Engelsen: een apart soort volk Engeland: gebrek aan inzet,dynamische aanpak Engeland is moeizaam aan het 'vereuropeaniseren Engeland ontdekte geen koloniën meer te hebben.. DE CHARME VERGOEDT VEEL Engeland op weg naar onbekende toekomst '76 ZATERDAG 13 NOVEMBER 1976 Engeland, is Engeland niet meer. Sinds de na de tweede wereldoorlog op gang ge komen afbrokkeling van het immense koloniale rijk, „waar de zon nooit onder ging," is Engeland aan het veranderen. Langzaam wel iswaar, maar onmisken baar. De toetreding tot de Europese Economische Gemeenschap betekent een versnelling van het proces, dat de Britse samenleving een ander 'uiterlijk' zal ge ven. De afgelopen maanden stond Engeland weer eens in het middelpunt van de be langstelling als gevolg van de enorme waardevermin dering van het Pond Ster ling. Vakantiegangers, die deze zomer hun ponden nog voor rond de 5 kochten, konden de afgelopen zoeken bij de banken ponden kopen voor een tegenwaarde van in het gunstigste geval 4,15 maar gezniddeld zo'zz 4,25. Gevolg: Engeland is de af gelopen zoeken bijzonder in trek. Grote scharen Duit sersFransen, Belgen en niet te vergeten Nederlan ders zijn ziaar het relatief goedkope Engelazid ge gaan. Veelal om er inkopen te doen, maar in evenzovele gevallen ook gezooon om er een aantal dagen vakantie door te brengen in met name Londen. Onze Londense correspon dent Henk Leffelaar be schrijft op deze pagina in een drietal artikelen Enge land van 'binnenuit'. Verder op deze pagina een aantal in een artikel gebzindelde impressies van PZC- redacteuren, die zozoel van de zomer als deze herfst En geland bezochten. (Van onze redacteuren! VLISSINGEN- Een Engelsman blijft voor een bewoner van het Europese vasteland een wat buitenissig per soon. Weliswaar is hel 'image' van de Engelsman met bolhoed en wandel stok al lang vervaagd, maar dat neemt niet weg, dat deze eilandbewo ners een apart soort volk zijn. Dat al thans is de ervaring van bijkans ie dere buitenlander. Op het vaste land valt enerzijds een zekere bewondering te beluisteren voor flegmatieke houding van de En gelsman ten opzichte van alles wat zich om hem heen voltrekt, anderzijds wordt de laatste jaren nogal eens mis prijzend gewezen op de verouderde Engelse industrie, die de concurren tieslag met de nijvere vastelanders verloren lijkt te hebben. De Engelsman wordt vaak verweten weinig werklustig te zijn. Dat verwijt is natuurlijk niet algemeen geldend. Al valt het wel op. dat er nog altijd baan tjes zijn. die bij ons al lang tot het ver leden behoren. Op het eerste het beste station zie je - zoals vroeger bij ons - érn of meermannen of vrouwen slaan. die bij de toegang tot de perrons de kaartjes knippen van de reizigers, die op het punt van vertrek staan. Ook innen zij de "tickets' van degenen, die de trein zojuist hebben verlaten. In de trein loopt er dan ook nog een conduc teur rond. die de kaartjes nauwgezet controleert. Een vorm van werkver schaffing ben je al gauw geneigd te denken. Toch zijn er vele Britten, die hard ploe teren voor hun eigen boterham. Velen hebben een tweede baantje om de eindjes aan elkaar te knopen. Voor beelden zijn een directrice van een zie kenhuis, in Lancashire, die 's avonds achter het fornuis in een wegcafé staat, de verpleegster, die op 68-jarige leef tijd nog haar zware werk verricht, de pensionhoudster, die in het seizoen, ondanks het runnen van haar eigen, huisgezin, nog dagelijks een aanlal uren buitenshuis werkt. In tal van sec toren. o.m. de gezondheidszorg en het onderwijs, zijn de beloningen niet zo hoog. Fenomeen Engeland kent een hoog percentage gehuwde werkende vrouwen. Veel ge zinnen kunnen nog redelijk rondko men doordat zowel de man als de vrouw verdienen. Toch is het beeld van de Engelsman die er zijn gemak van neemt niet onjuist. Overal in liet land wordt men met dit fenomeen ge confronteerd In drukke toeristen plaatsen krijg je de raad om voor half vier naar de slager te rennen als je nog een stukje vlees wilt hebben. De sla gers sluiten tegen half vijf. maar ma ken er een gewoonte van om half vier de zaak te gaan opruimen. In een bad plaats in Cornwall werden we om hall vijf 's middags door de eigenaar met zachte drang naar de deur .geloodst. De man wilde persé de zaak sluiten en het kon hem niets schelen dat er nog tientallen mensen hun inkopen hepen te doen. De boodschappen konden we lal en liggen. Veel winkels gaan pas tegen tien uuii open en sommigen blijven om onverklaarbare redenen hele dagen dicht. Toch doen veel Britse winkeliers goede zaken, vooral de grote, dank zij de stroom kooplustige buitenlanders. Bij Burberry, een Londense kleding LONDEN - Wie als toerist met zijn liardc continentale valuta Engeland bezoekt zal weinig merken van de economische crisis die het land in een worggreep houdt. De winkeletalages bieden een ruime keus uit degelijke artikelen. De schouwburgen in Wes- tend zitten iedere avond vol. In de pubs is het een gedrang van jewelste. Voor zelfs de duurdere restaurants is er een wachtlijst. Wie zijn ogen en oren echter de kost geeft, ontdekt dat deze bedrijvigheid niets met de alledaagse werkelijkheid van Engeland te maken heeft. Om te beginnen zijn de meeste van die ko pers. drinkers, eters en theatergangers geen Engelsen maar buitenlanders (gedurende het allerheiligen- weekeinde kwamen er zo'n 60.000 naar Londen). Een tweede essentieel puntis dat Londen Engeland niet is. Wat er zich op het ogenblik in Enge land afspeelt is het langzaam, monu mentaal proces dat de Britse samen leving onherkenbaar zal veranderen Wat er aan de hand is. is dat Engeland aan het ..vereuropeaniseren" is. Het is een noodzakelijk gevolg van Enge- lands verlate toetreding tot de EEG. en van het opgeven van de leidersposi tie die het Britse imperium traditio neel heeft bekleed. Het is een proces waartegen de En- En juist daarin schuilt een deel van de problemen waarmee de Britse rege ring te kampen heeft. Terwijl de maat schappijen van de continentale Wes- teuropese landen zich sinds de Tweede Wereldoorlog geleidelijk hebben ver nieuwd en hun economieën zich aan pasten aan een gemeenschappelijk re- geerbeleid, moet Engeland deze stap pen nog nemen. De Efigelsman heeft het nog steeds bij voorkeur over ..het Verenigd Konink rijk en de EEG alsof Engeland en de EEG ongelijke grootheden zijn. Hij be ziet de creatie van een Europees par lement met wantrouwen. In Engeland geldt nog steeds ..Fly the Flag" en Buy British" ivlieg met Britse lucht vaartmaatschappijen en koop Britse produkterit. Verwarring De huidige crisis heeftin alle lagen van de Britse samenleving verwarring ge sticht. De rijken zijn onzeker over het behouden van hun fortuinen, de ar men weten niet hoe zij de gerafelde eindjes nog aan elkaar kunnen kno pen, fabrieksdirecteuren weten niet wat zij met de inspraakpolitiek van de vakbonden aan moeten, premier Cal- laghan heeft de grootste moeite zijn zaak tlie is gespecialiseerd in dure re genkleding, zagen wij hoe tien Japan ners elk twee regenjassen aanschaf ten an bijna vierhonderd gulden per Stuk. De verkoper incasseerde binnen hel half uur ruim zevenduizend gul den. Behalve de Japanners waren er Italianen, enkele Fransen en een Duitse familie in de zaak. De enige Engelsen in de winkel waren de ver kopers. Reizen in Engeland is niet altijd een onverdeeld genoegen. Een grote bron van vermaak voorde buitenlandèr is bijvoorbeeld de wegenbouw, een op het oog zeer primitieve bedrijfstak. Overal op de doorgaans smalle wegen komt men mannen tegen die met be hulp van een schep en een pot teer ga ten in het wegddek vullen. Is het kar wei wat omvangrijker en het gat te groot voor één man en één pot teer. dan worden wel vier arbeidskrachten ingeschakeld: twee om het gat te vul len en twee om het verkeer te regelen. Dat laatste doen zij door beurtelings een bord om te draaien met op de ene zijde het opschrift 'go' en op de andere kant de tekst 'stop' Zo'n ontmoeting deze zomer in noord-Devon zullen we niet vergeten. In een nauwe binnensladstraat. dicht bij een hoek. werden we tol. stoppen gedwongen door een rood bord met het woord 'stop'. Het karwei voltrok zich juist om de hoek. zodat we er geen zicht op hadden. Na een kwartier ge duldig wachten en terwijl achter ons de file groeide, besloten we maar eens een kijkje te nemen om hel hoekje. In derdaad daar lag een gat. maar toch tol onze verbazing was het leeg op een enkele schop na. Bovendien stond aan de andere kant van het gat ook een bord met stopteken en daarachter eveneens een aanzwellende file Op dat moment voegde zich een politie auto in de rij en direct daarna renden drie mannen de 'pub' uit tegenover het- gat.. Een van hen pakte de schop en de andere twee namen het stopbord ter hand. Geen wonder dat de aanleg van we gen in Engeland jaren in beslag kan nemen. Enkele weken geleden, toen wij op een zondag van Londen naar Dover reden via de drukke A 20. zagen we op een wegproject e man in een buldozer onmetelijke ho pen zand verplaatsen. Hij werkte daar moederziel alleen. Maar ja, dat was ook op een zondag. Trouwens 's zondags met de trein rei zen in Engeland geeft ook problemen. Op de wat kleinere lijnen lij kt het er op alsof men alleen maar de zondag heeft om herstelwerkzaamheden uit te voe ren Op de toch veel gebruikte trein- route Sheernesse-Londen presteerden de Engelsen het één dezer zondagen onderhoudswerkzaamheden aan het spoor uit te voeren. Waar en hoe blijft altijd een wat duistere zaak. De reizi ger wordt er 'plotseling mee geconfron teerd. dat de trein niet verder rijdt. Bussen zijn dan wel beschikbaar. Maar als je dit twee keer op één en dezelfde dag overkomt op twee geheel verschillende routes, begin je toch te twijfelen aan de efficiency van de spoorwegmensen Je benlechter al gauw bereid deze 'on gemakken' op de koop toe te nemen, want de charme, die dit land voor ve- den heeft, vergoedt veel,zo niet alles. Het warenhuis Harrods linkerpartijvleugel in bedwang te houden, huisvrouwen komen van de- ene week op de andere tot de ontdek king dat de kapper twee gulden en het vlees twintig cent duurder is gewoi- den. het onderwijssysteem ligt op de helling. .Ik zie het niet meer zitten", zei een ambtenaar van \ret ministerie van bui tenlandse zaken in een voor Engelsen ongebruikelijk openhartig gesprek met een buitenlandse journalist. .Het leven in Londen wordt hoe langer hoe valer. Je hebt het gevoel dat voor wat je ook werkt, het er niet veel toe doet". Inderdaad, gesprekken over geld. voordien een teken van ..slechte" op voeding, zijn in Engeland cocktail praat geworden. Een echtpaar maakt zich zorgen om dat de verzekeringspremie van hun auto na een claim verdubbeld is. Ze denken erover de auto te verkopen. Anderen vertellen dat ze kamers in hun voor Londen grote huizen moeten verhuren omdat ze anders de hoge privé-schoolgelden voor hun kinderen niet meer op kunnen brengen. Drieën vijftig kastelen en landhuizen hebben hun deuren geopend voor toeristen tegen de soms forse prijs van zes gul den per persoon (en inden daarmee overigens een totaal van ruim 30 mil joen gulden). Kleine zelfstandige zakenlieden kun nen niet meer op Legen de sterk geste gen rentes op bankleningen en het percentage dat bankroet gaat is hoog. In 1975 zijn bijvoorbeeld 360 drogiste rijen en apotheken over de kop ge gaan. In Londen, waar de huren en prijzen voor kantoorgebouwen feno menaal zijn gestegen, zijn zakenlieden die op de een of andere manier het hoofd boven water moeten houden nadat hun huren verzesvoudigden Londen is nog steeds de stad van kleine winkeltjes waar de klant ge holpen wordt door de eigenaar zelf. Maar de ontwikkeling die in Amerika en in iets mindere mate in Westeuro- pese landen geleid heeft tot de regel ..groter worden, uitbreiden, of er on derdoor gaan" zal ook niet lang meer door Engeland geweerd kunnen wor den. Er zullen, hoe betreurenswaar dig ook. meer supermarkten komen, meer winkelcentra, grotere woon wijken. Dat is een van de onderdelen van het aanpassingsproces waar de Britten zich nog doorheen moeten worstelen. Een Britse journaliste (zelf alles be halve arm) heeft voor de verpaupe rende Engelsen de term „nouveau poor" (nieuwe armen) bedacht. Een van de talrijke rubriekenschrijvers in de Londense pers heeft voorgesteld Engeland tot een ontwikkelingsland te verklaren zodat het automatisch op de steun van het rijkere buitenland zou kunnen rekenen. In deze wrange zelfspot klinkt echter minder humor door dan berusting. Het is die berus ting die een van de factoren is in de huidige Britse malaise. De crisis heeft namelijk evenveel te maken met de handelsbalans als met de Britse afkeer van ieder vertoon van werken. Zoals mensen in India centi meters lange nagels laten groeien om te laten zien dat zij geen handenarbeid verrichten en tot een bevoorrechte kaste behoren, heeft de Engelsman zijn cultuur van „leisure" (gemak) op gebouwd. Dat geldt voor rentenierende aris tocraten, zakenlieden, winkeliers en arbeiders. Ietsmagdanwelwerkzijnals heter maar nietop lijkt. De aristocraat behoeft „leisure" op zijn landgoed met fazantenjachten, thee en whiskey op het meteennagelschaartje bijgeknipte gazon, en laat zijn rentmeester de toe risten door het kasteel leiden. Zakenlieden zitten op een uur van de dag in hun clubs als continentale ma nagers achter hun bureaus zitten. De Brit-se arbeiders nemen hun gemak ervan met lange lunchpauzes wanneer zij zich voornamelijk met bier voeden waarna hun toch al beperkte ar- beidsdrift sterk gereduceerd wordt, In winkels en kantoren zijn het de be ruchte theepauzes die tot drie kwar tier kunnen uitlopen. „Wat. er in Engeland mis is", zei Mar- tell (de leider van hef, Franse bedrijf dat de gelijknamige cognac produ ceert) in een vraaggesprek met een Britse journalist, „is dat er niet hard genoeg gewerkt wordt". A bsenteisme Het absenteïsme in de Britse staalin dustrie levert een dagelijks verlies op van bijna 10 miljoen gulden. Het Lon dense openbare transport omvat meer dan 2000 stadsbussen, maar daarvan staan er 450 in de garage omdat er geen onderdelen zijn om ze te repareren. Winkels bieden ijskasten aan. maar die kunnen pas over twee of drie maanden afgeleverd worden. De Britse Leyland-autofa brieken stuurden een delegatie naar het conti nent om ui t te vinden hoe het daar lukt een winstgevende auto te bouwen en het arbeidsproces gaande te houden. Voor het installeren van een bewerke lijk telefoonsysteem stuurt de Lon dense telefoonmaatschappij een man op het karwei af. die na een halve dag werken verdwijnt en drie dagen later terugkomt om te vertellen dat hij een andere klus heeft die hem voorlopig nog wel evën zal bezighouden. Een advocaten-echtpaar vertelt hoe in hun kantoorgebouw het telefoonsy steem waarop 250 anderen waren aan gesloten. onklaar raakte en niet op korte termijn gerepareerd kon wor den. Wanneer klanten van buitenaf opbelden hoorden zij de telefoon wel overgaan, maar er werd uiteraard niet opgenomen zodat zij' zich vaak tot an dere advocaten wendden. De tele foondienst gevraagd om een antwoord apparaat in te schakelen, berichtte dat zij niet over zo'n apparaat be schikte en dat ze bovendien niet wis ten hoe het geïnstalleerd zou moeten worden. Met veel moeite kreeg men ten slotte gedaan dat er bij het bellen van de gestoorde nummers een stoor- toon werd gehoord. De installatie werd drie maanden later gerepareerd. Op grote banken en kantoren worden papieren nog met spelden aan elkaar gehecht, in plaats van met paperclips of nietjes. Wie het niet gelooft moet in Londen naar een winkel voor kantoor behoeften gaan en ziet dan dat daar inderdaad doosjes met spelden wor den verkocht. Afspraken met loodgie ters of welke vakarbeiders dan ook. komen alleen tot stand via schrifte lijke offertes en schriftelijke bevesti gingen ervan, als of het om staatscon- tracten gaat. Gas kan alleen worden aangesloten nadat men zich persoonlijk tot het gaskantoor heeft gemeld om een for mulier in te vullen dat de gasfitter ook mee had kunnen nemen. Wie na een avondje in de schouwburg per taxi naar huis wil terugkeren, kan er geen krijgen hoewel er talloze zonder pas sagiers voorbij rijden, Gevraagd wat daar de reden van was, zei een taxi chauffeur: ,.U denkt toch zeker niel dat ik op dit uur van de dag, wanneer er interessantere ritjes zijn op te pak ken, me voor zoiets ga uitsloven?". Nu heeft Londen 15.000 taxi's die allemaal op de superrit uit zijn, zodat er maai weinigen zijn die ze krijgen. Wat uit deze opsomming blijkt is dat er in Londen in deze crisistijd gebrek is aan inzet, dynamische aanpak, ini tiatief. Er is een sfeer van gematigde wanhoop die ertoe bijdraagt dat ver ouderde fabricageprocessen niel worden gemoderniseerd, nieuwe plannen niet tot ontwikkeling wor den gebracht, en dat bij voorkeur de schuld aan anderen wordt gegeven waarbij vooral de EEG de grote zon debok is. Onlangs werd in een van de dure ho tels van Londens Westend een pers conferentie gegeven door een 44- jarige ingenieur. Hij had een uitvin ding gedaan waardoor het mogelijk is moeilijke vormen te gieten door mid del van injectie van plastic. Maar dat was niet de reden voor de persconfe rentie. Wat hij de verslaggevers te vertellen had, was dat hij geen patent op zijn uitvinding' had aangevraagd en het idee cadeau gaf aan iedereen die er maar belangstelling voor had. Hij legde uit dat het een investering vereiste van ongeveer 10 miljoen gul den om zijn idee commercieel te ex ploiteren Dat is. vergeleken met an dere nieuwe produkten die ontwikkeld moeten worden, een zeer gering be drag. „Maar", zei hij. „waarom zou ik mij van mijn belangrijkste werk laten afleiden, mijn collega's aan risico's blootstellen, bankgaranties onderte kenen. mijn tijd verdoen aan uitleg ge ven aan regeringsfunctionarissen die er eventueel belangstelling voor heb ben. en door honderden vierkante me ters directiekamertapijt waden om mijn idee te slijten aan grote maat schappijen. wanneer ik het hele zaakje in één brochure kan samenvatten en de wereld er het gebruik van kan ge ven?" „Wie zou het in zijn hoofd halen. 15 procent rente te betalen op bankle ningen om de ontwikkeling te finan cieren van een produkt over een pe riode van vijf tot zes jaar voordat het. iets gaat opleveren, terwijl de regering, en dus het nationale beleid, in die tijd zeer waarschijnlijk twee keer van rich ting kan veranderen?" Hij noemde zijn persconferentie een protestactie, een ..uitvindersstaking", tegen het Britse regeringsbeleid, dat de ontwikkeling van nieuwe ideeen vrijwel onmogelijk maakt. Deze uit vinder was geen Conservatief partijlid, maar een sociaal-democraat en zijn protest wordt gedeeld door duizenden Britse ondernemers en zakenlieden 'Vlucht' Enkele dagen later kondigde een Bl itse dirigent, aan dat hij zich in Ame rika zou gaan vestigen. Hij deed dat niet. zei hijom de zware belastingen te ontlopen, maar omdat er in Engeland geen ruimte meer was voor initiatief. De hoofdcommissaris van politie in Londen is, ondanks verzoeken om aan te blijven, onlangs afgetreden, omdat hij er anders financieel zoveel op ach teruit zou gaan, dat hij zijn gezin niet op dezelfde voet zou kunnen onder houden. Elders hebben commissarissen van een groot Brits bedrijf met. aftreden gedreigd wanneer hun honoraria niet werden verhoogd. Wat bij deze di recte of indirecte protesten in het oog springt, is dat. het niet alleen de arbei ders zijn die zich roeren, maar dat de Engelse samenleving ook aan de top blijkbaar een breekpunt genaderd is. Even opvallend is echter, dat de statis tieken aantonen dat gedurende de eerste maanden van dit jaar het aantal naar het buitenland emigrerende Brit ten niet gestegen is. Dat kan duiden op twee mogelijke fac toren. Emigreren kost geld en bete kent het opgeven van Engelands ruime sociale voorzieningen, en daar naast kan het ook duiden op een af nemende ondernemingszin. Een van de standaardopmerkingen over En gelsen is. dat het een flegmatiek volk is. Dat wordt meestal gezegd als een compliment: een volk dat weinig klaagt, zich zonder morren aanpast aan moeilijke omstandigheden, en er zelfs een cultus van heeft gemaakt om in tegenspoed „stijl" te behouden. Deze eigenschappen lijken nu in het nadeel van de Blitse samenleving te werken. Er wordt te weinig geklaagd over zaken waar in het buitenland al in jaren geen genoegen mee wordt geno men. Het aanpassingsvermogen heeft ais gevolg, dat weinig nieuwe initiatie ven worden ontplooid. En „stijl" blijkt in wezen een excuus te zijn voor het afweren van „nieuwigheden". Engeland heeft door de eeuwen heen. en voornamelijk dank zij zijn koloniën, uitgeblonken in het kweken van een regerende, administrerende klasse. Daarop is het Engelse schoolsysteem gebaseerd, zijn de Blitse „kasten" ge grondvest. en daarop is ook de Britse houding ten opzichte van „werk" te rug te voeren. Men zou kunnen zeggen dat de huidige crisis aantoont dat En geland het laatste ex-koloniale land is dat tot de ontdekking is gekomen dat het geen koloniën meer heeft en dat het zijn eigen peultjes moet gaan dop pen. Het in-stand-houden van de Commonwealth-gedachte. het Ver enigd Koninkrijk, is nog een laatste illusie van grootheid, en niets bewijst dat beter dan de discussie die nu in Engeland op gang komt over wat een Engelsman eigenlijk is. Een Engels man in de striktste betekenis van het woord is iemand die niet in Schotland of Wales (of Ierland) is geboren. Maar zijn allen die een Brits paspoort heb ben (zoals de Indiërs die. bijvoorbeeld, in Rhodesië een Brits paspoort kre gen), ook Engelsen of Britten, of inge zetenen van het Verenigde Britse Ko ninkrijk? Op dat thema zijn in Engeland uren lange discussies te voeren, die vaak niet vrij zijn van racistische onderto nen. Wat uit al deze gesprekken echter blijkt. is dat de Engelsen (en op liet continent verstaat men daar ook Schotten en de inwoners van Wales onder) zich minder zeker voelen over hun identiteit dan honderd jaar gele den. toen - bij wijze van spreken - de wereld nog aan hun voeten lag. Kleding possen in 'The Scotch House

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1976 | | pagina 21