Industriepastoraat: zendingswerk
met een terugslag-effect
I ST.WILLIBRORDSDA(
l De echte eenheid
BEWOON
DE
WERELD!
ZATERDAG 6 NOVEMBER 1976
Ee,
Jen eigentijdse vorm waaronder
kerken zich in de wereld present
stellen is die van het industriepas
toraat. In diverse grote industriële
bedrijven werken priesters en pre
dikanten als gewone arbeiders mee.
Zij delen het lot van - bijvoorbeeld -
vele gastarbeiders en zij leren op die
manier wat het is om in de industrie
te zijn ingeschakeld als 'exemplaar
van een soort', in plaats van als
mens. Dit industriepastoraat heeft
uiteraard ten doel om Gods woord
op de werkvloer of in de bedrijfskan
tine te verkondigen. Het is een mo
dem soort zendingsarbeid. Een uit
daging voor jongere pastores die
zich wensen te engageren met de
mensen die Jezus heeft omschreven
als 'de minsten der mijnen'.
Als wij het industriepastoraat als
zendingsarbeid omschrijven, dan
dient daarbij een wezenlijke opmer
king te worden geplaatst. Vanouds
voltrekt zendingsarbeid zich onder
heidenen en het doel ervan is dan
ook: deze heidenen te bekeren tot het
geloof. Welnu, in de meeste gevallen
waarin industriepastoraat wordt be
dreven gebeurt er iets totaal anders.
Het zijn met de arbeiders die 'be
keerd' worden, maar de industrie
pastores. De reden hiervan is dat er
op de werkvloer geen heidenen rond
lopen. maar mensen met een geloot
Dit geloof heeft weinigmet kerksheid
te maken. Het is veeleer gebaseerd
op een aantal marxistische doctri
nes. Uit de rapportages van de indus
triepastores blijkt overduidelijk, dat
het marxistische geloof als een po
ging om te verklaren wat er nu eigen
lijk met en rondom de factor 'arbeid'
op de werkvloer gebeurt, belangrijk
effectiever is dan wat de bijbel daar
omtrent te zeggen heeft. Veel modern
industriepastoraat houdt dan ook in:
een keiharde confrontatie tussen de
bijbelen Marx en in een aantal geval
len houdt de bijbel in die confronta
tie geen stand. De problemen die op
de werkvloer leven en de vragen die
daar worden gesteld kunnen - aldus
de industriepastores - met vanuit de
bijbel worden benaderd. Een pasto
raal werker bij Hoogovens, Roel
Pomp. schreef onlangs: 'Het evange
lie is ontstaan in een wereld die ge
kenmerkt werd door nauwkeurig be
paalde produktieverhoudingen; de
sub-aziatische slavernij. In onze tijd
komt het evangelie terecht op het
strijdtoneel van hoog-kapitalistische
samenlevingen, waarvan de bevol
king in toenemende mate verpau
pert. Wij moeten de tyd nemen om de
produküe-omstandigheden van het
oorspronkelijke evangelieverhaal èn
die van de omgeving waarin wij dat
verhaal nu lezen aan een nauwgezet
onderzoek te onderwerpen' Volgens
Roel Pomp moet men het aandurven
om de bijbel materialistisch te lezen
en in dat geval zet men onvermijde
lijk de bril van Karl Marx op.
Wie verloochent wie?
van idealen van menselijkheid. 'Het
is een nieuwe en een andere wijze van
benaderen dan wij ooit geleerd heb
ben. maar het is de enige die op deze
nieuwe werkelijkheid past", meent
Pomp. Het is duidelijk dat industrie-
pastores die op deze wijze zijn omge
turnd. in hun kerkelijk achterland de
nodige moeilijkheden ondervinden.
Zij worden als neo-marxïsten afge
schilderd en ontmoeten een zee van
wantrouwen. Er gebeurt soms het
zelfde met hen als wat er in de vyfti-
ger jaren gebeulde met de priester-
arbeiders in Frankrijk. Deze
priester-arbeiders werden bij wijze
van experiment en onder de zegen
van de Franse bisschoppen op de
werkvloer losgelaten, maar het ein
digde ennee dat de priester
arbeiders met soms krachtige maat
regelen tot de orde moesten worden
geroepen en dat zij hun kerkelijke
mandaat verspeelden.
De diepste reden van het conflict
was. dat de priester-arbeiders de
zijde van de onderdrukten kozen; dat
wil zeggen: de kant van de onmondi-
gen en onmachtigen in de kapitalis
tisch gestructureerde industrie. De
kerk verweet hen dat zij door dit en
gagement hun priesterschap hadden
verloochend. De priester-arbeiders
waren daarentegen van mening dat
de kerk Christus hadden verloo
chend. 'Want Christus', aldus de ma
terialistische interpretatie van het
evangelie, 'zou in onze dagen ook de
partij van de ameiders hebben geko
zen. Hij zou op de werkvloer het ge
loof hebben aangetroffen dat de kerk
niet meer bezit.
'Bijbel en evangelie' - aldus één van
de ernstigste beschuldigingen aan
het adres van de kerk - 'zijn te lang
het bezit van de bovenlaag geweest,
van de groepen die in de samenleving
de toon aangaven. En de kerk heeft
zich, m wat feitelijk een ordinaire
machtsstrijd is, aan de kant van de
machthebbers geschaard'. De bijbel
is gebruikt, zegt bijvoorbeeld Bloch,
als een status-quo verklaring. 'Zo is
hetgoed, zo ishetaltijd geweestenzo
moet het altijd blijven en God staat
erachter'. Er is echter ook een sub
versieve bijbel - het hangt er maar
van af met welke ogen je hem leest.
De grondkeuze
en zijn lotgenoten. Zo wordt de klaf
senstrijd als het ware in de bijbel in
gebouwd. 'Ook bijbels christen zijn'
aldus de materialistische manier vai
denken - 'is handelen vanuit je eigei
sociaal-economische werkelijkheid'
De industriepastor Roel Pomp
spreekt namens veel van zijn colle
ga's als hij zich aansluit bij de groep
bijbellezers die - met name in de
evangeliën - zichzelf als de onder
drukte partij terugvinden. Pomp
schrijft in een vlammend artikel
over deze kwestie: 'Kijkend naar het
bedrijfsleven meen ik, dat we niet
mogen doen alsof Jezus neutraal is,
maar dat we ons in onze gerichtheid
op de industrie moeten laten leiden
door zijn keuze voor wie onderligt'.
Pomp behoort, naar het mij voor
komt. tot de tamelijk gematigden in
de groep die de bijbel subversief han
teert. Er zijn er ook velen die door
hun bewuste keuze voor het proleta
riaat en voor hun engagement met
deze groep, elk harmoniemodel af
wijzen. Volgens hen is een harmo
niemodel tussen kapitaal en arbeid
onmogelijk. 'Het is tweeduizend jaar
lang met de bijbel in de hand gepro
beerd'. zeggen zij, 'maar wie de histo
rie beziet, moet erkennen dat de po
larisatie tussen de machtigen en de
en veelal zijn zij tevens middel m het
streven naar winst.
Als wij de materialistische bril nog
even ophouden, dan gaat het er in de
ondernemingen in hoofdzaak om.
dat de invloed van de factor arbeid
wordt opgetrokken tot die van de
factor kapitaal. Een extreme doel
stelling is. het kapitaal als machts
factor uit te schakelen en de factor
arbeid aan de macht te helpen.
In de concrete situatie is de factor
arbeid in een toestand van afhanke
lijkheid jegens de factor kapitaal te
recht gekomen. Van nature kan men
zeggen, verschaft de inbreng van
kapitaal in een onderneming een
grote beweeglijkheid en een grotere
speelruimte dan de inbreng van ar
beid. Arbeid wordt nimmer gezien
als óók een manier van investeren.
En toch zou dat moeten, wil men aan
de factor arbeid het zelfrespect te
ruggeven dat noodzakelijk is om op
voet van principiële gelijkheid met
de factor kapitaal te kunnen om
gaan. Het is wellicht de enige ma
nier waardoor arbeid en kapitaal
kunnen loskomen uit het onbuig
zame systeem waarin zij zichzelf
hebben opgesloten of zich hebben
laten opsluiten.
De reportages die de bedry fspastores
ons van tijd tot tijd presenteren wek
ken de indruk dat er op de werkvloer
een soort heldhaftig martelaarschap
heerst en dat er aan de top van de
onderneming met niets ontziende
middelen macht wordt uitgeoefend.
1SL
Het
Vo,
Wte
r ie vanuit Marx de omgeving ana
lyseert komt tot de ontdekking dat er
altijd eerst een sociaal-economisch
proces is en dat achteraf pas de
ideeén en de idealen komen. De in
dustriepastores signaleren in hun
werkomgeving dan ook. dat de ont
wikkelingen waarin zij verzeild raken
in de eerste plaats te maken hebben
met sociaal-economische processen
en dat ze niet plaatsvinden op basis
oor de machthebber in staat of
bedrijf is de bijbel een sterk wapen
om de onderliggende partij eronder
te houden. Maar de bijbel als subver
sief boekwerk verschaft aan de on
derdrukten zowel de legitimatie als
de inspiratie om óp te komen voor
naleving van het leerstuk dat alle
mensen voor God gelijk zijn.
Wie de bijbel door een marxistische
bril beziet, zal zeggen: 'De wijze
waarop je dit boek gebruikt - als
status-quo verklaring of als strijd
schrift - hangt af van de sociaal
economische grondkeuze die je hebt
gemaakt. De machthebber - bijvoor
beeld de kapitalist of de ondernemer
vindt in de bijbel de ideologische
rechtvaardiging om de macht die hij
bezit te gebruiken op de manier dii
hemzelf, als ware bij God alléén
goeddunkt. Want m zijn ogen bewijst
de bijbel dat ook de kapitalistischi
macht van God gegeven is. De prole
tariér daarentegen maakt daarente
gen altijd een keuze voor degenen di'
de onderliggende partij zijn: hijzei
onmachtigen de enige manier is om
aan het verfoeilijke systeem waarin
de één de ander uitbuit, iets te ver
anderen. Elk harmoniemodel waar
voor men kiest heeft tot gevolg dat de
macht terugkeert bij degeen die haar
oorspronkelijk al uitoefende. Har
monie wil in wezen zeggen, dat een
grote groep zich onderwerpt aan een
kleine groep en dat die kleine groep
als vanouds de dienst uitmaakt'.
Wie onze huidige economische orde
beziet, is geneigd om het laatste
standpunt over te nemen. Ons be
perkend tot de ondernemingen kun
nen wij niet ontkennen dat de arbeid
in die ondernemingen ontstaat door
het kapitaal en daarvan afhankelijk
is. Dat is ook onvermijdelijk. Geen
enkele normale onderneming stelt
zich bijvoorbeeld het scheppen of
handhaven van werkgelegenheid, of
het voeren van een paradijselijk so
ciaal klimaat ten doel. Die dmgën
zyn altijd een gevolg of een uitvloei
sel van het centrale doel van een on
derneming. dat is: winst maken. Met
een moeilijk woord noemt men dat
tegenwoordig liever 'de continuiteit
van het bedrijf, maar deze continuï
teit vloeit voort uit de aanwezigheid
van winst. Werkgelegenheid en so
ciaal beleid zijn daar gevolgen van,
let is spijtig dat er geen
'managements-pastores' zijn, die ons
zouden kunnen berichten over de
gang van zaken in de top en de staf
van de ondernemingen. Want ook
daar zijn de dingen aan het verande
ren. Het bovengeschetste ideaal van
een erkenning van de gelijkwaardig
heid van arbeid en kapitaal heeft hier
en daar zelfs al herkenbare trekken
aangenomen. Bijvoorbeeld in de
Duitse bondsrepubliek, waar men
het principe van de pariteit van ar
beid en kapitaal heeft ingevoerd,
waarmee een situatie geschapen is
waann de factor arbeid naast de fac
tor kapitaal de onderneming be
heert.
Dat dit mogelijk is. moeten wij waar
schijnlijk toeschrijven aan het feil
dat er na de tweede wereldoorlog een
nieuwe generatie tot- het manage
ment is toegetreden: het zijn de vele
en verscheiden specialisten op ge
bieden die stnkt genomen niet in het
kapitalistische circus thuishoren. Ik
doel op organisatiedeskundigen,
personeelsfunctionarissen, juristen,
milieu-experts, wervings- en recla
mestrategen en nog talloze anderen,
die tijdens hun opleiding veelal on
bewust 'het geloof van de werkvloer'
hebben opgepikt en die in dat geloof
worden gesterkt door hetgeen zij in
de praktijk van het bedrijfsleven
meemaken. Juist uit deze hoek, die
lange tijd werd gezien als de randver
siering van het directiebeleid, wor
den onophoudelijk vragen op de fac
tor kapitaal afgevuurd, vragen die te
maken hebben met de diepere en
wijdere betekenis van het begnp
'verantwoordelijk handelen' Het gè-
volg van hun inbreng is in veel geval
len geweest, dat bedrijfsverhoudin-
gen werden gehumaniseerd en dat er
democratiseringsprocessen in gang
werden gezet waarvan juist de factor
arbeid de vruchten plukt. Als zij
tenminste plukken wil
J iet ontkend mag worden, dat er
ook onder de nieuwe garde van be-
leidsadviseurs mensen zijn, die zich
laten gebruiken om een bestaand
systeem te handhaven of te verster
ken Zij willen niets liever dan de
macht te laten zitten waar hij zit. zo
dat zij zich ongestoord in het warme
zonnetje van de macht kunnen koes
teren.
Een feit is ook. dat de invoering van
democratische en humane bedrijfs-
verhoudingen de ondemenungsposi-
tie in haar totaliteit, behoorlijk kan
versterken. Henri Ford-1 zag dat in
de vorige eeuw al in. en het werd de
grondslag voor het succes van zijn
ondernemingen. Maar deze kantte
keningen vormen nog geen reden om
te stellen dat polarisatie of revolutie
de enige middelen zijn om tot sprei
ding van de macht in de onderne
mingen te komen en om de werkvloer
aan een menswaardige rol in het be-
dnjfsgebeuren te helpen. Er zijn wel
degelijk vele wegen die kunnen lei
den tot een opheffing van het prole
tariaat in de industrie zonder dat er
bloed vloeit.
De factor arbeicl in de onderneming
dient daartoe haar eigen waardig
heid. die zij overigens vanouds heeft
gehad, maar nooit voldoende beseft
scherp onder ogen te zien. De onder
nemingsleiding op haar beurt zal
voor een proces van eerherstel van de
factor arbeid de ogen niet kunnen
sluiten, op straffe van verlies van
haar positie op den langen duur.
Waarin schuilt - nog steeds materia
listisch geredeneerd - nu de waar
digheid van de arbeid?
Ons beperkend tot de ondernemin
gen komt het hierop neer:
1. Er zijn verscheidene manieren
van investeren in een onderneming.
De twee belangrijkste zijn: het in
vesteren van arbeid en het investe
ren van geld.
2. De beide vormen waaronder
wordt geïnvesteerd zijn weliswaar
niet gelijksoortig, maar zij zijn wel
gelijkwaardig.
3. Het kapitaal is tegenover de ar
beid evenveel verschuldigd als de
arbeid tegenover het kapitaal.
4. Arbeid en kapitaal dragen een
gemeenschappelijke verantwoorde
lijkheid. niet alleen voor het beleid
binnen de onderneming, doch ook
door het opereren van de onderne
ming in de totale samenleving
waarvan zij deel uitmaakt.
Hier en daar zijn duidelijke aanzetr
ten te vinden voor een onderne
mingsbeleid waarin de bovenge
noemde vier punten bij wijze van
spreken in de statuten zullen staan.
Hel begrip "macht" maakt er plaats
voor: gedeelde verantwoordelijk
heid. Maar over een breed front
heerst er ook vrees voor een te reso
lute en te radicale erkenning van het
beginsel van pariteit tussen arbeid
en kapitaal. Deze vrees ontstaat o.a.
door voorbeelden zoals bij Hoog
ovens, waar men heeft ontdekt dat
democratisering van de-bedrijfsver-
houdingen ertoe kan leiden dat de
factor arbeid niet gaat streven naar
het delen van de macht, maar naar
het overnemen ervan. Het bedrijf
woidt op die manier het strijdtoneel
van de klassestrijd in plaats van het
podium waarop arbeid en kapitaal
als partners kunnen optreden.
A. F. M. C. Koopman
Hector Berlioz - een romanticus bij
uitstek. Ook als componist: in die
kwaliteit zou men hem moeten aan
duiden als de eerste grote romanticus.
Er doen talrijke verhalen over hem de
ronde en hij liet in zijn tijd weinig na
om daar zelf een bijdrage aan te ge
ven: zo moet het 'programma' voor
zijn symfonie 'Fantastique' pas gro
tendeels achteraf zijn bedacht om het
geheel extra interessant te maken.
Een vijfplaats album van Philips met
het merendeel van zijn symfonische
muziek vestigt dit najaar extra de
aandacht op Berlioz.
Als er in Berlioz" leven (1803-1869) een
muziektijdschrift 'Nieuwe banen' zou
zijn geweest, zou dat in de componist
bij voortduring een dankbaar onder
werp hebben gevonden: bij zijn com
posities namelijk zit naar klassieke
maatstaven geen normaal werk. Men
delssohn, Schubert. Brahms en
Schumann goten hun romantiek nog
wel in de klassieke 4 delen, voor Ber
lioz was dat keurslijf te eng. Hij had
een grote bewondering voor Beetho
ven, maar die gold met name diens
muzikale inhoud, niet zijn symfoni
sche vormgeving Beethovens muziek
bracht hem voor de geest, dat de sym
fonie zélf een dramatische vorm is en
wat er via de instrumenten van een
symfonie-orkest gezegd kon worden,
terwijl Berlioz zelf die mogelijkheden
vooral in de opera zag.
Beethoven was een voorbeeld en ook
niet meer dan dat Berlioz zélf bracht
een fantastische instrumentatiekunst
in. die doorwerkte tot bij Mahler, de
jonge Strawinsky en RaveL En hij
zocht nieuwe vormen - de symfonische
werken in het Philips-album zijn er
voorbeelden van: de Fantastique, die
in feite in weinig meer herinnert aan de
klassieke symfonie, de symfonie 'Fu-
nebre et Triophale', een bombastisch,
maar rijk geïnstrumenteerd werk ter
herinnering aan de revolutie van 1830,
'Harold in Italië', opgezet als altviool
concert. maar in feite een symfonie
met een obligaatpartij voor altviool en
de dramatische symfonie 'Romeo et
Juliette' naar Shakespeare, waarvoor
Berlioz solisten, koor en orkest inzette
en de fijnzinnigste passages niet aan
de menselijke stem. maar aan het or
kest toedacht. Berlioz is in de muziek
geschiedenis de componist, die de
'programma-symfonie' naar eer. eind
punt voerde en Franz List leidde naar
het symfonisch gedicht
Voor de vier symfonische werken in
het Phiüps-album tekenen het Am
sterdamse Concertgebouworkest (de
Fantastique) en het London Symp
hony Orchestra. Dirigent is Colin Da
vis. een Berlioz-kenner bij uitstek en
het album is in feite een selectie uit de
complete Berlioz-cyclus, die Davis in
de afgelopen tien j aar op de plaat heeft
gebracht. Het wekt dan ook geen ver
wondering, dat de uitvoering van ze
ker drie van de vier symfonieën tot de
beste behoren, die op net moment op
de plaat voorhanden zijn. Met name
geldt dat voor de Fantastique, waar
men een glorieus Concertgebouwor
kest aan het werk kan horen; geen
theatrale effecten, er wordt rechtop de
muziek afgespeeld. Georg Solti (Dec-
ca) klonk weliswaar nog briljanter,
maar daar stond de muziek ook meer
onder druk.
Het London Symphony Orchestra
kleurt de symfonie Funèbre fraai in.
maar de bombastische trekjes zijn niet
altijd te overspelen. Solist in Harold in
Italië is Nabuko Imai, wiens aanpak de
virtuositeit boven de expressie stelt:
David Oïstrach gaf de muziek op een
Melodia-plaat iets meer gloed Van
'Romeo et Juliette' lijkt ons evenmin
een betere complete uitvoering op de
markt, dan die onder leiding van Da-
vis- vol verbeelding, vol drama, de so
listen Patricia Kern (alt), Robert Tear
(tenor) en John Shirley-Quirk ibasi en
het John Alldis Choir treffen alle ele
menten van Berlioz' fantasie gaaf. Van
Carlo Maria Giulini is een plaat op de
markt met enkel instrumentale delen,
waarin lijkt ons Berlioz romantische
gloed nog sterker overkomt, maar
deze complete lezing is nog onovertrof
fen. De opnamen klinken goed tot zeer
goed (Fantastique). (Philips 6747271.
stereo),
Franck
Van nog een grote Franse symfonie
bracht CBS kortgeleden een plaat uit:
Francks symfonie in d.
De jonge dirigent Andrew Davis leidt
het New Philharmonia Orchestra in
een sympathieke uitvoering: om te
beginnen komt Francks njke parti
tuur 'naadloos' tot klinken, de muziek
wordt niet opgedeeld in segmentjes.
de uitvoering is niet eigenzinnig, er is
gevoel voor klankkleur en nergens
treft men de afgebeten aanpak aan. die
bijvoorbeeld stoort in het herhaald be
luisteren van Karajans visie op dit
werk. CBS zorgde voor een royale toe
gift, de suite 'Pelléas et Mélisande',
van Gabriel Fauré De opname is niet
spectaculair, maar gedifferentieerd
van klankbeeld en sluit fraai bij de ver
tolkingen aan. (CBS 76526, stereo).
Op 7 november stierf te Echternach in Luxemburg Willibrord. ue aposici.
Friezen, zoals hij nog al eens wordt genoemd. Wie in de herstelde klooster;!
in die plaats afdaalt in de krypt onder het koor. staat daar bij het graf v
man die voor ons land van grote betekenis is geweest. In 690 in deze lage lanj
gekomen, werd hij in 695 door de paus tot bisschop der Friezen gewijd. Op»
hem door Pippijn van Herstal geschonken terrein bouwde Willibrord
Utrecht de St. Sal vatorkerk (Oudmunster) en stichtte daarbij de Sc. Maari>;
school voor opleiding van geestelijken. Sinsdien is de Domstad het geesUi
middelpunt van ons land geweest. Het grootste deel van onze gewesten n
bant, Limburg en enkele andere delen uitgezonderd) heeft behoord tot
bisdom Utrecht. Dat Zeeland een eigen graafschap is geweest en niet d,
Vlaanderen is ingelijfd, is mede te danken aan het feit dat dit eilandenrijk
u aarbij ook gerekend moeten worden de eilanden in wat nu Zeeuw,;
Vlaanderen is. stonden onder het geestelijk gezag van St. Willibrord. Zoal,
3e Oktoberde sterfdag van Frans van Assisi is ge worden tot St. Franciscusd
zo is de 7e november geworden tot St.Willibrordsdag.
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
van en voor de draaitafel van en voor de draaitafel vanenvoor de draaitafel van en voor de draaitafel van en voor de draaitafel van en
Wie door Utrecht wandelt, vindt
dichtbij de Janskerk, daar waar de
straat naar de Domkerk gaat, het
standbeeld van Willibrord. zittend op
een paard. Het had eigenlijk moeten
staan voor het oude hoofdgebouw van
de universiteit op het Domplein, waar
nu staat het standbeeld van Jan van
Nassau, de stichter van deze hoge
school want dit is het terrein geweest
van Willibrords bisschoppelijke werk
zaamheden. Van dit hoofdkwartier uit
heeft hij de kerstening van ons land
geleid. Dat standbeeld bij de Janskerk
is voortgekomen uit de eerste prakti
sche samenwerking tussen rooms- en
protestantskatholieken. Ook deze
laats ten wisten zich betrokken bij de
werkzaamheden van St. Willibrord.
Nu heeft Zeeland een nogal sterke
Wilhbrord-traditie. Op zichzelf zegt
traditie weer met alles, hoewel ze ook
niet te verwaarlozen is. Dat er te Zou-
telande een Willibrordusput is ge
weest, welk historisch monument dan
nu helemaal verdwenen is en dat het
oudste bedevaartsoord in onze pro
vincie (Westkapelle) aan deze heilige
was gewijd, is ook weer geen bewijs dat
Willibrord persoonlijk hier heeft ge
werkt. evenmin als het feit dat waar
schijnlijk de oudste kerken in onze
provincie aan hem waren gewijd. Toch
neemt de waarschijnlijkheid steeds
meer toe dat Willibrord, toen hij met
zijn 12 gezellen vanuit Engeland over
stak, niet bij Egmond is geland, maar
hier ergens in de zuidelijke gewesten
en vanuit Antwerpen met zijn mis-
siearbeid is begon nen. Van het begin
af aan, heeft Willibrord zich gesteld
onder bescherming van het Franki
sche rijk en toen hij hier kwam, was
Utrecht nog de zetel van de Friese ko
ning Radboud Ook Zeeland werd in
die tijd tot Friesland gerekend, maar
in 690 werden de Zeeuwse eilanden
reeds beheerst door de Franken. Het
klooster van Echternach heeft hier be
langrijke bezittingen gehad, die
hoogstwaarschijnlijk voortkwamen
uit de erfenis van Willibrord.
Wanneer we voor dit keer de aandacht
vestigen op Willibrord. is het niet zo
zeer om de vraag of hij persoonlijk met
ons gewest te maken heeft gehad. Wil
librord is tenslotte een nationale fi
guur geweest en door zijn stichtingen
heeft hij een internationale betekenis
gekregen. Dit dan gezien vanuit de
huidige landsgrenzen. Er is meer met
hem aan de hand. Ergens hebben
rooms- en protestantskatholieken in
hem een verenigingspunt gevonden.
Geregeld wordt ons toegezonden een
folder van de Katholieke Bijbelstich
ting met een daarbij behorende lijst
van haar fonds van uitgaven. Boven
aan op deze lijst staat de Willibrord-
vertaling van heel de bijbel. Vroeger
kende men in ons land de Vereniging
Petrus Canisius die allerlei uitgaven
verzorgde. Canisius was de eerste Ne
derlander die in de orde van de Jesuie-
ten trad en een van de vooraanstaande
figuren van de Contra-Reformatie
werd. De vereniging die in het begin
van deze eeuw naar hem genoemd
werd. droeg een apologetisch karak
ter. Ze bedoelde de leer van de
R.K.Kerk meer bekend te maken en
die te verdedigen. Men kon er geschrif
ten aanvragen, die meestal gratis wer
den toegezonden. Ook een bijbelverta
ling staat op naam van Canisiusver-
eruging. Na de laatste wereldoorlog is
de St. Willibrordusvereniging in haar
plaats gekomen en die verandering
van naam duidt er reeds op, dat er een
geheel andere verhouding tot de niet-
katholieken aan ten grondslag ligt.
De polemiek heeft plaats gemaakt
voor het gesprek (nl. met andersden
kenden) en de verdedigende houding
voor een predikend getuigen." De bij
bel is in het middelpunt komen te
staan. Men heeft samengewerkt met
het Ned. Bijbelgenootschap. Ook pro
testantse lektuur rondom de bijbel is
bij haar te krijgen. Omgekeerd zijn de
uitgaven van de Katholieke Bijbel
stichting te zien bij protestantse in
stanties. in onze provincie bijvoor
beeld op het centrum voor katechett-
sche informatie van de N.H.KerkSin
gelstraat 17. Middelburg. De naams
verandering van Canisius naar Willi
brord duidt dus een wezenlijke veran
dering aan.
Nu heeft de St. Willibrordusvereniging
dit jaar aan de dag van de apostel der
Friezen een bijzonder accent willen
geven. Er is een brochure uitgekomen
onder de titel: „Maak één wat verdeeld
is" Ze is geschreven door dr. A. Ht
tepen, de gedelegeerde voor oecuc
nisch werk van het bisdom Breda
bestuurslid van deze verenig
Oecmenisch samen-optrekken is. v
gens dr Houtepen, een zaak vam
duld. Het is allerminst zo dat overe»
stemming tussen de kerken een zaai
die vanzelf komt als men maai
kaar een gesprek begmt. Na de gt
melijke vergadering van de syno;
van de hervormde en gereformeei
kerken in september, kregen we e
tweetalreacties, één van hervormde?
één van gereformeerde zijde. Maar.
beide was een zekere teleurstelt!
merkbaar, omdat er voorlopig akhij
van hereniging geen sprake kan aj
En hoeveel groter is dan, bij deze ts
kerken vergeleken, het verschil tuss
de rooms katholieke en de profe
tantse kerken. Dr. Houtepen ma
constateren, dat het 'eerlijk gespn
over schnft en traditie, over euchan
tie en ambt, over woord en sacramei
over rechtvaardiging en werken, o»
kerk en Maria" niet zoveel heeft ops
leverd dat men op grond van wei
zijds begrip mag hopen op herstel
debetrekkingen. „Er is thans een p
bereikt, waarop het er om gaat n>
hernieuwd elan de convergentie (h
nadering) der kerken aan te vatten,
bloot te leggen, door met elkaar
kerkvernieuwingen te onderschrijft
die reeds hebben plaats gevonden
die kerkhervormingen te bevordert
die we samen nodig vinden, met L4
oog op de trouw aan de wil van u
Heer."
Wat tot nu toe bereikt is, is volgens oj
Houtepen voor een overgroot deel 'et
papieren consensus' (overeensterj
nung) geweest. Volgens hem is mt
blijven zitten methet gevoeldathet;
eigen kerk toch beter is. Zo houdt
zich bezig met de vraag of de r.k. pa;
tores en parochieraadsleden „berei'
zullen zijn de eucharistieviering
doen geschieden met brood én beker!
En aan de reformatorische zajde stt.
hij de vraag of het mogelijk is „de frt
kwentie (in iedere dienst avondmaalt!
viering) en de beleving zo te verande
ren, dat ook daar de bijbelse ernst e:
vreugde van het delen in het lot van di
Heer weer boven komt". De avond
maalsformulieren zouden, volgei
hem. moeten worden gewijzigd, zodi
het sacrament weer werkelijk zegei
bede wordt, lofprijzing, gedachteni:
viering en aanroeping van de Geesi
Ook is het bij hem een vraag of m
aan reformatorische zijde bereid
kinderen met de ouders „werkelijk
laten delen in de vreugde van de Mes
siaanse maaltijd".
Het is een sympathieke brochure di
de St. Willibrordusvereniging het:
uitgegeven naar aanleiding van de vit
ring van de dag die naar haar patroo:
heilige is genoemd. Ze komt uit in ee
tijd dat de toestand in de R. K. Kerk I
ons land nog altijd verward is. Ht:
zelfde kunnen we zeggen van de pnj
testantse kerken voor zover er een g*
sprek met de R.K.Kerk is geweest e
nog is. Tesamen vormen deze kerkej
grotendeels de Raad van Kerken ii
Nederland. Bij de intronisatie v:
mgr. Willebrands als aartsbisscht
van Utrecht, werd de aartsbisschc
van Utrecht van de oud-katholiel
Kerk bij de eucharistieviering gepas
seerd. En hetzelfde geschiedde bij he'
feest van het 400-jarig bestaan van
r.k. parochie te Tubbergen. De plaa,
selijke hervormde predikant, die e«
deel verzorgde van de liturgie, werd b:
de eucharistieviering overgeslagen lij
een telefonisch verbod van kardinas
Willebrands, die zelfbij deze plechtii
heid tegenwoordig was. Dit geschil
de, naar we lazen, tot diepe teleursi
ling van de aanwezigen. Toen Willij
brord leefde, was er in de kerk nog geet
strijd over de transsubstantiatie ge
weest. Die kwam pas eeuwen later. W
weten niet hoe Willibrord daarovi
dacht. Maar de vereniging die zijl
naam draagt, heeft daarover blijkbaar
wel bepaalde gedachten. Het zal de
vraag zijn of die genade zullen vinde:
bij het huidige aartsbisschoppelij!
bestel. En daarmee hangt wel het eer
en ander samen wanneer het gaat oi
een samen verder optrekken van df
kerken in ons land die een zeker
IIJI.M.IU.C
Dezer dagen vieren we het feest van Sint Willibrord Voor ons hier in Nederland is dit
belangrijk feest Want door Willibrord is 'n groot deel van ons land tot het christendom
gebracht. Dat was tussen het jaar 69C en 739
Al herdenken we hem elk jaar met blijdschap, toch gaat die herdenking ook gepaard aan
zeker heimwee. Want toen hij nog in ons midden was, was hij bisschop van 'n één er
onverdeeld christendom. En nii... tellen we wel 'n vijftig verschillende kerken De laatstt
tientallen jaren is er echter ook in dit opzicht veel gebeurd.
De verhouding tussen protestanten en katholieken is op heel veel punten erbeterd. Wf
voelen elkander weer veel meer aan. in deovertuiging dat we allemaal v an Christus zijn. Vet
priesters en dominees zijn zelfs vrienden van elkaar En waar de bevolking sterk gemengd is
komen meeidere malen christenen uit verschillende kerken bijeen om met elkander vari
gedachten te wisselen, over wat hun plaats in de wereld moet -zijn
Dezeen andere dingen zijn erg hoopvolle dingen. Dat wil nog niet zeggen, dat de eenheid er a
IS'. De echte eenheid zal er pas zijn, wanneer we net van zelfsprekend vinden, gezamenliji
aan te zitten rond de éne tafel, om dan gezamenlijk: het éne Brood te eten. en uit de éne Beke
te dnnken van Zijn bloed.
Doch zover zijn we nog niet. Om tot DE-ze eenheid te komen, zuuen we alien nog neei wai
vooroordelen moeten overwinnen en zullen wij bij niemand anders terecht kunnen dan bi
Christus zelf. We zullen ons moeten openstellenwagenwijd!voor ZIJN Geest, en ons eiger
denken zo nederig mogelijk aan Zijn woord moeten meten.
Moge zo. door ons aller gebed en ons aller inspanning, en onder onder de zegen van sin'
Willibrord die aan ons Christus bracht, het éne christendom hier weer werkelijkheid worden
En moge het ook werkelijkheid worden over de hele wereld. Ze zou er wel bij varen
Pastoor J. J.H.Verstci.
Kloosterzande'
