PRO-flf OlALE ZEEUWSE COURANT
FNV WIL 4,5 PROCENT BRUTO
Vergeefs verzoek advocaten
proces Loyen te schorsen
Statencommissie kan vooraf over
stukken havenschappen spreken
minikrant
Industriebond NVV oneens met federatie over lonen
VERONTWAARDIGING IN ZAAK
MENTEN NIET GEHEEL ZUIVER
Van der Stoel
binnenkort naar
Midden-Oosten
VERDACHTE STORT IN TIJDENS ONDERVRAGING
Van Agt: „aanval op lijsttrekker CDA'
TOEZEGGING GEDEPUTEERDE A. J. KALAND:
Olie op de golven
pagina 11
219e jaargang no. 278
Dinsdag 23 november 1976
Elke vrijdag in de PZC de SPECIALE ADVERTENTIE
RUBRIEK voor verenigingen, actiegroepen e.d. voor
advertenties ZONDER WINSTOOGMERK.
AMSTERDAM - Van de Industriebond NVV gaat het afhangen of de Federatie Nederlandse Vakbe
weging de komende loononderhandelingen met de werkgevers ingaat met als belangrijkste inzet:
een netto verbetering van de lonen voor de gemiddelde werknemer met een half procent. Als enige
van de 26 bij de FNV aangesloten bonden verschilt de Industriebond van Arie Groenevelt van
mening over de definitieve uitgangspunten die maandag door de top van de FNV zijn opgesteld.
Vandaag komt de bondsraad van de Industriebond NVV bijeen om zijn standpunt vast te stellen.
Nog twee andere bonden, de grafische bond van het NVV en de NVV-ambtenarenbond, die eveneens
bezwaren hadden tegen be loonvoorstellen van de FNV, lieten hun bedenkingen maandag evenwel
varen. „Zij hebben hun bezwaren ondergeschikt gemaakt aan een gecoördineerd beleid", zoals
vice-voorzitter Spit maandagavond na afloop van het beraad opmerkte.
Morgeni woensdag) is hetstandpunt van
de werkgevers te verwachten. Voor
donderdag staat dan het. eerste gesprek
tussen vakbonden en werkgevers op het
programma. Vice-voorzitter Wim Spit
van de FNV zei maandagavond van het
eerste overleg niet al te hoge verwach
tingen te hebben.
De belangrijkste eis die de FNV bij de
werkgevers op tafel zal leggen, is een
bruto loonsverhoging van 4.5 procent,
die netto op een half procent uitkomt.
iVan onze correspondent)
JERUZALEM - Minister Van der Stoel
zal binnenkort naar het Midden-Oosten
komen voor de ondertekening van de
overeenkomsten die een viertal landen
in het Midden-Oosten met de EEG heb
ben gesloten. Het gaat om Egypte. Is
raël. Jordanië en Syrië. Van der Stoel
zal in zijn hoedanigheid van voorzitter
van de raad van ministers de protocol
len ondertekenen die een aanvulling
zijn op de overeenkomst die de boven
genoemde landen met de EEG hebben
gesloten.
Verder zal de FNV streven naar de voor
jeugdigen van belang zijnde koppeling
van leer- aan arbeidscontracten. Hier
door is ontslag na afloop van de leerpe
riode onmogelijk. Verder wil de FNV het
vervroegd pensioen aan de orde stellen
en zal. daar waar dat nog niet het geval,
is, worden aangedrongen op een vijf
daagse werkweek van hooguit 40 uur.
Spit verklaarde maandag dat de geko
zen uitgangspunten vallen en staan
met de doelstelling van de regering, de
prijsstijging voor volgend jaar beperkt
te houden tot 6.5 procent. Spit zei ver
der nog dat de FNV over dit jaar. als
gevolg van de loonmaatregel in juli. 2.2
procent loonsverbetering heeft moeten
laten zitten. Ter verdediging hiervan
zei hij: „Waar het om gaat is, dat we ons
beleid hebben af te zetten tegen de eco
nomische realiteit, en die is een ieder
rembrandt
De Terneuzenaar K. Wingelaar beweert,
een echte Rembrandt in zijn bezit te
hebben.
kritisch
plan
op pad
terugloop
Er is sprake van een terugloop bij de
olie
nederlaag
beter
anders
De NCRV-radlo is gestart met een serie
programma's over het onderwerp: 'An
ders ouder worden'; radio- en televisie
programma's; strips.
PAGINA 15
winst
die naar de werkloosheidscijfers
prijsstijgingen kijkt bekend".
ROERMOND - De rechters, gefotografeerd i
Cremers. de president mr H J. Te Stroke ei
de zittingzaal. V.I.n.r
mr. H M. Pijls
De derde werdeld
en het nieuws
VtAt/ In de tiiet-gebonden landen
l&ewi 's de laatste liJd sprake van
Kg'ïJ een streven om een eigen
nieuwsvoorziening tot. stand
te brengen, gericht op het bui-
te=v-—tenland en los van de westerse
persagentschappen. Met deze agent
schappen worden de internationale
persbureaus bedoeld zoals Reuter. As
sociated Press. United Press. Deutsche
Presse-Agentur len in Nederland het
ANP) om een paar voorbeelden te noe
men. Zij fungeren over de hele wereld als
leveranciers van nieuws en hebben
daartoe uitgebreide voorzieningen tot
stand gebracht. De grootste persbu-
reau's beschikken in vele hoofdsteden -
ook in de derde wereld - over één of meer
correspondenten om ter plaatse het
nieuws te verzamelen. Naar het oordeel
van de niet-gebonden landen is de aldus
ontstane nieuwsstroom te eenzijdig en
daarom willen zij eigen persagent
schappen om het nieuws tussen de
derde wereld en de geïndustrialiseerde
landen evenwichtiger te doen zijn. Zij
zijn ontevreden over de huidige bericht
geving: zij zou een vertekend beeld ge
ven en vooral zijn gericht op de nega
tieve aspecten van het leven in de ont
wikkelingslanden. De positieve gebeur
tenissen zouden worden veronacht
zaamd. zo hebben zij vorige week in de
Unesco laten weten.
VOORLOPIG
RAPPORT OVER
VLUCHT
MENTEN
DEN HAAG - Minister Van Agt (jus
titie) zal waarschijnlijk vanmiddag
een rapport met een begeleidende
brief aan de tweede kamer zenden
over het mislukken van de aanhou
ding van Pieter Menten. Het minis
terie van justitie heeft dit maan
dagmiddag meegedeeld.
Mr. J. F. Hartsuiker, procureur-
generaal bij het gerechtshof in Am
sterdam. heeft maandag een voorlo
pig rapport bij het ministerie afgele
verd. De minister zal vanmorgen met
Hartsuiker de inhoud van het rap
port bespreken. Minister-president
Den Uyl had de procureur-generaal
op 16 november opdracht gegeven
een rapport samen te stellen over de
mislukte aanhouding.
AVRO's Televizier-Magazine zal
vanavond de resultaten bekendma
ken van een onderzoek naar de pu-
hlieke opinie over minister Van Agt,
na de kamerzitting over de zaak-
Menten.
ROERMOND-De raadslieden van de van oorlogsmisdrijven verdachte Lamber- dat Hans Loyen lijdt aan een ernstige
tus 'Hans' Loyen (58) uit Horn werden maandagmiddag door de feiten in het gelijk arterïosclerose en aan toenemende toe-
gesteld. Bij de aanvang van het strafproces tegen de Duitse Limburger Loyen stand van desoriëntatie Volgens de
•pleitten zij tevergeefs voor schorsing van de vervolging op grond van de psychi- psychiaters lijdt Hans Loy>-n nu ook
sche toestand van de verdachte. Zij wezen daarbij op het voorschrift in het het ganzen-syndroom
wetboek van strafvordering dat de vervolging van een verdachte moet worden wustzijnsstoomïssen
gestaakt als de verdachte krankzinnig is geworden.
President mr. H te Strake van de bij- tegen de menselijkheid - de moord op
joden - is gepleegd niet meer goed kun
nen doorzien nadat hij. na die kamppe
riode, een ziekte heeft opgelopen en
door een arts met injecties op de been is
geholpen. „Had ik het wel allemaal goed.
kunnen doorzien dan had ik me destijds
in Heythuysen wel vrijwillig gemeld
zei hij.
zondere strafkamer van de Roermondse
rechtbank wees die eis van de hand.
„Voorshands is niets gebleken van die
toestand. Zo'n schorsing kan in iedere
stand van de vervolging alsnog bevolen
worden'liet hij na het beraad van de
rechtbank weten.
De verwarring en ontreddering was
Hans Loyen al van meet af aan te zien.
Wat slordig gekleed in een lichtgroene
broek, donkergroen, witgebiesd truitje
en in groen-bruin jasje werd hij maan
dagmorgen op sandalen de rechtbank
binnengeleid. Herhaaldelijk streek hij
tijdens de eerste fase van het proces
met de handen door de ogen. De meeste
vragen beantwoordde hij eerst met
hoofdschuddend ontkennen en schou
derophalend twijfelen om daarna met
woorden te bevestigen. Pas aan het
eind van de behandeling maandagmid
dag draaide hij zich een keer om naar de
mensen in de zaal en op de publieke tri
bune. Zijn handbewegingen waren
traag. Hij raakte geheel ontredderd bij
een nog niet eerder afgelegde verkla
ring. Dat betrof zijn eigen uitleg waarom
hij niet 'in orde is'. Volgens die eigen
verklaring heeft, hij alles wat er in het
jodenkamp Bobruisk aan vergrijpen
Bijna iedereen die
van doen heeft, ervaart de totale ver
warring van die man. De ondervragen
van de politie, het personeel van de ge
rat hem be-
geheugen-
stoomissen bezorgt, hoofdpijnen ver
oorzaakt en verwardheid en hallucina
ties met zich meebrengt. Dat is er de
ooizaak van dat de verdachte nu moge
lijk zinloze antwoorden geeft en hande
lingen verricht, menen de psychiaters.
De beide raadslieden kunnen geen 'ei
gen verklaring van een psychiater' op
tafel leggen omdat zij geen psychiater
daartoe bereid hebben gevonden. Voor
dat de rechtbank de eis van de raads-
met Hans Loven man °P punt in beraad nam zei offi
cier van justitie mr. M Bruigom daar
over nog:.Het ligt aan de structuur van
deze man dat er geen gesprek met hem
angenis in Maastricht, de bewaarders mogelijk is geworden. Een schorsing
die hem steeds naar Roermond bren
gen; de raadslieden en ook de famili
leden die hem bezoeken. ..De verv<
ging dient te worden geschorst omdat
de psychische toestand van deze man
van de vervolging zal eeuwig duren om
dat zo'n gesprek nooit mogelijk zal wor
den". Hij wees er ook op dat de waarne
mers in de psychiatrische observatie
kliniek van het ministerie van justitie
grote zorgen baart", pleitte verdediger Hans Loyen niet relevant verminderd
- - toerekeningsvatbaar'hebben genoemd.
Schouten uit Venlo nadat zijn
collega mr. M. van der Poel eerder al Terrell:
diep op de juridische vraagstukken
over de rechtsmacht van de rechtbank
was ingegaan. „De wet is er om deze
man de bescherming te bieden legen
elke vorm van willekeur", aldus mr.
Schouten.
Uit de psychiatrische rapportage van de
POK in Utrecht diepte de raadsman op
De massale terreur in de Reichskris-
talnacht op 9 en 10 november 1938 in
geheel Duitsland heeft zoveel invloed
gehad op Hans Loyen dat hij die erva
ring als 'een film heeft afgedraaid toen
hij als SS-bewaker toezicht hield en
gruweldaden bedreef in het werkkamp
Bobruisk in Wit-Rusland'. Dat heeft
Loyen bij het vooronderzoek dit jaar
verteld aan de rijksrechercheurs. Vlak
nadat hij dat maandagmiddag voor de
bijzondere strafkamer van de recht
bank te Roermond moeizaam en vrij
wel onhoorbaar beaamde moest de zit
ting worden beindigd. De snikkende
Loyen kon niet meer. President mr. H. .1.
te Strake stelde vast dat „tot dat mo
ment relevante dingen zijn gezegd". Hij
schorste de zitting na nog een vergeefse
poging om Loyen tot praten te krijgen.
Vanmorgen om tien uur wordt de
rechtszaak voortgezet.
Loven heeft bij het vooronderzoek ook
te kennen gegeven dat hij Russische
krijgsgevangenen niet zo behandeld zou
hebben als de joden die hij al van jongsaf
haatte. In het rapport dat in de Psychia
trische Observatie Kliniek in Utrecht is
gemaakt, wordt vermeld dat hieruit
blijkt 'hoe diep de fascistische opvat
ting is ingevreten. Hij heeft niets ver
werkt en ook niet kunnen verwerken'.
Tijdens een uitstapje met de voetbal
club moet Loyen na het nuttigen van tc
veel bier zich bij de SS in Düsseldorf
hebben gemeld.
j Jjantlijn
tVan onze parlementaire redactiei
AMERSFOORT - Minister Van Agt heeft maandagavond een scherpe uitval ge
daan naar de critici van zijn beleid inzake de kwestie-Menten. Van Agt noemde op
een CDA-bijeenkomst in Amersfoort de verontwaardiging over het ontvluchten
van Menten 'niet geheel zuiver'. Het lijkt meer op hoofdstuk een van de actie
„beschadiging lijsttrekker CDA", aldus Van Agt.
Van Agt verklaarde dat hij vorige week donderdag 'door een diep dal van ellende is
gegaan', maar, zei hij, „ik vraag daarvoor geen deernis". Hij betichtte zijn tegen
standers tijdens het kamerdebat ervan met het oog op de tv-uitzending hun num
mertje te hebben willen maken. Het werd daarom een chaotisch debat „door inter
rupties uiteengescheurd". aldus Van Agt.
Van Agt vond dat zijn positie als lijsttrekker van het CDA wel degelijk heeft
meegespeeld bij de kritiek op zijn beleid in de zaak-Menten. Het CDA is echter te
waardevol om het schade te laten toebrengen door een ontvluchte, waarschijn
lijke oorlogsmisdadiger óf een fout ergens in het justitiële apparaat.
Van Agt kondigde aan dat het eerste rapport van de Amsterdamse procureur-
generaal mr. Hartsuiker en de Nijmeegse oud-commissaris Berrick vanmiddag aan
de tweede kamer zal worden aangeboden. Over de inhoud liet Van Agt zich niet uit.
Wel herhaalde hij 'en dat zeg ik glashard') dat er in de zaak-Menten ernstige fouten
zijn gemaakt Ofwel de arrestatie had inderdaad plaats moeten vinden ofwel Men
ten had tot het tijdstip van zijn aanhouding afdoende bewaakt moeten worden, zo
zei Van Agt.
De bewindsman herhaalde dat hij niet was ingelicht over het tijdstip van de arresta
tie van Menten. „Hij zei daar echter niemand een verwijt van te willen maken,
want", aldus Van Agt, „als minister hoefde ik daar niet van op de hoogte te zijn. Het
is voor mij feitelijk onmogelijk om mij met elke strafzaak te bemoeien".
Volgens Van Agt is er bij het bepalen van de arrestatie op maandagmorgen geen
sprake geweest van uitstel, maar juist van het vervroegen van het tijdstip. Het
openbaar ministerie had liever later ingegrepen, om in de tussentijd meer be
wijsmateriaal te verzamelen, maar door de ophanden zijnde publikatie in het
weekblad 'Accent' moest het tijdstip noodgedwongen vervroegd worden, aldus
Van Agt.
LOYEN WIL IN
NEDERLAND
WORDEN
BERECHT
ROERMOND Hans Loyen heelt in
het vooronderzoek zelf te kennen
gegeven voorkeur te hebben voor
berechting in Nederland. „Hij wenst
niet elders in de wereld voor de beul
geworpen te worden", zei officier
van justitie mr. M. Bruigom van het
Roermondse parket daarover
maandag.
Hans Loyen heeft in de voorbije jaren
evenwel een paar keer het risico ge
lopen in Duitsland als verdachte van
oorlogsmisdrijven in de kraag te
worden gepakt. Onkundig van het
daar al sinds 6 juni 1973 tegen hem
gereed liggende arrestatiebevel is hij
sinds die dag een aantal keren naar
Duitsland gereisd. De meeste keren
met personeelsreisjes van de fabriek
in Herkenbosch waar hij werkte.
Voor zulke uitstapjes beschikte Hans
Loyen over een Nederlands paspoort.
In totaal heeft hij driemaal zo n Ne
derlands paspoort gekregen.
richting van persbureaus in de derde
wereld kan een goed ding zijn. De
nieuwsmedia zouden aldus kunnen be
schikken over een bredere nieuws
stroom uit die landen, terwijl deze
stroom bovendien van groot belang kan
zijn voor de niet-gebonden landen zelf.
Veel van wat zich daar afspeelt is im
mers onder één noemer te brengen en
kan een wederzijdse belangstelling op
roepen. Wat zich afspeelt in land A. is
mogelijk voor de inwoners van land B.
van grote waarde; wellicht maakt een
berichtgeving daar
over duidelijk hoe
het wel kan of hoe
het niet moet. Uit
wisseling van
nieuws tussen
niet-gebonden landen valt dan ook zon
der meer toe te juichen: men zou het een
vorm van 'regionale' bewustwording
kunnen noemen. In de westerse wereld
wordt deze ontwikkeling echter niet
met algehele instemming begroet. De
discussies binnen de Unesco hebben
namelijk de afgelopen weken aange
toond dat de regeringen van de nietr
gebonden landen niet van een 'vrije
nieuwsgaring' uitgaan. De nieuwsvoor
ziening zou naar hun mening onderge
schikt behoren te zijn aan de belangen
van eigen land en volk. zo hebben zij -
globaal aangegeven - tijdens de Unesco-
conferentie uiteengezet. Tegen deze
houding nu hebben de westerse afge
vaardigden duidelijk stelling genomen:
zij achtten dergelijke bindingen tussen
de doelstellingen van nationale overhe
den en nieuwsgaring onjuist en verwer
pelijk. En daarmee is aangegeven
waarom in het westen de ontwikkeling
naar eigen nationale persagentschap
pen in de derde wereld met reserve
wordt gadegeslagen. Twee vragen zijn
daarbij van belang: zullen deze persbu-
reau's onafhankelijk zijn en wat ver
staan zij onder 'nieuwswaarde'?
Bei
KALAND: „IK WIL
ME ER NIET DOOR
LATEN BINDEN"
MIDDELBURG - De commissie voor
economische zaken uit de Zeeuwse sta
ten kan vóór de vergadering van de be-
sturen der beide havenschappen de
agenda's voor de vergaderingen va»
deze gemeenschappelijke regelingen
behandelen. Gedeputeerde A. J. Kaland
1 deed die toezegging maandag in een
reactie op de aangekondigde motie
over deze zaak van PvdA-PPR, die hier
zal worden ingediend. De heer Kaland
wil zich - naar zijn eigen woorden -
'door deze discussies wel laten beïn-
vloeden, maar niet laten binden'.
Hij vond. dat dit staatsrechtelijk niet
mogelijk is en vond in die opvatting de
heren C. van Waterschoot (PPR) en W.
Don (PvdA) bij interrupties tegenover
zich. De heer Don betoogde, dat leden
uit de commissie economische zaken
over zeer belangrijke aangelegenheden
de staten bijeen kunnen roepen en dat
een statenbesüssing de vertegenwoor
diger van de provincie in de haven
schappen voor een opdracht stelt. Dat
bestreed de heer Kaland: het college
van g.s. wijst tot nu toe de haven
schapsvoorzitter aan. Dat college kan
die voorzitter opdrachten meegeven, de
staten kunnen dat niet. zo verzekerde
hij met nadruk.
Don: „Daar zou ik dan wel eens een noti
tie van een deskundige over willen heb
ben".
Commissaris der koningin dr. C. Boer-
tien liet daarop weten, dat die suggestie
in het college besproken zal worden.
De heer Kaland betoogde, dat de ha
venschappen de provincie juist be
voegdheden hebben gegeven, die men
anders niet zou hebben. Nu het frustre
rend blijkt te werken, dat de staten
commissie economische zaken pas ach
teraf de agenda's van de havenschap
pen kan bespreken, was de heer Kaland
bereid dit voor de havenschapsverga
deringen te doen.
Kaland' „Maar het havenschap kent
een adviescommissie uit het bedrijfsle
ven. Die functie kan de statencommis
sie niet vervullen. Als die adviezen sa
men met die van de gemeenten Vlissin-
gen en Borsele trouwens op één lijn zou
den moeten worden gebracht, zou de
besluitvaardigheid in de havenschap
pen trouwens volstrekt naar de knop
pen zijn. Ik wil de stukken in de staten
commissie toelichten en informatief be
handelen".
Wegzenden
En, op dc interruptie van J. Huijbrecht
(PvdA), dat zijn visie dan in het haven
schap kan afwijken van dat van de
commissie: „Dat is heel goed mogelijk.
Als dat niet zo zou zijn, zou u me niet
kunnen wegzenden. Het Havenschap
Vlissingen is een van de zwaarste pos
ten die er is. Als ik opdrachten van de
commissie moet meenemen, ben ik aan
handen en voeten gebonden in de ge
meenschappelijke regeling. Dan kan ik
geen verantwoording alleggen. alleen
opdrachten uitvoeren, en kunt u me
niet wegzenden. Ik wil luisteren naar
de opvattingen in de commissie eco
nomische zaken, maar om het hard te
zeggen: het interesseert me niks. Het
kan me beïnvloeden, maar dat hoeft
niet".
Zijn bereidheid om de statencommissie
vooraf bij de agenda's van de haven
schappen te betrekken, leidde ertoe dat
maandag in de PvdA en de PPR werd
overwogen, om de motie van die strek
king niet in te dienen. In de wandelgan
gen werd duidelijk, dat het CDA de
strekking van dit stuk wel accepteerde,
maar indiening van de motie na de toe
zeggingen van de heer Kaland als een
motie van wantrouwen zou beschou-
(Slot zie pagina 9 kolom 2)
'eide vragen hebben met elkaar te
maken. Wanneer een persbureau niet
onaihankelijk kan werken, moet het
namelijk een ander criterium aanleggen
bij het doorgeven van nieuws dan wan
neer het zich niets van de eigen overhe
den dient aan te trekken. Manipulaties
bijvoorbeeld binnen een regering - als
regel belangrijk nieuws opleverend -
moeten worden verzwegen indien cr een
te sterke binding bestaat tussen die re
gering en het bewuste persagentschap.
De regering zal namelijk zonder twijfel
de leiding van het agentschap laten we
ten dat het bewuste nieuws niet positief
voor het land zal zijn en derhalve maar
beter niet kan worden verspreid. Toe
gepast op een land als de Verenigde Sta
ten - om eens een vergelijking met een
westers land te maken - zou dat hebben
betekend dat 'Watergate' nooit de kran
ten zou hebben gehaald: Nixon zou ver
spreiding van dat nieuws zeker tot een
verboden on-Amerikaanse activiteit
hebben verklaard. De vraag of nieuws
'goed' dan wel slecht' voor een land is -
wie beoordeelt dat? - kan geen criterium
voor de nieuwswaarde opleveren. En
dat betekent dat persagentschappen
onafhankelijk moeten kunnen optreden
zonder dat hun 'nieuwsgaarders' het ri
sico lopen om van overheidswege op de
vingers te worden getikt of - erger nog -
in de gevangenis te worden gezet De
Unesco gaat nu de mogelijkheden van
een eigen nieuwsvoorziening voor en uit
de derde wereld bestuderen, zo is nu in
een motie vastgelegd. Deze studie zal er
echter onvermijdelijk van moeten uit
gaan dat de nieuwe persbureaus onaf
hankelijk behoren te zijn en dat hun
nieuws met behoeft te worden getoetst
aan wat een regering als 'positief of in
het belang van het land ervaart Ge
beurt dat niet, dan zullen deze agent
schappen hun doel voorbijschieten: de
media in de geïndustrialiseerde landen
zullen namelijk in dat geval de nieuws
voorziening van deze agentschappen
met argwaan en wantrouwen bekijken.
Met als gevolg dat dan het tegendeel
wordt bereikt van wat de niet-gebonden
landen zeggen met deze nieuwsvoorzie
ning na te streven: een beter begrip voor
hun problemen en moeilijkheden.
Syriè heeft besloten het mandaat van
de VN- troepen in Golan met ingang van
30 november voor zes maanden te ver
lengen, zo is officieel in Damascus mee
gedeeld.