Stilte voor de storm
in Oranjekwartier?
Over het Kwartier
en Oranje
PZC/z
Oude bomen moet
je niet verplanten
'Monumentale slooppanden'?
„Ik vertrouw op
goede afloop
zaterdagkrant
Luchtfoto van het Oranjekwartier. dat er als een keurig gerangschikt blokje woningen uitziet.
Koningin Juliana sprak onlangs
na haar bezoek aan Vlissingen er
haar vertrouwen over uit, dat de
gemeente 'alle aandacht' zou
schenken aan het Oranjekwartier,
en die uitspraak was niet verwon
derlijk. Immers, tussen het 'Huis
van Oranje' en de wijk heeft altijd
al een hechte verbondenheid be
staan. De naam staat er borg voor.
Volgens gemeentearchivaris N.
Veldhuis moeten we terug naar
eind zestiende eeuw als het - nu ge
heten - Oranjekwartier ter sprake
komt. „De sleutel van de Schelde
een puur strategisch punt. vond
Alva en later Willem van Oranje.
Nadat de Spanjaarden op de vlucht
waren gedreven. 1572. bouwde Wil
lem 'De Zwijger' op dit punt 't Prin-
cen Huis in al z'n eenvoud, dat alras
uitgroeide tot een uitgebreid com
plex met woningen en tuinen er
omheen. Het rampjaar 1749 ver
stoorde de rust en stilte wreed.
Door onbekende oorzaak - zoals
dat heet - vloog het dichtbij gele
gen Arsenaal de lucht in. het paleis
in de verwoesting meeslepend.
In de negentiende eeuw werd er al
weer volop op de puinhopen ge
bouwd en een doorgaans rustige,
gemeenschapslievende wijk, wor
stelde zich in een omwenteling van
tijd naar ai.no 1976. De naam van
Oranje in ere houdend,
ZATERDAG 11 DECEMBER 1976
MEVROUW J. OREEL
UIT DE MARINESTRAAT:
De drie monumentale panden naast de V/illem lll-kazeme.
Deze drie woningen aan de Oranje
straat zullen als het plan van rijkswa
terstaat of de varianten daarop van de
gemeente wordt doorgevoerd, met de
grond gelij/c worden gemaakt. Op zich
niet venvonderlijk als men even na
gaat dat er volgens deze plannen tus
sen de 35 en 50 woningen onder de slo
pershamer zullen vallen. Wel vreemd
is het dat de gemeente Vlissingen Jiog
niet zolang geleden - om precies te zijn
'medio 1975' - tot het ministerie van
crm het verzoek heeft gericht om deze
panden op de aanvullende monumen
tenlijst te plaatsen. Een verzoek, dat
de rijksdienst voor monumentenzorg
inmiddels heeft ingewilligd.
Dit betekent dat de panden voorlopig
bescherming genieten van de minister
van crm. Zonder toestemming van
deze bewindsman is het niet toeges
taan deze panden te slopen of te be
schadigen.
In januari zal de gemeenteraad de ge
legenheid krijgen om de panden, die
op de aanvullende lijst zijn opgevoerd,
te bespreken. Dan bestaat alsnog de
mogelijkheid panden af te voeren oj
aan te dragen. Dan moet echter wel
vast staan wat er in het Oranjekwar
tier gaat gebeurenvolgt men rijkswa
terstaat of ambieert men het plan van
het actiecomité Behoud Oranjekwar
tier?
Het plan van het Oranjekwartier biedt
zowiezo bestaansrecht aan de drie
panden. Is dat met het voorstel van
rijkswaterstaat ook zo?
Een woordvoerder van de gemeente
Vlissingen legt uu aat er diverse moge
lijkheden zijn. ..De gemeenteraad kan
onder andere besluiten om de panden
op de lijst te laten staan. Dan dient
rijkswaterstaat deze panden aan te
kopen en vergunning zien los te krij
gen van het ministerie. Worden de
panden afgevoerd dan is er weinig
kans dat deze drie huisjes gespaard
zullen blijvenaldus de woordvoer
der.
Na de meningsvorming van de raad is
echter nog een mogelijkheid tot be
roep. voor de definitieve lijst wordt
samengesteld. ..Mocht rijkswaterstaat
de gelegenheid krijgen haar plan uit te
voeren lijkt het waarschijnlijk dat ze
van de kans om een beroep in te stellen
gebruik zullen maken aldus de
woordvoerder.
OLGA BOSSCHAART
UIT ORANJEKWARTIER:
Olga Bosschaart, de vrouw van Theo
Bosschaart, lid van het Actiecomité
Behoud Oranjekwartier, vat de pro
blematiek rond het voortbestaan van
haar woonwijk nogal rustig op. Zo
schijnt het „We gaan geen actie voe
ren met de wijk, maar zullen wel aan1
wezïg zijn op dc bijeenkomst in de
Willem III-kazerne". vertelt ze aan de
vooravond van deze door de gemeente
op 15 december belegde hoorzitting.
Ze heeft echter alle reden om zich be
zorgd te maken over het bestaans
recht van een groot deel van het Oran
jekwartier. Mocht het plan van rijks
waterstaat worden doorgevoerd, dan
zullen ook de woningen van de familie
Bosschaart in de Marinestraat 4-6 on
der de vakkundige slopershamers
verdwijnen.
Toch biedt het huis de aanblik, alsof
de familie zeker is van de toekomst,
dat wil zeggen uitvoering van het plan
van het actiecomité, waarin de wonin
gen gespaard zullen blijven.
De woning is bijzonder smaakvol inge
richt. een open trap naar de slaapka
mers boven, een aangebouwde keu
ken, een nieuw aangelegde douche en
een voor deze wijk bijna unieke aange
legenheid. een wc binnen. Men is dan
ook ruim een jaar bezig geweest met de
verbouwing en nog steeds heeft men
geen punt gezet achter de restaura
tiedrift. hoewel nu wel wordt afge
wacht, watde resultaten zullen zijn van
de besprekingen
Was er ten tijde van de aankoop van de
woningen, zo'n vier jaar geleden, iets
bekend over de plannen van rijkswa
terstaat?
Olga legt uit dat er toentertijd 'iets
vaags' bestond. „Toch hebben we het
niet nagelaten om twee jaar geleden de
keuken aan te bouwen. Je kan wel blij
ven wachten tot er een beslissing is
genomen, maar je wntin ae tussentijd
toch wei een beetje goed wonen ver
telt ze. waarna ze uit legt dat 'deze vage
plannen' ook niet hebben voorkomen
dat ze twee jaar geleden de naast
nummer zes gelegen woning hebben
gekocht.
Olga: ..Indien er wordt besloten om
het plan van het actiecomité uit te
voeren hebben we rigoureuze restau
ratieplannen. Het leek ons echter ver
standiger om nu even af te wachten."
Ze vertelt dat ze optimistisch is ge
stemd over de afloop. „Zeker na de be
grotingsbehandeling waarin het Ac
tiecomité Behoud Oranjekwartier de
steun heeft toegezegd gekrëgen van de
RPCU en de VVD. „Waar vind je in
Vlissingen nu zo'n wjjk terug? Er staan
we! wat huizen leeg. maar dat komt
volgens mij ook door de grote onze
kerheid over de toekomst. Wie koopt "p
nu een woning waarover binnenkort
misschien zal worden beslist dat hij
moet worden afgebroken'? Verder zyn
er ook wel mensen die voor de zeker
heid alvast maar iets anders zoeken.
Geef ze eens ongelijk. Er moet zo lang
zamerhand wel duidelijkheid komen",
vindt ze.
Ondanks het feit dat er ook naar haar
zeggen veel tweede woningen in het
Oranjekwartier zijn vindt ze de buurt
erg gezellig. „Vooral 's zomers is het
leven hier aangenaam. Er komen vaak
wandelaars en als het mooi weer is zit
ten we soms buiten op de stoep. Direct
nauwe contacten met bewoners heb
ben we niet, maar je maakt natuurlijk
weieens een praatje."
Andere voordelen zijn naar haar zeg
gen de korte afstand naar de binnen
stad en het vlakbij gelegen strandje.
..Er komen steeds meer jonge mensen
in de wijk zodat er nieuw leven in
wordt geblazen", brengt ze optimis
tisch naar voren.
Jk ga hier weg meneer, liever vandaag
dan morgen. Wat moet ik in dit rot
zooitje. alles staat hier bijna leeg. Het
zijn vakantiewoningen, pakhuizen of
gewoon leegstaande woningen die niet
meer worden verkocht door de onze
kere toekomst van de wijk. Je
ziet bijna geen mens: daar is toch geen
gezelligheid meer aan."
Deze wat negatieve woorden komen
uit de mond van een 75-jarige bewoon
ster van de Marinestraat in het Oran
jekwartier. „Weet je wat ze moeten
doen? Laat ze de boel maar gauw 'om
kappen'. vertelt ze in haar pover inge
richte woonkamertje. En mevrouw J.
Oreel kan het weten. Vijftig jaar heeft
ze in het Oranjekwartier gewoond en
nu is de beer los.
„Vroeger was het gezellig. Het was een
visserswljk hé. De vrouwen gingen ge
zamenlijk onder de molen zitten
breien of als het mooi weer was op een
stoel voor de deur met elkaar babbe
len. Heel anders dan nu. Alleen 's zo
mers zie je nog weieens wat mensen,
maar meestal liggen die vakantiegan
gers op het strand", zegt ze enigszins
bedroefd bij de herinnering aan voor
bije tijden
Als we aanbellen zit mevrouw Oreel in
een gemakkelijke stoel voor het raam
te lezen. Wat achterdochtig (.je kan
toch niet iedereen binnen laten") wor
den we evenwel toch uitgenodigd in
haar woninkje, dat, naar ze later zegt.
te groot voor haar is. Twee kamers en
een tussenkamertje, een keuken en
een zolder, „die ik op deze leeftijd niet
meer kan schoonhouden", vertrouwt
ze ons toe.
Als goed buurtbewoonster gedurende
de afgelopen vijftig jaar heeft zij de
twee bijeenkomsten, die over de toe
komst van de wijk handelden, bijge
woond.
Enthousiast vertelt ze: „Ik ben elke
keer nog geweest en ga ook op 15 de
cember. Ik denk dat ik toch maar eens
mijn mond ga opendoen, wantje hoort
vaak de laatste tijd datje 'oude bomen
niet meer mag verplanten'. Ik heb
geen keus. Geld om mijn woning op te
knappen heb ik niet en iemand van
rijkswaterstaat heeft ook gezegd dat ik
dat beter maar niet kan doen Wat
moetje dan."
Een oplossing heeft ze al gevonden. De
woningbouwvereniging Goed Wonen
heeft haar een woning beschikbaar ge
steld in de Emmastraat. niet te ver van
het Oranjekwartier. „Een flatje met
een woon- en slaapkamer en een hal
letje. Precies wat ik nodig heb. Alleen
de vrouw die er nu inzit is nog niet weg,
daar moet ik op wachten", brengt ze
naar voren.
Met het oog op de toekomst is de weg
naar het verleden klein. Weer worden
romantische episoden uit het vissers-
wijkje door mevrouw Oreel naar voren
gebracht.
„Met je buren garnalen pellen en zo.
mens wat hebben we in die tijd gela
chen. De mannen gingen vaak een
kaartje leggen op de dijk, als ze van zee
terugkwamen. Die üjd komt niet
meer", voorspelt het in klederdracht
gestoken vrouwtje.
Eerst heeft ze in de Prinsenstraat ge
woond. maar dat huis werd te groor
vóórhaar, zodat haar zoon daar nahaar
vertrek is ingetrokken. „Het enige
contact wat ik nog heb. is met dat
vrouwtje schuin aan de overkant. We
zijn de enige twee boerinnen die in het
Oranjekwartier wonen", vertelt ze,
terwijl ze de lege straat inblikt.
Binnenkort is er één verdwenen, kon
het door het gebrek aan contacten in
de wijk niet meer bijbenen. Een frag
ment.
Mevrouw Oreel: geen gezelligheid meer..."
dienst voor de monumentenzorg ziet
de Muur van Altena als een 'uniek cul
tuurmonument'. zal een aantasting
daarvan dan ook beslist onaanvaard
baar vinden. Hoofdingenieur-
directeur van de rijkswaterstaat in
Zeeland, ir. J. Zuurdeeg, zei al in maart
van dit jaar het alternatieve plan voor
de Oranjedyk in strijd met het steeds
gehanteerde uitgangspunt in overleg
tussen zijn dienst., monumentenzorg
en de gemeente Vlissingen te vinden.
De gemeente Vlissingen heeft zich tot
het laatst wat op de vlakte gehouden.
Steeds weer werd benadrukt, dat van
die zijde vooralsnog geen vastomlijnde
plannen waren opgesteld. Totdat - bij
het verschijnen van de informatiefol
der over de problematiek, tevens op
roep voorde hoorzitting-de gemeente
met drie door Stad en Landschap ver
vaardigde schetsen op tafel kwam.
De schetsen zijn gebaseerd op het plan
van rijkswaterstaat en gaan alle uit
van de sloop van woningen, in het één
wat meer dan in het ander. In het erg
ste geval gaat men uit van 70 te slopen
panden <20 meer dan de 'wens'
van rijkswaterstaat), in de schets met
de meeste clementie zal het totaal
aantal woningen met 10 moeten afne
men.
„Welke oplossing ook gekozen zal
worden, steeds zal dat gepaard moe
ten gaan met maatregelen, die gericht
zijn op verbetering van de woningen
die behouden blijven en op verbete
ring van de leefbaarheid ln de wijk", is
een prachtige zin in de brochure
waarop het spiedend oog als door een
magneet aangetrokken direct valt.
Hoe het ook zij: de komende maanden
moeten b. en w. een beslissing nemen.
Over dat standpunt moet de gemeen
teraad zich uitspreken, waarna (toch)
het laatste woord is aan de minister
van verkeer en waterstaat. Wester
terp.
Lachertje
Dat het erom gaat spannen is duide
lijk. Sommige belangen staan lijnrecht
tegenover elkaar. Neem bijvoorbeeld
die Muur van Altena. „Het zou een la
chertje zijn als die muur blijft behou
den. Het is niets anders dan een hoop
zand met stenen", zegt gemeentear
chivaris en conservator van het stede
lijk museum in Vlissingen, N. Veld
huis.
Zo zie je. hoe meningen kunnen ver
schillen.
In de - vast wel - rokerige bovenzaal
van de Willem III-kazeme gaat het er
woensdag om spannen. Bewoners,
gemeente, monumentenzorg, rijkswa
terstaat en 'vogels van verschillende
pluimage' zullen geen blad voor de
mond nemen.
Een thuiswedstrijd voor het Comité
Behoud Oranjekwartier in een voor
malige kazerne, die - hoe wrang ook-
in de voorgestelde plannen 'buiten
schot' blijft...
Tekst: Ben van Aken en Amout
Vos
Foto's: Charles Strijd:
luchtfoto: Slagboom en Peeters
De dijk waarom het gaat. met daarop fier de Oranjemolen.
Het is stil momenteel in het Oranjekwartier. Waar eens de vrouw
tjes in klederdracht onder de Oranjemolen keuvelend hun tijd
doorbrachten met breiwerkjes en de mannen na thuiskomst van
de visvangst op d'n diek een kaartje legdenheerst nu rust. Alleen
de zomer lijkt nog een bedrijvigheid van jewelste in het aloude
roddelwijkje terug te kunnen brengen, zij het dan dat de oude
garde stilaan is verdwenen en plaats heeft moeten ruimen voor
vreemde snuiters in schreeuwende vakantiekledijHet is stil in de
zestiende-eeuwse wijk. Stilte voor de storm?
Vijftien december - aanstaande
woensdag - moet het gebeuren. De
bewoners van precies 111 woningen
in het Oranjekwartier hebben dan
hun laatste kans hun grieven over de
voorlopige plannen van rijkswater
staat én gemeente in de bovenzaal
van de Willem III-kazerne kenbaar te
maken.
Aan de oproep „Kond Allen!" zal zon
dermeereen breed uitgemeten gevolg
worden gegeven, kan uit uitlatingen
van de 'Oranjekwartierders' worden
opgemaakt. Het gaat tenslotte om het
voortbestaan van hun wijk.
Van nature zijn de mensen van het
Oranjekwartier immer een vredelie
vend volkje geweest, die de gemeen
schapszin vooropstellen. Wil men de
leefbaarheid in de wijk zien te behou
den. dan moet - zo heeft het Comité
Behoud Oranjekwartier al meermalen
benadrukt - tegen geopperde plannen
fel geprotesteerd worden. Zoals afge
lopen twee jaar uitvoerig beschreven
is lijkt het Oranjekwartier de dupe te
worden van de versterking van de
zeeweringen 'tussen Oranjemolen en
Michiel'. De dijk tussen de 'kop van
Het Eiland en de Oranjemolen is in
middels al op deltahoogte gebracht,
maar het resterende deel is lang niet zo
vlot gegaan als met name rijkswater
staat zou hebben gewild.
Rijkswaterstaat kwam met plannen -
april 1975 - voor een binnendijkse ver
hoging, met als uitgangspunt een bui
tendijkse Oranjemolen en sparen van
de Muur van Altena en het Oranjebol-
werk. Het dijkprofiel werd zo ontwor
pen. dat achter de muur een 'blinde'
glooiing kan worden aangelegd, die in
het dijklichaam wordt opgenomen.
Maar... in het 'plan (principe-
goedkeuring van verkeer en water
staat en gs van Zeeland) is langs de
binnenteen van de dijk een grond-
strook (10 meter breed) vrijgehouden
voor de aanleg van een eventuele
stadsweg met aansluitende stoepen.
Uitvoering betekent sloop van zo n 50
woningen.
Onzin
Onzin, meent het Comité Behoud
Oranjekwartier, dat in augustus vorig
jaar de kop opstak. Men kwam met al
ternatieve plannen, die eenvoudig ge
zegd voorzien in de aanleg van 'n berm
voor de waterkering en het opmetse
len van de Muur van Altena. Uit
gangspunt: behoud van de woningen,
in het ergste geval sloop van 3 panden
De directie Zeeland van rijkswater
staat heeft het college van b en w. al
laten weten dat uit waterstaattech-
nisch oogpunt de oplossing van het
comité uitvoerbaar is. „Alleen zullen
de afmetingen van de berm en de even
tuele aanpassingen van de muur van
het 'historisch front, naar de zeezijde
van Vlissingen' vrijwel niets overla
ten."
Waterstaattechnlsch kan het dus.
maar een en ander steekt. De rijks-
Mevrouw Bosschaart wacht de ontwikkelingen rustig af.
