Spaanse christen-democraten in Nederland
PZC/opinle en achtergrond
VERWARRING
IN ENGELAND
By defensiespecialisten
reserves over nieuw
A W ACS-radarsy steem
Nieuwe prijsmaatregel
in de vorm van
geleide loonpolitiek
KAMER
WIL EERST
ANTWOORD
OP GROOT
AANTAL
FINANCIËLE
VRAGEN
(Van onze correspondent)
LONDEN - Een paar dagen voordat hel parlement zich zou gaan bezighou
den met de monumentale vraag of Schotland en Wales een eigen assemblee
idevolutiemoeten krijgen, heeft de Engelse regering een studierapport ge
produceerd over de vraag of ook Engeland zelf een assemblee moet hebben.
De conclusie van het rapport is: nee. Het rapport, dat een lach ertje dreigt te
worden in parlementaire kringen, heeft inmiddels nog meer verwarring en
verdeeldheid gezaaid dan al het geval was.
Nadat drie leden van het schaduw- parlementariërs de verwarring al-
kabinet van Margaret Thatcher
woensdag hun ontslag namen, om
dat zij weigerden met de conserva
tieven tegen het voorstel op de devo
lutie te stemmen zoals „ijzeren Mag
gie'' had bevolen, dreigt nu verdere
partij-politieke chaos, zowel bij La
bour als bij de conservatieven. Drie
andere conservatieven dienden ook
hun ontslag in, maar Margaret That
cher nam haar toevlucht tot de ver
nuftige en opzienbarende procedure
om die ontslagen niet in te willigen.
Afgezien van deze dreigende onder
mijning van haar positie als partij-
leidster, is nu ook duidelijk gewor
den dal de door haar afgezette voor
ganger. ex-premier Edward Heath,
bezig is het devoluüe-voorstel van de
regering aan te grijpen om (ten eigen
bate) binnen de conservatieve partij
verdeeldheid te zaaien. Heath zei in
een toespraak in het Schotse Glas
gow dat ook hij de bevelen van mevr.
Thatcher niet zou opvolgen. Dit was
voor tientallen andere conservatie
ven de klaroenstoot waarop zij had
den gewacht om ook uit hun hoeken
te komen en oppositie aan te teke-
De kwestie is echter nog ingewikkel
der dan het al lijkt. Net zo min als de
Labourpartij het zich kan veroorlo
ven om in de verkiezingen Schotse
stemmen te verliezen, moeten ook de
conservatieven op hun (Schotse) tel
len passen. „IJzeren Maggie" liet dan
ook zeer snel weten dat de conserva
tieven in principe niet tegen de as
semblies in Schotland en Wales zijn,
maar slechts tegen de manier
waarop de Labour-regertng zich die
democratische spreiding van gezag
voorstelt. De conservatieven zijn on
der andere tegen de door de Labour-
regering voorgestelde post van een
eerste minister in Schotland. Maar
dat soort details dreigt bij niet-
leen maar te vergroten.
Het door de regering gepubliceerde
docu ment. waarin een eventuele as-
semblée voor Engeland wordt ge
suggereerd om vervolgens van de
hand te worden gewezen, heeft die
publieke verwarring alleen maar
vergroot. Een conservatieve parle
mentariër. Eldon Griffith, schreef in
een ingezonden brief aan de Daily
Telegraph dat hij tegen de devolutie
zou stemmen omdat het voorstel
niet fair is voor de Engelsen. Het is al
moeilijk genoeg te accepteren dat de
Schotten en Welshmen bijna volle
dige zeggenschap zullen krijgen over
hun gezondheidszorg, behuizing, on-
denoijs en waterschappen, terwijl de
Engelsen dat niet hebben".
Verder schrijft hij: „In mijn veroor
deling van dit voorstel devolutiewil
ik Heath niet aanvallen op zijn diag
nose dat een groot aantal Schotten
en Welshmen doodziek zijn van het
lange-afstands-bewind van White
hall (Londen). Uit eigen ervaring
weet ik dat zij vastbesloten zijn om
zeggenschap te hebben in eigen za
ken. Dat is de reden waarom ik een
maximale delegering van de macht
voorsta vanuit het centrum (londen)
naar de gekozen assemblées in
Schotland en Wales, als zij dat wen
sen, en in Engeland alle macht aan
de provinciale raden (County Coun
cils).
Kortom, de Labourregering is er in
geslaagd een adder los te laten in de
gelederen van de conservatieven op
het ogenblik dat premier Caüaghan
verdeeldheid onder de oppositie
aleen maar, zij het heimelijk natuur
lijk, kan toejuichen.
De vraag die bij dit alles rijst, is of de
EEG met de toelating van het Ver
enigd Koninkrijk tot zijn exclusieve
gelederen niet in wezen drie landen
tegelijkertijd toegang verschafte
Engeland, Schotland en Wales.
(Van onze Haagse redactie)
DEN HAAG - De Spaanse christen
democratische partijen hebben hun aan
hang niet officieel aangeraden het referen
dum dat op 15 december wordt gehouden te
boycotten. Zij willen niet in de valkuil van
de Spaanse regering vallen, die een hoge of
zelfs redelijke opkomst bij dit referendum
ongetwijfeld zal gebruiken om aan te tonen
dat de oppositie niet aanslaat bij hel
Spaanse volk. Voor de christen-democraten
staat de uitslag van dit referendum, waarbij
de Spanjaarden zich moeten uitspreken
over de voorstellen tot democratisering van
de regering, al bij voorbaat vast. Zij noemen
deze volksraadpleging volstrekt overbodig
en een huichelachtige poging van de zit
tende regering om op schijndemocratische
wijze steun bij het volk te zoeken.
Een delegatie van Spaanse christen
democraten bezoekt op dit moment ons land
onder leiding van de bijna tachtigjarige op
posant van generaal Franco, de advocaat
Jose Maria Gil Robles De delegatie keurt het
referendum dat de regering van premier
Adolfo Suarez volgende week woensdag laat
houden in scherpe bewoordingen af. „De vijf
honderd miljoen peseta's die worden uitge
geven om het land onder te sneeuwen onder
schreeuwerige propaganda, hadden wel aan
iets beters uitgegeven kunnen worden in dit
land. dat aan de rand van een economisch
bankroet staat. Het voegt geen enkele legali
de Baskische christenen, tegenstander van
terrorisme en voorstander van regionale au
tonomie door middel van politiek overleg.
Vincente Ruiz-Monrabal vertegenwoordigtl
de Levantijnse christenen en Anton Canel-
las Balcellis dc Catalanen.
Zij zijn ontvangen door de ministers Van der-
Stoel. Lubbers. Van der Stee en premier Den
Uyl. Bij die ontmoetingen is gesproken over
de toetreding van Spanje tot de Europese
Gemeenschap nadat het land een democra
tische structuur heeft gekregen en alle vrij
heden zijn hersteldover de ontwikkeling van
een regionaal gelijkberechtigd Europa, naast
de politieke Europese eenwording; en over de
mogelijkheden van grotere economische en
culturele betrekkingen met Nederland, zodra
de democratie een feit zal zijn geworden. Vol
gens Gil Robles heeft hij bij de Nederlandse
regering een open oor gevonden voor integra
tie van Spanje bij de EEG en voor nauwere
betrekkingen met Nederland, zodra de de
mocratische voorwaarden daartoe zijn ver
vuld
Belast verleden
Gevraagd naar het feit dat een aantal
christen-democraten in Spanje een belast
verleden hebben, omdat zij lange perioden
het bewind van generaal Franco hebben ge
steund. verklaarde Anton Canellas dat zijn
beweging ook tijdens de burgeroorlog heeft
gepleit voor een verzoening, door oprichting
van de vredesbeweging in Parijs. Veel
christen-democraten hebben aan de zijde
van de republiek gevochten en zijn door
Franco geëxecuteerd. ,,Ook nu willen wij de
verzoening van alle Spanjaarden, zonder te
rug te kijken op het verleden. Het gaat er
slechts om democratische voorwaarden te
scheppen, teneinde een definitieve breuk
met het verleden te bewerkstelligen".
Volgens Gil Robles kan dat nog geruime tijd
duren. „Het Franquisme is als een plant, een
parasiet, die veertig jaar lang wortel heeft
kunnen schieten. Het zal lang duren om al die
wortels uit te roeien. Als de verkiezingen in
mei van het volgende jaar werkelijk vrij zijn,
dan zal de democratische oppositie winnen.
Zijn zij niet vrij, dan overwinnen de totali
taire krachten van weleer, die zich hebben
omgeven met een democratisch vemis"
Oppositie
Inmiddels is de commissie van de oppositie
tot stand gekomen die zal gaan praten met de
regering in Madrid over de rechten en vrijhe
den waarmee men de algemene verkiezingen
van mei 1977 in zal mogen gaan. In die com
missie is ook de secretaris van de Spaanse
communistische partij, Sanchez Montero,
opgenomen. Het is nog steeds niet bekend of
de regering van premier Suarez met deze
commissie wil praten, omdat dit een soort
erkenning van de communistische partij zou
inhouden.
Anton Canellas, lid van deze commissie voor
de christen-democraten: „Als de regering
Sanchez Montero niet aanvaardt, dan zullen
de negen leden opnieuw beslissen of het ge
sprek wel zin heeft. Alle partijen van de oppo
sitie willen dat alle politieke groeperingen,
ook de communistische, aan de verkiezingen
moeten kunnen deelnemen. Wanneer de re
gering ons nu reeds die pas afsnijdt, dan is het
de vraag of er volgend jaar wel verkiezingen
kunnen komen. Het zal de meest essentiële
vraag van het overleg zijn. in hoeverre de
komende kieswet ruimte laat aan allen. Die
wet mag niet aan het schijnparlement, de
Cortes, worden aangeboden voordat de op
positie alle kansen heeft gehad deze te
amenderen".
„De politieke formatie uit het oude regime,
de Movimiento Nacional. die tot in de klein
ste dorpen in het bestuur is vertakt, mag
geen grotere kansen krijgen dan de oppositie,
die veertig jaar lang in de illegaliteit heeft
moeten leven. De huidige regering mag geen
enkel gebruik kunnen maken van de verwor
ven machtsposities. Dat is een moeilijke, zo
niet bijna onmogelijke zaak. De movimiento
bezit veertig dagbladen en heeft de staatsra
dio en -televisie als spreekbuis. Die situatie
moet opengebroken worden en het is een
grote vraag of dat in de komende zes maan
den mogelijk zal zijn. De staatspartij heeft
200 miljoen gulden tot zijn beschikking. Wij
hebben geen cent om een fatsoenlijke cam
pagne te kunnen voeren"
ZATERDAG 11 DECEMBER 1976
Door prof. dr. J. van aen uoen
Het centrale overleg over het loonbeleid voor 1977 is mislukt. Met een win ter voor
dedeur, waarin het aantal werklozen de 250.000 zal passeren, staan we aan het begin
van een vinnige bedrijfstaksgewijze loonstrijd, waarin stakingen niet uitgesloten
zijn. Werkgevers en werknemers maken zich op voor het leveren van een groot
gevecht om de macht, en geen van beide partijen schijnt voldoende te beseffen dat
er in een tijdperk van economische teruggang geen macht meer is om over te
vechten omdat de economische crisis zowel werkgevers als werknemers volstrekt
machteloos heeft gemaakt De werkgevers zijn volstrekt machteloos omdat de
rendementen de laatste jaren fors zijn gedaald. Veel bedrijven zitten in de rode
cijfers. Komt er een grote staking dan zal hun weerstand snel zijn uitgeput. Maar
ook de FNV en de CNV zijn volstrekt machteloos. De afgelopen maanden hebben
Wim Kok en Wim Spithet centrale gezag van het FNV-federatiebestuur met moeite
hersteld.
-Alleen daardoor is het mogelijk geweest, dat de FNV met op zichzelf gematigde
loonvoorstellen is gekomen, die grosso modo aansluiten bij wat de regering in de in
september jL verschenen „Macro Economische Verkenning" had bepleit. Als er
straks echter een wilde bedrijfstaksgewijze loonstrijd uitbreekt, zullen ook binnen
de FNV de middelpuntvliedende krachten groter worden. Het centrale gezag zal
afbrokkelen en het accent zal sterker komen te liggen bij het autonome beleid van
de Industriebond, de Vervoersbond, de Voedingsbond. In een strijd op leven en
dood zegeviert nu eenmaal het recht van de sterkste, in dit geval het recht van de
sterkste bond in de sterkste bedrijfstak. Het zal mij niet verbazen als aan het eind
van 1977 blijkt, dat de feitelijke loonstijging niet alleen hoger is uitgekomen dan de
werkgevers wensen maar ook hoger dan de centrale FNV en de centrale CNV nu
hebben voorgesteld
Met macht heeft dat allemaal niets te maken, want de werklozen zijn dan het
kind van de rekening. Zodra de FNV haar machtop het loonfront gastgebruiken zal
blijken dat ze haar macht verspeelt om haar doelstellingen op het gebied van de
werkgelegenheid te verwezenlijken. De belangrijkste inzet van de strijd tussen
werkgevers en werknemers betreft de automatische prijscompensatie. De werkne
mers zijn weliswaar akkoord gegaan met een schoongemaakt prijsindexcijfer (zo
dat de omzetbelasting niet meer in de lonen kan worden doorberekend) maar zij
hebben vervolgens aan het eenmaal verkregen recht.van een automatische prij
scompensatie krachtig vastgehouden. „Over de prijscompensatie valt met ons niet
te praten", heeft Industriebond-voorzitter Groenevelt al laten weten. Op zichzelf
vind ik datjammer, wantde automatische prijscompensatie is mede verantwoorde
lijk voor de inflatie. Het is echter eenzijdig van de werkgevers om alleen maar de
prijscompensatie aan de orde te stellen.
De oorzaak van de inflatie ligt niet alleen in het feit, dat de prijzen in de lonen
worden gecompenseerd (de prijscompensatie) maar ook in het feit dat de lonen in de
prijzen worden gecompenseerd (de Jooncompensatie"In de goede oude tijd. toen
Philips, Shell en Unilever nog de status hadden van kippen- en tarweboer, was er
geen mogelijkheid om de lonen in de prijzen door te berekenen. Op de markt heerste
„volledige concurrentie" en elke prijsstijging werd onmiddellijk afgestraft met een
compleet verlies van de afzet. De werkgevers betaalden toen alleen die loonstijgin
gen, die ze zelf hadden verdiend met een stijging van de arbeidsproduktiviteit.
Tegenwoordig heerst er op tal van markten minder concurrentie en meer monopo
lie zodat de meeste werkgevers de loonstijging straffeloos in de prijzen kunnen
doorberekenen. Het gevolg is. dat de meeste werkgevers er geen behoefte aan
hebben om met de vakbeweging op de vuist te gaan. Waarom zouden ze zich tegen
looneisen verzetten als de lonen toch kunnen worden doorberekend?
Door de looncompensatie verliezen de werkgevers dus hun natuurlijke functie,
namelijk het tegenhouden van loonstijgingen die niet betaalbaar zijn uit de pro-
duktiviteitsstijging. Uit dit functieverlies kan een belangrijk deel van de na
oorlogse inflatie worden verklaard. Minister Lubbers heeft dat allemaal goed be
grepen wantmaandagjl kwam hij meteen ingenieuze prijsmaatregel. Totvoor kort
mochten de werkgevers, ook als er een prijsmaatregel gold, een stijging van de
loonkosten altijd in de prijzen doorberekenen. Het bijzondere van de nieuwe prijs
maatregel is, dat dit voortaan verboden is. De minister presenteerde deze prijs
maatregel als een tijdelijke overgangsmaatregel, maar te hopen is dat deze tijde
lijke maatregel permanent zal worden gemaakt. De maatregel lijkt op het eerste
gezicht een stuk prijspolitiek, maar is in feite een stuk geleide loonpolitiek. Wan
neer de werkgevers de lonen nietmeermogen doorberekenen, zullen zij zich immers
schrap zetten tegenover de vakbeweging en niet toegeven De contractlonen zullen
nu minder snel stijgen.
Ik geloof niet, dat de werknemers daar veel slechter van zullen worden Weliswaar
stijgenhun lonen numinder. maar aan het eind van de periode zal blijken dat. door
het afschaffen van de looncompensatie, ook de prijzen minder gestegenzijn. Dat zal.
ook als de automatische prijscompensatie wordt gehandhaafd, weer ieiden tot
minder loonstijging. Op deze manier zijn we in een paar jaar van de inflatie af. De
strijd tussen werkgevers en werknemers zal hevig worden. Maar door de ingenieuze
prijsmaatregel heeft minister Lubbers het in elk geval mogelijk gemaakt, dat die
harde strijd voor de inflatiebestnjding een positief resultaat krijgt.
Uitnodiging CDA
De Spaanse delegatie bezoekt Nederland op
uitnodiging van het CDA en zal vrijdag het
congres van de Nederlandse christen
democraten in het Haagse Congresgebouw
bijwonen.
De Spaanse christen-demoeraten zijn een
federatie van verschillende groeperingen en
zijn regionaal geprofileerd. Jose Maria Gil
Robles, vóór de burgeroorlog minister van
defensie in de Spaanse republiek en in die
periode verantwoordelijk voor de benoe
ming van generaal Franco tot opperbevel
hebber van de strijdkrachten, vertegen
woordigt het politieke centrum. Carlos Ma
ria Bru is vice-president van de linkse de
mocraten. Ivan Ajuriaquerra is leider van
teit, toe aan de zittende regering; het is over
bodig omdat iedereen weet dat elke Spanj
aard na de dood van Franco in een democra
tisch land wil leven. Het voltrekt zich boven
dien buiten de controle van welke politieke
partij dan ook en de uitslag staat dan ook al
bij voorbaat vast. Het volk zal .ja" zeggen
omdat het evident is dat het de democratie
wil".
„Wij hebben echter onze achterban vrij wil
len laten om te doen en te laten wat men wil;
een stem in deze volksstemming heeft geen
enkele waarde. Wil men hem verkwisten, dan
moet men dat zelf weten. Daarmee nemen de
christen-democraten een ander standpunt in
dan de Spaanse communisten en socialisten,
die hun leden hebben opgeroepen om het re
ferendum formeel le boycotten. Zij lopen
daarbij het risico dat. als hun aanhang wèl
gaat stemmen omdat men nog steeds ge
plaagd wordt door de dwangneurose uit het
Franco-regime, de zittende regering in Mad
rid triomfantelijk zal uitroepen dat het volk
onvoorwaardelijk steun aan Suarez geeft en
dat de oppositie geen kracht, noch aanhang
bezit.
Van onze correspondent
DEN HAAG - De principebeslissing van de NAVO-
defensieministers om het peperdure AWACS-radarsysteem aan te
schaffen, zal voor wat de Nederlandse bijdrage daaraan betreft nog
onderwerp van heel wat overleg in het parlement zijn. Hoewel het
overgrote deel van de Tweede Kamer instemt met een Nederlands
aandeel in dit zes miljard gulden kostende project, zal eerst een
groot aantal vooral financiële vragen moeten worden beantwoord
alvorens de-Kamer het-licht op groen zet,
De defensieministers van de NAVO- De PvdA-defenslewoordvoerder Piet
landen besloten woensdag in Brussel
om de definitieve beslissing over de
aanschaf van 27 AWACS-vIiegtuigen
(AWACS betekent Airborne Warning
And Control System; vertaald: vlie
gend waarschuwings- en controlesys
teem) nog even uit te stellen tot begin
1977, maar niemand twijfelt eraan dat
die beslissing positief zal zijn.
De belangrijkste partners in het project
zijn, naast de Verenigde Staten, die de
vliegtuigen leveren (omgebouwde
Boeing's 707 met een grote radarschotel
op de romp), Groot-Brittanniè en
West-Duitsland, die een groot deel van
de elektronische uitrusting mogen leve
ren. Vooral bij beide laatste landen spe
len de financiële problemen van dit
kostbare systeem (elk vliegtuig kost 200
miljoen gulden) een grote rol in het ver
zoek om uitstel van de beslissing.
Ook de defensiespecialisten uit de
Tweede Kamer maken enig voorbe
houd. De CDA-woordvoerster mevr.
Hannie van Leeuwen zei woensdag de
noodzaak van het radarsysteem (dat in
staat is ver over de horizon te „kijken" i
wel in te zien, „maar minister Vredeling
moet natuurlijk niet zeggen dat dit nu
nodig is. om dan tegelijk aan de andere
kant van zijn begroting met taakafcto-
tingen te kunnen komen". Mevrouw
Van Leeuwen stelde dat dit project ook
niet door Vredeling gebruikt mag wor
den om in NAVO-verband taakverde
ling af te dwingen. „De NAVO-ministers
kunnen wel zeggen dat ze het willen,
maar het mag zeker niet buiten het par
lement om gaan".
Dankert sprak in soortgelijke bewoor
dingen. Hij zei dat zijn fractie „mor
rend" akkoord gaat. „Ik geef toe dat die
dingen nodig zijn Op conventioneel ge
bied heeft de NAVO een achterstand op
het Warschaupact- Als we nu met dit
radarsysteem onze waarschuwingstijd
tegen aanvallen kunnen vervroegen,
dan is dat een goede zaak".
Afweging
Dankert is van mening dat het voor Ne
derland benodigde geld, ongeveer 20
miljoen gulden per jaar gedurende 10 a
12 jaren, binnen de begrot ing gevonden
moet worden. „Een verhoging van de
defensiebegroting is voor ons niet ac
ceptabel. Als de regering erin slaag t liet
geld om de Neptunes in de lucht te hou
den binnen de begroting te vinden, dan
kan het ook wel met dit project". Dan
kert stelde overigens wel dat AWACS
afgewogen zal moeten worden tegen
andere defensieplannen, wat betekent
dat het project voor de socialisten ze
ker geen topprioriteit voor de defensie
heeft.
WD-defensiespecialist Ploeg was don
derdag met bereikbaar, maar hij heeft in
het verleden al eerder laten blijken het
AWACS-project positief te beoordelen
De vragen waarop de kamerleden een
heel duidelijk antwoord willen hebben,
betreffen de financiële kant van de zaak.
Vredeling heeft in Brussel deze week
nog geen toezeggingen gedaan over de
grootte van het Nederlandse aandeel.
Wel heeft hij de bereidheid van de rege-
nngovergebrachtom in elk geval mee te
doen in de exploitatie van het AWACS-
system. Daar moet ongeveer tien mil
joen per jaar voor worden uitgetrokken.
Daarbij komt een bedrag van 10 miljoen
gulden per jaar in verband met de nood
zakelijke ombouw van de bestaande
grondapparatuur van de luchtmacht.
Ook is er de mogelijkheid om alleen deze
apparatuur aan te passen en niet aan de
exploitatie mee te doen. De derde moge-
lijkheid, meedoen aan de aanschaf van
een AWACS-viiegtuig (voor ons land'
zou één toestel al ruim voldoende zijn),
behoort vrijwel totde onmogelijkheden.
De toch al uitgeklede defensiebegroting
laat daarvoor geen ruimte. Zou Neder
land toch ook aan de aanschaf meebeta
len. dan zullen een of meer bestaande
defensietaken moeten worden afgesto
ten.
Een punt dat daarbij nog niet in de be
schouwing ismeegenomen, isdatde vrij
lompe en grote AWACS-vliegtuigen zeer
kwetsbaar zijn in oorlogstijd. Zij zullen
dus permanent door jachtvliegtuigen
bewaakt moeten worden. Die bewaking
zal eveneens geld gaan kosten. Bere
kend is dat de exploitatie van het gehele
AWACS-systeem de NAVO per jaar een
miljard gulden gaat kosten, naast het
aanschaffingsbedrag. AWACS is daar
mee het duurste NAVO-project dat ooit
werd ondernomen.
