Fords partij in diepe afgrond Kerngroep zes families trekt in Spanje aan politieke en economische touwtjes Hard gevecht rond prijscompensatie Lanser schreef boek 'Menswaardig bestaan' WOENSDAG 10 NOVEMBER 1976 terzake (Van onze redactie economie) DEN HAAG - Het is nu ai duidelijk, dat er over enkele weken grote meningsver schillen zullen ontstaan over de vraag hoe de prijscompensatie in 1977 moe t worden uitbetaald. Met name de Industriebonden hebben zich al hard opgesteld en geëist, dat in 1977 de volledige prijscompensatie uitbetaald moet worden en niet het zogenaamde opgeschoonde prijsindexcijfer mag worden gehanteerd. Uit dit prij sindexcijfer zijn belastingeffecten, zoals een stijging van de btwper 1 oktober 1976 weggelaten. Dit houdt over de laatste maanden van 1976 al in. dat een prijsstijging van 3.3 procent wordt verlaagd naar 2.5 procent. De werkgevers hebben al gezegd in 1977 niet in staat te zijn welke prijscompensatie dan ook te kunnen uitbetalen. Wel zijn de werkgevers bereid een loonstijging van 1 k 1.5 procent toe te staan, zoals is aangegeven als verwachting door het Centraal Plan Bureau. Ook de nota's arbeidsvoorwaardenbeleid 1977 van de vakbeweging houden rekening met een contractloonstijging van 1 a 1.5 procent. Hiervan gaat echter af 1 procent aan incidentele loonstijgingen, waardoor er voor de stijging van de cao- lonen niet veel meer overblijft dan 0-0.5 procent. Minister Boersma van sociale zaken heeft herhaalde malen nadrukkelijk gezegd, de vakbeweging de vrijheid te laten om voor 1977 met de werkgevers te onderhande len. Zelfs heeft hij gezegd geen enkele stok achter de deur te hebben geplaatst. Normaal waren de vakbonden in hun bedrijfstakken al in oktober aan het on derhandelen met de werkgevers, doch door alle achtereenvolgende loonmaat regelen van het afgelopen jaar. zijn ze daaraan nog niet toegekomen. De afgelopen weken hebben de vakcentrales, werkgeversorganisaties en kabinet zich alleen nog maar druk gemaakt over de lonen voor de tweede helft van dit jaar. Dit is nu de eenmalige f 60.- geworden. Deze f 60,- is niet bedoeld als prijscompensa tie. doch als een eenmalige bruto gift. Met nadruk heeft het kabinet de loonvorming voor 1977 en de ontwikkelingen rond de prijscompensatie voor 1977 geheel open willen laten voor de onderhandelingstafel tussen vakbeweging en werkgevers. In de tweede helft van november zullen de vakcentrales, gehoord de discussies in de zogeheten achterbannen, de nota's arbeidsvoorwaardenbeleid 1977 vaststellen. Als dat gebeurd is. zal de Stichting van de Arbeid bijeen worden geroepen, om te praten over een raamwerk voor het arbeidsvoorwaardenbeleid 1977, waarbinnen de afzon derlijke bonden op bedrijfstakniveau met de werkgevers kunnen gaan onderhande len. Algemeen wordt nu al verwacht, dat er grote problemen zullen ontstaan rond die prijscompensatie. Ook binnen de vakbeweging zelf. De Industriebonden binnen de FNV hebben al gezegd geen genoegen te zullen nemen met het in de discussienota gedane voorstel het ..opgeschoonde prijsindexcijfer" te hanteren. De Industrie bonden willen een volledige prijscompensatie hebben, waarin ook de stijging van de belastingen is opgenomen. Voorzitter A. Prins van de Federatie van Metaal- en Elektrotechnische Industrieën heeft, vorige week een beroep op de vakbeweging gedaan in deze zaak de redelijk heid te bewaren, om er met elkaar voor te zorgen, dat de bedrijfstak nog niet verder in de economische moeilijkheden komt dan hij nu al zit. Hij heeft hierbij o.a. gewezen op de belabberde positie in de scheepsbouw. Tegen de wil van het bondsbestuur in. heeft de bondsraad van de Industriebond NW nu die volledige prijscompensatie geiëst. Men is zelfs nog verder gegaan door alsnog een volledige prijscompensatie voor 1976 op te eisen. Met deze boodschap mag het bondsbestuur nu naar de federatieraad van de FNV. waar dan Wim Kok en de zijnen weer eens voor een groot dilemma worden geplaatst en voor de vraag worden gesteld: hoe kunnen we nu onze bedoelingen eens goed bij de leden laten overkomen. Men zou de eisen nu niet zomaar kunnen afdoen met de opmerking: „Het zijn de communisten, die zoiets eisen", want de FNV moet dan wel beseffen, dat men het communistenartikel heeft afgeschaft Het. Centraal Plan Bureau houdt voor 1976 rekening met een stijging van de prijzen voor gezinsconsumptie met 6.5 a 7 procent. Van dit percentage voeren we 1.2 procent in vanuit het buitenland, doch het grootste deel. 2.3 procent, is afkomstig van de in de prijzen toegestane doorberekening van de loonkostenstijging, alsmede een overloop vanuit 1976 van 3 procent. Het probleem voor de besturen van met name de Industriebonden is. dat de helft van de leden bereid is een deel van de prijscompensatie te laten schieten, op voorwaarde dat daarvoor extra arbeidsplaatsen worden geschapen. De andere helft van de leden wil dat niet. zo is uit een onderzoek gebleken. De bondsraad van de Industriebond NVV heeft nu duidelijk voor de leden gekozen, die niets willen inleve ren. Van alle kanten zal er straks ongetwijfeld wel weer op worden gewezen, dat ieder procent loonstijging en iedere procent prijscompensatie zoveel duizenden extra werklozen zal opleveren. Daarmee zit de top van de vakbeweging dan voor een groot dilemma. De leden zullen er op wijzen, dat de vakbond er is om de belangen van de leden te behartigen, doch daarnaast heeft diezelfde vakbeweging de taak om het algemeen belang te dienen. Juist deze zaken blijken bij de leden van de vakbewe ging niet altijd tegenover elkaar afgewogen te worden. Diezelfde leden hebben eerder gesteld, dat bestrijding van de werkloosheid de hoogste prioriteit moet hebben. Doch als het op de centen aankomt, heeft men kennelijk liever de centen, dan het behoud van de baan van de buurman (Door onze correspondent Henk Kolb) WASHINGTON - De verkiezingsnederlaag van president Ford heeft zijn Republikeinse Partij in een diepe politieke afgrond ge stort. Met een democratische president, een in meerderheid demo cratisch Congres, en in meerderheid democratische gouverneurs van de vijftig staten is het Amerikaanse tweepartijensysteem ge reduceerd tot een politieke farce, waarbij aan de Republikeinen slechts tussen de coulissen van het politiek gebeuren een aandeel in het spektakel is voorbehouden. De aanstaande verheffing van Jimmy Republikeinse Partij onder Nixon en een van diens laatste steunpilaren, se nator. heeft nauwelijks meer een poli tieke toekomst ook al roept hij nog dat hij zichzelf ..niet wegcijfert". Progresieven En de progressieven0 „Wij zijn de mensen die bij verkiezingen nog kun nen winnen", wordt in die hoek geoor deeld. maar „wij hebben de partij niet in handen. En als het Reagan met wordt of Conally. dan komt er een technocraat te zitten, een politieke manipulator, die niet veel anders kan doen en moet doen dan de partij bij eenhouden Dole0 „Die willen we nog niet met een stok aanraken" Foid° „Die kan niets meer tegenhouden. Een gewaardeerde oudere staatsman, maar geen centraal punt meer voor een partij Een eigen partij voor de gematigde en vooruitstrevende Republikeinen is een onmogelijkheid, omdat een poli tieke partij in de Verenigde Staten een organisatie nodig heeft die bij de eer ste de beste kiezer begint om tussen de verkiezingen in leven te blijven Eu gene McCarthy heeft, kennelijk op meer dan een punt gelijk met zijn be wering dat het tweepartijensysteem bepaalde politieke groeperingen on derdrukt. Anderzijds zijn de Amerika nen doorgaans opgevoed met de ge dachte dat een meer-partijensysteem op den duur leidt tot chaotische tone len zoals die zich voordoen en hebben voorgedaan in Italië en Frankrijk. Dat het elders wel functioneert, is nog niet overal opgevallen Zodoende blijven de progressieve Re publikeinen op de achtergrond wach ten op een kans die wellicht nooit komt En zii hebben nooit een ant- Carter tot presidentiële heerlijkheid heeft in de republikeinse gelederen dan ook onmiddellijk geleid tot een machtsstrijd tussen conservatieven en meer vooruitstrevende fracties, die uiteindelijk zal moeten uitmaken op welke wijze de „Grand old party" denkt te blijven voortbestaan en hoe zij vanuit een overduidelijke min derheidspositie kan terugklauteren naar het toppunt van macht dat het presidentschap in de VS represen teert. Alle tekenen wijzen erop dat de Repu blikeinen een lange ballingschap te gemoet gaan uit de omgeving waar macht in politiek wordt vertaald. Alle analyses van de verkiezingsresultaten wijzen er op dat afgezien van Fords nederlaag, die op het nippertje was. in andere vertegenwoordigende licha men de Republikeinen veel verder zijn afgezakt dan het landelijk stemmen- tellen verraadde. Daarom ook houden de Republikeinen als zij spreken over het heroveren van wezenlijke politieke sleutelposities, het oog vrijwel uitslui tend gericht op de positie in het Witte Huis. En alle factoren bijeengeveegd komt dit er op neer, dat aan de partij die zich symbolisch door een olifant laat ver tegenwoordigen voor ten minste een achttal jaren geen vooruitzichten van betekenis in de Amerikaanse politiek zijn te ontdekken. Want het zal niet gemakkelijk zijn en het is uiterst on waarschijnlijk dat de Republikeinen erin zullen slagen de nog betrekkelijk jonge Carter reeds over vier jaar beentje te lichten. Na die periode staan er voor de Democraten ongetwij feld meer nieuwe politieke talenten gereed om in zijn plaats te treden dan de Republikeinen zullen kunnen rec- vuteren uit wat er dan nog van hunr gelederen rest. Want er mag niet aan worden getwij feld dat met het verdwijnen van Ford de conservatieven de overhand zullen krijgen, en dit zal de jonge vooruit- strevenden die in Ford nog wel enig vertrouwen haddenvan de partij ver vreemden. Weliswaar gaan degenen met politieke ambities niet over naar de Democratische Party, die genoeg trouwe aanhangers heeft om de opvol ging van het huidige machtsblok te verzekeren, maar de Amerikaanse po litiek krijgt er dan een invloedrijk blok gefrustreerden bij. die hun talenten zullen wijden aan anderezaken dan de landspolitiek. In december komt het uitvoerend co mité van de partij bijeen en in januari zal de Republikeinse Nationale Com missie een nieuwe partijvoorzitter gaan kiezen die de gematigde Marie Louise Schmidt moet opvolgen. De li beralen twijfelen er niet- aan dat dan hetzij Reagan, hetzij de Texaan Co nally opnieuw voorop wordt gezet: conservatieven, die regionaal een grote invloed hebben die nationale bekendheid genieten, hetzij via een spectaculair politiek verleden zoals Conally, hetzij via de toegang tot dag bladkolommen en radiozenders zoals Ronald Reagan En dat alles teneinde voor de Republikeinen een nieuwe strategie voor het zuiden te ontwer pen. zoals Richard Nixon die had. want „het zuiden moetje hebben om te kunnen winnen". Robert Dole. die momenteel vakantie houdt in Zuid-Amerika. verslagen als kandidaat voor het vice- presidentschap, ex-voorzitter van de woord op de vraag hoe een m3n als Ford in wie zij vanwege zijn midden positie nog wel hoop hadden gesteld, een figuur als de conservatieve schreeuwer Robert Dole tot vice- president wilde hebben. Hij had maar drie uur geslapen toen hy de beslissing nam vertelde mij een lid van de staf in het, Witte Huis. „en na drie uur slaap neem je zelden de beste beslissing" Niettemin had dit tekort aan slaap in extreme omstan digheden kunnen leiden tot. een optre den van Robert Dole als Amerikaans president- Zodoende blijven de republikeinse gematigden zitten met de keus tussen Reagan eerlijk maar dom") en Con- nally („intelligent maar achterbaks mensen „op wie wij nooit zullen stem men". Dit leidt de desertie in van de gematigden en voorultstrevenden waarvan de Republikeinen het. voor de toekomst toch moeten hebben En deze verarming van de Republikeinse Partij in gematigd denkende intellec tuelen maakt het vrijwel onmogelijk om haar nieuw leven in te blazen. Mummificering in plaats van wat in andere democratieën „constructieve oppositie" wordt genoemd, een partij (de Democraten) aan de macht - het vormt, een zware beproeving voor het Amerikaanse systeem van democra tie. Want democratisch of republi keins: opiniepeiler George Gallup heeft vastgesteld dat wanneer de par tijen worden verdeeld naar conserva tief en gematigd politiek denkend, er twee blokken ontstaan die in sterkte ongeveer gelijk zijn. ondanks het feit dat het aantal geregistreerde Demo craten ongeveer tweemaal zo groot is als de officiële aanhangers van de Re publikeinse Partij bij elkaar opgeteld. Niettemin, zo wijst de stemming uit. blijven die kiezers doorgaans on danks uiteenlopende meningen hun partij trouw in plaats van hun begin selen en is er voor vernieuwing geen plaats in te i President Ford. geflankeerd door zijn zoon Steve en dochter Susan, gefoto grafeerd. kort nadat zijn verkiezings nederlaag bekend werd. DEN HAAG - CNV-voorzitter Jan Lanser begint ook als schrijver naam te maken. Vorig jaar herfst verscheen van hem „Mondige mensen - samen verantwoordelijk", gebundelde beschouwingen over onder andere medezeggenschap en ondeme- mingsbestuur. Daarop volgt nu het boek „Menswaardig bestaan" (ondertitel: Mo tief en doel van sociale actie). Daarin brengt Lanser op de hem kenmerkende manier zijn opvattingen over maatschappelijke en politieke vraagstukken onder woorden. Met dit boek wil Lanser, zo zegt hij in en vooral het toegankelijk te houden. Al te moeilijke woordkeus ls verme den. op een logische wijze wordt inge haakt op de normale termen in het spraakgebruik. Wat samenwerking met andere vak centrales betreft, schept Lanser zeker geen afstand, maar ziet hij een basis in de actieprogramma's. Wel laat hij in het midden of die samenwerking een gereglementeerde vorm moet aanne-. men. Indien wel. dan zou er redelijke overeenstemming over de doelstellin gen en het beleid moeten zijn en vol doende ruimte voor de eigen identiteit en de zelfstandigheid van de betrok ken organisaties. Strategie De strategie van de vakbeweging moet worden beheerst door gerechtigheid en solidariteit, stelt Lanser in zijn boek. Hij spreekt ook over de wens de maatschappij geleidelijk te verande ren. waarbij men weloverwogen te werk moet gaan. De praktijk toont steeds dar, er niet te negeren grenzen bestaan. Mensen moeten zich ver trouwd kunnen maken met nieuwe gedachten, inzichten en mogelijkhe den. Voorkomen moet worden dat de samenleving onnodig en onverant woord wordt ontregeld. Grote realiteitszin is ook nodig in de strategie vn de vakbeweging, meent Lanser. Enerzijds kan niet alles wat men wil tegelijk, maar anderzijds hoeft men niet alles te kennen om toch be kwaam te zijn mee te oordelen en be slissen. Lanser meent dat deze strate gie een weg tot integratie biedt, tot verbeteren van de maatschappelijke verhoudingen. Een strategie, zegt hij, „die zich moeilijk anders laat citeren en niet opgaat in een harmoniemodel of een conflictmodel". In de opvattingen van de CNV- voorzitter staat de inhoud van de conflict- en harmoniemodellen, zoals die vaak in ons land worden beschre ven. op gespannen voet met de ont wikkeling in onze arbeidsverhoudin gen. Woorden als harmonie en conflict staan niet op één lijn met woorden als behoudend en vooruitstrevend, rem mend en radicaal. Lansers strategie wil „daadwerkelijk vorm geven aan wat de Bijbel ons leert over de funda mentele gelijkwaardigheid van alle mensen". (J. Lanser: Menswaardig bestaan; uitgave J. H. Kok, Kampen; 164 bladzijden; f 17.50). een voorwoord, bijdragen „tot christelïjk-sociaal denken". Daarbij heeft hij overwogen „dat er kennelijk behoefte bestaat aan meer inzicht over de houding die nodig is om het bedrijfsleven en de maatschappij een mensel ijker gezicht te geven". Hierbij wordt vooral op jongeren gemikt. Ook overwoog Lanser dat christelijk- sociale actie en christelijk leven in het algemeen in sterke mate afhankelijk zijn van het besef van wezenlijke waarden voor het bestaan en de ont wikkeling van mens en samenleving. In de derde plaats is van belang dat christelijke organisaties alleen toe komst hebben als zij niet alleen zo worden genoemd, maar vooral als zo danig functioneren. „Dit boek is voor mensen die de ar beidsverhoudingen willen humanise ren, en in het bijzonder voor hen die aan de inhoud van chn lelijk geloof vorm willen geven in on Jememing en maatschappij. Voor mensen die zich betrokken weten bij. het werk van christelijke maatschappelijke en poli tieke organisaties, maat voor mensen die m aleer >pne oganisaties vanuit het Evani jezig wilier zijn", aldus Lansejy Verantwoordelijk 1 In de visie van Lanser gaat het om d- verantwoordelijke mens. die centraa. staat in het maatschappelijk gebeu-' ren. De mens die bezig moet zijn met het veranderen van bestaande en het bouwen van nieuwe structuren. Daar toe geeft hij zijn visie en daarbij streeft hij naar het bereiken van zijn doel in een bepaalde organisatie of instelling, zoals kerk, vakbeweging of politieke partij. Vanuit dit vertrekpunt bespreekt Lanser de positie van de mens. gezien in zijn christelijke levensbeschouwing. Vervolgens trekt hij lijnen naar de maatschappij als organisatie en in strument van de mens. en draagt hij bouwstenen aan voor het gezamenlijk optreden van de christelijk-sociale beweging op tal van terreinen. In dit boek komen achtereenvolgens aan de orde de vraagstukken inzake arbeid, economische orde. onderne ming en zeggenschap, inkomen, on derwijs. kerk en maatschappij, vak beweging en politiek en strategie tot verandering, Lanser is erin geslaagd zijn betoog niet al te breed op te zetten BARCELONA - De hedendaagse Spaanse politiek geeft een verwarrende indruk met talloze namen voor oude en nieuwe partijen of kortstondige coalities. Dit komt vooral door de rijke fantasie waarmee de hoofdrol spelers etiketten plakken op hun onfeilbare wondermiddelen om het faillissement van Franco's erfenis op te lossen. Toch zet het vastberaden besluit van koningin Juan Car los, zijn premier Suarez en zijn vice-prcmier generaal Gutierrez Mellado, om het komend voorjaar verkiezingen te houden en alle verdere problemen voorlopig te omzeilen, de Spanjaarden voor een duidelijke keus. De reacties vallen in drie soorten uiteen en daarbij is de economie van groot belang Voor 49 procent van de Spanjaarden die fhoe- len zien rond te komen van 600 gulden of minder per maand, betekenen de beloofde parlementsverkiezingen een zwak argument om hun ontevredenheid en onrust in toom te houden. Vooral de voortwoekerende inflatie, die hen al sinds eind 1973 jaarlijks ongeveer 20 procent van hun koopkracht ontneemt zonder voldoende compensaties in loonstij gingen. drijft deze Spanjaarden tot wanhoop Hun aandacht wordt te zeer opgeëist door praktische kwesties (dat wil zeggen: hogere lonen en eigen vakbonden om die eis kracht bij te zettenom zich het hoofd te breken over ideologieën. Dat wordt pas een hoofdzaak voor 42 procent van de bevolking met een inkomen dat. een normaal leven mogelijk maakt (van'600 tot 1500 gulden per maand). Zij zijn het die zich ernstig bezighouden met de mogelijke poli tieke oplossingen die vanaf de verkiezingen van 1977 toegepast zouden kunnen worden. Zy vormen de voedingsbodem voor de be langrijkste politieke stromingen (socialisten, sociaal-democraten, christen-democraten, liberalen en gematigd conservatieven), die met premier Suarez zullen samenwerken om de verkiezingen mogelijk te maken. Dit feit wordt nu nog aan het oog onttrokken door dat zij onderling en met. de regering bekvech ten om een zo voordelig mogelijke startposi tie te krijgen. Maar allen aanvaarden de ver kiezingen als enige oplossing. Er bestaat echter ook nog een derde soort Spanjaarden, voor wie de koopkracht noch de verkiezingen belangrijk zijn. Deze hetero gene groep wordt gevormd door de linkse en rechtse fanatiekelingen, alsmede het „finan ciële fascisme" van grote kapitalisten, die al minstens vijf eeuwen lang in Spanje boven de wet staan en zich van iedere morele verplich ting vrijgesteld voelen. Zowel de ideologische extremisten als de geldwolven hebben ln Spanje's recente verleden uitentreuren be wezen. dat zij bereid zijn tot iedere vorm van geweld, zonder enig respect voor het leven of de waardigheid van hun medemensen, om een parlementaire democratie te verhinde ren. Wanhoop Hun tactiek is in alle drie gevallen dezelfde, namelijk te proberen om de eerste groep van uitgebuite Spanjaarden tot wanhoopsdaden te brengen. Zo menen de linkse extremisten met een revolutie aan de macht te komen, en zo denken de ideologische en financiële fa scisten een rechtse staatsgreep te kunnen uitlokken. De terroristen van links en rechts werken met bruut geweld: de financiële fa scisten passen soeio-economische sabotage toe. Twee duidelijke voorbeelden zijn: een be- drijfspolitiek die het aantal werklozen inu al dicht bij het miljoen) vergroot, en de vlucht van Spaans kapitaal naar het buitenland, waarmee men s lands economie verzwakt. Volgens cijfers van de Bank van Spanje kan men die schatten op 8 miljard peseta's in 1975. en niet minder dan 45 miljard peseta's in de eerste zeven maanden van dit jaar De astronomische toename begon vanaf juni. toen de huidige premier zijn democratise ringsplannen aankondigde. Alleen al in de maand juli verdween er meer Spaans kapi taal naar het buitenland - 10.9 miljard pese ta's - dan in het hele voorgaande jaar Immers, een democratie betekent onherroe pelijk dat Spanje's schandalig onrechtvaar dige belastingsysteem herzien zal worden. De gemiddelde belastingdruk is nu 23 pro cent en berust hoofdzakelyk op indirecte be lastingen. Daardoor betalen de laagste in komensklassen van 36 tot 24 procent aan de fiscus: de hogere bourgeoisie en de geldadel daarentegen dragen niet meer dan 18.5 pro cent van him jaarlijkse inkomen aan de staatskas af en ze zijn bovendien de hoofdrol spelers van Spanje's enorme belastingfrau de Het nnanciële fascisme wordt in Franco's staatsinstellingen vertegenwoordigd door talrijke stromannen en slechts enkele eigen leiders. De voormannen hebben het immers veel te druk met hun winstgevende zaken- verplichtingen. Spanje's financiële oligar chie bestaat uit een honderdtal families, wier leden via een 3700-tal posten in de Raden van Beheer van de belangrijkste banken en in dustrieën ongeveer 75 procent van alle eco nomische activiteit in het land onder con trole hebben. De zes voornaamste bankgroe- pen. die tezamen 67 procent van het Spaanse bankgeld beheren, worden geleid door slechts 17 families De grootste kerngroep daarvan beslaat uit zes families, die door onderlinge huwelijken met elkaar verbonden zijn: Oriol, Urquijo, Ybarra, Ampuero, Gandarias en Eulate. De 53 vaders, zoons, zwagers en neven van dit gelukkige gezin bezetten 351 posten in de Raden van Beheer van 278 Spaanse topbed rijven. Hun invloed op de Spaanse economie is buitensporig groot. Familie Oriol Maar de politieke arm van deze kerngroep mag er ook zijn. Het beste voorbeeld vindt men in Spanje's hoogste staatsinstelling, de Kroonraad De 17 leden daarvan oefenen een soort veto-recht uit op de belangrijkste be sluiten van de koning, zoals de benoemingen van de premier, de voorzitter van het parle ment en de voorzitter van het opperste ge rechtshof De meest samenhangende groep in de Kroonraad beweegt zich rond de drie vertegenwoordigers van de familie Oriol. Zij zijn: de 63-jarige Antonio de Oriol y Urquijo. voorzitter van de Raad van State, zijn 42- jarige schoonzoon Miguel Primo de Rivera, en zijn 41-jarige neef Inigo de Oriol e Ybarra. De familie Oriol y Urquijo behoort in histo risch opzicht tot de aartsconservatieve car- listen uit Noordwest-Spanje. die in de vorige eeuw drie burgeroorlogen voerden tegen „li berale" regeringen in Madrid en zich in deze eeuw aan Franco's zyde schaarden. Vandaag de dag bezetten negen Oriols een 50-tal top posten in Spanje's grootste banken, kredie tinstellingen, atoom- en elektriciteitsener giebedrijven, mijnbouw, transport en derge lijke. De „aartsvader" is de 71-jarige markies José Maria de Oriol y Urquijo, die tijdens de bur geroorlog door Franco werd benoemd lot lid van de „Nationale Oorlogsraad". Ook be hoorde hij tot het partijbestuur van de Fa- lange nadat Franco deze bij decreet met de carlisten had verenigd. Ongetwijfeld bestond zijn voornaamste taak uit de financiële be voorrading van het Franco-kamp (daarover bestaan nog altijd niet voldoende gegevens, maar het is wel officieel bevestigd dat Span je's grootste bankiersfamilies Franco ten minste 10 miljard toenmalige peseta's voor schoten). José Maria de Oriol y Urquijo is. dankzij een persoonlijk besluit van Franco, lid van de „Cortes". In dat schijnparlement kreeg over igens een neef. Fernando Ybarra. onlangs de sleutelpost van voorzitter van de commissie voor het ministerie van financiën. Broeder Antonio de Oriol y Urquijo vocht aan het front en bereikte de rang van kapi tein Hij is nog altijd lid van een extreem rechtse „Broederschap van Burgeroorlog- Officieren". Van 1965 tot 1973 gebruikte Franco hem als minister van justitie. In 1967 benoemde Franco hem voor het leven tot lid van de „Cortes". Dezelfde eer viel zijn schoonzoon Miguel Primo de Rivera (neef van de oprichter van de Falange) te beurt. Don Miguel laat geen gelegenheid onge bruikt om zijn aartsconservatieve denkbeel den te spuien. Ontslagen Inigo de Oriol e Ybarra (zoon van José Ma ria) wijdde zich aan het organiseren van het Spaanse zakenleven. Hij is voorzitter of be stuurslid van verschillende instellingen, zoals Kamers van Koophandel. In deze hoe danigheid oefende hij druk uit op de rege ring toen deze in het najaar nog aarzelde over het pakket van maatregelen tegen de economische crisis. In naam van de Spaanse zakenlieden eiste Don Inigo een zeer conser vatieve, kapitalistische beleidslijn. Deze werd inderdaad de leidraad van het pakket, dat onder andere kostenbesparingen in het bedrijfsleven door talrijke ontslagen toe staat, ondanks het ernstige werkloosheid sprobleem. Een uitspraak van Don José Maria tekent de Oriols ten voeten uit. Sprekend over een maatschappelijk en economisch beleid, keerde hij zich tegen een belastingstelsel dat zich zou toeleggen op de herverdeling van de nationale rijkdom over de verschillende be volkingsklassen. „Een progressief belas tingstelsel heeft automatisch een verminder ing van de spaarzucht ten gevolge en verhin dert. of vermindert, daarmee de vorming van kapitalen voor de economische ontwikke ling". zo verklaarde hij. Dit is de mentaliteit die een aantal Spaanse bankiers ertoe bracht om, met een aanbod van een miljard peseta's per jaar, de vorming van een conservatieve partij te bewerkstelli gen. Opgericht onder de naam Alianza Popu lar. wordt deze partij geleid door de ex- ministers Fraga Iribarne, Lopez Rodó. Silva Munoz (collega van Don JoMaria in de Raad van Beheer van Spanje's grootste bank) en - waarschijnlijk ter verduidelijking - de no toire neo-fascist Fernandez de la Mora.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1976 | | pagina 4