Fords partij in
diepe afgrond
Kerngroep zes families trekt in Spanje
aan politieke en economische touwtjes
Hard gevecht rond
prijscompensatie
Lanser schreef boek
'Menswaardig bestaan'
WOENSDAG 10 NOVEMBER 1976
terzake
(Van onze redactie economie)
DEN HAAG - Het is nu ai duidelijk, dat er over enkele weken grote meningsver
schillen zullen ontstaan over de vraag hoe de prijscompensatie in 1977 moe t worden
uitbetaald. Met name de Industriebonden hebben zich al hard opgesteld en geëist,
dat in 1977 de volledige prijscompensatie uitbetaald moet worden en niet het
zogenaamde opgeschoonde prijsindexcijfer mag worden gehanteerd. Uit dit prij
sindexcijfer zijn belastingeffecten, zoals een stijging van de btwper 1 oktober 1976
weggelaten. Dit houdt over de laatste maanden van 1976 al in. dat een prijsstijging
van 3.3 procent wordt verlaagd naar 2.5 procent.
De werkgevers hebben al gezegd in 1977 niet in staat te zijn welke prijscompensatie
dan ook te kunnen uitbetalen. Wel zijn de werkgevers bereid een loonstijging van 1 k
1.5 procent toe te staan, zoals is aangegeven als verwachting door het Centraal Plan
Bureau. Ook de nota's arbeidsvoorwaardenbeleid 1977 van de vakbeweging houden
rekening met een contractloonstijging van 1 a 1.5 procent. Hiervan gaat echter af 1
procent aan incidentele loonstijgingen, waardoor er voor de stijging van de cao-
lonen niet veel meer overblijft dan 0-0.5 procent.
Minister Boersma van sociale zaken heeft herhaalde malen nadrukkelijk gezegd, de
vakbeweging de vrijheid te laten om voor 1977 met de werkgevers te onderhande
len.
Zelfs heeft hij gezegd geen enkele stok
achter de deur te hebben geplaatst.
Normaal waren de vakbonden in hun
bedrijfstakken al in oktober aan het on
derhandelen met de werkgevers, doch
door alle achtereenvolgende loonmaat
regelen van het afgelopen jaar. zijn ze
daaraan nog niet toegekomen.
De afgelopen weken hebben de vakcentrales, werkgeversorganisaties en kabinet
zich alleen nog maar druk gemaakt over de lonen voor de tweede helft van dit jaar.
Dit is nu de eenmalige f 60.- geworden. Deze f 60,- is niet bedoeld als prijscompensa
tie. doch als een eenmalige bruto gift. Met nadruk heeft het kabinet de loonvorming
voor 1977 en de ontwikkelingen rond de prijscompensatie voor 1977 geheel open
willen laten voor de onderhandelingstafel tussen vakbeweging en werkgevers.
In de tweede helft van november zullen de vakcentrales, gehoord de discussies in de
zogeheten achterbannen, de nota's arbeidsvoorwaardenbeleid 1977 vaststellen. Als
dat gebeurd is. zal de Stichting van de Arbeid bijeen worden geroepen, om te praten
over een raamwerk voor het arbeidsvoorwaardenbeleid 1977, waarbinnen de afzon
derlijke bonden op bedrijfstakniveau met de werkgevers kunnen gaan onderhande
len.
Algemeen wordt nu al verwacht, dat er grote problemen zullen ontstaan rond die
prijscompensatie. Ook binnen de vakbeweging zelf. De Industriebonden binnen de
FNV hebben al gezegd geen genoegen te zullen nemen met het in de discussienota
gedane voorstel het ..opgeschoonde prijsindexcijfer" te hanteren. De Industrie
bonden willen een volledige prijscompensatie hebben, waarin ook de stijging van de
belastingen is opgenomen.
Voorzitter A. Prins van de Federatie van Metaal- en Elektrotechnische Industrieën
heeft, vorige week een beroep op de vakbeweging gedaan in deze zaak de redelijk
heid te bewaren, om er met elkaar voor te zorgen, dat de bedrijfstak nog niet verder
in de economische moeilijkheden komt dan hij nu al zit. Hij heeft hierbij o.a.
gewezen op de belabberde positie in de scheepsbouw.
Tegen de wil van het bondsbestuur in. heeft de bondsraad van de Industriebond
NW nu die volledige prijscompensatie geiëst. Men is zelfs nog verder gegaan door
alsnog een volledige prijscompensatie voor 1976 op te eisen. Met deze boodschap
mag het bondsbestuur nu naar de federatieraad van de FNV. waar dan Wim Kok en
de zijnen weer eens voor een groot dilemma worden geplaatst en voor de vraag
worden gesteld: hoe kunnen we nu onze bedoelingen eens goed bij de leden laten
overkomen. Men zou de eisen nu niet zomaar kunnen afdoen met de opmerking:
„Het zijn de communisten, die zoiets eisen", want de FNV moet dan wel beseffen,
dat men het communistenartikel heeft afgeschaft
Het. Centraal Plan Bureau houdt voor 1976 rekening met een stijging van de prijzen
voor gezinsconsumptie met 6.5 a 7 procent. Van dit percentage voeren we 1.2
procent in vanuit het buitenland, doch het grootste deel. 2.3 procent, is afkomstig
van de in de prijzen toegestane doorberekening van de loonkostenstijging, alsmede
een overloop vanuit 1976 van 3 procent.
Het probleem voor de besturen van met name de Industriebonden is. dat de helft
van de leden bereid is een deel van de prijscompensatie te laten schieten, op
voorwaarde dat daarvoor extra arbeidsplaatsen worden geschapen. De andere helft
van de leden wil dat niet. zo is uit een onderzoek gebleken. De bondsraad van de
Industriebond NVV heeft nu duidelijk voor de leden gekozen, die niets willen inleve
ren.
Van alle kanten zal er straks ongetwijfeld wel weer op worden gewezen, dat ieder
procent loonstijging en iedere procent prijscompensatie zoveel duizenden extra
werklozen zal opleveren. Daarmee zit de top van de vakbeweging dan voor een groot
dilemma. De leden zullen er op wijzen, dat de vakbond er is om de belangen van de
leden te behartigen, doch daarnaast heeft diezelfde vakbeweging de taak om het
algemeen belang te dienen. Juist deze zaken blijken bij de leden van de vakbewe
ging niet altijd tegenover elkaar afgewogen te worden. Diezelfde leden hebben
eerder gesteld, dat bestrijding van de werkloosheid de hoogste prioriteit moet
hebben. Doch als het op de centen aankomt, heeft men kennelijk liever de centen,
dan het behoud van de baan van de buurman
(Door onze correspondent Henk Kolb)
WASHINGTON - De verkiezingsnederlaag van president Ford
heeft zijn Republikeinse Partij in een diepe politieke afgrond ge
stort. Met een democratische president, een in meerderheid demo
cratisch Congres, en in meerderheid democratische gouverneurs
van de vijftig staten is het Amerikaanse tweepartijensysteem ge
reduceerd tot een politieke farce, waarbij aan de Republikeinen
slechts tussen de coulissen van het politiek gebeuren een aandeel
in het spektakel is voorbehouden.
De aanstaande verheffing van Jimmy Republikeinse Partij onder Nixon en
een van diens laatste steunpilaren, se
nator. heeft nauwelijks meer een poli
tieke toekomst ook al roept hij nog dat
hij zichzelf ..niet wegcijfert".
Progresieven
En de progressieven0 „Wij zijn de
mensen die bij verkiezingen nog kun
nen winnen", wordt in die hoek geoor
deeld. maar „wij hebben de partij niet
in handen. En als het Reagan met
wordt of Conally. dan komt er een
technocraat te zitten, een politieke
manipulator, die niet veel anders kan
doen en moet doen dan de partij bij
eenhouden Dole0 „Die willen we nog
niet met een stok aanraken" Foid°
„Die kan niets meer tegenhouden. Een
gewaardeerde oudere staatsman,
maar geen centraal punt meer voor
een partij
Een eigen partij voor de gematigde en
vooruitstrevende Republikeinen is
een onmogelijkheid, omdat een poli
tieke partij in de Verenigde Staten een
organisatie nodig heeft die bij de eer
ste de beste kiezer begint om tussen de
verkiezingen in leven te blijven Eu
gene McCarthy heeft, kennelijk op
meer dan een punt gelijk met zijn be
wering dat het tweepartijensysteem
bepaalde politieke groeperingen on
derdrukt. Anderzijds zijn de Amerika
nen doorgaans opgevoed met de ge
dachte dat een meer-partijensysteem
op den duur leidt tot chaotische tone
len zoals die zich voordoen en hebben
voorgedaan in Italië en Frankrijk. Dat
het elders wel functioneert, is nog niet
overal opgevallen
Zodoende blijven de progressieve Re
publikeinen op de achtergrond wach
ten op een kans die wellicht nooit
komt En zii hebben nooit een ant-
Carter tot presidentiële heerlijkheid
heeft in de republikeinse gelederen
dan ook onmiddellijk geleid tot een
machtsstrijd tussen conservatieven
en meer vooruitstrevende fracties,
die uiteindelijk zal moeten uitmaken
op welke wijze de „Grand old party"
denkt te blijven voortbestaan en hoe
zij vanuit een overduidelijke min
derheidspositie kan terugklauteren
naar het toppunt van macht dat het
presidentschap in de VS represen
teert.
Alle tekenen wijzen erop dat de Repu
blikeinen een lange ballingschap te
gemoet gaan uit de omgeving waar
macht in politiek wordt vertaald. Alle
analyses van de verkiezingsresultaten
wijzen er op dat afgezien van Fords
nederlaag, die op het nippertje was. in
andere vertegenwoordigende licha
men de Republikeinen veel verder zijn
afgezakt dan het landelijk stemmen-
tellen verraadde. Daarom ook houden
de Republikeinen als zij spreken over
het heroveren van wezenlijke politieke
sleutelposities, het oog vrijwel uitslui
tend gericht op de positie in het Witte
Huis.
En alle factoren bijeengeveegd komt
dit er op neer, dat aan de partij die zich
symbolisch door een olifant laat ver
tegenwoordigen voor ten minste een
achttal jaren geen vooruitzichten van
betekenis in de Amerikaanse politiek
zijn te ontdekken. Want het zal niet
gemakkelijk zijn en het is uiterst on
waarschijnlijk dat de Republikeinen
erin zullen slagen de nog betrekkelijk
jonge Carter reeds over vier jaar
beentje te lichten. Na die periode
staan er voor de Democraten ongetwij
feld meer nieuwe politieke talenten
gereed om in zijn plaats te treden dan
de Republikeinen zullen kunnen rec-
vuteren uit wat er dan nog van hunr
gelederen rest.
Want er mag niet aan worden getwij
feld dat met het verdwijnen van Ford
de conservatieven de overhand zullen
krijgen, en dit zal de jonge vooruit-
strevenden die in Ford nog wel enig
vertrouwen haddenvan de partij ver
vreemden. Weliswaar gaan degenen
met politieke ambities niet over naar
de Democratische Party, die genoeg
trouwe aanhangers heeft om de opvol
ging van het huidige machtsblok te
verzekeren, maar de Amerikaanse po
litiek krijgt er dan een invloedrijk blok
gefrustreerden bij. die hun talenten
zullen wijden aan anderezaken dan de
landspolitiek.
In december komt het uitvoerend co
mité van de partij bijeen en in januari
zal de Republikeinse Nationale Com
missie een nieuwe partijvoorzitter
gaan kiezen die de gematigde Marie
Louise Schmidt moet opvolgen. De li
beralen twijfelen er niet- aan dat dan
hetzij Reagan, hetzij de Texaan Co
nally opnieuw voorop wordt gezet:
conservatieven, die regionaal een
grote invloed hebben die nationale
bekendheid genieten, hetzij via een
spectaculair politiek verleden zoals
Conally, hetzij via de toegang tot dag
bladkolommen en radiozenders zoals
Ronald Reagan En dat alles teneinde
voor de Republikeinen een nieuwe
strategie voor het zuiden te ontwer
pen. zoals Richard Nixon die had.
want „het zuiden moetje hebben om te
kunnen winnen".
Robert Dole. die momenteel vakantie
houdt in Zuid-Amerika. verslagen als
kandidaat voor het vice-
presidentschap, ex-voorzitter van de
woord op de vraag hoe een m3n als
Ford in wie zij vanwege zijn midden
positie nog wel hoop hadden gesteld,
een figuur als de conservatieve
schreeuwer Robert Dole tot vice-
president wilde hebben.
Hij had maar drie uur geslapen toen
hy de beslissing nam vertelde mij
een lid van de staf in het, Witte Huis.
„en na drie uur slaap neem je zelden de
beste beslissing" Niettemin had dit
tekort aan slaap in extreme omstan
digheden kunnen leiden tot. een optre
den van Robert Dole als Amerikaans
president-
Zodoende blijven de republikeinse
gematigden zitten met de keus tussen
Reagan eerlijk maar dom") en Con-
nally („intelligent maar achterbaks
mensen „op wie wij nooit zullen stem
men". Dit leidt de desertie in van de
gematigden en voorultstrevenden
waarvan de Republikeinen het. voor de
toekomst toch moeten hebben En
deze verarming van de Republikeinse
Partij in gematigd denkende intellec
tuelen maakt het vrijwel onmogelijk
om haar nieuw leven in te blazen.
Mummificering in plaats van wat in
andere democratieën „constructieve
oppositie" wordt genoemd, een partij
(de Democraten) aan de macht - het
vormt, een zware beproeving voor het
Amerikaanse systeem van democra
tie. Want democratisch of republi
keins: opiniepeiler George Gallup
heeft vastgesteld dat wanneer de par
tijen worden verdeeld naar conserva
tief en gematigd politiek denkend, er
twee blokken ontstaan die in sterkte
ongeveer gelijk zijn. ondanks het feit
dat het aantal geregistreerde Demo
craten ongeveer tweemaal zo groot is
als de officiële aanhangers van de Re
publikeinse Partij bij elkaar opgeteld.
Niettemin, zo wijst de stemming uit.
blijven die kiezers doorgaans on
danks uiteenlopende meningen hun
partij trouw in plaats van hun begin
selen en is er voor vernieuwing geen
plaats in te i
President Ford. geflankeerd door zijn
zoon Steve en dochter Susan, gefoto
grafeerd. kort nadat zijn verkiezings
nederlaag bekend werd.
DEN HAAG - CNV-voorzitter Jan Lanser begint ook als schrijver naam te maken.
Vorig jaar herfst verscheen van hem „Mondige mensen - samen verantwoordelijk",
gebundelde beschouwingen over onder andere medezeggenschap en ondeme-
mingsbestuur. Daarop volgt nu het boek „Menswaardig bestaan" (ondertitel: Mo
tief en doel van sociale actie). Daarin brengt Lanser op de hem kenmerkende manier
zijn opvattingen over maatschappelijke en politieke vraagstukken onder woorden.
Met dit boek wil Lanser, zo zegt hij in en vooral het toegankelijk te houden.
Al te moeilijke woordkeus ls verme
den. op een logische wijze wordt inge
haakt op de normale termen in het
spraakgebruik.
Wat samenwerking met andere vak
centrales betreft, schept Lanser zeker
geen afstand, maar ziet hij een basis in
de actieprogramma's. Wel laat hij in
het midden of die samenwerking een
gereglementeerde vorm moet aanne-.
men. Indien wel. dan zou er redelijke
overeenstemming over de doelstellin
gen en het beleid moeten zijn en vol
doende ruimte voor de eigen identiteit
en de zelfstandigheid van de betrok
ken organisaties.
Strategie
De strategie van de vakbeweging moet
worden beheerst door gerechtigheid
en solidariteit, stelt Lanser in zijn
boek. Hij spreekt ook over de wens de
maatschappij geleidelijk te verande
ren. waarbij men weloverwogen te
werk moet gaan. De praktijk toont
steeds dar, er niet te negeren grenzen
bestaan. Mensen moeten zich ver
trouwd kunnen maken met nieuwe
gedachten, inzichten en mogelijkhe
den. Voorkomen moet worden dat de
samenleving onnodig en onverant
woord wordt ontregeld.
Grote realiteitszin is ook nodig in de
strategie vn de vakbeweging, meent
Lanser. Enerzijds kan niet alles wat
men wil tegelijk, maar anderzijds hoeft
men niet alles te kennen om toch be
kwaam te zijn mee te oordelen en be
slissen. Lanser meent dat deze strate
gie een weg tot integratie biedt, tot
verbeteren van de maatschappelijke
verhoudingen. Een strategie, zegt hij,
„die zich moeilijk anders laat citeren
en niet opgaat in een harmoniemodel
of een conflictmodel".
In de opvattingen van de CNV-
voorzitter staat de inhoud van de
conflict- en harmoniemodellen, zoals
die vaak in ons land worden beschre
ven. op gespannen voet met de ont
wikkeling in onze arbeidsverhoudin
gen. Woorden als harmonie en conflict
staan niet op één lijn met woorden als
behoudend en vooruitstrevend, rem
mend en radicaal. Lansers strategie
wil „daadwerkelijk vorm geven aan
wat de Bijbel ons leert over de funda
mentele gelijkwaardigheid van alle
mensen".
(J. Lanser: Menswaardig bestaan; uitgave J.
H. Kok, Kampen; 164 bladzijden; f 17.50).
een voorwoord, bijdragen „tot
christelïjk-sociaal denken". Daarbij
heeft hij overwogen „dat er kennelijk
behoefte bestaat aan meer inzicht
over de houding die nodig is om het
bedrijfsleven en de maatschappij een
mensel ijker gezicht te geven". Hierbij
wordt vooral op jongeren gemikt.
Ook overwoog Lanser dat christelijk-
sociale actie en christelijk leven in het
algemeen in sterke mate afhankelijk
zijn van het besef van wezenlijke
waarden voor het bestaan en de ont
wikkeling van mens en samenleving.
In de derde plaats is van belang dat
christelijke organisaties alleen toe
komst hebben als zij niet alleen zo
worden genoemd, maar vooral als zo
danig functioneren.
„Dit boek is voor mensen die de ar
beidsverhoudingen willen humanise
ren, en in het bijzonder voor hen die
aan de inhoud van chn lelijk geloof
vorm willen geven in on Jememing en
maatschappij. Voor mensen die zich
betrokken weten bij. het werk van
christelijke maatschappelijke en poli
tieke organisaties, maat voor
mensen die m aleer >pne oganisaties
vanuit het Evani jezig wilier
zijn", aldus Lansejy
Verantwoordelijk 1
In de visie van Lanser gaat het om d-
verantwoordelijke mens. die centraa.
staat in het maatschappelijk gebeu-'
ren. De mens die bezig moet zijn met
het veranderen van bestaande en het
bouwen van nieuwe structuren. Daar
toe geeft hij zijn visie en daarbij streeft
hij naar het bereiken van zijn doel in
een bepaalde organisatie of instelling,
zoals kerk, vakbeweging of politieke
partij.
Vanuit dit vertrekpunt bespreekt
Lanser de positie van de mens. gezien
in zijn christelijke levensbeschouwing.
Vervolgens trekt hij lijnen naar de
maatschappij als organisatie en in
strument van de mens. en draagt hij
bouwstenen aan voor het gezamenlijk
optreden van de christelijk-sociale
beweging op tal van terreinen.
In dit boek komen achtereenvolgens
aan de orde de vraagstukken inzake
arbeid, economische orde. onderne
ming en zeggenschap, inkomen, on
derwijs. kerk en maatschappij, vak
beweging en politiek en strategie tot
verandering, Lanser is erin geslaagd
zijn betoog niet al te breed op te zetten
BARCELONA - De hedendaagse Spaanse
politiek geeft een verwarrende indruk met
talloze namen voor oude en nieuwe partijen
of kortstondige coalities. Dit komt vooral
door de rijke fantasie waarmee de hoofdrol
spelers etiketten plakken op hun onfeilbare
wondermiddelen om het faillissement van
Franco's erfenis op te lossen. Toch zet het
vastberaden besluit van koningin Juan Car
los, zijn premier Suarez en zijn vice-prcmier
generaal Gutierrez Mellado, om het komend
voorjaar verkiezingen te houden en alle
verdere problemen voorlopig te omzeilen,
de Spanjaarden voor een duidelijke keus.
De reacties vallen in drie soorten uiteen en
daarbij is de economie van groot belang
Voor 49 procent van de Spanjaarden die fhoe-
len zien rond te komen van 600 gulden of
minder per maand, betekenen de beloofde
parlementsverkiezingen een zwak argument
om hun ontevredenheid en onrust in toom te
houden. Vooral de voortwoekerende inflatie,
die hen al sinds eind 1973 jaarlijks ongeveer
20 procent van hun koopkracht ontneemt
zonder voldoende compensaties in loonstij
gingen. drijft deze Spanjaarden tot wanhoop
Hun aandacht wordt te zeer opgeëist door
praktische kwesties (dat wil zeggen: hogere
lonen en eigen vakbonden om die eis kracht
bij te zettenom zich het hoofd te breken over
ideologieën.
Dat wordt pas een hoofdzaak voor 42 procent
van de bevolking met een inkomen dat. een
normaal leven mogelijk maakt (van'600 tot
1500 gulden per maand). Zij zijn het die zich
ernstig bezighouden met de mogelijke poli
tieke oplossingen die vanaf de verkiezingen
van 1977 toegepast zouden kunnen worden.
Zy vormen de voedingsbodem voor de be
langrijkste politieke stromingen (socialisten,
sociaal-democraten, christen-democraten,
liberalen en gematigd conservatieven), die
met premier Suarez zullen samenwerken om
de verkiezingen mogelijk te maken. Dit feit
wordt nu nog aan het oog onttrokken door
dat zij onderling en met. de regering bekvech
ten om een zo voordelig mogelijke startposi
tie te krijgen. Maar allen aanvaarden de ver
kiezingen als enige oplossing.
Er bestaat echter ook nog een derde soort
Spanjaarden, voor wie de koopkracht noch
de verkiezingen belangrijk zijn. Deze hetero
gene groep wordt gevormd door de linkse en
rechtse fanatiekelingen, alsmede het „finan
ciële fascisme" van grote kapitalisten, die al
minstens vijf eeuwen lang in Spanje boven de
wet staan en zich van iedere morele verplich
ting vrijgesteld voelen. Zowel de ideologische
extremisten als de geldwolven hebben ln
Spanje's recente verleden uitentreuren be
wezen. dat zij bereid zijn tot iedere vorm van
geweld, zonder enig respect voor het leven of
de waardigheid van hun medemensen, om
een parlementaire democratie te verhinde
ren.
Wanhoop
Hun tactiek is in alle drie gevallen dezelfde,
namelijk te proberen om de eerste groep van
uitgebuite Spanjaarden tot wanhoopsdaden
te brengen. Zo menen de linkse extremisten
met een revolutie aan de macht te komen, en
zo denken de ideologische en financiële fa
scisten een rechtse staatsgreep te kunnen
uitlokken. De terroristen van links en rechts
werken met bruut geweld: de financiële fa
scisten passen soeio-economische sabotage
toe.
Twee duidelijke voorbeelden zijn: een be-
drijfspolitiek die het aantal werklozen inu al
dicht bij het miljoen) vergroot, en de vlucht
van Spaans kapitaal naar het buitenland,
waarmee men s lands economie verzwakt.
Volgens cijfers van de Bank van Spanje kan
men die schatten op 8 miljard peseta's in
1975. en niet minder dan 45 miljard peseta's
in de eerste zeven maanden van dit jaar De
astronomische toename begon vanaf juni.
toen de huidige premier zijn democratise
ringsplannen aankondigde. Alleen al in de
maand juli verdween er meer Spaans kapi
taal naar het buitenland - 10.9 miljard pese
ta's - dan in het hele voorgaande jaar
Immers, een democratie betekent onherroe
pelijk dat Spanje's schandalig onrechtvaar
dige belastingsysteem herzien zal worden.
De gemiddelde belastingdruk is nu 23 pro
cent en berust hoofdzakelyk op indirecte be
lastingen. Daardoor betalen de laagste in
komensklassen van 36 tot 24 procent aan de
fiscus: de hogere bourgeoisie en de geldadel
daarentegen dragen niet meer dan 18.5 pro
cent van him jaarlijkse inkomen aan de
staatskas af en ze zijn bovendien de hoofdrol
spelers van Spanje's enorme belastingfrau
de
Het nnanciële fascisme wordt in Franco's
staatsinstellingen vertegenwoordigd door
talrijke stromannen en slechts enkele eigen
leiders. De voormannen hebben het immers
veel te druk met hun winstgevende zaken-
verplichtingen. Spanje's financiële oligar
chie bestaat uit een honderdtal families, wier
leden via een 3700-tal posten in de Raden van
Beheer van de belangrijkste banken en in
dustrieën ongeveer 75 procent van alle eco
nomische activiteit in het land onder con
trole hebben. De zes voornaamste bankgroe-
pen. die tezamen 67 procent van het Spaanse
bankgeld beheren, worden geleid door
slechts 17 families
De grootste kerngroep daarvan beslaat uit
zes families, die door onderlinge huwelijken
met elkaar verbonden zijn: Oriol, Urquijo,
Ybarra, Ampuero, Gandarias en Eulate. De
53 vaders, zoons, zwagers en neven van dit
gelukkige gezin bezetten 351 posten in de
Raden van Beheer van 278 Spaanse topbed
rijven. Hun invloed op de Spaanse economie
is buitensporig groot.
Familie Oriol
Maar de politieke arm van deze kerngroep
mag er ook zijn. Het beste voorbeeld vindt
men in Spanje's hoogste staatsinstelling, de
Kroonraad De 17 leden daarvan oefenen een
soort veto-recht uit op de belangrijkste be
sluiten van de koning, zoals de benoemingen
van de premier, de voorzitter van het parle
ment en de voorzitter van het opperste ge
rechtshof De meest samenhangende groep
in de Kroonraad beweegt zich rond de drie
vertegenwoordigers van de familie Oriol. Zij
zijn: de 63-jarige Antonio de Oriol y Urquijo.
voorzitter van de Raad van State, zijn 42-
jarige schoonzoon Miguel Primo de Rivera,
en zijn 41-jarige neef Inigo de Oriol e Ybarra.
De familie Oriol y Urquijo behoort in histo
risch opzicht tot de aartsconservatieve car-
listen uit Noordwest-Spanje. die in de vorige
eeuw drie burgeroorlogen voerden tegen „li
berale" regeringen in Madrid en zich in deze
eeuw aan Franco's zyde schaarden. Vandaag
de dag bezetten negen Oriols een 50-tal top
posten in Spanje's grootste banken, kredie
tinstellingen, atoom- en elektriciteitsener
giebedrijven, mijnbouw, transport en derge
lijke.
De „aartsvader" is de 71-jarige markies José
Maria de Oriol y Urquijo, die tijdens de bur
geroorlog door Franco werd benoemd lot lid
van de „Nationale Oorlogsraad". Ook be
hoorde hij tot het partijbestuur van de Fa-
lange nadat Franco deze bij decreet met de
carlisten had verenigd. Ongetwijfeld bestond
zijn voornaamste taak uit de financiële be
voorrading van het Franco-kamp (daarover
bestaan nog altijd niet voldoende gegevens,
maar het is wel officieel bevestigd dat Span
je's grootste bankiersfamilies Franco ten
minste 10 miljard toenmalige peseta's voor
schoten).
José Maria de Oriol y Urquijo is. dankzij een
persoonlijk besluit van Franco, lid van de
„Cortes". In dat schijnparlement kreeg over
igens een neef. Fernando Ybarra. onlangs de
sleutelpost van voorzitter van de commissie
voor het ministerie van financiën.
Broeder Antonio de Oriol y Urquijo vocht
aan het front en bereikte de rang van kapi
tein Hij is nog altijd lid van een extreem
rechtse „Broederschap van Burgeroorlog-
Officieren". Van 1965 tot 1973 gebruikte
Franco hem als minister van justitie. In 1967
benoemde Franco hem voor het leven tot lid
van de „Cortes". Dezelfde eer viel zijn
schoonzoon Miguel Primo de Rivera (neef
van de oprichter van de Falange) te beurt.
Don Miguel laat geen gelegenheid onge
bruikt om zijn aartsconservatieve denkbeel
den te spuien.
Ontslagen
Inigo de Oriol e Ybarra (zoon van José Ma
ria) wijdde zich aan het organiseren van het
Spaanse zakenleven. Hij is voorzitter of be
stuurslid van verschillende instellingen,
zoals Kamers van Koophandel. In deze hoe
danigheid oefende hij druk uit op de rege
ring toen deze in het najaar nog aarzelde
over het pakket van maatregelen tegen de
economische crisis. In naam van de Spaanse
zakenlieden eiste Don Inigo een zeer conser
vatieve, kapitalistische beleidslijn. Deze
werd inderdaad de leidraad van het pakket,
dat onder andere kostenbesparingen in het
bedrijfsleven door talrijke ontslagen toe
staat, ondanks het ernstige werkloosheid
sprobleem.
Een uitspraak van Don José Maria tekent de
Oriols ten voeten uit. Sprekend over een
maatschappelijk en economisch beleid,
keerde hij zich tegen een belastingstelsel dat
zich zou toeleggen op de herverdeling van de
nationale rijkdom over de verschillende be
volkingsklassen. „Een progressief belas
tingstelsel heeft automatisch een verminder
ing van de spaarzucht ten gevolge en verhin
dert. of vermindert, daarmee de vorming van
kapitalen voor de economische ontwikke
ling". zo verklaarde hij.
Dit is de mentaliteit die een aantal Spaanse
bankiers ertoe bracht om, met een aanbod
van een miljard peseta's per jaar, de vorming
van een conservatieve partij te bewerkstelli
gen. Opgericht onder de naam Alianza Popu
lar. wordt deze partij geleid door de ex-
ministers Fraga Iribarne, Lopez Rodó. Silva
Munoz (collega van Don JoMaria in de Raad
van Beheer van Spanje's grootste bank) en -
waarschijnlijk ter verduidelijking - de no
toire neo-fascist Fernandez de la Mora.