Carter kan nog voor veel
verrassingen zorgen
(6)
Wereld reageert terughoudend
maar niet afwijzend op Carter
«5sse*
Mevrouw Pinquin
heeft een
afspraakje.
BUITENLANDSE POLITIEK V.S.
ZAL WEINIG VERANDEREN
PZC/fc
Carter: Amerika moet
weer groot worden
OOK EINDE VAN PERIODE-KISSINGER
Voor minstens
een ton aan
bont gestolen
in Arnhem
Commentaar
Van der Stoel
op verkiezing
Jimmy Carter
Verwachting in tweede kamer:
Uniekdierenboekvoor
nieuwe Amro spaarders
binnen-buitenland 13
(Van onze correspondent)
WASHINGTON - „Ik bid dat ik aan
uw vertrouwen kan voldoen en U
nimmer zal teleurstellen", aldus de
nieuw gekozen president van de
Verenigde Staten Jimmy Carter in
zijn toespraak woensdagmorgen om
vijf over tien Nederlandse tijd. Die
woorden betekenden dat hij zelf zijn
zege in de verkiezingsstrijd vond
vaststaan. „Wij hebben een grote na
tie". zei hij. „en soms zijn wij in onze
regering teleurgesteld, maar we zul
len nu onze kracht, ons idealisme,
onze hoop, onze broederschap moe
ten aanspreken om de Verenigde
Staten weer tot een werkelijk groot
land te maken".
Carter prees zijn tegenstander presi
dent Ford die inmiddels naar bed
was gegaan en vóór woensdagmid
dag geen verklaring wenst af te leg
gen omdat hij wil wachten tot alle
stemmen binnen zijn. Carter noemde
hem de moeilijkste en hardste tegen
stander die men maar kan treffen en
herhaalde wat hij al eerder had ge
zegd: Ford is een goed en waardig
man.
Terwijl Carters achtjarige dochter
Amy gapend tussen haar vader en
moeder op het podium stond - het
was toen in Amerika ruimschoots
vier uur in de nacht- verklaarde Car
ter dat het niet gemakkelijk zou zijn
om de Verenigde Staten te verheffen
uit de lethargie die hij had ontdekt.
Maar, aldus Carter, ik ben niet bang
om de verantwoordelijkheid als pre
sident op me te nemen omdat ik mijn
kracht aan het volk kan ontlenen".
„Ik zal in de komende maanden", al
dus Carter, „leren hoe ik een goed
president moet zijn. En ik zie vooruit
naar de volgende vier jaren waarin
wij ons een doel moeten stellen. De
regering is van ons. Ik verwelkom al
len in de Verenigde Staten die met
ons willen samenwerken, vergissin
gen willen herstellen en de Verenigde
Staten weer willen opstuwen. Carter
verwelkomde uitvoerig al zijn jeug
dige campagnemedewerkers die op
het podium zelfs nog min of meer
verbluft schenen over de zegepraal
die in weerwil van de ruim 1400 toe
spraken die Carter heeft gehouden,
zo onbereikbaar scheen, voor een po
litiek volslagen onbekende die uit
het niets kans heeft gezien de demo
cratische partij weer tot een eenheid
te smeden en bovendien nog een pre
sidentschap in de wacht te slepen.
„En nu aan het werk". Met deze
woorden nam Carter afscheid van de
menigte die tot ver in de nacht had
gewacht om deze toespraak te horen
na maanden vol van hard werken
door een klein handjevol vastbeslo
ten mensen.
Ook Walter Mondale. die nu tot
vice-president is gekozen en aan
merkelijk ontroerder scheen dan de
zeer ontspannen Carter, heeft zijn
aanhang toegesproken. Hij ver
klaarde het grootste moment van
zijn leven te beieven: vice-president
te n ogen zijn van een man als Carter.
Carter, zo voorspelde Mondale. zal
een van de grote presidenten van de
Verenigde Staten zijn. Mondale had
moeite om het brok uit de keel te we
ren tijdens zijn toespraak.
DONDERDAG 4 NOVEMBER 1976
PLAINS - De moeder van Jimmy Carter hulde zich in een
T-shirt nadat hekend was geworden dat Carter de verkiezin
gen had gewonnen.
(Van ome correspondent in Washington, Henk Kolb
WASHINGTON - Met James Earl Carter als nieuwe president zal
er wijziging komen in de buitenlandse politiek: tegenover bondge
noten en niet-bondgenoten, tegenover de Derde Wereld en de
geïndustrialiseerde rijken dezer aarde. Carter heeft in het verloop
van zijn campagne het buitenlands beleid van zijn voorgangers
Ford en Nixon, belichaamd in de omvangrijke persoon van Henry
Kissinger, tot op het bot afgekloven. Vanwege een gebrek aan
morele grondslagen 'en op grond van een verwaarlozing van de
relatie met Amerika's bondgenoten.
Welnu, Henry Kissinger verdwijnt, met
ingang van 20 januari, wanneer Carter
op de trappen van het Capitoo! wordt
ingezworen, met alle formele luister
die bij dit soort gelegenheden wordt
ontplooid en waaraan zelfs deze „man
van het volk" (zoals hij zichzelf gaarne
presenteert) niet zal kunnen ontkomen.
En met Kissinger verdwijnt een man
uit de wereldpolitiek die, in de acht ja
ren van zijn feitelijk beheer op het mi
nisterie van buitenlandse zaken, een
enorm prestige heeft verworven van
wege zijn aanwijsbare successen: het
Midden-Oosten, Rusland, China, Af
rika hebben Kissinger leren kennen als
de met een verbijsterend intellect en
veel machtsmiddelen gewapende
postduif, die in rusteloze vluchten
poogde vrede te stichten of althans het
besef aan te kweken dat, wanneer de
Verenigde Staten het klavier van de in
ternationale verhoudingen bespelen,
wordt verwacht dat de omstanders bij
tijds de bladmuziek weten om te slaan.
Jimmy Carter heeft een andere visie op
de buitenlandse politiek: hij is een
ARNHEM - Tijdens een inbraak in de
bontzaak Alaska aan het Willemsplein
in Arnhem is in de afgelopen nacht een
partij bont weggehaald waarvan de
verkoopwaarde volgens de eerste
schattingen schommelt tussen 100.000
en 200.000 gulden. De daders zijn bin
nengekomen door een gat te hakken in
de muur van het pand. Vermoedelijk
heeft er een auto klaargestaan om de
buit af te voeren. De gestolen partij
bont bestaat uit 49 bontmantels, negen
bontvellen, vier bontstukken en drie
stola's van nertsdelen. De bonthandel
heeft een eigen atelier waai- ingekocht
bont wordt verwerkt. Doordat de ge
mengde partij bestond uit het gereed
gekomen produkt en stukken nog niet
verwerkt bont is de juiste verkoop
waarde nog niet precies vastgesteld. Als
inkoopwaarde van het bont wordt
50.000 gulden opgegeven maar de ver
koopwaarde van de bult schommelt
naar verluidt tussen één en twee ton.
tegenstander van de eenzame avontu
ren die Kissinger zijn faam bezorgden.
Hij heeft zelfs uitgeroepen dat bondge
noten Europa en Japan rijp zijn voor
nieuwe verhoudingen met de VS. Een
snelle analyse leert dat veel van de VS-
politiek bij voorbaat al is gebed in be
staande en bevestigde afspraken.
Slechts binnen een zeer beperkte ruimte
zijn verschuivingen mogelijk, en die zul
len dan voornamelijk het karakter krij
gen van meer consultatie wanneer Ame
rika aan de vooravond staat van beslui
ten die ook de bondgenoten zullen bein-
vloeden.
Het is tekenend voor deze toestand dat
de voornaamste elementen van buiten
landse politiek die in de debatten tussen
de kandidaten Ford en Carter zijn op
gedoken, betrekking hebben op Oost-
Europa: Ford en zijn vrije Polen. Carter
en zijn overtuiging dat geen Ameri
kaanse troepen moeten worden gezon
den naar een Joegoslavië waar Russi
sche troépen binnenvallen na het af
sterven van maarschalk Tito.
Bij alle verzekeringen van het tegen
deel, hebben de Verenigde Staten de
eenwording van westelijk Europa niet
bevorderd, door zich uitsluitend te
wenden tot de uitersten van macht en
armoede in de EEG als het ging om de
wereld te redden van een economische
depressie, door het handhaven van een
confrontatiebeginsel tegenover de olie
producenten. dat door de
DEN HAAG (ANP) - De verkiezing van
Jimmy Carter maakt het aannnemeli jk
dat in de verhouding met de derde we
reld en de benadering van het ontwik
kelingsvraagstuk verschuivingen iu
het Amerikaanse beleid zullen plaats
vinden, aldus minister Van der Stoel
woensdagavond in de tweede kamer.
Hoewel de minister het nog te vroeg
achtte om gedetailleerd commentaar te
leveren op de uitslag van de Ameri
kaanse presidentsverkiezingen, legde
hij er wel de nadruk op dat 'ook Carteri
hechte banden met West-Europa wil
handhaven.
bondgenoten-consumenten ondeugde
lijk werd bevonden, door het In samen
zwering met de Russen druk uitoefenen
op een voltooiing van bijvoorbeeld de
Helsinki-verdragen, in plaats van de
SowjetrUnie met zijn bedrieglijke be
doelingen te ontmaskeren.
Een van Carter's belangrijke adviseurs
op het gebied van de buitenlandse poli
tiek is George W. Ball, voormalig
NZR positief over
wetsontwerpen
gezondheidszorg
UTRECHT (ANP) - De nationale zie
kenhuisraad oordeelt voorlopig posi
tief over de onlangs ingediende wet
sontwerpen gezondheidsvoorzienin
gen en gezondheidstarieven. Wel vindt
de NZR hel tarieven-ontwerp op het
eerste oog dirgistisch van aard. Hij
vreest, dat er te weinig ruimte over
blijft voor de betrokken maatschappe
lijke groeperingen die feitelijk ver
antwoordelijk zijn voor de uitvoering
van de gezondheidszorg.
De NZR deelt dit mee in een bnef aan de
vaste commissie voor volksgezondheid
van de tweede kamer.
De ziekenhuisraad stelt, dat de staats
secretaris zijn beleidsvoornemens
hoofdzakelijk heeft toegespitst op be
heersing van het aanbod van zieken
huisvoorzieningen. De NZR is daar niet
tegen, maar hij meent dat de klinische
capaciteit alleen kan worden inge
krompen als er voldoende mogelijkhe
den zijn in de 'eerste lijn'. In de beleids
voornemens mist de raad concrete
maatregelen tot uitbreiding van de mo
gelijkheden van opvang en begeleiding
in het eigen milieu.
Over de huisvesting van psyciatrische
patiënten zegt de NZR, dat de door de
staatssecretaris noodzakelijk geachte
vernieuwingen en saneringen niet in het
gedrang mogen komen door een strakke
prioriteitenstelling als gevolgd van het
beschikbare - beperkte - volume.
onder-minister van buitenlandse zaken
en ex-ambassadeur bij de VN Hij heeft
in een omvangrijk boekwerk de om
trekken getekend van een nieuwe bui
tenlandse politiek voor de VS. die sterk
afwijkt van het op twee machtspolen
gebaseerde beleid dat Kissinger, scha
kend op de witte en zwarte velden, tot
dagelijkse praktijk heeft gemaakt. „Een
politiek, uitsluitend gericht op de korte
termijn", aldus Ball: heden oorlog -
morgen vrede
Schrijft Ball: „Er zijn dwingende rede
nen voor hei vormen van veel nauwere
samenwerking tussen de belangrijke
niet-communis ische geïndustriali
seerde landen. In de volgende tien jaren
of daaromtrent, zullen de gevaarlijkste
en moeilijkste wereldcrises waarschijn
lijk optreden buiten Japan of Europa.
De Europese landen te veroordelen tot
een strikt regionale rol. zoals minister
Kissinger heeft gedaan, betekent dat
wij ons hun bijstand, samenwerking en
oordeelsvermogen ontzeggen, die wij
hard nodig hebben.
Ball benadrukt de zinloosheid van het
luisterrijk ondertekenen van betekenis
loze papieren door de staatshoofden van
de machtigste landen dezer aarde, hij
streeft niet naar pompeuze verklaringen
of doctrines, maar naar een samenwer
king die berust op samen doen en het
geven en nemen dat daaraan ten
grondslag ligt.
Het lijdt geen twijfel dat Jimmy Carter
als president de bondgenoten nog voor
verrassingen zal stellen. Hij heeft ge
zegd dat de president het buitenlands
beleid uiteindelijk bepaalt. Hij is voor
een sterke defensie, maar voor be
snoeiingen op de begroting: hij zal fac
toren bijeen moeten brengen die thans
nog tegengesteld lijken. George Ball
echter heeft beginselen verwoord die
precies passen in zijn straatje, ook al zal
het niet direct duidelijk zijn welke ge
volgen bijvoorbeeld Carter's opvatting,
dat er geen „beperkte kernoorlog" mo
gelijk is, zal hebben op de NAVO.
„Buitenlandse politiek is een voortdu
rende uitdaging van het menselijk
vermogen om zich aan te passen", zegt
George Ball. Welnu, dat is wat Ameri
ka's bondgenoten thans te doen staat.
Met meer aandacht voor de belangen
van dc Derde Wereld en bondgenoten
die niet langer als huurlingen voor de
Amerikaanse politiek worden gemani
puleerd, kan dit verfrissend werken.
WASHINGTON: Een somber kijkende
president Ford. temidden van zijn zoon
Steve en zijn dochter Susan luistert hier
naar zijn vrouw Betty, die de rede van
Ford uitspreekt waarin hij Jimmy Car
ter feliciteert met zijn overwinning.
Door alle opwinding van de verkie
zingscampagne is de president zijn stem
volkomen kwijt, en was hij niet in staat
de rede zelf uit te spreken.
Britse ondernemers
verliezen vertrouwen
in de toekomst
LONDEN (RTR) - De Britse onderne
mers zijn bezig hun vertrouwen in de
toekomst van de Britse economie te
verliezen. Blijkens een onderzoek van
de Confederation of British Industry
(CBI), de grootste werkgeversorganisa
tie in Engeland, was in oktober het aan
tal ondernemers dat de toekomst som
ber inzag negentien procent groter dan
het aantal optimistisch gestemde on
dernemers. In juli waren er nog 31 pro
cent meer optimisten dan pessimisten
te vinden.
Steeds meer ondernemers zien de toe
komst somber in omdat het krediet
krapper wordt in verband waarmee de
Bank of England haar minimumrente
heeft verhoogd tot vijftien procent. Bo
vendien geven de koersdaling van het
pond sterling en de toeneming van
inflatie aanleiding tot somberheid.
Tegenover deze weinig vrolijke geluiden
kan de CBI echter stellen dat de eerder
begonnen opleving in de verwerkende
industrie heeft aangehouden, al gaat
dat herstel langzaam en is het niet voor
alle bedrijven even sterk. Het aantal be-
dat een deel van de produktie-
v kleiner geworden. In de loop
jaar heeft de CBI al twee keer
eerder een afneming gesignaleerd.
De verwerkende industrie heeft de afge
lopen vier maanden meer orders ont
vangen dan in de vier maanden tot e
met juni.
De dieren laten
duidelijk blijken dat ze elkaar
herkennen. De snavels worden
omhooggestokende vleugels
aangelegd en de partners
waggelen onder luid geroep met
hun kop heen en zveer
Dit is één van de wonder
baarlijke feiten uit het nieuwe
dierenboek van de Amro
Bank. „Van dier tot dier"
heet 't. 120 Pagina's feiten en
60 schitterende kleurenfoto's
over een uniek onderwerp:
de „talen" in het dieren
rijk. De taal van geluid,
geur, kleur, gebaren en
trillingen. Dierenkenner
Prof. Dr. Anthonie Stolk
heeft er begrijpelijke mensen
taal van gemaakt en geeft
boeiende uitleg.
U krijgt deze verrukkelijke
- zolang de voorraad
strekt - voor één tientje als
u nu een spaarrekening
opent. En de Amro stort op elke
nieuwe'rekening ook nog 'ns
f 7,50. (Deze openingspremie is
1 maand niet opvraagbaar.)
De aktie loopt van I
2 november tot 4
december.
Nu bij elke Amro Bank.
nooit eerder tot president gekozen,
oud-marineofficier, goed huisvader,
sportief en een voortreffelijk staatsbur
ger...". Ook in Italië werd zeer onver
schillig gereageerd op de uitverkiezing
van Carter. Van communistische zijde
werd als een pluspunt gezien dat de rol
van Kissinger nu is uitgespeeld.
In Griekenland heerst veel voldoening
over de uitspraak van de Amerikaanse
kiezers. In Athene is niet vergeten dat
Carter op Griekenlands nationale fees-
tadag een verkiezingstoespraak in het
Grieks beëindigde met de kreet: „Leve
Griekenland". Ford wordt hier, vooral
dank zij zijn uitspraken in de verkie
zingsstrijd, als zeer pro-Turks gezien.
Van Carters regering wordt grotere
druk op Turkije verwacht inzake de
kwestie-Cyprus en het niet op de spits
drijven van het conflict in de Aegèische
Zee. In Griekse regeringskringen
wordt verwacht dat premier Karaman-
lis begin volgend jaar één van de eerste
buitenlandse gasten van Carter zal
zijn.
(Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG - De buitenlandse
politiek van de Verenigde Sta
ten zal door de verkiezing van
Carter tot president niet zo erg
veel veranderen. Dat is de al
gemene verwachting in de
Tweede Kamer. De verkiezing-
van Carter is door de kamerle
den met gemengde gevoelens
ontvangen. CHIT-fractieleider
Kruisinga is „ingenomen" met
zijn verkiezing, voor het-WD-
kamerlid Ploeg is Carter „op het
vlak van de buitenlandse poli
tiek nog een open boek".
Carter zal weinig wijzigingen aan
brengen in de politiek van de Ver
enigde Staten ten aanzien van Europa
en het Midden-Oosten, verwacht men.
Het PvdA-kamerlid Ter Beek wijst
erop, dat Carter uitdrukkelijk het cri
terium van de mensenrechten heeft ge
noemd voor de betrekkingen van de
VAN DER STOEL: „NAUWE SAMENWERKING MET EUROPA
DEN HAAG - De rest van de we
reld heeft over het algemeen te
rughoudend maar niet afwij
zend gereageerd op de verkie
zing van Jimmy Carter tot pre
sident van de Verenigdde Sta
ten. Minister Van der stoel van
buitenlandse zaken en momen
teel als voorzitter van de EG-
ministerraad ook woordvoerder
namens de Europese Gemeen
schap, verwachtte van Carters
regering een nauwe samenwer
king met Europa. Wat dat be
treft zal er weinig veranderen,
aldus Van der Stoel, die wel wij
zigingen zag optreden in de
Amerikaanse politiek ten aan
zien van de ontwikkelingslan
den.
De toekomstige voorzitter van de EG-
commissie, het dagelijks bestuur van
de Gemeenschap, de Brit Roy Jenkins,
sprak gereserveerd over de onzeker
heid die bestaat over verschillende uit
spraken van Carter: de positie van de
Amerikaanse troepen in Europa, de
MBFR- en SALT-onderhandelingcn.
Een zelfde terughoudende opstelling
bij dc NAVO. waar nog onduidelijkheid
heerst over bijvoorbeeld Carters uit
spraken ten aanzien van een Russische
invasie in Joegoslavië. De overwinning
van Carter betekent het vertrek van
Fords ministers Rumsfeld (defensie) en
Kissinger (buitenlandse zaken), en dat
wordt in Brussel betreurd. Gewezen
wordt op Kissingers ervaring en op de
pro-Europese houding van Rumsfeld,
die voor zijn ministerschap VS-
ambassadeur bij de NAVO was. in
NAVO- kringen wordt welwillend aan
gekeken tegen de toezeggingen voor
nauwe samenwerking met europa door
Carters belangrijkste buitenlandse ad
viseurs, Bigniew Brzezinski en oud
ambassadeur George Ball. We hadden
op dit punt echter de laatste jaren toch
al niet veel te klagen luidde de reactie.
In Engeland onthulde de invloedrijke
BBC-televisiecommentator David
Dimbleby dat in het democratische
kamp wordt gevreesd dat de Sowjetr
Unie Carter zal uitdagen, zoals dat ge
beurde bij president Kennedy met de
Cubaanse rakeccrisis in het begin van
de jaren zestig. Dimbleby zei dit te heb
ben vernomen van de naaste medwer-
kers van Carter. De conservatieve ex-
premier Edward Heath vroeg zich af of
Carter voldoende steun zou krijgen van
het overwegend democratische Con
gres. om het NAVO-bondgenootschap
blijvend te versterken.
Russen
Er was nog geen Russische reactie op de
verkiezingsoverwinning van Carter. In
de verkiezingsstrijd heeft de Sowjet-
regering geen partij gekozen voor één
van de twee kandidaten, waar wel kri
tiek geuit op uitspraken van de kandi
daten over de situatie in Oost-Europa.
Het officiële persbureau Tass meldde
tot nog toe niet meer dan dat Ford een
zekere achterstand had op Carter,
Het Westduitseministerie van buiten
landse zaken meent dat aan de inten
sieve en vertrouwelijke band tussen
Amerika en de Bondsrepubliek niet zal
worden getornd nu er een regeringswis
seling in de verenigde Staten heeft
plaats gevonden zal plaatsvinden. Ook
in Bonn wordt niet verwacht dat onder
Carter een wezenlijk andere buiten
landse politiek zal worden gevoerd.
De Franse regering had al eerder laten
blijken liever Ford als president te zien.
Met Carter begint voor president Gi-
scard d'Estaing en premier Barre name
lijk een nieuwe periode van aftasten in
de toch al gevoelige Amerikaans-Franse
relaties. Voor de meeste Fransen blijft
de keuze van Carter tot president lood
om oud ijzer.
Het gezaghebbende dagblad Le Monde
illustreerde dat het treffendst door de
verschillen tussen beide kandidaten op
te noemen: „Carter is nooit eerder tot
president gekozen, oud-marine-officier,
goed huisvader, sportief en een voortref
felijk staatsburger. Ford daarentegen is
Verenigde Staten met andere landen.
„Dat is een aantrekkelijke vernieu
wing", aldus Ter Beek.
Kruisinga verwacht, dat Carter een
sterkere nadruk zal leggen op de relatie
tussen de Verenigde Staten en Europa
en op de relatie met de Derde Wereld.
KVP-fractieleider Andriessen hoopt,
dat Carter „niet te isolationistisch zal
zijn in zijn buitenlandse poltitiek".
Zijn ARP-collega Aantjes vindt dat er
afgewacht moet worden, omdat er zo
veel onbekend is over Carter. De manier
waarop Carter met behulp van compu
ters campagne heeft sprak Aantjes niet
zo aan. De ARP-leider was met name
niet zo enthousiast „over het nogal
overtrokken gebruik", dat Carter in zijn
campagne maakte van zijn geloof.
WD-fractieleider Wiegel is ervan over
tuigd, dat de goede betrekkingen tussen
de Verenigde Staten en Europa zullen
worden gehandhaafd. „We blijven met
grote belangstelling uitkijken naar de
buitenlandse politiek van Jimmy Car
ter". aldus Wiegel. De samenstelling van
het team ministers zal volgens de wd-
leider voor West-Europa van groot be
lang zijn.
PPR-fra.ctieleider Bas de Gaay Fort
man vindt de verkiezing van Carter ver
heugend. „Ford was op aile beleidster
reinen heel duidelijk de woordvoerder
van rechts", zei hij. De vernieuwing in
Amerika moet volgens de PPR-leider
van Carter komen. Het zou kunnen zijn,
dat Carter progressieve mensen in zijn
kabinet opneemt. De Gaay Fortman
vond het zeer positief, dat de als voor
uitstrevend bekend staande Mondale
vice-president wordt.
Bij Czestochowa in Polen woensda
gochtend 25 personen om het leven ge
komen, toen de sneltrein van Lublin
naar Wroclaw op een stilstaande trein
botste. Zestig personen raakten ge
wond. Een regeringscommissie zal een
speciaal onderzoek instellen naar de
oorzaak van de ramp.
De omgeving, van de Westengelse
stad Liverpool Is woensdag getroffen
door een aardschok die duizenden men
sen in paniek de straat deed opvluchten.
Voor zover bekend heeft de schok geen
slachtoffer geëist.
