer
dan goed opgevangen door leraren en
mede-scholieren, die zo'n beetje de
deur hebben plat gelopen met aante
keningen en schoolnieuws
Beide jongens verwachten in het begin
van januari weer langzaamaan naar
school te kunnen. Een van de drie
deeltentamens hebben ze door het on
geval gemist, maar kunnen het inha
len.
Tijdens ons bezoek van hun niets dan
lof over de opvang in het ziekenhuis,
maar één ding staat voor ze vast: di
rect na thuiskomst weer dat 'trouwe
bakkie koffie'.
de
k Ton Feijtel (links) en Ton van den Borgt in het ziekenhuis al weer druk bezig met de studie.
MTS.
