Ikonen in het
'Prinsenhof'
Tweemaal bijna ideale Meistersinger
JAZZ-FOTO'S WIM RIEMENS
KERSTCONCERTEN
PZC/k
Onverkort Weihnachtsoratorium
in De Vlissingse St. Jacohskerk
17
KORT
Toneel
kring
d'Hondt
Figuratie
De pijp uit
Te kijk
Tentoonstelling in de Kuiperspoort
Jeugd en Muziek-Zeeland heeft in de Kuiperspoortruinilen te Middelbare/ een
permanente tentoonstelling ingericht van i voornamelijk jazz- foto's van Wint
Riemens. Het betreft, ruim dertig foto's op grootformaat 'die Riemens maakte
tijdens de avant-garde-concerten die JM de afgelopen maanden in Zeeland
organiseerde. Er zijn ook enkele opnamen bij van het Xenakis-feshval, liet tin
hoofdzaak Middelburgsi muziekgebeuren dat enige tijd geleden nationaal en
internationaal de aandacht trok.. De tentoonstelling omvat een keuze uit de
op zich veel omvangrijker Riemens-collectie. Zoals bekend houdt Wim Rie
mens zich ook bezig met fotografie op het gebied van icat wel het 'klassieke'
theater genoemd wordt.
Deze bc'angwekkende tentoonstelling is dagelijks te bezichtigen op de uren
dal hel Kuiperspoortcentrum voor andere activiteiten - m hei kader van het
Zeeuws Instituut voor Kunstzinnige vorming, de Zeeuwse Muziekschool, het
Kuiperspoortthealer en JM - geopend is. Vnj enlrée.
FILM MALRAUX
OVER SPAANSE
BURGEROORLOG
IN ROULATIE
DONDERDAG 16 DECEMBER 1976
kunst
DeV lissingse Oratoriumvereniging
voert zaterdag - 18 december - in de
Sint Jacobskerk bet Weihnachtsorato
rium van Johann Sebastian Bach uit.
Aan de uitvoering werken mee Lia Lig-
lliart, sopraan, Cocky Stuart, alt, An
ton Trommelen, tenor. Hans Smout,
bas. Gert Oost, orgel, de YOV en hel
Dordrechts kamerorkest, het geheel
onder leiding van I/.aak Ruissen.
Hel Weihnachtsoratorium is een
Cantaten-Cyclus, met een onderbreking
door koraal, aria en arioso. In de loop
der lijden werden ook instrumentale
stemmen" ingelast,
De belangrijke elementen der cantates
zijn: het spreken van God in het Evange
lie irecitatiefi en het antwoord van de
mens in de aria, het koraal en het koor.
Bach heeft dit werk zelf nimmer als één
geheel uitgevoerd. Het was bestemd
voor zes zon- en feestdagen van 25 de
cember 1734 tot januari 1735
Cantate I. Ie Kerstdag 'Lukas 2. I en
3-71: cantate II 2e Kerstdag 'Lukas 2.
8-141: cantate HI: 3c Kerstdag Lukas 2
15-20i: cantate IV: nieuwjaarsdag Lu
kas2:211: cantate V'. onnozele kinderen
iMattlieus 2 1-6cantate VI Drieko
ningen i Malt heus 2 8-12
Het slotkoraal mo. G41 is een passie-
melodie. die ook aan het begin van hei
"W O. is geplaatst en daarmede wel in
het bijzonder de betekenis v an het lij
den v an Christus accentueert 'Door lij
den en dood tot overwinning'
L)e Vlissingse Oratoriumvereniging
heeft de traditie aanvaard jaarlijks de
zes Cantates, zonder enige weglating,
in de St. Jacobskerk te Ylissingen uil te
voeren. Hel begon voorzichtig: in 1971
de Cantates 1-3: in 1975 de Cantates 3-G
en vanaf 1976 de Cantates 1-ii.
De uitvoering begint om hall achL
Maandag - 20 december - volgt een te
rugblik op het concert in de aula van de
rijksscholengemeenschap aan de
Brouwenaarstraat te Vlissingen
AMSTERDAM - Begin volgend jaar zal
in Nederland een ruim veertig jaar
oude film over de Spaanse burgeroor
log te zien zijn. gemaakt dooi- de deze
maand overleden Franse schrijver en
filosoof André Malraux. Malraux
filmde zijn Sierra de Teruel in 1938- 39
aan de zijde van de republikeinse strij
ders tegen de Franco-troepen. Sierra de
Teruel is - voor de tweede keer - naar
Nederland gehaald door de Amster
damse onafhankelijke filmdistributie-
groep Cineclub.
Malraux voltooide Sierra de Teruel in
Parijs aan het eind van de tweede we
reldoorlog. In Frankrijk zelfwas de film.
door politieke moeilijkheden, pas in
1970 voor het eerst te zien. in Nederland
werd hij in 1946 uitgebracht en kreeg
zeer lovende kritieken Bij de première',
volgende maand in het Nederlands
Filmmuseum in Amsterdam, zullen de
cineast Joris Ivens. leden van de linkse
Spaanse oppositie en Nederlandse vrij
willigers die tijdens de Spaanse burge
roorlog in de Internationale Brigades
tegen Franco en de zijnen hebben ge
vochten, aanwezig zijn.
Cineclub. dat niet wordt gesubsidieerd,
zette deze maand een financiële cam
pagne in om het hoofd (in een nieuw,
eigen onderkomen in Amsterdam) bo
ven water te kunnen houden. De oigani-
satie. die tien jaar bestaat, draait voor
een groot deel met vrijwillige krachten
en op financiële bijdragen van particu
lieren. Gedistribueerd worden zoge
naamde vrijheidsfilms - op dit moment
zo'n 130 - veelal afkomstig uit Derde-
Wereldlanden.
HettraditionelekerstconcertvandeZVUwordtzondagavond26december-tweede
kerstdag - in de Burgerzaal van het Middelburgs stadhuis gehouden
Dit kerstconcert bij kaarslicht wordt gegeven door het Collegium Musicum Judai-
cum onder leiding van Chaim Storosum (foto). Het programma omvat onder meer
Chassidische dansen en liederen, liederen voor het Chanoekafeest, oud-jiddische
spreukliederen en psalmen.
Het enthousiasme dat op één van de voorafgaande Middelburgse koffieconcerten
Chaim Storosum met zij n Collegium Musicum J ud aicum opwekte, heeft ertoe geleid
deze gToep thans voor het kerstconcert uit te nodigen. Speciaal de psalmen en de
tempelliturgieën worden door het ensemble, waarin elke medewerker tevens een
solistische taak vervult, op een bijzondere wijze tol uiting gebracht. Storosum
verlangt van zijn medewerkers, da tzedesfeerendeinhoudvanöezeboeiendeliederen
toteigenleven kunnen herscheppen omdebezielingengeloofskracht van het Joodse
volk te kunnen uilen.
Woensdag 22 december Romantisch Kerstconcert door Marianne Klep mezzo
sopraan en Gé Audenaerdt, piano. Zij voeren werken uit van Handel. Chopin. Griegen
Satie. Foyer Concert- en Gehoorzaal Middelburg, 20.00 uur.
Maandag 27 december, trouwzaal stadhuis Zierikzee, Kerstconcert door het
barokensemble De Egelentier. Aanvang 20.30 uur.
'Verkondiging', ellc 120 x 32 cm, Kreta of Venetië, tweede lieljt 'Johannes de Doper en Sint Nieolaas
15-e eeuw.
An liet 'Prinsenhof te Delft wordt deze week een tenttonstelling van Griekse en
Russische ikonen geopend, die daar een maand lag. tot 15 januari 1977. te bezichti
gen zal zijn. (Alle dagen van 10-5, zondags van 1-5 en Nieuwjaarsdag gesloten). Het
is niet ccn verkoopstentoonstelling, zoals we die de laatste jaren in vele plaatsen
in hel alnd gezien hebben, maar een tenltnstelling uit privé-bezit, die wei door de
handen gegaan is van Michel van Rijn, Amsterdam.
Van Rijn is het. ook die samen met ven. is niet zomaar een beschilderd
Edouard Dergazarian uit Londen de
werkelijkschitterende (engelstalige) ca
talogus maakte. Daarin staan alle 86
hier tentoongestelde ikonen afgebeeld,
"waarvan 60 in kleur. De kleuren op de
reproducties zijn buitengewoon goed;
hetzelfde kan van de zwartwitafbeel-
dingen worden gezegd. Bovendien heb
ben Van Rijn en Dergazarian allerlei
experts op ikonengebied bereid gevon
den korte inleidingen te schrijven, als
Weitzmann, Chatzïdakis. Skrobucha.
Rothemund. Janssens en Theunissen.
Als geheel is dit wei één van de aller
fraaiste collecties, ooit in ons land ge
toond. en we zijn de laatste tijd op dit
gebied heel wat gewend.
He,
is met de ikonen vreemd gegaan.
Een eeuw geleden keek vrijwel niemand
er naar om Ze werden beschouwd als
een volkomen verstarde, oninteres
sante verwording van de Byzantijnse
kunst Geleidelijk is die houding zich
gaan wijzigen Toch kon men dertig jaar
geleden nog voor een appel en een ei
goede ikonen kopen. En thans is het zo
geworden dat elk miserabel ikoontje. als
is het nóg zo klungelig geschilderd en
deerlijk verweerd en vermolmd, als een
schat wordt behoed. Eerst kon je nog
hopen; goed. westeuropese schilderijen
zijn voor een gewone beurs niet meer te
betalen, dus zullen we maar een ikoon
kopen. Maar nu is een goede ikoon óók
niet meer te betalen. Zelfs de zoveelste-
rangs. die Rusland nog bij massa's ex
porteert, brengen zeer redelijke prijzen
op Beneden 1000.- is er vrijwel niets
meer dan rommel, en vooreen enigszins
behoorlijk exemplaar tel je minstens
een 5000.- neer. Stukken zoals hier in
Delft hangen (erzijnmeesterwerken van
ikoonschilderkunstbijlzijn.net als wes
terse schilderijen, nu zéér kostbaar ge
worden.
Het is, zoals gezegd, een merkwaardige
ontwikkeling. Ikonen waar een eeuw ge
leden vrijwel niemand zich voor interes
seerde. worden nu door drommen eer
biedig aangegaapt Eerbiedig, dat is ook
zo vreemd De westerse kerken lopen
leeg en worden afgebroken, de kunst
schatten er uit gaan afgedankt, de han
del in. Hetzelfdf publiek dat dit laat ge
beuren staat, haast devoot voor afdank-
sels uit een andere kerk. of uit een
Oost'Europese huiskapel, een prive-
altaartje, en voelt zich nog gesticht ook.
Want een ikoon, liet wordt je telkens
weer nadrukkelijk onder de neus gewre-
plankje met een al dan niet mooie ol
boeiende voorstelling er op, maar een
brok liturgiéj een venster naar de hemel,
en de overwegend volkomen ongelovige
kunstzinnige schare slikt het. verheer
lijkt zuchtend ja, een venster naar de
hemel. Vaak klinkt er gregoriaans bij
door de ruimte en is er een vage geur van
wierook en kaarsen.
Xk moet eertlijk bekennen dat ik die
poespas rondom de ikonen nogal weer
zinwekkend vind. Wat een ikoon voor
een orthodoc-gelovige is kan ik me on
geveer indenkenMaar voor de doorsnee
west-europeaan kan een ikoon moeilijk
meer zijn dan een fascinerend 'schilde
rij' dat hem hoogstens laat voelen hoe
het geloof andere mensen bezieklen
kan. En verder zijn het handelsobjecten
geworden, net als oude crucifixen, mon
stransen en miskelken. Een vroom
Rooms-Katholiek ziet die óók met on
behagen bij een 'heiden' op de kast
staan. Zo zal een vroom orthodox gelo
vige het pijnlijk vinden dat ikonen ver
kwanseld worden Zij zijn hem heilig, en
terecht. Ondertussen worden ze hier in
het westen nu beter vertroeteld dan
ooit. schoongemaakt, gerestaureerd,
bijgewerkt, en niet meer aan de geleide
lijke vernieling door vocht, insecten
vraat. smook en walm overgelaten. Wie
wel eens in een orthodoxe kerk of kapel
is geweest, weet wat ik bedoel: meestal
is alies er zwart, en hier en daar sche
mert wat goud door de lagen vuil heen.
Nogmaals, de ikonen die hier in Delft
hangen zijn goeddeels 'topstukken' (je
gaat al automatisch in antiektermen
schrijven!). Ik wijs speciaal op de grote,
dubbelzijdig beschilderde deuren met
de Verkondiging (27, een meesterwerk,
zie afb.i, op de Johannes de Doper (np.
53), de Moeder Gods als de Levensbron
(nr. 15) en de Christus in Glorie (nr. 8).
Persoonlijk vind ik vele ikonen 'dood
gewoon prachtig' en vaak veel treffen
der dan west-europese religieuze schil
derijen. Zo'n majesteitelijke indru
kwekkende Moeder Gods met haar
wijze kind op de ann maakt heel wat
meer indruk dan een Vlaamse Madonna
in wie je het liefje van de schilder ver
moedt. tol in de verlekkerdheid waar
mee de malse borsten geschilderd zijn
toe Zo'n Christus (no. 8) is streng en
mild. heel wat anders dan de weeë Je-
zussen vanvan een Guido Reni en me
nige andere ItaliaanDe kleuren, en ook
de 'vondsten' zijn vaak verrassend, juist
omdat alles zo volgens voorgeschreven
regels verloopt (nr. 39 b vdie in liet wit
geklede engelen naast de zwartbruine
Moeder Gods. schitterend!).
Er valt op deze tentoonstelling veel te
genieten, en de prachtige catalogus is
later een blijvende herinnering m uw
boekenkast,
H. W.
Dit jaar staat liet Festspielhaus in Bayreuth een eeuw op
de heuvel - en daar hoort dus een herdenking rond Richard
Wagner bij. De platenindustrie heeft dat-naar onze smaak -
gedaan op de beste manier, die men kon kiezen; met nieuwe
opnamen namelijk van Wagners 'Die Meistersinger von
N'ürnberg'. Niet met de schemering van de wereld der goden
derhalve, maar met het heldere licht van Hans Sachs en
consorten. Jawel - w ij horen tot de Wagnerianen. die 'De
Ring' met gemengde gevoelens beluisteren, maar een zwak
hebben voor 'Die Meistersinger'.
Decca (onder Georg Soltii eh DGG (Eugen Jochemi zorgden
voor nieuwe uitgaven van een opera, die eens omschreven is
als een 'werk. te groot, te wijs. te treffend om het stempeltje
Komisch te dragen' 'Die Meistërsinger' is - vooral als men de
sleutelsituaties in de richting van de componist zelf terzijde
schuift - zowel in hel oeuvre van de componist als van de
operalitera tuur uniek De sfeer van de muziek en de sfeer van
de tonelen zijn van een beminnelijkheid, die men in Wagners
andere werken tevergeefs zoekt En merkwaardig, wat Wag
ner aanvankelijk bedoelde als een 'licht tussendoortje'
groeide uit tot een van de omvangrijkste operapartituren.
De twee nieuwe uitgaven van DGG en Decca hebben één
ding gemeen: ze benaderen in hun soort de ideale uitvoering,
zonder dat op alle fronten te wezen. Eerst de soort uitvoering.
Bij Decca Solti en de Wiener Philhannoniker gaat het om een
brede, monumentale aanpak Jochum zet voor DGG met het
orkest 'der Deutschen Oper Berlin' een Meistersinger' neer.
die in lichtere tinten gehouden is. Dat is het meest kenmer
kende verschil in het totaalbeeld: Jochum is nuchter, aards,
menselijk in zijn visie. Solti - zou men kunnen zeggen - is
minder burgerlijk, geeft zijn uitvoering meer visionaire
kracht. Illustraties van beider aanpak vindt men niet alleen
in de vlottere tempi van Jochum. men kan ze ook waarnemen
in de keuze van de zangers, bij Solti klinken ze rijper, bij
Jochum jeugdiger.
Het meest opvallend in dit opzicht zijn de figuren van Hans
Sachs en Walther von Stolzing: Fiseher-Dieskau zingt Sachs
op DGG. Norman Baily doet dat voor Decca. Wie de lichte
aanpak van Jochum plezierig in de oren klinkt, zal er niet veel
moeite mee hebben de Sachs van Fischer-Diskau geprofi-
leerder te vinden dan Baily; men kan het met name in beide
monologen constateren. René Kollo zingt Walther - als vo
cale prestatie - fraaier dan Placido Domingo bij DGG die er
echter meer jeugdig vuur inlegt. Decca heen een uuiueujr.
voordeel als het gaat om Beckmesser: Bemd Weikl zingt de
partij intelligenter, minder gewild komisch dan Roland Her
mann op DGG. Eva en Magdalene zijn in beide produkties
voortreffelijk bezet en dat geldt in feite ook voor David en de
meesters zelf. Een ideale bezetting voor 'Die Meistersinger'
blijkt een moeilijke opgave: behalve uit deze produkties
blijkt dat ook uit een EMI-uitgave onder Karajan. die vier
jaar geleden verscheen en die noch de beste Sachs, noch de
beste Beckmesser bevat, maar die weël als koppel de hoogste
ogen gooien. De keuze is derhalve niet eenvoudig. De beide
orkesten kunnen daarbij van invloed zijn: hoe voortreffelijk
het orkest van de Deutsche Oper Berlin ook speelt - cn cle
Van en voor de draaitafel
prestatie is niet genng -het legt het in klankrallinement af
tegen de Wiener Philharmoniker.die een geweldig instrument
vormen om Wagner te vertolken. De opname van DGG is
directer van klankbeeld dan bij Decca. Maar daar is de klank
noggedifferentieerderen het opnamebeeld nog dynamischer.
Belangrijkste element bij de keuze lijkt ons echter het ver
schil in aanpak van Wagner. Twee bijna ideale 'Meistersinger"
derhalve - al blijft het zeer de vraag of de combinatie van de
beste elementen uit beide uitgaven wél het ideaai zou óplèvê-
Decca, 'Die Meistersinger': Wiener Philharmonilcer cn koor van cle
Wccnse staatsopera. Norman Baibj, Bemcl Weikl. Ren6 Kollo, Adolf
Dallapazza, Hannelore Bode, Julia Hamari. Leiding Georg Solti
Decca D13D5, stereo; DGG: Dietrich Fisciier-Dieskau. Roland Her
mann. Placido Domingo. Horst Laubentliat, Calarina Ugcndza,
Christ a Ludwig. Koor en orkest der Deutschen Oper Berlin Leiding
Eugen Jochum. DGG 2740 149. stereo.
Tweevnjeproduktiesinhetverschiet:
'Spelenderwijs' van Roger Hanin met
Mary Dresselhuys, Guus Hermus en
Henk van Ulsen. (Prins van Oranje. Goes,
dinsdag 21 december. 20.00 uun:
'Van de brug af gezien' van Arthur
Miller met André van den Heuvel, Kitty
J anssen en Joan Remmelts. De Concert
zaal. Zierikzee. zaterdag 18 december.
20.00 uuri.
Dr. P. K. van Daalen. directeur van het
Zeeuws Museum, opent donderdag 23
december te 17.00 uur de kerstexpositie
van de Zeeuwse Kunstkring.
Deze tentoonstellingwordtgehouden in
de Vleesbal van het Middelburgse stad
huis.
Werken van Fred van den Berge. Ad en
Tessa Braat, Piet Bulthuis. Miems van
Citters. Leo Frenks. Hans Heeren. Toos
den Herder. Els Hollebrandse. Emest
Joachim. Peter de Jong, Dies de Jonge.
Hennie van Keulen, Han ter Keurs. Peer
van Meer. Gerard Menken, Jan Rijns-
aard, Kees van de Wetering en-als gaste
Lot Krieg.
Dagelijks geopend van 14 tot 18 uur.
eerste Kerstdag en Nieuwjaarsdag ge
sloten. Tot 10 januari.
Bij de Bergen op Zoomsestichting Etce
tera exposeert tot 3 januari de beeld
houwer Pieter d'Hondt.
Dagelijks van 13.30 tot 17.00 uur. vrij
dags bovendien van 19.00 tot 21.00 uur,
zaterdag en zondag 13.30 tot 18.00 uur.
Eerste Kerstdag gesloten.
(Molstraat 10A, Bergen op Zoom).
Onder de naam 'Nieuwe Figuratie' is
tot31 j anuari in het Markiezenhof te Ber
gen op Zoom. het werk bijeengebracht
van een dertiental merendeels vrij jonge
kunstschilders en grafici
De benaming "Nieuwe Figuratie' is een
wat willekeurige aanduiding van deze
groep die zowel het wat meer construc
tivistische werk van Fred Sötebeer en
Wim Roose als het modem realistisch
werk van Toine Moerbeek, Henriëtte
van 't Hoog en Paul Gorter omvat
Behalve de reeds genoemden is er werk
van Jan de Brum. Chris de Bueger.
Frank Daalder. Peer van Meer. Annette
Ong. Bert Osinga. Henk Voerman en
Ramon van de Werken.
Elkvanhenis met drie tot zeven werken
vertegenwoordigd. Het merendeel van
de geëxposeerde werken is te koop. Er is
een catalogus beschikbaar met 13 kleu
renreproducties in zeefdruk, (van elke
kunstenaar één) die 10,-worden ver
kocht.
Dagelijks geopend van 14-17 uur, geslo
ten op 25 december en 1 januari).
In het slot te Zeist is van 18 december
tot en met 27 februari een tentoonstel
ling over orgels en alles wat daarmee te
maken heeft te zien.
Aanleiding tot het samenstellen van "De
orgelpijp uit' is geweest de omstandig
heden dat vooral in de kring van orgel
bouwers. -restaurateurs en orgellief
hebbers het gevoel heerste dat in het
Monumentenjaar 1975 relatief weinig
aandacht werd besteed aan het histori
sche monumentale orgeL
In het verleden heeft Nederland meer
dere beroemde orgelbouwers gekend,
zoals Van Covelen. De Swart. Hager-
beer, Schmtger, Batzen Smits. De erfe
nis omvat een reeks van onvervangbare
monumentale orgels.
Het unieke van deze expositie: Niet al
leen prachtige indrukwekkende fron
ten. maar het orgel door en door.
Bij de ingang wordt men reeds gecon
fronteerd met een zes a zeven meter
lange orgelpijp uit het register "Bazuin -
32 voet'. Tentoongesteld zijn verder res
ten van het in 1810 door de orgelbouwer
Quelhorst voor de kerk in Heemse ge
bouwde orgel.
Voorts wordt middels een fotoserie aan
dacht besteed aan de ontwikkeling van
de architectuur in de orgelbouw, waar
aan is toegevoegd een aantal unieke te
keningen en prenten, voornamelijk af
komstig uit het archief Van hetlnsti tuut
voor Muziekwetenschappen van de
Rijksuniversiteit inütrecht
Opgesteld staafden drietal windladen
waarop in totaal 28 sprekende pijpen,
voomamelijk'afkomstig uit beroemde
orgels en van de hand van niet minder
beroemde pijpenmakers, zullen zijn
gemonteerd. Sprekende pijpen wil zeg
gen dat ze tot klinken kunnen worden
gebracht, ook door de bezoekers, waar
bij juist als gevolg van de historische
herkomst van de pijpen het verschil in
klank-karakter zeer interessant is.
Een opengewerkt twaalf toetsen en drie
registers tellend demonstratieorgeltje
heeft een duidelijk beeld van de mecha
nische werking van het geheeL Vanzelf
sprekend teft men enkele antieke
kabinet- en secretaire orgels aan. waar
van sommige nog bespeelbaar zijn. Be
speling vanéén van deze orgels zal dage
lijks plaatsvinden.
Dinsdag tlm vrijdag 10-17 uur. zaterdag
en zondag 14-17 uur. De tentoonstelling
is op 25 en 31 december enopl januari
gesloten.
In het Lijnbaancentrum te Rotterdam
wordt vandaag - donderdag - de Zilveren
Camera 1976 uitgereikt door ir. A. Von
deling. auteur en voorzitter van de
tweede kamer.
Ter gelegenheid daarvan begint in het-
zelfde centrum de tentoonstelling 'Een
jaar tc kijk' van de beste, betere en
goede persfoto's van 1976. Plusproduk-
ties brengt onder dezelfde titel het bij
behorend fotoboek op de markt.
Het Lijnbaancentrum is elke dag open
van 11 tot 17 uur. vrijdags van 11-21 uur
en 's zondags van 12 tot 17 uur.
