Polen in politieke en
economische crisis
Hoe lang blijft de horoscoop voor de
Nederlandse waterschappen nog vaag
Bijdrage oplossing
voedselprobleem
PZC/opInie en achtergrond
GIEREK ZOEKT
HULP IN MOSKOU
'DE CLUB VAN KAPELLE'
H„,
N„
E„
B,j
tiiningradiKoningsberg
:lblag (Elbing)
o Olszlyn (Allenstem)
jSzczecin(Stellin)
Bydgoszcz
.WARSCHAU
He. leveren van wapens aan guerrilla-strijders of het bouwen van een enorme
stuwdam in een ontwikkelingsland zijn beide spektaculaire (en soms omstre
den) vormen van te hulp schieten door rijke landen. Oorlogsmaterieel en grote
bouwwerken spreken meer aan dan nederige zaken als een mandje bonen of een
zak zaai-graan. Toch zijn die laatste dingen belangrijker voor vele ondervoede
mensen in ontwikkelingslanden dan alle andere hulp bij elkaar. De vrijheid van
ieder mens begint bij het eten.
Het grote probleem van de ontwikkelingslanden is primair het voedselprobleem.
De landbouw is het punt waar alles om draait bij deze landen. De landbouw is j uist
daar sterk achtergebleven. Men kent noch behoorlijke werktuigen, noch techni
sche kennis, noch mechanisatie, noch variatie in produktie, noch behoorlijk zaai
zaad. noch enfin, noemt het maar op. Een zeer schaarse opbrengst is het gevolg. En
dus honger en ondervoeding voor de nog steeds toenemende miljoenenmassa's
van de derde wereld Landbouw nogmaals, is de spil m deze landen waar alles om
draait, de as van de vicieuze cirkel armoede-geen ol" te weinig voedsel - lage
produktie - armoede. Om die cirkel te doorbreken moet men beginnen bij de spil -
de landbouw. Enerzijds betekent dat voedselhulp door ons, anderzijds en dat is
veel belangrijker betekent dat, pogingen ondernemen om de landbouw daar tot
ontwikkeling te brengen en aldus een allereerst begin aan de welvaart te brengen
en een einde aan de honger te maken.
Het initiatief dat het bijna honderdjarige bedrijf van Van der Have in Kapelle
heeft genomen is ons inziens zeer prijzenswaardig. Blijkens een bericht in deze
krant van 6 november jl. is een internationaal gezelschap van befaamde deskun
digen op initiatief èn kosten van Van der Have volop bezig met een studie die er toe
moet leiden dat de voedselproduktie in de ontwikkelingslanden met sprongen
omhoog gaat Dat zou kunnen door toepassing van plantenveredeling bij land
bouwgewassen. De geschetste opzet geeft ons vertrouwen in de praktische resul
taten. Voordat men aan de theoretische en praktische studies begon, is eerst de
medewerking en het fiat van de FAO in Rome gevraagd - die werd prompt en met
blijdschap gegeven. Trouwens de reputatie van een betrouwbaar bedrijf dat niet
alleen zo lange tijd gefungeerd heeft
als zaadhandel maar ook als kweek-
bedrijf (plantenveredeling) geeft,
dunkt ons. waarborgen voor het ni
veau en de praktische toepasbaarheid
van de nu op stapel staande studie,
'De Club van Kapelle'. zoals de internationale studiegroep van Van der Have is
gedoopt door de PZC. doet ons denken aan het onderzoekwerk verricht door dr.
Borlaug in Mexico en door de Rockefeller-foundation op de Filippijnen. Het resul
taat van deze beiden wordt populair de groene revolutie genoemd. Men ontwik
kelde tarwe-soorten (later ook njst-soortem van de warmere gebieden (daarin
liggen de meeste ontwikkelingslanden i waarvan de opbrengst een veelvoud was
van de oorspronkelijke inheemse soorten. De wonder-granen, H. Y. V. - high
yielding varieties, zorgden voor veel furore over de hele wereld. Een paar jaar latei-
echter, kwamen de berichten dat de groene revolutie toch mislukt was. Wat was
gebeurd? De boeren in de ontwikkelingslanden die de nieuwe soorten gingen
zaaien, hadden uiterst weinig vakkennis, het waren bovendien voor 95analfabe
ten. De nieuwe HYV-granen echter vroegen zeer vakbekwame boeren - met kennis
van tijdige irrigatie, goede grondbewerking, en juiste dosering van stikstofbemes
ting. In zo'n situatie moeten de resultaten wel hard tegen vallen Moet je dan
spreken van een mislukking. Ons dunkt van niet, eerder van terugslag. De basis is
gelegd voor verbetering. Het medium, het intermediair dat de boeren in die landen
vormen, werkt echter niet naar behoren - nog niet. Daar moetook wataan gedaan
worden - vakbekwaamheid bijbrengen, scholen stichten, voorlichting op poten
zetten etc. Bovendien zal je de hele infra-structuur van zo'n land sterk moeten
verbeteren - wegen aanleggen om transporten te doen rijden, een efficiënt be
stuursapparaat opbouwen, administratie op poten zetten etc., etc. Al met al een
gigantisch karwei.
flen opdracht niet bestemd voor onderzoeksinstituten en bedrijven op planten-
veredelingsterrein. zoals Borlaug. Rockefeller en Van der Have Die alomvattende
taak van het tot ontwikkeling brengen van een land is liet werkterrein van de
plaatselijke en nationale overheden aldaar- geruggesteund èn financieel en mate
rieel en ideëel door de ryke landen en door de VN Initiatieven van particulieren en
particuliere bedrijven op hun eigen vakterrein zijn daarbij onmisbaar en onver
vangbaar. Het bedrijf van Van der Have heeft met'de huidige st udie aangetoond
dat ze daadwerkelijk haar deskundigheid, haar kapitaal en haar tijd, mede wil
besteden aan het van de levenskansen van boeren en burgers daar die aan het
verkeerde eind van de tafel zitten. Nogmaals - dat is ons inziens een reëel gebaar
uit de prakrijk dat alle lof verdient. Het herinnert ons aan het boek Gullivers
reizen' waarin Jonathan Swift de opmerking lanceert dat iedere keer als iemands
pogingen gelukken om op een stukje grond 2 koren-aren të doen groeien, waar er
voordien maar één groeide, hij meer voor de mensheid gepresteerd heeft dan de
grote meute van politici die alsmaar doorgaan met praten én nog eens praten.
Mr Gerard W. Smallegange.
terzake
VRIJDAG 12 NOVEMBER 1976
(Door Dick Verkijk)
Polen zit nu al vijfmaanden in een politieke en economische crisis
waarvan het eind nog niet in zicht is. Het voorlopige culminatie
punt is de vorming van het „Komitet Obrony Robotników", het
Comité ter Verdediging van de Arbeiders", dat ongecensureerde
gestencilde communiqués en persberichten uitgeeft, waarin zeer
scherpe kritiek op de Poolse autoriteiten wordt geleverd. Hoofd
doelen zijn het verzamelen van feiten en materiaal dat onomstote
lijk aantoont welke terreur er door de politie is toegepast tegen de
stakers, en het verschaffen van rechtstreekse geldelijke hulp aan
de slachtoffers.
gehouden. Maar de subsidies, die de
overheid op de prijzen van de voor
naamste levensbehoeften gaf. werden
zo groot, dat prijsverhoging onvermij
delijk werd. Economisch had en heeft
Gierek gefijk. Alleen maakte hij pre
cies dezelfde fout als zijn voorganger
Gomuika: hij verkeek zich op de
stemming in het land.
Wat is er aan de hand?
De Poolse partijleider Edward Gierek
heeft sinds december 1970 de macht in
handen. Hij had die overgenomen van
Wladislaw Gomuika. die zich inder
tijd verkeek op de stemming in hel
land en onverwacht een aantal dras
tische prijsverhogingen afkondigde.
In de Oostzeehavens Szczeczïn, Gdy
nia en Gdansk ontstonden complete
opstanden die talrijke doden eisten.
Gomuika werd afgezet. Gierek werd
zijn opvolger.
Gierek en Gomuika
kenden elkaar goed. Zij hadden op een
ander cruciaal ogenblik in de Poolse
geschiedenis in grote eensgezindheid
gehandeld. Dat was in oktober 1956,
toen Chroesjtsjov onverwacht naar
Warschau kwam om te verhinderen
dat de in die tijd zeer liberale Gomuika
tot secretaris-generaal van de com
munistische partij zou worden be
noemd. Gomuika en Gierek behoor
den toen beiden tot de onderhande
laars met de Sowjet-deiegatie - en zij
wonnen het gevecht: Polen werd geli
beraliseerd.
Opvolger
Veertien jaar later werd Gierek Go-
mulka's opvolger. De prijsverhogin
gen werden onmiddellijk ongedaan
gemaakt. Sterker nog: Gierek be
loofde dat de prijzen stabiel zouden
blijven en eventueel pas na uitvoerige
discussies ,,aan de basis" omhoog
zouden gaan. Zes jaar heeft hij woord
Zijn, zonder de beloofde discussies
aan de basis, aangekondigde even
eens drastische prijsverhogingen
leidden op 25 juni tot opstandige ac
ties, nu niet in de Oostzeehavens,
maar voornamelijk in Ursus (waar
een grote tractorenfabriek is) en in
Radom. Vooral Radom was levensge
vaarlijk voor de autoriteiten, omdat
daar wapenfabrieken zijn die voor
het hele Warschaupact produceren:
de arbeiders daar hadden dus toegang
tot wapens.
De enige manier om de rellen te dem
pen. was de aangekondigde prijsver
hoging weer af te gelasten. En dat ge
beurde. Maar de wraak van het regime
voor deze nederlaag kwam op de
hoofden van de arbeiders neer die
hadden gestaakt en gedemonstreerd.
Enkele hoofdverdachten kregen vijf
tot zeven jaar gevangenisstraf. Onder
protesten van intellectuelen in
binnen- en buitenland werden deze
straffen tot een jaar voorwaardelijk te
ruggebracht. Maar vele anderen wacht
nog een proces en honderden ontsla
gen arbeiders zitten zonder inkomen.
Dat heeft geleid tot de vorming van
het ..Comité ter Verdediging van de
Arbeiders", opgericht door vijftien
vooraanstaande vertegenwoordigers
van de Poolse intelligentsia. Eerste
ondertekenaar is de schrijver Jerzy
Andrzejewski. Hij is o.a. bekend door
zijn. ook in het Nederlands vertaalde
boek. As en Diamant. Andere onder
tekenaars zijn onder anderen de histo
ricus Jacek Kuron en de econoom Ed
ward Lipinski.
Brief van de 59
Het was niet het eerste protest waar
mee Gierek dit jaar werd geconfron
teerd. Begin dit jaar was al in de „Brief
van de 59" door 59 intellectuelen ge
protesteerd tegen de voorgenomen
grondwetswijziging, waardoor de lei
dende rol van de Poolse Verenigde Ar
beiderspartij grondwettelijk zou wor
den erkend. Ze hebben het voor een
deel gewonnen. Onmiddellijk na de
25e juni had een andere groep intellec
tuelen zich in een open brief aan het
parlement, de Poolse bisschoppen en
het dagblad „Zycie Warszawy" soli
dair verklaard met de stakers. Zij
pleitten ervoor „de democratische
vrijheden uit te breiden om een lande
lijke discussie mogelijk te maken".
Tegelijkertijd eisten zij persvrijheid en
vrijheid van vergadering.
Maar in het eind september gevormde
..Comité ter Verdediging van de Ar
beiders" schuilt een nieuw en princi
piëler element Voor het eerst in vele
jaren is namelijk weer een verbinding
tot stand gebracht tussen intellectue
len en arbeiders. Gezegd moet worden,
dat in het eigenlijke comité geen ar
beiders zitten, maar dat heeft een zeer
legitieme reden: de vijftien intellectue
len zijn bekende persoonlijkheden en
hierdoor èn door de aard van hun be
roep veel minder kwetsbaar dan ar
beiders. Maar de samenwerking en het
samenspel tussen beide groepen is uit-
stekend. Het comité verschilt in nog
een ander opzicht van de vorige brie
ven en protesten: het wil ook daden.
Van zijn activiteiten doet het comité
verslag in de communiqués, waarvan
er inmiddels drie zijn verschenen.
Aanvankelijk beschikte men in het
Westen alleen over liet eerste exem
plaar. gedateerd „Warszawa. 29 sep
tember". Juist dezer dagen zijn ook
het tweede en het derde hier aange
komen. In het derde communiqu
.•ordt vermeld, dat zich nog drie in
tellectuelen bij het 15-tal hebben
aangesloten, onder wie de schrijver
Waclaw Zawadski.
Uit het eerste exemplaar blijkt de
moed van de samenstellers. Met naam
en toenaam worden niet alleen de
slachtoffers van mishandelingen ge
noemd, maar ook de bedrijvers ervan
Er worden, aldus het comité, nu in Ur
sus 67 arbeidersgezinnen gesteund op
een totaal van 126 bekende gevallen.
Maandelijks ontvangen deze gezinnen
51.000 zloty, „hetgeen zelfs de aller
noodzakelijkste levensbehoeften niet
dekt", constateert het comité met
spijt. (Een zloty is zeven cent).
Processen
In Radom krijgen 30 van de het comité
70 bekende gevallen steun. Maai" hier
betreft de steun alleen de proceskos
ten (totaal 20.800 zloty), Het comité
wijst erop. dat het voor 200 gezinnen in
Ursus en 200 gezinnen in Radom moet
zorgen. Daar is bij elkaar- een bedrag
van 500.000 zloty per maand voor no
dig. zo rekent het comité voor. Het
communiqué eindigt dan ook met een
appel: „Het Comité ter Verdediging
van de Arbeiders doet een beroep op
de gemeenschap voor financiële me
dische en juridische hulp ten behoeve
van de slachtoffers van de repressie.
Tevens doen we een beroep op de ge
meenschap opdat deze ons juiste en
eerlijke informatie stuurt hetgeen
voor ons werk onontbeerlijk is".
Het appel had resultaat Het laatste
ons bekende cijfer ontlenen we aan het
derde communiqué, gedateerd 30 ok
tober. Toen was 363.000 zloty binnen
Om die gevallen te achterhalen wacht
het comité niet alleen passief af wat er
bij haar binnenkomt. Zij is ook actiel
bezig. Er zijn groepen sociologieslu-
denten gevormd die in alle steden
waar gestaakt is via contacten met de
arbeiders iedereen afgaan die op een ol
andere wijze het slachtoffer van de ge
beurtenissen op de 25e juni is Daar
worden wetenschappelijk verant
woorde rapporten over samengesteld,
die aan het comité worden doorgege
ven. Dit is een voor Oost-Europa
unieke actie, te meer daar het vol
strekt openlijk gebeurt.
De reactie van het regime is opvallend
matig: alleen de omstreeks 30-jarige
ondertekenaar Antoni Macierewicz is
op een morgen gearresteerd, omdat hij
niet op een verplichte herhalingskeu-
ring voor het leger was komen opda
gen - een kleinigheid die bij andere Po
len alleen maar leidt tot een briefje
met de vermaning op die en die datum
alsnog te komen. Maar Macierewicz
werd enkele uren later weer vrijgela
ten. Hij werd echter ontslagen als lec
tor in de Spaanse en Portugese cultuur
aan de universiteit van Warsschau.
Een van de drie nieuwe onderteke
naars. Miroslaw Khojecki, raakte zijn i
baan by het Instituut voor Nucleaire
Studies kwijt. Het is bekend, dat ook
de andere ondertekenaars af en toe
lijden hebben onder kleine chicane:
maai" tot verdere regelrechte represail
les is het niet gekomen. Dat ligt ook
voor de hand. De regering en de partij
zien zich tegenover geweldige econo- i
mische problemen geplaatst. De eco-
nomisch gerechtvaardigde prijsver
hogingen zullen, zo heeft Gierek be
loofd, zeker een jaar worden uitge
steld. maar zijn problemen worden er
natuurlijk alleen maar groter door. Er
is een groot tekort aan vlees, waar nu
zelfs drie velschillende prijzen voor
bestaan: een officiële in de staatswin
kels. een officiële op de toegestane
vrije markt en een echt zwarte prijs.
Volgens officiële statistieken ligt er
tussen de eerste en tweede prijs al een
verschil van 40 tot 400 procent.
Ook is de politieke spanning na de rel
len zo groot, dat de regering vreest
met elke verkeerde of te harde stap
een explosie teweeg te brengen. Van
daar dat het Comité ter Verdediging
van de Arbeiders betrekkelijk onges
toord met zijn unieke actie verder kan
gaan,
Tarwezoals de ontwikkelingslanden die graag zouden zien
De Poolse partijleider Edward Gierek
De Poolse partijleider Edward Gierek klopt deze week bij zijn Russische
collega's in het Kremlin aan voor economische hulp. Zijn regime heeft die
hard nodig, want de problemen zijn groot en niet door de partij op te lossen
Giereks delegatie bestaat dan ook voor een deel uit leden van het Nationaal
Front, die geen lid van de partij zijn. Ondanks grootscheepse invoer van
westerse consumptiegoederen ruim 50 procent van de totale import van
Polen) blijfl het Poolse volk ontevreden over de slechte economische omstan
digheden.
Iiïde zomer van dit jaar uitte die ontevredenheid zich in massale protesten
tegen de afgekondigde drastische prijsverhogingen Het kwam lot stakingen
en demonstraties. De Poolse regering besloot de prijsverhogingen ongedaan
te maken, maar arresteerde wel een groot aantal „activisten", die zij van
opruiing beschuldigde.
Ónze medewerker voor Oost-Europa. Dick Verkijk, beschrijft in bijgaand
artikel hoe - zeer ongewoon voor een staalsdictatuur - een comité van intel
lectuelen en arbeiders zich openlijk inzet voor de belangen van de arrestan
ten. en wantoestanden aan de kaak stelt.
jLoe lang blijft de horoscoop over de toe
komst van de waterschappen in Nederland
nog vaag? Deze week waren er in de glazen
bol. die nu al weer heel wat jaren driftig en
zeer grondig wordt bestudeerd, een paar
aanwijzingen te ontdekken over de richting
waarheen meer en meer wordt gedacht. Zo
kwam minister Westerterp (verkeer en wa-
terstaati maandag naar de landelijke verga
dering van de Unie van Waterschappen in
Utrecht om uit de sterren een nieuw bestuur
lijk verschijnsel te lezen: de 'waterkring'. Uit
de heel voorzichtige mededelingen van de
minister kwam het beeld tevoorschijn van
een nieuw orgaan dat toekomstige tmi-
nuprovincies in verschillende delen van het
land samen zouden moet«n oprichten en
waarheen dan de bevoegdheden van wetge
ving voor en toezicht op de waterschappen,
die op het ogenblik bij de elf provincies be
rusten, zouden moeten worden overgehe
veld. In het voorstellingsvermogen van mi
nister Westerterp moet Nederland vijf van
die 'waterkringen' krijgen.
Andere aanwijzing: vandaag ivnjdagi instal
leert het provinciaal bestuur van Zeeland ui
Middelburg twee studiecommissies, van wie
wordt verwacht dat ze zich de omtrekken
voor ogen toveren van de Zeeuwse water
schappen in de toekomst. Op liet ogenblik
zijn dat er nog negen in getal, maar liet is al
lange tijd duidelijk dat hei er in de toekomst
minder zullen moeten worden.
Hetzijn van die momenten waarop je in ieder
geval één ding met zekerheid voorjezelf kunt
vaststellen Nederland zit een beetje in de
knoop met plaats en taak van de water
schappen in de bestuurlijke verhoudingen
van straks Er is de afgelopen jaren al veel
gepraat en geschreven over de vraag waar
heen met de waterschappen' Een zoge
naamde 'diepdelverscommissie van deskun
digen - oude waterschapstermen zijn er ten
slotte om ze in ere te houden - heeft het hele
bestel omgespit en aanbevelingen gedaan
voor een nieuwe opzet. In de waterschapswe-
reld. in de provincies en bij het rijk is daar
voorlopig heel verschillend op gereageerd
Intussen wordt er verder gestudeerd.
i dan stelt men elkaar gerust. - de mi
nister van verkeer en waterstaat deed dat
maandag in Utrecht ook; de waterschappen
•zijn in Nederland niet weg te denken. Maar
hoe en waar ze dan voor de toekomst precies
moeten worden gedacht - ciaaris men nog op
geenstukken na uit. Erwordtaan alle kanten
gesleuteld aan de bestuursrechtelijke ver
houdingen in Nederland En dan kan liet niet
anders oi er wordt ook gemorreld aan de
schroeven en moeren waarmee liet water-
schapswezen in liet. nationale bestuurlijke
raamwerk vastzit. Het waterschapsrecht,
zoals Nederland dat op iiet ogenblik nog
steeds kent is een van die typische herinne
ringen aan de voormalige Republiek der Ze
ven Verenigde Nederlanden (I579-1795i. De
autonome gewesten bepaalden zelf hoe ze de
waterschappen wilden inrichten. Het was
een ree lil dat ze hadden overgenomen van de
landsheer. Bij de vestiging van het Konink
rijk der Nederlanden 1313) werd de inrich
ting van de waterschappen overgelaten aan
de provinciale besturen en zo is liet tot op de
dag van vandaag De provincies hebben een
stevige greep op de waterschappen Ze be
slissen over instellen, oprichten en opheffen
van waterschappen. Ze hebben wetgevende"
bevoegdheid tegenover de waterschappen:
provinciale staten stellen de reglementen
vast. Ze oefenen het toezicht uit op de finan
ciële handel en wandel van de waterschap
pen en ze hebben een grote vinger in de pap
bij belangrijke beleidsbeslissingen daar.
Doorgaans was de situatie zo: hoe kleiner liet
waterscnap, cles te groter de invloed van de
provincie. In hel Zeeuwse provinciehuis ty
peert men bijvoorbeeld het toezicht op de
calamiteuze polders en waterschappen zo.
..We houden er samen de vinger aan liet pot
lood (Calamiteuze iCalamiteus. d.i. nood
lijdend. konden polders zich op grond van
een nu bijna opgeheven wet uit 1870 laten
verklaren, wanneer ze financieel niet in staat
waren om hun waterkeringen te onderhou
den. Ze kregen dan bijdragen uil de kassen
van rijk of provincie, maar dat ging gepaard
met verlies van zellstandigheid.i
Ho,
zal niet lang meer duren of de over
heersende positie van de provincies tegen-
nader bekeken
over de waterschappen - een zellslandig stuk
provinciaal bestuur - zal een heel stuk wor
den teruggedrongen. Dat heeft vooral te ma
ken met de manier waarop liet oude stelsel
van de provinciale overheden in Nederland -
zeil' ook een restant uit die zeventiende
eeuwse republiek - op de schop genomen
wordt. Minister De Gaay Fortman (binnen
landse zakem komt binnenkort bij de tweede
kamer met zijn wetsvoorstellen tot reorgani
satie van het binnenlands bestuur, opheffing
van de 11 bestaande provincies en oprichting
van 24 nieuwe (miniiprovincies dus. En die
ingreep heeft: uiteraard grote gevolgen voor
de waterschappen. Het merkwaardige ver
schijnsel doet zich namelijk voor dat de wa
terschappen in Nederland de afgelopen vijf
tien jaar almaar groter zijn gegroeid door
samenvoegingen links en rechts, maar dat
het met de provincies juist naar een verklei
ning van de schaal, naar minder grote opper
vlaktes gaat. De waterschappen hebben dan
ook al geprotesteerd tegen een nog grotere
opsplitsing van de reglementering en van het
toezicht door nog meer provincies dan er op
het ogenblik zijn. Ze hebben er op gewezen
dat het in de natte waterstaat in de toekomst
steeds meer zal aankomen op de grotere er-
banden en dus op een goede samenhang '.lis
sen al die belangen die op elkaar inspelen bij
zaken als watertoevoer, waterkwaliteitsbe
heer, waterkering. Voorzitter mr Th. A. J.
Vosters van de Unie van Waterschappen
haalde maandag in Utrecht een voorbeeld
aan dat aanspreekt de droogte van de afge
lopen zomer en de problemen die de water
schappen daarmee hebben gehad Er is ge
bleken dat er allerlei knelpunten waren bij de
watertoevoer en de verdeling van het be
schikbare water De ervaringen van de zo
merse droogte worden nu doorgelicht en de
gezamenlijke waterschappen gaan na hoe ze
verbetering in de gang van zaken kunnen
brengen bij dergelijke uitzonderlijke om
standigheden Het beheer van de kwaliteit
van hel oppervlaktewater (opzet en uitvoer
ing van zuiveringsplannen) is voor de water
schappen een werkgebied geworden waarop
nog heel wat te karweien valt. Van groot be
lang is het bij dat alles dat er zo weinig moge
lijk gaten vallen in de gezamenlijke activitei
ten en dat er zo min mogelijk dubbel werk
wordt verzeL Minder waterschappen tegen
over meer toezichthoudende provincies? De
problemen liggen al bij voorbaat voor het op
scheppen.
In de Haagse mallemolen van discussies
over de toekomstige bestuurlijke verhoudin
gen in ons land heeft men dat vraagstuk uit
eraard ook voorzien. Vandaar datde regering
onlangs in zes wetsontwerpen tot herziening
van de grondwet, waar het gaat om bepalin
gen voor de lagere openbare lichamen, de
kwestie van dc bevoegdheden van de provin
cies o vei dc waterschappen ook heeft 'mee
genomen' ln de huidige grondwet zijn die
bevoegdheden van de provincies - zoals dat
dan zo plechtig heel - verankerd. Liet kabinet
wil (.laar van al': instelling en opheffing van
waterschappen moet voortaan bij
aparte wei worden geregeld, hetzelfde
moet gebéuren als liet gaat om de reglemen
tering, de inrichting en liet toezicht tegen
over de waterschappen. In de waterschaps
wereld is men daar nogal van geschrokken.
Vooral omdat de bewuste voorstellen t!ot wij
ziging van de grondwet bij de tweede kamer
zijn ingediend op een momentdat er nog veel
onzekerheden bestonden over de plannen
voor de 24 miniprovincies. Fris van de lever is
een blief die de Unie van Waterschappen
heeft gestuurd naar de Commissie
KieswetrGrondwet van de tweede kamer. In
die brief wordt nogal uitgehaald tegen zo'n
'fundamentele staatsrechtelijke ingreep
tegenover de waterschappen' zonder dat
precies wordt duidelijk gemaakt waar al die
tegenwoordige bevoegdheden van de pro
vincies dan wel terecht zullen komen.
in nu is daar dus minister Westerterp met
zijn vijf 'waterkringen' in Nederland: samen
werkingsverbanden van de nieuwe provin
ciebesturen die in vijf stukken van Nederland
boven de waterschappen zouden moeten
worden gezet. Die vijf parten zouden dan-als
het gaat om de belangen van waterkering en
waterhuishouding - logische eenheden moe
ten vormen. De minister heeft daarover nog
niet het achterste van zijn tong laten zien.
maar te denken valt aan gebieden als: 1. oos
telijk Nederland: 2. de noordelijke provin
cies; 3. Utrecht en de randen van het IJssel-
meer; 4. de Hollandse en Zeeuwse kust: 5. het
stroomgebied van de Maas in Limburg en
Noord-Brabant. In die clubs van toezicht
houders op de waterschappen zouden de
nieuwe (miniiprovinciebesturen dan hun
vertegenwoordigers moeten benoemen en
het is niet denkbeeldig dat als voorzitter een
(rijks) watercommissaris gaat optreden. Vol
gens de laatste berichten is op het ministerie
van verkeer en waterstaat de ambtelijke
voorbereiding van dit plan afgerond. Het is
de bedoeling dat het straks als voorontwerp
van wet naar d.e tweede kamer gaat. Gelijk
met De Gaay Fortmans wetsontwerp tot
reorganisatie van het binnenlands bestuur
(de 24 miniprovincies). Iedereen krijgt dan de
gelegenheid om zijn zegje te doen over de
nieuwe waterkringen.
>ij de waterschappen is men op het ogen
blik 'afwachtend belangstellend'. Of dat bij
de provinciale besturen ook zo zal zijn? Het
gaat hoe dan ook om een uitholling van de
huidige provinciale bevoegdheden. Ze gaan
dan nog wel niet direct naar liet rijk. maar
naar nieuwe organen tussen rijk en provincie
in. En niemand kan zeggen ol die naar tevre
denheid van alle partijen zullen functione
ren.
Op het eerste gezicht maken ze een halfslach
tige indruk, die 'waterkringen van Wester
terp'. Het is een oplossmg die glashelder aan
geeft dat de regering in de nieuwe bestuur
lijke organisatie van Nederland met provin
cies zonder historisch bepaalde grenzen ei
genlijk niet goed weg weel, met de water
schappen, doelcorporaties ais lie", zijn met in
al hun vezels trekken van het verleden.
Daarom zou je kunnen stellen: waarom niet
ook de stap gezet naar een geheel nieuw mo
del voor het waterscliapsbeheer? Maar daar
van is in de glazen bol van de toekomstvoor
spellers, die zich de hersens pijnigen over
plaats en taak van de waterschappen-straks,
voorlopig nog niets te zien.
•KEES VAN DER MAAS.