PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT „ARRESTATIEBESLUIT IS AL OP 9 NOVEMBER GENOMEN" Zeevalking: justitie was autoriteit van indiscreet" Centrale landbouworganisaties willen ruilverkaveling rondom Wolphaartsdijk Politie zocht Menten in Trappistenklooster In het nauw gebrachte Van Agt bekent in kamer: MULDER VOOR VRIJLATING DRIE VAN BREDA' Knoop: „lek zit bij justitie Reuzentransport pagina L 219e jaargang no. 275 Vrijdag 19 november 1976 DEN HAAG - Minister Van Agt heeft het donderdag in de Kamer zwaar te verduren gehad bij het debat over de geruchtmakende vlucht van de van oorlogsmisdaden verdachte Menten. Van diverse kanten werd in de Kamer het aftreden van Van Agt geëist, maar een meerderheid bleek daar toch niet voor te voelen. Wel was men vrijwel algemeen van oordeel dat Van Agt en justitie in de zaak-Menten veel te laks zijn opgetreden en dat met name het niet-bewaken van Menten gedurende het afgelopen weekeinde een érnstige fout is geweest. Het debat had uiteindelijk tot resul taat, dat drie onderzoeken naar de zaak-Menten zullen worden ingesteld. Het eerste gaat over de rel atie tussen de Nederlandse justitie en Menten vanaf 1945 tot de zomer van dit jaar. Het tweede behandelt het nieuwe bewijs materiaal dat vooral vanuit Oost- Europa tegen Menten is verzameld. Het derde zal een overzicht geven van de in het debat zo bekritiseerde gebeurtenis sen van de afgelopen week. het woord. Hij contact Dierenarts I. C. Klok viert 25 jaar prak- eiland opbouw soepeler Een deel van de Temeuzense raad be pleit soepeler regelingen in het ont- werpplan Buitengebied. menten Minister Van Agt las donderdagmiddag in de tweede kamer een verklaring over de zaak Menten voor. hoger PAGINA 19 nodig Zaterdag wordt de Zeeuwse derby v de beker gespeeld: Meeuwen en Ai muiden hebben elkaar nodig. PAGINA 21 vlaggcschip optimistisch Ger Philipse is optimistisch: Tjobakan de eerste klas beslist weer oppakken. PAGINA 29 motief Winstverbetering is het voornaamste investeringsmotief van de ondernemer aldus een ABN-enquête. De toezegging van minister Van Agt tot noemde Van Agt echter onaanvaard- het instellen van de onderzoeken was baar. voorDreesids '70) aanleiding zijn motie Enkele dagen geleden is door premier dienaangaande in te trekken. Eerder Den Uyl als minister van justitie ad in te- had Van Agt deze motie onaanvaard- rim al opdracht gegeven een onderzoek baar genoemd, maar na enig overleg naar de gang van zaken van de afgelo- trok Van Agt wat bij. Het eindresultaat pen week in te stellen. „Als de kamer nu van dit derde onderzoek wordt binnen zou besluiten dat er daarnaast een twee weken verwacht De Kamer zal tweede commissie moet komen, twijfelt dan opnieuw een debat aan de zij daarmee aan de ernst van het onder- kwestie-Menten kunnen wijden, vooral zoek en dat beschouw ik als een motie als bekend wordt aan wie precies bij jus- van wantrouwen tegen mijn beleid", al- titie de gemaakte fouten te wijten zijn. dus Van Agt. Bovendien beloofde Van Agt dat „de Grote beroer,ns ontstond in de kamer ondenste sleen bove„ moet komen" om toen Van Agt met in staat bleek ant- te zoeken of Menten inderdaad tij oord te Beven op de vraag waarom de dens het afgelopen weekeinde een tip kamerleden aan, alleen aan een kleine kring ingewijden was bekend dat vrij dagochtend .was besloten om Menten maandagmorgen in zijn villa in Blari- cum te arresteren. Van Agt voerde ter verdediging van het late justitiële ingrijpen aan, dat er aan vankelijk nog onvoldoende aanwijzin gen waren om Menten daadwerkelijk te arresteren, Het risico was te grootdat de rechter hem kort daarna wegens onvol doende bewijs weer uit voorlopige hech tenis zou ontslaan. Dat moest ten koste van alles vermeden worden, omdat justitie de arrestatie van Menten tot afgelopen maandag heeft uitgesteld, terwijl de donderdag daarvoor al tot zijn aanhouding was besloten. Van Agt wilde aanvankelijk de beantwoording verschuiven naar het rapport dat over de zaak-Menten in de maak is, maar de kaïAer stond er uitdrukkelijk op, dat hij dit antwoord nog donderdagavond laat zou geven. Na een schorsing van drie kwartier deelde Van Agt de kamer mee dat er al vorige week dinsdag contact is geweest tussen het openbaar ministerie en het departement. Omdat in het weekbla Accent van deze week, dat afgelopen woensdag is verschenen, nieuw belas tend materiaal over Menten zou ver schijnen, werd toen besloten om de ar restatie kort voor de verschijning van Accent te laten plaatsvinden. Zo zou de justitie nog wat extra tijd hebben voor pogingen om meer bewijzen uit de Sowjet-Unie te krijgen en het materiaal uit Polen te vertalen. Waarom het huis van Menten gedurende het weekeinde niet is bewaakt, zie Van Agt niet te we ten. Er is in elk geval door het OM geen bewaking belast. De reden daarvoor moet in het rapport over de zaak- Menten boven water komen, aldus Van Agt. Van Agt deed de kamer de toezegging dat er een commissie van onderzoek komt, die het contact tussen Menten en de justitie vanaf 1945 aan een grondig onderzoek zal onderwerpen. De motie-Drees, waarin gevraagd wordt om een onafhankelijke commissie, die ook het vervolgingsbeleid ten aanzien van Menten zou moeten onderzoeken, heeft ontvangen - en zo ja van wie - dat zijn arrestatie op handen was. Minister Van Agt had in zijn antwoord laten blijken wel degelijk aan een tipge ver te denken. „Het kost ook mij grote moeite in een toeval te geloven. Een diepgaand onderzoek zal moeten uit wijzen hoe het een en ander in zijn werk is gegaan", aldus Van Agt. De tipgever zal dan hoogstwaarschijnlijk binnen het justitiële apparaat gezocht moeten worden, want, zo voerden verscheidene (Slot zie pagina 11 kolom 5) MET HONDEN EN PISTOLEN ZUNDERT (ANP)- Tientallen politiefunctionarissen, sommigen met honden, an deren met getrokken pistolen, hebben donderdag in het trappistenklooster in Zundert naar de voortvluchtige Menten gezocht. Anderhalf uur lang is zowel in de abdij Maria Toevlucht als in het gastenhuis van de trappisten gezoch t, zo vertelde één der religieuzen 's avonds. De politie in Breda verstrekt geen nadere inlichtingen. De actie, die de kloosterbevolking volledig verrastte, is volgens een in Breda uitgegeven communiqué gevoerd. „Op grond van verkregen, niet onbetrouwbare inlichtingen." Verder verwees de politie naar het ministerie van justitie in Den Haag. Een woordvoerder van het ministerie wilde slechts bevestigen dat de actie gevoerd is en dat Menten niet is aangetroffen. Verslaggever André Parijs van het weekblad Story meent met grote stelligheid Menten maandag jongstleden te hebben gezien in het klooster in Zundert. Hij heeft dit donderdagavond laat aan het ANP meegedeeld- Parijs vertelde dat hij maandag toevallig, voor een vraaggesprek, het Zundertse klooster heeft bezocht. Bij nadering van het klooster vielen hem twee opvallende grote auto's op, een Amerikaanse auto en - vermoedelijk - een Mercedes. Op het binnenplein van de abdij zag hij een oudere man wiens gezicht hem bekend voorkwam. Toen later de affaire-Men ten in het nieuws kwam, realiseerde hij zich dat hij Menten gezien moest hebben, aldus André Parijs. Bij het klooster verklaarde rond middernacht de portier desgevraagd per telefoon ,uit de grond van zijn hart niets van dit alles af te weten". Hij weigerde door te verbinden met iemand in het klooster die mogelijk meer over de hele kwestie zou runnen vertellen. DEN HA AG - Bewuste of onbewuste loslippigheid van één van de zes justitiële autoriteiten - onder wie minister Van Agt - die vorige week donderdag hebben besloten Menten te arresteren, zou de oorzaak van Mentens tijdige ontsnapping kunnen zijn. Volgens staatssecretaris Zeevalking heeft een van deze zes „tot driemaal toe een indiscretie begaan". Bij die besluitvorming waren in elk geval behalve minister Van Agt, procureur-generaal Hartsuiker en officier van justitie Messchaert aanwezig. Minister Van Agt sprak donderdaga vond het onaanvaardbaar uit over de motie van de heer Drees. Tijdens de debatten donderdagavond in de Tweede Kamer heeft minister Van Agt daarentegen nadrukkelijk ver klaard niet bij de besluitvorming aan wezig te zijn geweest. Voorts heeft secretaris-generaal Mulder vanhet departement van justitie gezegd „persoonlijk voor vrijlating van de Drie van Breda" te zijn. „Ik wil u daarover niet voor de gek houden", aldus Mulder in het gesprek dat hij en de staatssecre taris woensdag op justitie hebben ge voerd met zes verpleegden van het Cen trum '40-'45 uit Oegstgeest. Op Zeevalkings mededeling omtrent mogelijke loslippigheid van een van de zes justitiële autoriteiten - een uit spraak die door Mulder werd bestreden omdat Zeevalking netzo min als Mulder daar zelfbij geweest was - werd Mulder door een van de Oegstgeesters gevraagd te bevestigen dat minister Van Agt hier boven verdenking stond. „Mulder kon en wilde hier geen recht streeks antwoord op geven - hij ontweek het", aldus een van de Oegstgeesters. „Hij verklaarde slechts dat de minister de volgende dag naai' Roemenië was vertrokken en gaf hetzelfde ontwij- kende antwoord toen de vraag opnieuw werd gesteld". Op vragen of Van Agt. niet een onevenwichtig man was, had Mulder toegegeven djit de minister na een zwaar debat in de Tweede Kamer ..inderdaad geheel in elkaar zakt". Consternatie Met name Mulders uitlating inzake de Drie van Breda heeft onder de zes ver pleegden grote consternatie veroor zaakt, aldus een van het zestal, een con sternatie die nog werd vergroot door Mulders verweer tegen het protest dat daarop volgde. Een van de verpleegden had Mulder gevraagd: „Ziet u mij goed? Als u mij in de ogen kijkt ziet u 150 mensen - ik ben van 150 familiele den de enige die de Duitse bezetting heeft overleefd. Zou u herhalen wat u straks zei als u hetzelfde was overko- Mulder gaf hierop als reactie: ..Ik heb de loyaliteitsverklaring getekend en ik weet. dus ook wat oorlog is. Ik heb een bevriend echtpaar, waarvan de vrouw als een van de weinigen uit Auschwitz is teruggekeerd. Zij en de man met wie ze later is getrouwd zijn het over vrijlating van de drie ook nooit eens kunnen wor den". Volgens één van de zes hadden de mees ten het van Mulder,een meer dan schof terige streek" gevonden om in dit ge sprek over Menten, de Drie van Breda ter sprake te brengen. Staatssecretaris Zeevalking had zich sterk tegen vrijla ting van de drie uitgesproken. „Hij heeft zich in heel het gesprek zeer correct ge dragen". Zeevalking had inzake Menten gezegd dat Van Agt wel degelijk bij de bespre kingen over Mentens aanhouding aan wezig was geweest, en ook bij de be sluitvorming hem te arresteren. Half augustus, aldus Zeevalkings verklaring tegenover de zes uit Oegstgeest. had Van Agt de staatssecretaris gezegd dat het Openbaar Ministerie in deze zaak „zeer omzichtig" te werk moest gaan „om niet zoals mijn voorganger Van Maarsseveen in deze zaak betrokken te raken". Lek Ook volgens hoofdredacteur Hans Knoop van het weekblad Accent, de animator achter het Menten-dossier, is het vrijwel zeker dat het „lek", dat Men ten heeft gewaarschuwd voor de op handen zijnde arrestatie, zit op justitie, het Openbaar Ministerie of de irijkslpo- litie. Dat het verhaal Menten ter ore is gekomen via de redactie of de drukkerij van Accent is volgens Knoop uitgeslo- Knoop denkt dat Menten telefonisch gewaarschuwd is, zo zei hij in een eerste reactie tijdens het debat in de Tweede Kamer. Volgens hem zou het van de tip gever uiterst onverstandig zijn geweest om bij de villa in Blaricum aan te bellen. Een tip per brief is uitgesloten omdat de details van de arrestatie pas in het wee keinde zijn vastgesteld. Een zeer kleine kring - volgens Knoop voornamelijk te zoeken in de kringen van justitie - kent het geheime telefoonnummer van Men ten, dat hij pas een maand had. Menten had dit nummer aangevraagd om af te zijn van alle telefonische bedreigingen. De recherche heeft het afgelopen half jaar volgens Knoop herhaaldelijk toe stemming gevraagd om de telefoon van Menten te mogen aftappen. Hiervoor werd echter, tot de laatste dag toe, steeds geen toestemming verleend. Vol gens Knoop is justitie tot de arrestatie plannen overgegaan nadat Knoop de politie overduidelijk had laten weten Dat hij uiterlijk twee weken zijn belas tende verhaal wilde achterhouden. Dit laatste had hij willen doen om de loop van het onderzoek niet te storen. Over de verklaring- van minister Van Agt zei Knoop dat er aperte onwaarhe den in zaten. Dat dc minister vorige week donderdagavond niet bij het rerleg op zijn departement zou zijn ten. Knoop heeft zijn verhaal, waarinde geweest waarin tot de arrestatie voor Menten belastende gegevens Menten werd besloten, is volgens staan, vorige week donderdagavond op Knoop een leugen. „Ik ben ervan over- de redactie afgeleverd. Maandagavond tuigd dat hij er lijfelijk bij was", zei stond zijn artikel op papier. Knoop. GEBIED VAN 3000 HECTARE MET 15 POLDERS AANVRAAG IS BIJ GS GOES - De drie centrale landbouwor ganisaties in Zeeland - CBTB, NCB en ZLM- hebben bij gedeputeerde staten een aanvraag ingediend voor een ruil verkaveling rond Wolphaartsdijk. Het gaat om een gebied met een opper vlakte van ongeveer 11000 hectare, waarin vijftien polders liggen. De aan vraag is momenteel in voorstudie bij de centrale cultuurtechnische commissie (CCC). Het is de boedoeling deze voor studie nog dit jaar af te ronden, te neinde de ruilverkaveling op het vol gordeschema voor 1978 te krijgen. De drie landbouworganisaties hebben liet verzoek voor de ruilverkaveling uitvoerig doorgesproken met hun le den in het betrokken gebied.Daarbij zijn onder meer de gunstige ervaringen mirt de ruil verna veling Noora- Beveland aan de orde gekomen. De aanvraag zal behandeld worden vol gens de pas gewijzigde ruilverkave- lingswet van 1954: een aanvraag aan gdeputeerde staten: dat college vraagt advies aan de CCC en informeert be langhebbende instanties (in dit geval het waterschap de Brede Watering en de gemeente Goes), waarna een beslis sing op de aanvrage genomen wordt. Dan pas volgt het opstellen van het ruilverkavelingsplan. De grens van het betrokken ruilverka- velingsgebied loopt globaal vanaf de Wilhelminapolder (die buiten het plan valt), de weg Goes-Wolphaartsdijk, langs de Perponcherpolder en Schen- gepolder tot aan het recreatiegebied de Piet bij Lewedorp. De noordelijke grens wordt gevormd door het Veerse Meer. De polders die in het betrokken gebied liggen zijn: Zuid-vliét, Oosterland, Oost-Nieuwland, Heeren, Zuiderland, Oud-Sabbinge, Fredericus, Westerland, Egbert-Petrus, Westkerke. Nieuw- Sabbinge, Broeder-en zuster, Schenge, Oostpolder en Perponcher. Volgens de heer J, B. Meijer, technisch hoofdambtenaar van de cultuur technische dienst in Goes, wordt de ruilverkaveling noodzakelijk geacht om knelpunten in het afwateringssysteem weg te nemen en het gebruik van de grond te hergroeperen. „Ik dacht niet dat het een moeilijk gebied is. Het we genpatroon is vrij regelmatig, al zijn de wegen zelf hard aan verbetering toe. Voor de afwatering van de kern Wolp haartsdijk is door het waterschap al ge deeltelijk een afwateringsplan uitge voerd. maar voor de rest is er geen plan. Knelpunten zijn de vrij lange toevoor- lijnen met een langzame afwatering en er komt ook water van elders het gebied binnen", aldus de heer Meijer. Hij be nadrukt dat 't Schengegebied' wel spe ciaal bekeken zal moeten worden. „Hie dat moet gebeuren is nog niet bekend, maar je kunt natuurlijk niet zeggen: we gaan de Schenge kanaliseren", stelt de heer Meijer. De hoofdambtenaar van de cultuur technische dienst wijsterop dathet doel van de ruilverkaveling niet is het ver groten van de verschillende bedrijven. „Het zijn in veel gevallen al vrij grote bedrijven. Alleen romdom Wolphaarts dijk en Oud-Sabbinge zijn de kavels wat kleiner. De bedoeling is echt een struc turele verbetering van de bedrijven ter plekke te verkrijgen", vertelt de heer Meijer. Het grondgebruik in het gebied waarvoor de aanvraag is ingediend, is hoofdzakelijk akkerbouw, met kleine hoeveelheden grasland aan de boorden van de Schenge. Rondom de Piet is een recreatiegebied ingericht; de heer Meijer gaat ervan uit dat dit recreatie gebied in het kader van de ruMerkave- ling niet aangetast zal worden. De heer Meijer onderstreept dat een ruilverkaveling de enige mogelijkheid is om in het gebied verbeteringen aan te brengen. „Vrijwillige kavelruil lukt beslist niet. Daar hebben we in Zeeland al de nodige ongunstige ervaringen mee opgedaan", betoogt de technisch hoofdambtenaar. De voorgenomen ruilverkaveling beschouwt hij als een 'middelgrote' verkaveling. Als de plannen voor Wolphaartsdijk doorgang vinden, dan zal uiteindelijk ongeveer de helft van Zuid-Beveland ruil- op herverkavela zijn. In uitvoering zijn momenteel de ruilverkavelingen De Poel-Heinkenszand en Kapelle- Wemeldinge. Het gebied rond Kruin- igen is al vele jaren geleden verkaveld, terwijl rondom Waarde en in de Zak van Zuid-Beveland herverkavelingen uitge voerd rijn. Op Noord-Beveland is de ruil verkaveling pas achter de rug; men is bezig met de afwikkeling. De martelgang van Yan Agt vTisteren deed de vergade- ring van de tweede kamer kiS<gn denken aan 'n ouderwetse ro- pBKjSj mantitel. 'De martelgang van kromme Lindert': in dit geval ging het om de martelgang van Dries van Agt of zelfs om de afgang van deze minister. Het was een trieste vertoning. Een bewindsman die zichzelf tegenover de kamer de kwalificatie 'hulpeloos' geeft, die tijdens het hoogte punt van het debat niet in staat blijkt een essentiële Informatie te verschaffen en hakkelend erkend het niet te weten. Een minister die verstrikt blijkt te zijn in verantwoordelijkheden op diverse niveaus en zich tegelijkertijd onvol doende bewust toont van zijn primaire verantwoordelijkheid, namelijk die je gens de kamer. Er is in een dergelijke situatie eigenlijk maar één oplossing; de bewindsman treedt af. Hij doet dat niet omdat de politieke verhoudingen dat op het huidige moment niet toelaten. Van Agt is immers de lijsttrekker van het CDA en kan zijn gericht als zodanig niet zo definitief verliezen dat het CDA een andere figuur op de eerste plaats zou moeten zetten. Aan zulk een feitelijke afgang zou de PvdA om slechts één par tij te noemen - niet of nauwelijks kunnen meewerken omdat daardoor de verhou dingen zo verstoord zouden raken dat een nieuwe coalitie PvdA-CDA niet meer tot de mogelijkheden zou behoren. Voor die uiterste consequentie schrok de kamer vannacht terug. Dat neemt overigens niet weg dat het aanzien van Van Agt ernstig is beschadigd: hij gaat de verkiezingen in met de kwalijke re putatie van een minister die een oor logsmisdadiger liet ontsnappen. Ver moedelijk zal hij nu wel helemaal geen lust meer hebben om het beleid van het kabinetrDen Uyl tot inzet van de verkie zingen te maken: tot zijn aandeel in dat beleid behoort ook het gekwakkel dat- gisteren zo onbarmhartig aan de dag trad. Dei /eministerzatgis- terenmetaUerleiver- I fvmuÜM. I antwoordelijkheden J te jongleren. Zo had hij het over de verantwoordelijkheid voor het doen en laten van zijn ambte lijke staf: die zou een andere zijn dan die voor het openbaar ministerie. Op een ander moment verschuilde hij zich ach ter opvattingen van het ministerie van buitenlandse zaken, waar het een pas poortregeling betrof En dat alles beïn vloedde het primaire punt: de verhou ding van de minister tegenover de ka mer. Van Agt gaat er kennelijk van uit dat hij kan volstaan met het geven van algemene beleidslijnen aan rijn staf en aan het openbaar ministerie. In dit ge val had hij volstaan met de mededeling aan het o.m. er akkoord mee te gaan dat Menten zou worden gearresteerd. En daarmee was voor hem duidelijk de kous af De uitwerking van de affaire werd overgelaten aan de top van het ministerie, de hoofdambtenaren. Die ambtenaren op hun beurt toonden zich binnen hun rijk alleenheersers: zij vroe gen het openbaar ministerie weliswaar garanties dat Menten niet kon ontsnap pen. maar lichtten hun minister niet in, noch over de dag van de arrestatie, noch over de bewaking. Vervolgens handelde het o.m. in Amsterdam geheel zelfstan dig, het maakte ook geheel zelfstandig reeksen fouten: de bewaking werd zo slordig geregeld dat Menten kon ont snappen en bovendien ontwikkelde het allerlei overwegingen om de arrestatie pas op maandag te verrichten, terwijl het besluit daartoe al veel eerder was genomen. Wat deed nu Van Agt in de kamer gisteren? Hij poogde de kamer voortdurend die verschillende beslis singsniveaus uit te leggen met als klap stuk een uiteenzetting over zijn eigen verantwoordelijkheid. Die meende hij juist te hebben uitgeoefend. We geloven dat hier sprake was van een ernstige miskenning van datgene wat onder mi nisteriële verantwoordelijkheid moet worden verstaan. X wee kamerleden met name hebben die miskenning duidelijk aangegeven, de PvdA-er Kosto en mevrouw Kap- peyne van de Qopello van de WD. Te recht wees Kosto er op dat de politieke verantwoordelijkheid van de minister in deze zaak al maanden geleden was aan gescherpt door vragen van kamerleden: Van Agt wist dat de kamer bijzondere aandacht had voor de affaire-Menten en dat had voor hem een reden moeten zijn om in deze zaak met de grootst moge lijke zorgvuldigheid op te treden. Uit het debat bleek echter dat de bewindsman in feite nonchalant was geweest: hij had slechts passief gereageerd op een vraag van het openbaar ministerie (een akkoord-verklaring met een eventuele arrestatie) en verder de zaak overgela ten aan de departementale top. Met recht en reden betoogde mevrouw Kap- peyne dat er voor de kamer dergelijke gescheiden verantwoordelijkheden niet bestaan: het parlement kent alleen de minister en hij uitsluitend is verant woordelijk voor wat er hier is gebeurd. Van Agt had actiever moeten zijn en rich van moment tot moment moeten laten voorlichten. Dat gebeurt ook bij opvallende gebeurtenissen als gijzelin gen: er wordt dan zelfs een crisiscen trum ingericht. Er was hier bij wijze van spreken alle aanleiding geweest voor de minister om een eigen 'departementaal crisiscentrum' onder rijn leiding in te richten. Hij kon weten hoe zijn 'bewa kers' - de kamerleden - over deze zaak dachten en hij kon ook weten dat de kamer zwaar aan deze affaire tilde. Des- ondanks liet de bewindsman vrijwel al les over aan ambtenaren. En dat nu is (Slot zie pagina11 kolom 7)

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1976 | | pagina 1