PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
SENAAT VERWERPT MET
41-34 ABORTUSVOORSTEL
Israël wil uitlevering
oorlogsmisdadiger Loyen
Deltadienst schuift de studies rond
of zoet Grevelingenmeer voor zich
zout
uit
Acht van twaalf VVD-leden tegen eigen wetsontwerp
Oplage van
Nieuwe Revu
uit de markt
Meevaller van 700 miljoen
uit sociale verzekeringen
I fimtlijn
Burgerschrijvcr
pagina 7
219e jaargang no. 297
Woensdag 15 december 1976
(Van ome parlementaire redactie
DEN HAAG - De Eerste Kamer heeft voor een grote verrassing
gezorgd door het abortus-wetsontwerp van PvdA en WD met een
vrij ruime meerderheid van 34 tegen 41 stemmen te verwerpen.
Niet minder dan acht van de twaalf leden van de WD-fractie
stemden tegen het eigen wetsvoorstel.
Vóór stemden PvdA minus het lid Maters. CPN, D'66, PPR minus
fractievoorzitter Achterberg en de VVD'ers C. H. F. Polak, H. C. G.
L. Polak, Van der Werff en Zoutendijk. Tegen waren het CDA, SGP,
Boerenpartij en de WD'ers Van Someren-Downer, Baas, Feij, Van
Hemert tot Dinkshof, De Jong, Louwes, Schlingemann en Voute.
bazing toen bleek dat de verhouding
precies omgekeerd was.
Mevrouw Van Someren-Downer hield
na afloop echter vol dat zij tot het mo
ment van de stemming niet heeft gewe
ten hoe haar mede-fractiegenoten zich
zouden opstellen.
De einduitslag van de stemming leidde
tot merkbare grote verslagenheid bij
de vier initiatiefnemers: Lamberts en
Roethof (PvdA) en Veder-Smit en
Geurtsen (WD). Aan het slot van het
debat hadden zij nog een klemmend be
roep op de Senaat gedaan om het wet
sontwerp, in navolging van de Tweede
Kamer, te aanvaarden. Zij waar
schuwden de Eerste Kamer ervoor dat
verwerping van het voorstel zou in
houden. dat de huidige, niet meer func
tionerende wetsbepalingen uit het
Wetboek van Strafrecht weer van
kracht zouden worden, waardoor naar
hun mening de impasse op het gebied
van de abortus nog groter wordt.
WD-fractievoorzitter mevrouw Van
Someren-Downer zei in een stemverkla
ring. voorafgaand aan de stemming, dat
het „door de verdediging van de vier in
itiatiefnemers niet uitgesloten was dat
enkele leden van mijn fractie, die aan
vankelijk grote twijfel hadden, nu wèl
voor het wetsontwerp zullen stemmen".
Dit wekte bij de voorstanders de hoop
dat inderdaad de benodigde meerder
heid van acht VVD'ers zich achter het
voorstel zou scharen. Groot was de ver-
meevaller
bezuinigingen
Minister Boersma heeft de tweede ka
mer meegedeeld dat het kabinet verder
werkt, aan de bezuinigingsvoorstellen.
hoop
Opinie, president Makanos vestigt zijn
hoop op Amerika en de EEG
milieu
uitbieding
ontstemming
Verbazing en onstemming over te snelle
kandidaatstelling voorzitter KNVB in
Zeeland.
kaal
„Champagne- uit Amsterdam 'knalt' de
hitparade binnen; radio- en televisie
programma's
oordeel
De OR-leden zijn volgens een Nijmeegse
promovendus onvoldoende toegerust
op het beoordelen van het economische
beleid; beurs; financiën; economie.
Polak
VVD-woordvoerder en oud-minister van
justitie mr. C. H. F. Polak had in eerste
instantie een kritisch betoog gehouden,
waarin hij echter ook zijn grote waarder
ing had uitgesproken voor de poging
van de vier initiatiefnemers om de hui
dige wetteloosheid op het gebied van
abortus te ondervangen door middel
van een nieuwe wetgeving. Wel be
pleitte hij. in navolging van de praktijk
in de ons omringende landen opneming
van een grens van drie maanden, waar
boven abortus alleen in noodgevallen
toelaatbaar is. Door de verdediging van
vooral zijn partijgenoot Geurtsen leek
Polak echter tevreden gesteld (hijzelf
stemde later dan ook vóór het wetsont
werp). De blijkbaar onoverkomelijke
bezwaren van twee derde van zijn fr actie
waren voor de rest van de Senaat een
verrassing, omdat ze in het eerdere be
toog van Polak niet uitdrukkelijk als
zodanig naar voren waren gebracht.
Op het verzoek van Polak om een grens
van drie maanden in de wet op te ne
men. haddden de verdedigers van het
voorstel opgemerkt dat net wetsont
werp op die manier de kans op een
meerderheid in de Tweede Kamer, bij
een nieuwe behandeling, ongetwijfeld
zou verspelen. ..Afgezien van de vertra
ging die het zou veroorzaken, zullen we
met zo'n voorstel alleen maar stemmen
verliezen en er geen bij krijgen. Het CDA
heeft bijvoorbeeld in de Tweede Kamer
al verklaard principieel tegen toelating
van abortus tot drie maanden te zijn.
Opneming van de grens van drie maan
den zou betekenen dat opnieuw geen
van de voorstellen een kans maakt", al
dus dr. Roethof (PvdA).
Beroep
De liberale indieners Geurtsen en me
vrouw Veder hadden tot de laatste mi
nuut. van het. debat, een beroep gedaan
op hun politieke geestverwanten om
hun initiatiefvoorstel te steunen. De
laatste zin van Geurtsen in tweede ter
mijn was; „Ondanks het eigen geweten
moet de eigen norm niet worden verab-
soludeerd". Geurtsen merkte nog op dat
de senaat de keus had tussen .een chaos
als men nalaat een regeling voor abor
tus te treffen" en een „zorgvuldige hulp
verlening voor de vrouwen die er be
hoefte aan hebben". Hij noemde het
Slot zie pagina 3 kolom 2)
Van onze correspondent
AMSTERDAM - De directie van de
lijdschriftengroep van uitgever
VNU heeft besloten de uitgave van
het weekblad Nieuwe Revu deze
week niet op de markt te brengen.
De directie kwam tot dit besluit na
kennis te hebben genomen van een
kerstproduktie waarin citaten uit
kerstredes van koningin Juliana
worden gesymboliseerd door artis
tieke naaktfoto's, waarmee „mense
lijke emoties en menselijke relaties"
in beeld zijn gebracht.
De redactie van Nieuwe Revu heeft
via de journalistenvereniging NVJ
een beroep gedaan op de raad van
bestuur van de VNU om dit besluit
ongedaan te maken. De personeels
leden van de Geïllustreerde Pers
(uitgeefster van Nieuwe Revu. Mar
griet. Avenue, Knip. Handig in Huis.
Viva) hebben eveneens in een com
muniqué de raad van bestuur uit
drukkelijk verzocht dit besluit onge
daan te maken. De raad van bestuur
heeft hierop negatief gereageerd.
De directie van de tijdschriftengroep
heeft inmiddels de reeds gedrukte
oplage van Nieuwe Revu nr 52 laten
vernietigen. De redactie beraadtzich
momenteel met de NVJ over de te
nemen stappen.
Het dagelijks bestuur van de NVJ
heeft .met grote verontwaardiging"
kennis genomen van het besluit van
de directie van de tijdschriftengroep
van de VNU de oplage van Nieuwe
Revu te vernietigen. Het dagelijks
bestuur van de NVJ beschouwt dit
als de ernstigste aanslag op de pers
vrijheid" sinds jaren.
'V.ln.r.: Geurtsen tVVDi.
Veder-Smit tVVDi. Lamberts iPvdA) en
Roethof t PvdA) in de eerste kamer dins
dagmiddag.
DALING VAN
WERKLOOSHEID
DOOR BETERE
CONJUNCTUUR
DEN HAAG (ANP) - De daling van de
werkloosheid is voor een deel het ge
volg van de conjuncturele ontwikke
ling, maar het blijft bijzonder moeilijk
te voorspellen, hoe de werkloosheid
zich in de komende maanden zal ont
wikkelen, want factoren als orderont
vangst, orderposilie. voorraden eind-
produkt enz. duiden niet overtuigend
op een voortzetting van het conjunctu
reel herstel.
Dit tekent het ministerie van sociale za
ken in zijn maandelijks verslag aan bij
de daling var het (voor seizoen gecorri
geerde) werkloosheidscijfer in novem
ber met 6.100 (5 400 mannen en 700
vrouwem tot217.700 163 500 mannen en
54.200 vrouwen). De niet voor seizoen
gecorrigeeide arbeidsreserve steeg met
1.2S0 tot 220.120. Bij de mannen is in
november vooral het aantal werkloze
bouwvakkers gedaald Voorseizoen ge
corrigeerd verminderde hel aantal
werkloze bouwvakkers met 2 800
Inmiddels is ook de geregistreerde
vraag naar personeel verminderd, voor
seizoen gecorrigeerd daalde de open
staande vraag met.3.400 tot 51.300. Deze
daling is mede het gevolg van het we
gebben van de invloed van de halfjaar
lijkse enquête van de arbeidsbureaus
naar vacatures bij het bedrijfsleven.
FX-SS-ER VEROORDEELD TOT LEVENSLANG
'Van onze correspondenti
ROERMOND-JERUZALEM - Israël wil
de uitlevering van de oorlogsmisdadi
ger Hans Loyen in geval do man door de
mazen van de Nederlandse wet zou
glippen. Loyen werd dinsdag door de
bijzondere strafkamer van de recht
bank in Roermond tot levenslange ge
vangenisstraf veroordeeld. Hij werd
schuldig bevonden aan oorlogsmisda
den en misdrijven tegen de menselijk
heid in het kamp voor joodse dwangar
beiders Bohruisk in Rusland.
Het Israëlische verzopk om uitlevering
is in overleg met premier Rabin gedaan
door procureur-generaal Bach. Het is
niet uitgesloten dat Israël ook tot actie
overgaat in het geval van de Blaricum-
mer Menten, die ook van oorlogsmisda
den wordt verdacht en over wie de Zwit
serse regering vrijdag zal beslissen of hij.
na zijn arrestatie in Uster (bij Zürich)
naar Nederland zal worden terugges
tuurd.
Kernpunt in de kwestie-Loyen is het
oordeel van de rechter over het Neder
landerschap van de man Loyens advo
caten menen dat de Nederlandse rech
ter niet bevoegd is over s mans oorlogs
verleden te oordelen, omdat Loyen des-
BOERSMA: NOG GEEN VERKLARING
Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG - Er is opnieuw sprake van een meevaller bij do sociale fondsen, cn
wel van 700 miljoen gulden. Het bedrag waarover premie wordt geheven blijkt
hoger te zijn dan aanvankelijk geraamd.
Minister Boersma (sociale zaken) zei dit dinsdag in de Tweede Kamer. Hij kon geen
verklaring geven voor de meevaller. „Het Centraal Planbureau heeft het zo uitgere
kend De ziekenfondsraad snapt er ook niets van. zodat de verklaring nog niet op
mijn tafel ligt", aldus de minister.
LELYSTAD-Met het afschieten van een antiek marine-kanon
heeft prins Claus dinsdag officieel de Markenoaarddijk
geopend. De dijk vormt een nieuwe verbinding tussen Enk
huizen en Lelystad. Prins Claus onthulde tevens een monu
ment, voorstellende tivee schakels, gebouwd uit basaltblok
ken, op het werkeiland halverwege de dijk, Trintelhaven ge
noemd.
tijds zijn Nederlanderschap zou hebben
verloren door dienst te nemen bij de SS.
De Roermondse rechters hebben in hun
vonnis het verlies van het Nederlander
schap formeel erkend. Zij hebben echter
tevens uitgesproken dat Loyen na de
oorlog feitelijk volop Nederlander is ge
weest. Zij vinden trouwens dat het er
eigenlijk niet toe doet of een verdachte
van oorlogsmisdrijven ten tijde van het
bedrijven van zijn daden zijn Nederlan
derschap al dan niet heeft verloren. In
ieder geval menen de Roermondse rech
ters dat men er geen argumenten aan
mag ontlenen die handvat zouden kun
nen zijn om mensen als Loyen vrijuit te
laten gaan.
Mocht de Hoge Raad in cassatie anders
over de bevoegdheid van de Neder
landse rechter denken, dan zou Loyen
alsnog van rechtsvervolging moeten
worden ontslagen In dat geval wil Israël
de man voor de Israëlische rechter
brengen. De procureur-generaal in Je
ruzalem grondt de mogelijkheid daar
toe op een wet van 1950 die bepaalt dat
bedrijvers van oorlogsmisdaden tegen
het joodse volk. waar dan ook gepleegd,
kunnen worden berecht door Israël. Op
grond van deze wet werd in 1961 Adolf
Eichman tot de strop veroordeeld.
Het officiële verzoek om uitlevering
moet nog in Nederland aankomen.
Vooruitlopend daarop is al wel een for
meel verzoek om aanhouding van de 58-
jarige Loyen aan de Nederlandse Justitie
overgebracht. Het ministerie heeft het
doorgestuurd aan de hoofdofficier van
justitie in Roermond, mr. M. J Bruigom.
Diens taak is het nu de rechtbank in
Roermond te vragen of uitlevering toe
laatbaar is. Mocht de rechtbank vinden
dat uitlevering inderdaad mogeüjk is.
dan kan de minister nog van de uit
spraak van de rechter afwijken en het
verzoek uit Israël afwijzen. Een woord
voerder van het ministerie van justitie
ln Den Haag verklaarde dinsdag in dit
verband: „Nederland levert geen Neder
landers uit".
TOT NADERE STUDIES OOSTERSCHELDE KLAAR ZIJN
PAS NA 1985
UITVOERING
PLANNEN
GRF.VELINGEN
DEN HAAG De Deltadienst van rijks
waterstaat wil de studies naar een zout
of zoet Grevelingenmeer uitstellen tot
de „grootste hitte" van de nu lopende
Oosterscheldestudies achter de rug is.
De meeste van die studies zullen in de
komende twee jaar worden afgerond,
waarna de ruimte ontstaat om zich be
zig te kunnen houden met de problema
tiek van de status die het Grevelin
genmeer moet krijgen.
In de praktijk komt dat erop neer. dat
men na het gereedkomen van de Oos-
terscheldewerken in 1985 de plannen
voor het Grevelingenmeer kan gaan
uitvoeren. Als de Oosteischelde „pot
dicht" zou worden afgesloten volgens
het oorspronkelijke (Delta-)plan. zou
uiterlijk in 1978 al vast hebben moeten
staan wat er met het Grevelingenmeer
moest gebeuren. De pijlerdam-
be-slissing betekent, dat voor de beant
woording van de vraag of de Grevelin-
gen uiteindelijk een zout of een zoet re
gime moet krijgen negen jaar meer tijd
ter beschikking is gekomen. De inlaat
voor zout of de uitlaat voor zoet water in
het meer is intussen wel al gereed.
Volgens jr. H Engel, hoofd van de Del
tadienst. gaat het niet alleen om de be
slissing zout-zoet. maar bijvoorbeeld
ook over de vraag of een rondstroming
van het water van Oosterschelde naar
Grevelingen wenselijk is als de
Oosterschelde-werkzaamheden klaar
zijn. ..De eerste negen Jaar kunnen we
geen andere kant uit en is het zaak het
meer zo goed mogelijk zout te houden".
De belangrijkste studie over de Ooster
schelde die nu wordt verricht, gaat over
de omvang van de doorlaatopening in
de pijlerdam. Een interdepartementale
studiegroep buigt zich over drie moge
lijkheden: een opening van 20.000 vier
kante meter, een van 12.000 vierkante
meter en een opening van tussenliggend
formaat. In het eerste geval zal bij Yer-
seke sprake zijn van een gemiddeld ge-
tijverschil van 3.1 meter. In het tweede
geval van 2.3 meter en in het derde geval
van een tussenliggend gemiddelde. Het
ligt in de bedoeling, dat de uitgewerkte
alternatieven begin volgend jaar wor
den aangeboden in de vorm van een be
leidsanalyse. De studiegroep heeft de
tijd tot 1 maart 1977.
Andere studies gaan over de vraag hoe
de compartimenteringsdammen pre
cies moeten lopen. Voor één van die
dammen, de Philipsdam tussen Sint
Philipsland en de Grevelingendam. is
onlangs de aanbesteding gehouden
voor de bouwput waarin de duwvaart-
sluizen en de jachtensluis worden ge
bouwd. Rijkswaterstaat heeft nu onder
meer de alternatieve bestekken in stu
die. die de verschillende aannemers
hebben ingediend naast hun prijsop
gave voor de uitvoering van het door
rijkswaterstaat gemaakte bestek, die
vanzelfsprekend ook worden bekeken.
Aangenomen wordt, dat deze maand
een keus wordt gemaakt uit de aanbie
dingen en dat begin volgend jaar met de
aanleg van de bouwput kan worden be
gonnen.
OESTERD \)I
Ook moet een studie op tafel komen
naar de tracé-mogelijkheden die voor
de Oeslerdam kunnen worden gekozen.
Daarbij spelen nauw samen de kwali-
(Slol zie pagina 9 kolom 7)
Gesprekken over
de toekomst
YIat is een toekomstvisie?
rRXeJjj De afgelopen weken was e r re-
[•gïjgfj den om deze vraag te stellen
omdat het toekomstbeeld van
fegeSi en voor Zeeland weer eens ter
discussie kwam. Het blijkt
echter een discussie, waarin zelden de
zelfde begrippen werden en worden ge
hanteerd en die mitsdien aanleiding tot
misverstanden kan geven. Zo zijn er
nogal wat mensen in deze provincie voor
wie de Zeeuwse toekomst zo statisch
mogeüjk behoort te zijn: zij menen dat
er de laatste jaren al te veel aan Zeeland
is vertimmerd. In de debatten over de
vraag wat er met deze provincie in de
toekomst dient te gebeuren, zal deze
groep zich als regel argwanend en zelfs
ook wantrouwend opstellen jegens alle
professionele en poütieke plannenma
kerij; „Waarom Zeeland niet gelaten
zoals het is?" Deze houding is overigens
niet typisch voor dit gewest alleen. De
laatste jaren bestaat in vele landen een
verzet tegen elk ambitieus toekomstbe-
leid, een verzet dat vaak scherp en welo
verwogen wordt uitgesproken, maar
soms ook een minder duideüjke formu
lering krijgt. Men is tegen en daarmee
uit. In dat geval Ujkt er sprake te zijn
van een onbewuste emotie, een afkeer
van wat Nietzsche eens 'de laatste mens'
noemde.
Nie
I ietzsche kondigde de 'laatste mens'
aan in zijn befaamde boek "Also sprach
Zarathustra'. Deze laatste mens zal be
weren het geluk te hebben ontdekt, zo
laat hij Zarathustra zeggen Die mens is
knap en heeft zijn pretje voor de dag en
zijn pretje voor de nacht, maar hij eert
zijn gezondheid. „Ziek-zijn en
wantrouwen-hebben geldt voor de laat
ste mens als zondig. Een beetje gif af en
toe. dat geeft zoete dromen. En veel gif
tenslotte, om zacht te sterven." Een pro
fetisch beeld uit 1883 van de moderne
consumptiemaatschappij? Max Weber.
zinspelend op dit
beeld van de laatste
mens. vroeg zich in
1905 af waarheen op
den duur de ontwik-
keüngen van de ka-
pitaüstische maatschappij zouden lei
den- Zouden zij een wedergeboorte
brengen van oude denkbeelden en idea
len of zou een 'gemechaniseerde verste
ning" hetuiteindeüjk gevolgzijn? In dat
geval zou de 'laatste mens' inderdaad
werkeüjkheid worden, meende Weber.
En grimmig schetste hij de bevolking
van die periode: 'Vakmensen zonder
geest, genotsmensen zonder hart.' Van
dit toekomstbeeld is menigeen de afge
lopenjaren danig geschrokken: was het
soms al werkeüjkheid geworden? Het is
de schrik voor de arrogantie van de
menseüjke macht, voor het overtrokken
geloof dat alles zou kunnen en dat de
wereld zich in een computer laat van
gen. De schrik voor de 'gemechani
seerde verstening'. Deze gevoelens
vooral beheersen de discussie over het
toekomstbeleid, maar ze leiden tevens
tot een spraakverwarring, omdat mede
door de emotie eenieder zich wat anders
voorstelt bij het begrip 'toekomstvisie'.
De
e voorbeelden van de verwarring
üggen voor het oprapen. Zo betoogden
enkele fractievoorzitters bij het laatste
begrotingsdebat in de Zeeuwse staten
dat gedeputeerden ditmaal geen duide
üjke visie op de toekomst van Zeeland
hadden gegeven. Gedeputeerde Van
den Bos stelde dat niet elk jaar een be
leidsvisie behoeft te worden gegeven:
dat is nameüjk al gebeurd bij het begin
van de vierjarige zittingsperiode en be
hoeft niet elk afzonderlijk begrotings
jaar te worden herhaald In feite had
Van den Bos het hier echter niet zozeer
over een visie op de toekomst van Zee
land, maar over een beleidsprogramma
vanhetcollege.dat. het gevolg is van een
mogeüjke visie. Vorige week ging gede
puteerde Kaiand eveneens op deze
kwestie in tijdens een vergadering van
het CNV te Koudekerke. Hij verklaarde
dat een 'totale planning' erg moeiüjk is.
Allerlei nota's uit het verleden blijken
nameüjk niet meer te kloppen, terwijl
bij het vestigingsbeleid niet de over
heid. maar de onderneming het laatste
woord heeft. Een toekomstvisie? Strikt
genomen had Kaland het daar niet over.
maar over de techniek van de planning,
nameüjk de noodzakeüjkheid om be
paalde plannen bij te sturen als gevolg
van nieuwe ontwikkelingen. De staten
leden bij de begrotingsbehandeüng gin
gen daarentegen van een algemener
standpunt uit. zij doelden vooral op de
visie die aan het beleid ten grondslag
moet liggen. Wie zich dichtbij of in het.
centrum van de beleidsvorming bevindt
zal er echter als regel behoefte aan heb
ben om 'toekomstvisie' te vertalen in zo
concreet mogeüjke beleidsobjecten en
tevens de neiging tonen om aan de ver-
wezenüjking vast te houden. Staat men
evenwel verder van het beleidscentrum
af. dan blijkt het begrip 'toekomstvisie'
dikwijls vager van inhoud te zijn. in welk
geval er ook gemakkeüjk met concrete
beleidspunten wordt of kan worden ge
schoven. Een voorbeeld daarvan le
verde zaterdag de vergadering van het
PvdA-gewest Zeeland: enkele leden
drongen er daar op aan om de vaste oe
ververbinding Westerschelde opnieuw
ter discussie te stellen, kenneüjk omdat
zij er aan twijfelen of een dergeüjk pro
jectwei in overeenstemming is met hun
visie op de toekomst van Zeeland. Voor
afgaande vraag evenwel: hoe is die visie
precies?
!Mrisschien zou het de helderheid van
al die gesprekken bevorderen, vooral in
de poütieke beleidscoüeges, indien de
gesprekspartners vooraf eens duideüjk
'Slot zie pag. 3 kolom ll