The family is voorbij
daar wil ik niet
meer over praten
De dagen met gezichten
TUINIEREN: GEWOON
EN BUITEN'T BOEKJE
LODEWIJK DE BOER
UITSTEKEND DEBUUT VAN CHRISTINE KRAFT
ZATERDAG 4 DECEMBER 1976
Amsterdam - „Mijn begaanheid
met bepaalde zaken hoef ik niet in
mijn werk uit te dragen. Nee, nee. dat
zijn dan dingen die ik voor mezelf
uitmaak, daar val ik anderen niet mee
lastig. In die zin is mijn werk niet ge-
ngageerd. Er zijn mensen die dat veel
beter kunnen en het ook willen. Ik
houd van toneel om het toneel zelf en
er zijn ook maar een paar mensen die
ik als toneelschrijver heel interessant
vind. Pinter en Albee bijvoorbeeld.
Maar ik lees weinig over toneel. Ga
ook weinig kijken. Veel meer naar
film. Er zijn enkele dingen die me in
teresseren. Centrum. Baal... en wat er
in Mickery gebeurt. Ik heb ook bij
Centrum gewerkt en ik ga weer iels
voor ze schrijven en regisseren. Dan
zal ik zoals bij al mijn stukken weer
sterk uitgaan van de mensen die mee
doen".
Lodewijk de Boer toneelschrijver, re
gisseur. musicus. Vorig weekend, za
terdag. kreeg hij tijdens een collo
quium van Nederlandstalige toneel
schrijvers in de Maastrichtse schouw
burg de toneelprijs voor zijn gezamen
lijk werk. Dr Leopold Cappuyns
vice-gouvemeur van de Belgische
provincie Brabant, zei bij die gelegen
heid: „Lodewijk de Boer neemt in het
Nederlandse theaterleven een unieke
plaats in. Als musicus, toneelschrijver
en regisseur heeft hij steeds weer ge
zorgd voor nieuwe verrassende even
ementen".
Leuk
„De reden waarom ik toneel schrijf is
pragmatisch", zegt De Boer als we in
zijn door weinig meubilair ruim ge
houden bovenwoning in de Amster
damse binnenstad over zijn werk pra
ten. „Ik vind het heel gewoon leuk en
het aardige van toneel, hoe slecht liet
vaak ook loopt, is dat mensen er ken
nelijk van houden naar andere le
vende mensen te kijken. Dat heb je
met film niet. Film is een constructie
van lieht. een technisch foerje om
mensen of dingen te laten zien. Dat
heeft een sterke amusementswaarde,
dat wel. Maar juist dat levende aspect
brengt mij tot de overtuiging dat to
neel altijd zal blijven beslaan".
Het is al weer driejaar geleden dat heel
in toneel geïnteresseerd Nederland
juichend over het a-sociale gezin sprak
dat door Lodewijk de Boer in zijn The
Family bijeen geschreven was Een
omvangrijk toneelwerk in drie delen
ten slotte nog als theatermarathon
van vijf uur in Carré opgevoerd en ook
verfilmd The Family is in Antwerpen
en Parijs door daar gevestigde gezel
schappen gespeeld en momenteel gaat
het in Londen Ook de film is in het
buitenland verkocht Niet ten onrech
te, want De Boers triologle kan de ver
gelijking met buitenlandse kwaliteits
stukken met glans doorstaan.
Borduren
Twee jaar na het succes van The Fa
mily kwam Lodewijk de Boer met een
fonkelnieuw stuk: „Als jij de bloemen
vertrapt, zal ik jou vertrappen". De
acteurs die erin meespelen zijn bij het
publiek al bekend door de Family-
produktie en dat schept verwachtin
gen. Zijn nieuwe stuk wordt uitge
bracht onder verantwoording van
John de Crane, die samen met Gisle-
bert Thierens Lancelot Nederlandse
Thealerproduktics oprichtte. Er
werd subsidie aangevraagd bij CRM.
de Amsterdamse Raad voor de Kunst
bracht positief advies uit, maar CRM
moest een lege beurs laten zien. Toch
zette Lancelot door. Was het een
doorborduren op de oude succesfor
mule?
De Boer „Juist niet Dat zegt bijna
iedereen, maar dat is volstrekt onzin
nig Dat wilde ik niet en niemand. The
Family, dat. is geweest. Het is eerder
lastig om met zo n zelfde groep speleis
iets te gaan doen dat absoluut niet op
het vorige lijkt. Nou. ik zou zeggen: dat
is gelukt. Maar vrijwel alle voorpubli-
katie.s verwezen onmiddellijk naar
The Family. ..De Family-clan weer bij
een'. werd er heel suggestief geschre
ven. „Nou ja, als je daar vanuit gaat en
je komt kijken naar „Als jij de bloemen
vertrapt" dan kom je erg bedrogen
uit Wij als team hebben het steeds
vermeden over de Famïly-tijd te pra
ten Daar is nooit meer over gesproken
en het is de pers die het er steeds maar
weer bijsleept
- Vanwege het succes..
..Goed maar het is voorbij ik wil er
niet meer over praten. Je schijnt in dit
land niet ongestraft iets anders te mo
gen doen De Boers nieuwe toneel
werk heeft de toets der kritiek niet on
geschonden weerstaan. Er is hem
nogal wat onduidelijkheid verweten.
Ik vind dat sommige critici de voor
stelling op een uiterst lullige en on
geïnteresseerde manier hebben be
handeld. Ik proef de gedachte wel die
daarachter zit. Zo van dat is een vrije
produktie dus geld verdienen Maar
een man als De Crane is werkelijk een
van de fatsoenlijkste vrije producen
ten
Aanpak
- Wie „Als jij de bloemen vertrapt"
gaat zien. wordt in elk geval gecon
fronteerd met een wervelende on-
Hollandse manier van toneelspelen.
Dat heeft met.de aanpak te maken Ik
heb nu eenmaal een bepaalde werk
wijze waarbij ik de privë-inbreng van
de spelers als onontkoombare voor
waarde zie Daarom wil ik ook alleen
met mensen werken die hun vak ver
staan. In deze voorstelling zit daai-
door een deel van die mensen zelf din
gen die ze zelf vaak tijdens de repeti
ties ontdekt hebben en die ingevoegd
zijn. Het is hun eigen produkt dat sa
men met mij gegroeid is Tijdens een
repetitieperiode is het ook altijd alsof
zo n stuk langzaam uit mijn handen in
de hunne overglijdt en dat vind ik uit
stekend. Ik word als het ware door de
acteurs opgevreten. Dat alleen garan
deert zo n perfect lopende voorstel
ling. En of er nu veel of weinig mensen
in de zaal zitten, dat is op de spelers
niet. van invloed. Zo werk ik altijd en
het bevalt, me uitstekend".
..Er is ontzettend aan gewerkt, om de
voorstelling zo duidelijk mogelijk te
maken. Eerst had ik een andeie versie
geschreven veel simpeler Maar toen
ik die eens overlas, dacht ik. nou. als ik
daarnaar zo moeten kijken dan had ik
het bij het eerste bedrijf al door Toen
heb ik de tweede versie geschreven die
wat mysterieuzer lag. Na de première
hebben we er trouwens nog wel wat in
veranderd. Kleine coupures heb ik er
toen in aangebracht, scheelt maar vijf
minuten. Weetje. Nederland is eigen
lijk een riskant land voor zo n eigen
toneelproduktie In Engeland zou het
eerst de provincie ingaan Dan wordt
zo n voorstelling helemaal uitgepro
beerd stopgezet en opnieuw bekeken
Dan kun je gaan perfectioneren. Je
maakt zoiets niet alleen aan je bureau
en met anderhalve maand repetitie.
Kijk naar cabaret, dat gaat tegen-
wooidig soms maanden het land in
voordat de officiële première er is. Met
toneelstuk krijg je dat niet voor
aar Ik had het. graag gewild
Positief
Over zijn gezelschap is Lodewijk de
Boer uiterst positief gestemd: ..Ge
woon een stel mensen dat graag fijn
toneel wil maken. Toen die CRM-
subsidie niet doorging, dat was een
behoorlijke tegenslag. We zijn toen
bij elkaar gekomen met de vraag: wat
doen we. doorgaan of stoppen Ieder
een wilde doorgaan, hoewel de hono
rering aanzienlijk minder werd. Ook
De Crane bleef enthousiast. Het is bij
het toneel in de vrije produktie niet
alleen maar geld verdienen".
De Boers belangstelling voor Neder
landstalige schrijvers? ..Mulisch Die
bewonder ik erg Een van de grote
schrijvers. Claus vind ik ook boeiend.
Hermans vind ik verschrikkelijk met
zijn Hollands gekanker en z'n mees
muilende ironie Van Mulisch ga ik zijn
eenakter De Knop regisseren voor het
Holland Festival van volgend jaar
Dat wil zeggen op basis van dat stuk
gaan we muziektheater maken. Wil
lem Breuker doet mee en het Neder
lands Blazersensemble. Ik regisseer en
Breuker maakt de muziek. In de
tweede week van juni moet het in pre
mière in De Brakke Grond".
Presentatie
Gevoel voor theater, dat kan Lode
wijk de Boer niet worden ontzegd,
evenmin als gevoel voor presentatie
„Als jij de bloemen vertrapt, dan zal
ik jou vertrappen" kondigt hij aan
met een raadselachtige programma
tekst:
..Enkele jaren geleden, op een voch
tige ivrakke zolder van een reeds lang
overleden familielid, vond ik een dag
boek. Er ivas niet veel meer van over.
maar in ieder geval meer dan van dal
familielid En zo hoorI hel ook Een
pak dooi schimmel en ouderdom aan
gevreten, dicht beschreven bladzijden,
samen mei een schedel, weggestopt in
een kartonnen doos Drie raadselach
tige zinnen tussen veel onbegrijpelijke
onzin, vielen mij op. Die zinnen luid
den
- Eens zullen mijn nabestaanden dit
lezen en begrijpen wat er gebeurd is -
Ik heb het. raadsel als een oester.open
gebroken en de parel zal mijn doods
kleed sieren - Want... als gij de bloe
men vertrapt, zal ik. U vertrappen -.'
Klinkt boeiend, maar wat is er nu
werkelijk van waar? Lodewijk de
Boer antwoordt eerst wat ontwij
kend. Later: „Wil je het echl weten?
Nou, ik kende een oude schrijver. Jan
Eekhout. in Zeeland. Hij was in hel
bezit van een doodshoofd, dat hij in
een kartonnen doos bewaarde, maar
daar had hij het op een vreemde ma
nier moeilijk mee. Het ging steeds
zwaarder op hem drukken en toen ik
eens bij hem was, heeft hij dat doods
hoofd aan mij gegeven. Die dagboek
blaadjes. die heb ik verzonnen. Maar
er is nog iets. Op m'n twaalfde jaar
gebeurde dat. Een oude man in Oost-
kapelle pleegde zelfmoord. Hij liep de
zee in. Dat heeft diepe indruk op mij
gemaakt en op de een of andere ma
nier heb ik dat in mijn stuk willen
verwerken. Ik bedoel als thema in m'n
achterhoofd. Met die bagage ben ik
gaan schrijven... Die oude man
woonde in een mooi oud bruin huis.
zoals het decor van „Als jij de bloe
men vertrapt" laat zien..."
D,
'e maand december is niet bepaald de prettigste tijd
voor de tuin. We zijn blij met een enkele late. wat ver
kommerde roos en andere verwaterde herinneringen aan
dezomer: met wal. bessen, met winterjasmijn. en we speu
ren hoopvol naar een groen spruitje van een sneeuwklokje
of naar de vorderingen van de kerstroos. Maar verder, nee.
een weelde is het niet. Gelukkig daarom dat de uitgever
ijen een stapeltje kleurige tuinboeken op de markt bren
gen waarmee we ons binnenshuis kunnen vermaken
Plannen maken, dit, dat volgend jaar eens proberen, want
volgend jaar gaat het immers weer allemaal beter, wordt
de meest verwilderde hoek een stukje modeltuin? Of zul
len we juist een stukje modeltuin lekker laten verwilde
ren?
Je kunt het allemaal aan de tuinman overlaten, maar als
je tijd. uithoudingsvermogen en gezondheid hebt (tuinie
ren is wel leuk. maar lang niet zo 'gezond' als vaak be
weerd wordt, vooral vooroudere mensen is al dat bukwerk
eerder funest!) is het immers zoveel aardiger en bevredi
gender om het zélf te doen.
Hier dan een paar nieuwe tuinboeken, propvol nieuws en
goede raad
'Thieme's Tuinboek' van Margot Schubert i42.50i
iThieme. Zutphen» gaat voorop als het m.L beste, moder
nste. meest volledige werk. Dit boek. een groot succes in
Duitsland, werd voor Nederland bewerkt en aangepast
door G Th. Odijk. Het boek is onderverdeeld in vier grote
afdelingen: 'Mens en tuin'. 'De siertuin', 'De fruit- en
groententuin 'Bemesting en plantenbeschenning'. Elk
van die afdelingen is weer gesplitst in vele hoofdstukken,
en het geschreven, woord - boeiend, prettig van toon -
wordt aangevuld en verduidelijkt door talloze schetsen,
tekeningen en foto's, waarvan vooral de kleurfoto's opval
len door hun fraaie natuurlijke tinten. Een zeer aanbeve
lenswaardig tuinboek en een ware vraagbaak voor de
tuinliefhebber
Een dergelijk soort boek. op groter formaat en eerder uit
sluitend op Engelse leest geschoeid is 'Het nieuwe grote
tuin-ABC' van uitgeverij 'In den Toren' te Baarn 29.50.
na 1 jan. '77 39,501 onder eindredactie van Peter Hunt.
Dit is een encyclopedisch werk. met geschreven dus door
één persoon, maar door een hele reeks specialisten in de
betreffende onderdelen. Het boek is fraai geïllustreerd
met ruim 500 kleurenillustraties. Ook dit boek gèett een
schat aan all-round informatie Gek is dat zowel in de
bewerking van het Duitse als van het Engelse boek onze
nationale boerenkool ontbreekt' Ook heb ik nognooiteen
boerenzwaluw op een voedertafel gezien ipag. 282 van het
boek van Hunti Een kniesoor die daar op lel
Ook Zomeren Keuning. IVageningen. heeft in de bekende
'Groenboeken!' een nieuw tuinboek uitgebracht, en wel
'Praktisch tuinieren in kleur'. Tuinwerkzaamheden in de
siertuin. de moestuin en de fruittuin in woord en beeld,
door YVim Oudslioorn. (geb. 17,50i.
127 speciaal voor dit boek gemaakte foto's in kleur ver
duidelijken de tekst. Er is welhaast geen onderdeel van
hettuinieren datniet aan bod komt, tothet, aanleggen van
vijvers en het maken van hobbv-kastjes toe. Een aardig,
praktisch boek. minder breed van opzet dan de vooraf
gaande uiteraard Het aparte ligt hier voornamelijk in de
zeer duidelijke, instructieve foto's van de diverse tuin
werkzaamheden in alle seizoenen.
Heideluinen
Er is ook weer een nieuw boek over heidetumen. Het heet
'Heidetuïnen in kleur', het werd geschreven door Brian
en Valerie Proudley en door Dieneke van Raalte voor
Nederland bewerkt. Moussault, Baarn bracht het voor
24.50 op de markt. In de reeks 'Natuurgidsen', hoewel je
ditboek nu nietdirecteen natuurgids kuntnoemen. Maar
liefst 141 kleurenfoto's van heidesoorten. heidetuinen en
kunstmatige heidelandschappen sieren dit boek. U weet
het-mogelijk: hei en dophei, uit alle wereldstreken bijeen
gehaald, gekruist en veredeld, bloeit nu het hele jaar rond.
De tint loopt van wit via alle schakeringen roze en paars
tot diep purperrood, en er is ook gele heide. In Zeeland
moeten we, op de meeste plaatsen althans, natuurlijk wel
voor geschikte grond zorgen. Zware klei is nu eenmaal
volkomen ongeschikt voor heide - ook in dit boek staat het
weer duidelijk te lezen (pag. 39) Heide heeft een enorme
charme - wie het er dus op wagen wilt. heeft in dit boek
'Heidetuinen in kleur' een prima leidraad.
Alternatief
Tenslotte twee boeken die een beetje van het geijkte pa
troon afwijken: 'De biologische siertuin' en 'Tuinieren
buiten het boekje'. Het eerste is weer een Engels boek,
geschreven door Catharine Osgood Foster, van wie ik al
eens 'Biologisch tuinieren' aanbeval een boekje dat in
middels aan zijn vierde druk toe is. 'De Biologische Sier
tuin' werd uitgegeven door Hollandia, Baarn. en het kost
34,50. Het heeft uiterlijk althans, één groot nadeel: het
omslag is niet om aan te zien. zó vals van kleur 'zinnia's en
afrikanen, en nog iets vaags paarsigs, en dat allemaal als
door zeepsop heen gezien» datje het werk met afkeer van
je afduwt. Gelukkig kan dat stofomslag de papiermand
is. maar een gedeelte van de kleurenfoto's binnenin is
helaas nauwelijks beter. Dat is erg spijtig, maar het oog
wil ook wat. en zeker niet beledigd worden. De schrijfster
is fen organisch tuinierster, zoals dat in het vakjargon
heet, ze werkt volgens de biologische methode, ook in
haar siertuin. Een goed boek. maarnogmaals: die kleuren!
IINNEN
&UITEN
Het andere werk is helemaal een Nederlands werk: 'Tuin
ieren buiten het boekje' werd geschreven door Henk van
Halm, en uitgegeven door de uitgeverij Zomer Keu
ning, Wageningen, inde Groenboekerij. Het kost 14.50
Het neetl als ondertitel: 'De tuin als leefruimte voor plan
ten. dieren en mensen" en daaruit valt al af te leiden dat
het hier niet gaat om het geijkte tuintje met grasveldje,
perken en mooi verzorgde siergewassen. 'Dit boek is ge
schreven voor iedereen die uitgekeken raakt op het
geijkte gazon, de kleurige border en saaie heesters'. Geen
platgetreden paadjes dus. maar een zo wild mogelijke na
tuurlijke tuin. als het kan een klein levensgemeenschapje
waarin de natuur min of meer haar eigen weg gaat en
waarin ook enkele dieren eventueel hun levenscyclus
kunnen voltooien: kikkers, padden, vlinders, vogels.
Experimenteren dus. metzo'n vrije tuin; af en toe eens wat
ingrijpen, niet te veel wieden en harken, de spuitbus weg
laten, de kunstmest toch ook liever. Niet dat zo'n wilde
tuin weer geen verzorging vereist. Maar- het genot dat hij
oplevert kan, voorde echte natuurliefhebber zeer intens
zijn. juist door de verrassingen: de paddestoelen, de mos
sen. de dieren die vanzelf opeens komen Een heel sympa
thiek en fijn tuinboek. als u inderdaad eens wat anders
wilt!
He,
een dun boekje, dit debuut van Christine
Kraft. 'De dagen met gezichten', totaal maar een ze
ventig pagina's druk. maar liet bewijst u eer eens dat
zeggingskracht niet in de omvang schuilt, maar in de
inhoud. Dit proza werkt na, het stemt tot nadenken,
en dan zijn zeventig pagina's veel.
Het is bovendien uitstekend geschreven, in een eigen,
wat laconieke maar toch gevoelige, subtiele stijl.
Kortom, waarom de conclusie niet eens direct gege
ven: ik vind 'De dagen met gezichten' een heel opval
lend debuut.
Christine Kraft noemt het Een Drieluik' en dat niet
ten onrechte Het boek beval namelijk drie verhalen
die allemaal iets met elkaar te maken hebben en die
telkens dezelfde jonge vrouw als hoofdpersoon ten to
nele voeren. In het eerste verhaal is ze nog heel jong.
een schoolmeisje, en venvacht ze een kind In het
tweede verhaal zijn we vier jaar verder en heeft ze een
zoveelste pogmg tot zelfmoord gedaan, deze keer met
nogal ernstige gevolgen. In het derde verhaal zijn we
weer twee jaar verder, probeert,ze vrolijk te herleven en
naar een feest te gaan - het wordt een vreselijke mis
lukking.
Geen vrolijk boek dus. maar wel een diep snijdend,
onthutsend eerlijk boek.
He,
Let eerste verhaal is beslist ook ook het meest ge
slaagde. het knapste Een jong meisje, op school nog. -
ze wil eigelijk gaan studeren- is zwanger geraakt. Later
in het verhaal blijkt dat ze had willen laten aborteren,
maar de dokter was tóch voor de longrèep terugge
deinsd: ze zou de gevolgen, volgens hem. wel aankun
nen. Uit de latere verhalen blijkt juist (hoewel het ner
gens wordt gezegd) dat abortus voor haar persoonlijk
waarschijnlijk de redding zou zijn geweest, omdat ze
de gevolgen juist blijkbaar niet aankan.
Haar vriend, de vader van het kind. heeft haar m de
steek gelaten, maar gelukkig heeft zij heel lieve en
verstandige ouders imoeder althans, over de vader
wordt niet gesproken). Ze kiest nu voor de tweede op
lossing om 'van het kind af te komen": ze zal het direct
na de geboorte afstaan Maar tot het laatste moment
aarzelt ze: zal ze het kind niet toch maar houden? Haar
moeder oefent geen invloed uit, is zeer kies en verstan
dig in haar reacties. Wil ze het kind kwijt dan luistert ze
en helpt, en wil ze het kind houden, dan luistert en
helpt, ze ook.
De hele zaak wordt toegespitst ten daarover gaat dit
eeiste verhaali als hel meisje met haar tante, een non
in burger, een bezoek brengt aan een dierentuin m de
winter. Terwijl ze met haar tante over de beijzelde pa
den en oververhitte serres ioopt, beginnen de weeën
zich aan te kondigen Zal ze liet kind houden-niel hou
den. nóg heeft ze niet beslist. Ze luistert nauwelijks
naar het geteem van haar tante, en aiie dieren betrekt
ze .op haar toestand: een apenfamilie met jong. apen
zónder jomg. mannotten en konijnen (ze denkt aan de
wetten van Mendel, zelf is ze blauwogig en blond, de
vader van haar kind is het ook) en bovenal wil ze slan
gen en addergebroed zien.
Op verhaaltechnisch buitengewoon knappe wijze is dit
allemaal door elkaar gevlochten, met flashbacks en
tussenvoegsels Dit werkt niet verwarrend zoals zo
vaak. integendeel. Christine Kraft weet het helder en
ook noodzakelijk te houden, ze weet precies waar ze op
toewerkt, en getuigt daarmee van geen gering talent.
Voor de vrouwen de dierentuin verlaten komt bij
tante-non de aap uit de mouw. nichtje moet bidden,
vergeving van haar zonden vragen. In een werkelijk
absurde, gruwzame scène dwingt de tante het meisje
op de knieën.
De non bidt hardop, zegt opeens:Waarom bid je niet
mee? Ik bid voor jou
.Maar ik ken hel met. wat u bidt"
..De psalmen Maar hel geejl niet. als jij maar in de
geest hebt gebeden dan heb ik het in jouw plaats har
dop gedaan Heer. icilt Gij voor deze dochter, die hier
m berouw voor Uu aangezicht ligt. haar pijnen ver
lichten. haar kind nabij zijn en een gezonde geboorte
deelachtig laten worden
Gocl. ik vraag u haar te laten ophouden, laat haar
ophouden. God. waarom houdt ze niet op met deze
beschamende vertoning! Bovendien krijg ik pijn in
mijn knieën en de kou trekt op van de grond. En ze
meent het zo vreselijk goed mei me'
haar ouders nabij zijn in dat uur van zorg en ver
driet wilt Gij deze dochter, die haar zonden beseft, in
de komende uren van aj'rekening
Afrekening?! Ik zie dat ik automatisch mijn handen
heb ontvouwen en om de bank geklemd. Aj'rekening. is
letterkundige kroniek door hans
dit dan het doel van deze onsmakelijke dag
..Tante Alice! Wat bedoelt u in godsnaam9 Ik bedoel,
wat bedoelt u?"
Haar afschuwelijke ogen. die ik daarstraks nog van
pure goedheid verdacht. Nu begrijp ik het. Ik moet dus
straf ontvangen voor de walgelijke pleziertjes die ik
genoten heb ...En Tante strijkt Gods beloningop voor
haar rol als verklikster. Gods eigen spionne en al
die tijd heb ik de salving die uit haar stem druipt,
misverstaan. Nu heb ik 'net begrepen Ik voel een ont
zettende uee opkomen. Dit decadent genot over hetJeit
de' iemand zijn verdiende loon al krijgen. Ik dacht
da. ik voor hulp m aanmerking kwam. maar het wordt
de cel; in hel ziekenhuis mag ik miiu zouden overden
ken.
..Maar kind, wat word je wit.' Sta gauw op. ik heb je ook
veel te lang op de grond laten liggen. Wat dom van
me ipag.21)
Ze haalt nauwelijks de uitgang van de dierentuin
H„
tweede verhaal speelt vier jaar later, in een kli
niek Pas na enige tijd verneemt de lezer dat de jonge
vrouw die hier verpleegd en begeleid wordt een nog al
grondige zelfmoordpoging heeft gedaan. Het blijkt dat
zij haar kind. een meisje, toch heeft afgestaan. Op heel
overtuigende wijze wordt het leven in die kliniek, de
veie therapieën, de omgang met verpleegsters, dokters
en mede-patiënten getekend. Het is een erg deprime
rende omgeving, een soort kille hel. Het verhaal is
goed. maar het minst interessante van de drie.
H,
Let derde verhaal speelt weer twee jaar later. Hel
meisje nu een vrouw van half de twintig, heeft een
uitnodiging gekregen om naar een feest te gaan. Ze
woont blijkbaar nog steeds thuis, over studie is niet
meer gcicpt. Ze maakt zich mooi. zc is mooi Maar
kennelijk na alle ervaringen en emoties zo schuw en
teruggetrokken gworden dat men vindt dat ze er nu
maar eens uit moet. En dat niet met een vriend van
haar eigen leeftijd, maar met iemand die een generatie
ouder is. een vriend van haar ouders. In haar herinne
ring is die man toch een soort aristocratische droom
prins. met wie ze het best prettig zal kunnen hebben.
Goed. stijldansen natuurlijk, maar de andere dansen
heeft ze toch ook niet bijgehouden in haar jaren van
ellende. In feite is er maar één ding waaraan ze aldoor
denkt: morgen wordt haar dochtertje zes jaar Hoe zou
het heten, waar zou het zijn, is het gelukkig, ongeluk
kig, wordt er goed voor gezorgd?
Het feest wordt een grote teleurstelling. Gerard, de
weliswaar oudere maar toch niet te versmaden partner
blijkt na een operatie een seniel wrak geworden, dat
zijn water niet meer kan ophouden, dat ze moet steu
nen. zelfs voeren. Hij is niet, meer gedistingeerd, maar
in malle, bonte, jeugdige kleren gedost. Na een paar
uur haal ze hem opeens, zoals ze opeens haar tante
Alice haatte in de dierentuin. Maar zc geeft hem. als hij
haar thuis brengt, een zoen. en hij noemt haar liefste.
Welterusten liefste.
En zij. ze denkt aan haar dochtertje: welterusten lief
ste.
Op
/p die navrante noot eindigt het boek. In hoeverre
deze verhalen verzonnen zijn en in hoeverre op waar
heid gebaseerd, weet ik niet. Maar ze zijn volkomen
overtuigend-
Ze tekenen, weer eens van een geheel andere kant, de
algehele ontreddering van een leven door de komst
van een ongewenst kind.
De moeder - in het begin ook nog een kind, eigenlijk -
gaat er aan te gronde. Een pleidooi voor abortus dus,
zou je zeggen. En het kind? Je kunt enkel maar hopen
dathet gelukkig is en wordt, dat is dan het enige goede
dat overblijft uit al dat verdriet. Plus dan dit boeRje:
lees het en denk er over na.
Christine Kraft: De dagen met gezichten, een drieluik. Bert
Bakker. Amsterdam, 14.50.
