HET HOF SPREEKT: DOODSTRAF I
IPZC/,
JURY-RECHT
IN BELGIE
Agent pleegt viervoudige moord in Gem
Donderdag
Woensdag
Maandag
Dinsdag
ZATERDAG 6 NOVEMBER 1976
zaterdagkrant
LEIDEN/GENT - In België worden sommige zeer ernstige misdrijven
(moord en doodslag bijv.) berecht voor het 'Hof van Assisen'. Twaalf 'ge
zworenen' - gewone burgers - fungeren daarbij als jury. Zij spreken uitein
delijk het 'schuldig' of 'niet schuldig' uit.
Samen met de voorzitter en de twee rechters van het hof. beraden de 12
jury-leden zich vervolgens over de strafmaat. Nederland kent deze wijze
van rechtspraak niet. Hier zijn het louter vak-juristen die achter de balie
zitten.
Het is moeilijk om te beantwoorden welk systeem het beste is Voorstan
ders van het 'Belgische' rechtsysteem wijzen op het democratische gebeu
ren. En op het feit dat de jury-leden niet 'vakblind' zijn.
Tegenstanders vinden het gebrek aan juridische bekwaamheid echter een
ernstig nadeel. Ook wijzen zij op de onnodige psychische lasten. Een groep
van 15 Leidse studenten en docenten uit het strafrecht woonde van 18-21
oktober 1976 een zitting bij van het 'Hof van Assisen' van Oost-
Vlaand eren.
Voor deze krant beschreef mr. Egbert Myjer enkele verschillen tussen deze
Belgische 'leken'-rechtspraak en de Nederlandse strafvordering.
Waarbij hij aantekent dat het hier om één zaak gaat. die niet geheel
representatief hoeft te zijn voor andere soortgelijke zittingen in Belgiè.
:f¥
uw
Codelieve Dhondl-De Bruycker
t, 4- ar
Marijke Dhondt
Johan Dhondt
GENT - Van 18 tot en met 21 oktober j I. diende
voor het Hof van Assisen van Oost-Vlaanderen
te Gent de strafzaak tegen de 38-jarige politiea
gent Constant Dhondt.
Verdachte werd beschuldigd van viervoudige
doodslag met voorbedachte rade (moord). Met
zijn dienstioapen schoot hij in de vroege ochtend
van 11 april eerst zijn vrouw dood en onmiddel
lijk daarna zijn drie slapende kinderen.
Aan deze feiten waren jaren van echtelijke on
enigheid voorafgegaan. Dhondt had in 1968,
toen zijn vrouw in verwachting ivas van het
derde kind. een slippertje gemaakt. Naar aan
leiding daarvan volgden uitbarstingen van ja
loezie van de vrouw.
Er deden zich een groot aantal scenes voor.
Toen Dhondt m maart 1974 tijdens zijn ambts
bediening aan een meisje een kusje had ge
vraagd en daarover beklag was gedaan, barstte
de bom. De echtelieden bleven aan één stuk ru
ziën, de vrouw betichtte haar man van ontrouw
en ontzegde hem de toegang tot de slaapkamer,
er werden wederzijds slagen uitgedeeld.
Tot overmaat van ramp kreeg de vrouw buiten
haar schuld een botsing met hun nieuwe auto.
Ongeveer een week daarna - Dhondt had at
drie dagen nauwelijks enige nachtrust gehad -
bereikten de ruzies een hoogtepunt. De vrouw
sloot haar man buiten en gooide een fles naar
zijn hoofd.
Hij slaagde erin zijn dienstwapen in zijn aaH
steken. Toen hij zijn huis binnendrong wacH
zijn vrouw hem op met een gebroken fles. hj,
zij zag dat hij zijn pistool in de hand had, zonkt
op de vloer en begon te huilen.
Hij richtte zijn pistool en gaf haar ook een ga>
deschot, vervolgens rende hij naar boven ncj
zijn slapende kinderen en schoot hen alle d]
door het hoofd.
Daarna gaf hij zich aan bij zijn collega's. I
-v' ■<■---
18 OKTOBER
Het gerechtsgebouw in Gent
doet Frans aan. Grote brede
gangen rondom een vredige
binnenplaats, hoge deuren,
veel marmer.
Een uur voor de geplande aanvang van
de zitting staat reeds een groot aantal
mensen te wachten voor de deur van
de publieke tribune. Ouden van dagen
en de halve bevolking van St.
Amandsberg, het voorstadje van Gent
waar de verdachte politieagent was,
staan te dringen om een mooi plaatsje
klaar voor het spektakel. De rijks
wacht loopt glimlachend rond in
gala-uniform, de gummiknuppel non
chalant wapperend.
'Toga
Ongeveer drie kwartier na de aange
kondigde aanvangstijd verschijnt het
Hof van Assisen. De voorzitter en de
advocaat dragen een rode toga met
een kanten bef. Ze dragen hun erete
kenen en onderscheidingen. De twee
rechters dragen een zwarte toga met
een strik in de kleuren van de Belgi
sche vlag Als zij gezeten zijn wordt de
verdachte binnengeleid tussen twee
rijkswachters. Hij klikt even met zijn
hakken als hij een buiging maakt voor
het Hof. Zijn advocaten zitten al klaar.
De eerste daad van het Hof bestaat uit
het uitloten van de jury. Er zijn 48 per
sonen tussen de 30 en 65 jaar opgeroe
pen van de lijst van gezworenen van
het arrondissement. Om die lijst sa
men te stellen heeft men een ingewik
keld systeem bedacht. Uit de kiesre-
gisters wordt een bepaald aantal na
men ingeloot (b.v. iedereen wiens
nummer met een 1 begint). Trapsge
wijs lotend vallen hoe langer hoe meer
mensen af. tot uiteindelijk een be
paalde lijst overblijft.
Loven en bieden
Dan trekt de voorzitter uit een bus één
voor één de namen van de opgeroepen
juryleden. Verdachte en de advocaat-
generaal hebben het recht ieder een
aantal juryleden te wraken. Zij hoeven
geen reden op te geven waarom zij een
bepaald iemand willen hebben.
Het wordt een soort loven en bieden.
De verdediging wraakt achter elkaar
vijf vrouwen en de advocaatrgeneraal
kijkt met een schuin oog naar de ver
dediging alvorens één van zijn eigen
wrakingen af te vuren. Tenslotte blij
ven 10 mannen en 2 vrouwen over. Zij
zullen in de loop van de volgende da
gen naar hun geweten en innige over
tuiging moeten oordelen of de be
schuldigde de tenlastegelegde feiten
heeft begaan.
Nu kan de eerste zitting beginnen. De
publieke tribune voelt dat, roert zich
en wordt onmiddellijk ernstig door de
voorzitter toegesproken. De griffier
leest de door de advocaat-generaal
opgestelde akte van beschuldiging
voor. Tot in de kleinste details wordt
alles afgeschilderd.
Onjuist
Dan gaat de voorzitter de verdachte
verhoren. Hij is duidelijk vooringeno
men en zijn weinige pogingen om
Dhondt op zijn gemak te stellen zijn
onbeholpen en doorzichtig. Zijn taak.
achter de materiële waarheid te ko
men, d.w.z. te achterhalen wat er in
feite gebeurd is, vat hij op in die zin dat
wat verdachte zegt in tegenspraak
met hetgeen anderen in het vooron
derzoek hebben verklaard (de voorzit
ter beschikt wel over het hele dossier)
in principe onjuist is.
Als verdachte zijn zinnen in de geest
van de voorzitter afmaakt, knikt deze
goedkeurend. Als Dhondt eens een
niet verwachte visie vertelt, zegt de
voorzitter een aantal keren quasi ver
baasd: „Dit is de eerste keer dat ik dit
hoor. Dit staat niet in het dossier. Hoe
kan dat nou?", of „Morgen komen er
getuigen. U weet net zo goed als ik.
Blijft u dan echt bij dit verhaal?"
Langzaam maar zeker leidt hij de ver
dachte in zijn ondervraging naar het
moment suprème: het doden van zijn
vrouw en kinderen. Verdachte zal het
allemaal tot in details nogmaals moe
ten vertellen. Dat is nu eenmaal de
consequentie van de juryrechtspraak.
telelenzen
Ook de zaal gaat er voor zitten. Met
een hand achter zijn oor luistert de
voorzitter naar het steeds zachter
wordende relaas van de verdachte. Fo
tografen staan met telelenzen gereed
om het moment van de ontluistering
vast te leggen.
Methaperendestem verklaart Dhondt
welke moeilijkheden er waren ge
weest, hoe hij het niet meer aankon en
hoe hij tenslotte schoot. Hij doodde
zijn kinderen in dezelfde opwelling.
Om hun voor de schande te sparen van
een gedode moeder en een vader in de
gevangenis. Nog één bijzonderheid wil
de voorzitter weten. Dan is het genoeg
geweest. Verdachte mag gaan zitten.
Het verhaal is er uit. De zitting wordt
geschorst
Als hij wordt weggeleid maakt Dhondt
een buiging in de richting van de voor
zitter. Uit respect?
19 OKTOBER
De kranten verschijnen met grote
koppen over de zaak Dhondt, Het
wordt er voor een onafhankelijk jury
lid niet gemakkelijker op straks naar
innige overtuiging een onafhankelijk
oordeel te vellen. De journalisten be
schrijven in een zwart-wit stijl ver
dachte als het kwade genius die zijn
ingoede alom geliefde vrouw heeft be
drogen en vervolgens vermoord. „Alle
oprechtheid die verd achte op de eerste
dag vertoonde is schijn, toneelspel":
'De ervaren voorzitter heeft de zaak
goed in handen'; 'De waarheid zal er
wel uitkomen'.
Stem
Een praktisch bezwaar tegen het insti
tuut van juryrechtspraak komt iner
om de hoek kijken. Wie de liefde van de
pers heeft, heeft een geweldige voor
sprong. De advocaat-generaal zegt mij
na afloop van de ochtendzitting dat hij
mede op grond van de ochtend- en
avondkrant zijn op de zitting in te ne
men houding bepaalt. De stem van
het volk
Deze tweede dag wordt o.m. besteed
aan het horen van getuigen en des
kundigen: politiemensen, de onder
zoeksrechter (vgl. de Nederlandse
rechter-commissaris). de lijkschou
wer. ballistisch expert, buren en fami
lieleden van het slachtoffer. Geen van
de getuigen mag enige aantekening
gebruikea Alles moet uit het hoofd
beantwoord worden op vragen van de
voorzitter.
Dat het goed is om te getuigen zo veel
mogelijk in hun eigen gesproken
woorden (altijd anders dan de op
schrift gestelde) te ondervragen, wil
ik onderschrijven. Dat hetzelfde geldt
voor technische rapporten, zoals dat
van de patholoog anatoom, betwijfel
ik. Een van buiten geleerd verhaal
over exacte maten en cijfers doet dan
heel onecht aan.
De onderzoeksrechter dreunt zonder
haperen haar verklaring op. Tot in de
kleinste details en op de juiste vol
gorde geeft zij haar bevindingen weer.
De voorzitter leest in zijn dossier haar
geschreven proces-verbaal mee en vult
een enkel detail aan.
Experts
De onderzoeksrechter is reeds in de
nacht van de feiten met haar onder
zoek begonnen. Zij heeft onmiddellijk
experts benoemd (waaronder de psy
chiater), een 'wedersamenstelling' (re
constructie van het gebeuren) bevolen
en de verdachte gehoord.
Deze situatie is beduidend beter dan
die in Nederland, waar de onafhanke
lijke rechter eerst na vier dagen in het
expert zitten een aantal juryleden om
zich heen te kijken. De conclusie van
de tegenexpert: verdachte bevond
zich ten tijde van de daad in een toe
stand van hoog opgeladen psychische
spanning en beschikte niet over vol
doende psychische beheersing om de
ontlading te kunnen weerstaan.
Twee deskundigen, twee psychiaters
met een diametraal tegenover elkaar
staand standpunt
Moeder
Er komen nog een paar getuigen: de
moeder van de verdachte doet haar
verhaal. Beheerst en zonder pathos
doet zij verslag van de situatie in het
gezin van haar zoon. Zij spaart haar
zoon niet. Zij spaart evenmin haar
schoondochter, die door haar gewel-
dige jaloezie de spanning in het gezin
hoog opvoerde. Haar verhaal brengt
het eerste stukie grijs in de tot nu toe
zwartwit tegenstellingen. Voor de eer
ste keer is verdachte aangedaan. Moe
der en zoon wuiven naai' elkaar als zij
de zaal verlaat.
21 OKTOBER
Er is een kentering gekomen in de voor
verdachte ongunstige koppen in dè
pers. De tegenstrijdige verklaringen
van de psychiaters en de verklaring
van de moeder van verdachte hebben
duidelijk verandering gebracht. Het
heet nu: 'Psychiaters in de knoop';
'Psychiaters brengen jury van de wijs'
en 'Moeder Dhondt vraagt om begrip':
'Moeder Dhondt sprak als vrouw die
vijf kinderen verloor'.
Beslissing
Vandaag moet de beslissing vallen:
requisitoir van de advocaat-generaal,
pleidooien en beraadslaging van jury.
De advocaatrgeneraal begint met een
uitleg over het waarom van de recht
spraak voor het Hof van Assisen. Een
dergelijke, zo diep in de gevoelens van
het volk ingrijpende misdaad zal door
het volk berecht dienen te worden. De
twaalf gezworenen zijn als represen
tant van het volk de hoogste rechter en
dienen in serene objectieve overtui
ging te oordelen volgens wet en vol
gens recht.
De advocaat-generaal brengt zijn juri
disch betoog met het nodige pathos.
„Achter mij staan degenen die voor
eeuwig en altijd begraven zijn". Voor
hem ligt de zaak duidelijk: de ver
dachte heeft nietalieen opzettelijk zijn
vrouw en drie kinderen van het leven
beroofd, hij deed dat ook met voorbe
dachte rade.
'Koelbloedig'
Dan geeft hij een omschrijving wat
voorbedachte rade inhoudt: 'koel
bloedig' noemt hij dat. Een onjuiste en
merkwaardige omschrijving voor ie
mand die naast advocaatrgeneraal
ook hoogleraar is in het strafrecht
Hij heeft ook oog voor de minder gun
stige karaktertrekken van de ver
moorde vrouw, maar weet deze op
kundige wijze af te dekken. Een aantal
malen suggereert hij dat verdachte
meer heeft uitgehaald dan in het dos
sier staat vernield. Dit soort insinua
ties lokt een verbeten hoofdschudden
uit van verdachte. Zij zijn duidelijk
bedoeld als stemmingmakers. Hij be
speelt jury en publiek en houdt, zoals
hij zelf later toegeeft, rekening met de
volksgeest die het nu eenmaal zo wil.
De advocaten krijgen dan het woord
voor hun pleidooi. Met wapperende
toga, bril op, bril af loopt de eerste
raadsman op en neer. Prenten van
Daumier beginnen ineens te leven. In z
gehouden fluistertoon wordt afgewis
seld door bulderend theater. j.
Lessenaar i
Hard valt hij de uitleg aan die dt I
advocaatrgeneraal heeft gegeven var
het begrip 'met voorbedachte rade'
'Als onze studenten dit op de universi f
teit te leren krijgen, is het wel erg
droevig gesteld'. Hij scandeert zijr
woorden met slagen op de lessenaar
Ook valt hij de conclusies van de psy
chiater aan. Hij pleit ontoerekenbaar
heid op het moment van de daad. j
Wanneer de jury Dhondt zal schuldig: i
verklaren aan moord kan later, als.
geen verzachtende omstandigheden'
worden aangenomen, de doodstraf
worden opgelegd. Deze wordt dan
vrijwel automatisch omgezetin levens
lange gevangenisstraf.
Tenslotte mogen burgerlijke partij i
('Men is zeer hard geweest voor del
dode vrouw en schilderde haar zwartr
Heeft zij dan schuld aan de dood van
haar kinderen?'), de advocaat-
generaal ('Ik wil zijn hoofd helemaal!
met, ik wil enkel gerechtigheid') en de
twee advocaten nogmaals het woord I
voeren.
Nergens
De advocaat-generaal zwakt zijn defi
nitie van voorbedachte rade enigszins
af Eén van de advocaten merkt nog
op: Het nadeel van een procedure
voor het Hof van Assisen is dat ge de
mensen iets wijs kunt maken, maar als
ge dit voor een college van beroeps-}
rechters verklaard zoudt hebben,
zoudt ge nergens blijven.
Ook verdachte mag nog iets zeggen..
Hij bedankt zijn familie en de advoca
ten voor hun hulp en bijstand.
Dan trekt de jury zich terug. Zij moe
ten twaalf vragen beantwoorden: Is
Dhondt schuldig aan doodslag op zijn.
vrouw, zo ja, geschiedde dat met,
voorbedachte rade, en vervolgens: is;
er sprake geweest van een zo grote
bedreiging dat die zijn daad zou kun-
nen verschonen. Dezelfde vragen die- I
nen beantwoord voor elk van de drie,
kinderen.
Het is inmiddels kwart over zeven 's
avonds. De publieke tribune, propt
zich nog voller. Er wordt gevochten en
gedrongen. Men ruikt bloed. Om acht
uur komen de gezworenen terug. De
voorman leest de uitspraak van de ju
ry: Dhondt is schuldig aan viervoudige
moord.
Klappen
De advocaat-generaal mag nu het
woord voeren over de hoogte van de op
te leggen straf Hij ziet geen enkele ver
zachtende omstandigheid en vordert
de doodstraf Vanuit de publieke tri
bune begint men te klappen. De voor
zitter maant tot stilte.
De advocaten zitten er verslagen bij.
Hetvolkheeft gesproken. Zij bezweren
de jury om niet de doodstraf uit te
spreken. Dan trekt de jury zich terug,
samen met de voorzitter en de twee
bijzittende rechters. Steeds meer
mensen komen de zaal binnen.
Er wordt hoopvol gespeculeerd of
Dhondt de doodstraf zal krijgen. In
eens wordt het mij duidelijk hoe in
vroeger tijden een openbare terecht
stelling moet zijn verlopen. Om tien I
uur komt de jury terug. De voorzitter j
van het Hof leest de uitspraak voor:
doodstraf. De verdachte wordt van al
zijn rechten vervallen verklaard. Hij is
nu burgerlijk dood.
Applaus
'De terechtstelling zal plaats
vinden te Gent. Op kosten van
verdachte zal het vonnis wor
den aangeplakt op de plaats
des misdrijfs'. Het pubüek
barst uit in een donderend ap
plaus. De stem van het volk
heeft gesproken. Het kruis
beeld hangt nog steeds achter
het podium waarop het Hof is
gezeten.
De 38-jarige Constant D'Hondt. Door een Belgische leken-Jury ter dood veroordeeld.
kranten worden geroddel en achter
klap als blikvanger gebruikt: 'Hij
haatte zijn vrouw omdat ze hem door
zag', 'Gedode agentsvrouw zei eens
tegen haar zuster: Stanny haat me, ik
voel het'. Nog meer mensen dringen op
de publieke tribune om dit toneelspel
mee te maken.
De eerste getuigen vandaag zijn de
onderwijzeres en de directeur van de
school van de gedode kinderen. Zij we
ten niets zinnigere uit te brengen dan
dat verdachte de kinderen nooit naar
school bracht en nooit de ouderavon
den bezocht. Heel handig wordt de
suggestie gewekt dat de man geen be
langstelling had voor zijn kinderen.
Dat hij op de kinderen paste als zijn
vrouw als lid van het oudercomité de
schoolavonden bezocht moet door de
advocaten ivia een vraag) meegedeeld
worden.
Voordeel
Dan komen de psychiaters aan bod.
De onderzoekspsychiater heeft reeds
bij de 'wedersamenstelling' verdachte
kunnen observeren. Een voordeel ver
geleken bij de Nederlandse situatie.
Zijn rapport is echter zeer laat tot
stand gekomen omdat'pas in een zeer
laat stadium een psycholoog werd be
noemd. Met een stortvloed van voor de
leken-juryleden begrijpelijk gemaakte
tennen en literatuur, geeft hij gedu
rende een half uur uit zijn hoofd een
soort college. Haarfijn wordt op deze
openbare zitting de geestesgesteld
heid van verdachte in stukjes gehakt.
De onafhankelijke deskundige fun
geert als een verlengstuk van het
openbaar ministerie: 'Verdachte pro
beerde brutaal zijn eigen versie te ge
ven van de feiten (sic!). De waarheid
van verdachte is halve of omgedraaide
waarheid'. Zijn conclusie is kort: ver
dachte was volledig toerekenbaar.
Voor de zitting was ik er al op gewe
zen dat men het zich voor het image
van het politiekorps niet zou kunnen
veroorloven dat verdachte ontoere
kenbaar zou worden verklaard. Lie
ver een toerekenbare koelbloedige
moordenaar dan iemand die als poli
tieagent zijn dienst deed en nu ontoe
rekenbaar wordt verklaard.
Als de door de verdediging aange
stelde psychiater aan het woord komt
moet de voorzitter eerst iets kwijt: „Ik
heb uw verslag gelezen. Ik vraag me in
ernst en eerlijkheid af of wel het hele
dossier hebt gelezen. Op welke basis
hebt ge uw advies kunnen stoelen. Ik
vind het vervelend u dit te moeten
vragen maar zijt ge bij het schrijven
van uw verslag wel volledig geïnfor
meerd geweest?"
Razend
Razend protesteren beide advocaten.
„De deskundige van het openbaar mi
nisterie mocht ongestoord zijn woord
doen. Nu de tegenexpert aan het
woord komt probeert de voorzitter
zowel expert als jury te intimideren en
te beïnvloeden".
De voorzitter voelt dat hij te ver is ge
gaan en retireert. Zijn woorden heb
ben hun uitwerking al gehad. Tijdens
het kalm gebrachte, wetenschappelijk
aarzelende betoog van de tegen
onderzoek wordt betrokken. Aan de
andere kant blijkt dat het in België
niet is toegestaan dat de advocaten
van verdachte aanwezig zijn bij de
verhoren door de onderzoeksrechter,
terwijl dat recht in Nederland wel be
staat.
Het valt op dat de getuigenissen heel
vaak van horen zeggen zijn, maar ge
bracht worden als 'de waarheid'. On
bevestigde geruchten, roddelpraat,
achterklap, alles is blijkbaar toege
staan. Als het op 'n gegeven ogenblik te
bont wordt en één der advocaten pro
testeert, wordt deze op zijn beurt op
zijn nummer gezet: 'U moet niet voor
uw beurt praten'. De advocaat loopt
woedend weg.
Het is opmerkelijk dat de advocaat-
generaal en de verdediging wél vra
gen kunnen stellen, maar niet, zoals in
Nederland, ook opmerkingen kunnen
maken naar aanleiding van de ver
klaringen. Veel opmerkingen worden
gemaakt als inleiding op een te stel
len vraag.
De rol van verdachte is nihil. Gisteren
was hij het object dat zelf mocht pra
ten, vandaag is hij het object over wie
gepraat wordt. Als hij voor de eerste
keer deze dag reagerend zegt: „Ik
vraag vergiffenis aan mijn zwager. Ik
hoop dat de familie mij wil vergeven",
barst de tribune m een verontwaar
digd geloei los. Hoe durft hij!
20 OKTOBER
De derde dag is aangebroken. In de
