m Bakoenins aan de Ridd BELANGSTELLING NEEMT TOE VOOR HISTORIE VAN DE ARBEIDERSBEWEGING Ongewoon goed bot overeen ongewoon Uitstekende geschiedenis van Nederland en België Franciscus op de boekenmarkt Tweehonderd jaar VS. ZATERDAG 30 OKTOBER 1976 De belangstelling voor de sociale ge schiedenis van Nederland neemt nog steeds toe, in het bijzonder voor dat segment dat zich bezighoudt met de ar beidersbeweging. In dit verband heeft de Amsterdamse uitgeverij Van Gennep een merkwaardige herdruk het licht doen zien. namelijk een facsimile- uitgave van een werk uit 1894 Geschie denis der Arbeidersbeweging in Neder land, geschreven door B, Bymholt, Het boek heeft een nieuw register gekregen, terwijl bovendien een biografische schets over de auteur is toegevoegd Wie was Berend Bymholt? Een Veendam mer, aanvankelijk onderwijzer, later journalist - hij werkte mee aan Recht voor Allen -~ en ook kunstschilder. Hij eindigde zijn loopbaan als corrector bij het Rotterdamse socialistische dagblad Voorwaarts. Hij was volgeling van Do- mela Nieuwenhuis, maar in het begin van deze eeuw werd hij toch lid van de SDAP. Hij was een wat verlegen, een zelvige man, wiens Geschiedenis der Arbeidersbeweging in losse afleverin gen verscheen, Bymholt bracht een groot aantal feiten en gegevens uit de eerste jaren van de arbeidersbeweging bijeen: een omvangrijk boek van ruim zevenhonderd pagina's. Deze herdruk is verschenen in de reeks 'De Nederlandse arbeidersbeweging' van welke reeks het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis te Amsterdam de redactie voert. Een tweede uitgave van Van Gen nep: actuele geschiedschrijving, na melijk over het NVV tussen loonpolitiek en loonstrijd in de jaren 1959 en 1973. Een team van auteurs heeft aan dit om vangrijke boek - bijna zeshonderd pagi na's - gewerkt: Kees van Doorn. Gerrit Dubbeld, Pieter Rosielle en Frans van Waarden. Titel: De beheerste vakbewe ging. In dit werk wordt gedetailleerd in gegaan op de ontwikkeling van de loon politiek in Nederland sinds 1959 en op de rol die de vakbeweging - met. name het NVV - daarin heeft gespeeld De ver dwijning van de geleide loonpolitiek leidde tot een groeiende zelfstandigheid van de vakbeweging, een proces dat op zijn beurt uitmondde in een sterke radi calisering en in een groeiende bereid heid om zware conflicten met regering en met werkgevers te riskeren. De au teurs - een werkgroep van het Sociolo gisch instituut van de Leidse universi teit - maken duidelijk welke rol de bon den en hun achterban hebben gespeeld bij hetradicaaliserings- en democratiüe- ringsproces in de vakbeweging'. Deze ontwikkelingen worden geschet-st tegen de achtergronden van de economische situatie in Nederland gedurende die zelfde jaren. De schrijvers hebben ge bruik kunnen maken van de archieven van het NVV Een derde uitgave van Van Gennep 'De socialen zijn in aantogt'. een kijk- en leesboek dat Martin Schouten samen stelde over de Nederlandse arbeiders beweging in de negentiende eeuw, Het gaat niet om een oorspronkelijke studie: de samensteller heelt zijn gegevens ont leend aan bestaande werken en legt daarvan achter in het boek verantwoor ding af. In zo'n geval komt het vooral op deselectie aan: Schouten heeft die tref zeker verricht. Van de honderden illus traties is een deel niet eerder gepubli ceerd: schilderijen en litho's en ook fo to's over woontoestanden en werksitua ties. Opstandige teksten in handschrift en in tamelijk primitief drukwerk zijn eveneens in au werk opgenomen. Voorts een werk over het socialisme in Nederland, geschreven door een theo loog. dr. I-I. de Vos. Hij was hervormd predikant en hoogleraar in Groningen in de ethiek en de wijsbegeerte van de godsdienst. De flaptekst van zijn boek voegt er aan toe* ..I-lij is geboren en ge togen in de oude socialistische bewe ging." Een citaat uit het voorwoord: „Het boek heeft geen wetenschappe lijke pretenties De schrijver is geen vakhistoricus en schrijft ook niet voor vakhistorici, Dat dit zo is. blijkt uit het feit dat het boek geen noten bevat en dus geen bronnen vermeldt waaruit ge put is. Ik ben ook lang niet steeds tot de bronnen gegaan, maar heb vrijelijk ge bruik gemaakt van geschriften van an deren. Een Frans woordenboek had in dertijd tot motto: 'Een woordenboek is plagiaat in alfabetische volgorde' Wel nu. dit boek is grotendeels plagiaat in systematische volgorde. Populair ge zegd' ik heb voor dit boek een zeer groot aantal grote en kleine geschriften ge plunderd." Het werk valt in twee delen uiteen. Deel I geeft de voorgeschiedenis van het moderne socialisme vanaf Do- mela Nieuwenhuis via onder anderen Troelstra tot en met de bezetting. Het tweede deel vangt aan met de koude oorlog en eindigt bij het heden. In beide delen zijn vele feiten en gegevens over zichtelijk en duidelijk bijeengebracht. Een waardevolle aanvulling van de li teratuur over socialisme en arbeiders beweging, Het boek werd uitgegeven door de Uitgeverij Hel Wereldvenster te Bij L. J. Veen. Wageningen. verscheen een platenboek, dat een beeld geeft van idealen en strijd van wat vroeger werd genoemd 'de moderne vakbeweging'. Hef werd samengesteld door dr Fr de Jong Edz, van het Internationaal Insti tuut voor Sociale Geschiedenis, hoogle raar te Amsterdam. Het boek bevat een keur aan prenten, affiches, gedichten, afbeeldingen van gebouwen, documen ten enz. Bij iedere afbeelding wordt voor verklarend commentaar gezorgd. 'Dit boek is niet alleen bedoeld als een uiting van het modeverschijnsel der nostalgie naar de jaren 1900-1940', aldus De Jong. En hij stelt terecht vast,: 'Die nostalgie is vals. want er was veel honger en ar moede in die tijd, Maar het waren wel de (aren waarin de inspiratie lot onverzet telijke strijd eevoeld werd.' LD VAN EEN GING Onlangs is het al eens in deze krant op gemerkt: Franciscus van Assisi staat weer in het middelpunt van de belang stelling. In dit opzicht de boekenmarkt een goede barometer: er verschijnt heel wat over deze befaamde heilige Wij zouden in dit verband bovenaan de lijst willen zetten een voortreffelijk uitge voerd platenboek 'De man van Assisi. Franciscus en zijn wereld'. Het is een uitgave van Ambo in Baarn en Lannoo in Tielt. De tekst is van niemand minder dan van Walter Nigg. de Zwitserse theo loog vafi wie in Nederland vooral zijn "Grote heiligen' bekend is geworden. Dit nieuwe boek ontleent zijn waarde ech ter niet alleen aan de tekst, maar vooral aan de prachtige kleurenfoto's van Toni Schneiders. Zij spreken een geheel eigen taai en geven op magnifieke wijze de we reld van de heilige van Assisi weer. Fo to's en tekst vormen met elkaar een hechte eenheid, waardoor dit boek een extra-dimensie heeft gekregen Een voortreffelijke uitgave, waarmee Ambo veel eer inlegt. Bij dezelfde uitgeverij verscheen een biografie van Franciscus. geschreven door Morris Bishop en ver taald door Henri van der Burght. Uitgeverij J H Gottmer in Haarlem komt met een geheel eigen bijdrage tot de herdenking van Franciscus: een aan tal geschriften, uitgegeven in samen werking met de franciscaanse jubi leumcommissie. Zo is in deze reeks op genomen de Nederlandse vertaling van I Fioretti di San Francesco, een midde leeuwse verzameling van verhalen uit de begintijd van de franciscaanse bewe ging. de eerste helft van de dertiende eeuw Voorts een vertaling van de twee biografiën die Thomas van Celano in de eerste helft van de dertiende eeuw over Franciscus te boek stelde, verder een herdruk van de geschriften van Franciscus. tenslotte een Nederlandse biografie door A. van Corstanje ofm. de hoofdredacteur van het tijdschrift 'Franciscus van Assisi'. Deze biografie is in feite een bundeling van een reeks ar tikelen, waarin indringend een beeld van de Arme van Assisi wordt gegeven. (Walter Nigg en Toni Schneiders: De man van Assisi. Ambo: Morris Bishop: Franciscus. Ambo: Thomas van Celano: Franciscus van Assisi I en II: A. van Corstanje: Franciscus. bijbel der armen; De fioretti van Sint Franciscus; De ge schriften van Franciscus van Assisi Gottmer. Haarlem). Een boeiend boek dat enige tijd op onze schrijftafel heeft gelegen en dat we in die periode steeds weer ter hand namen: 'De lage landen. 1780 - 1940", geschreven door dr. E. H. Kossmann, de Groningse hoogleraar in de geschiedenis na de middeleeuwen. Dit omvangrijke werk is een Nederlandse versie van een studie die Kossmann schreef voor de Oxford University Press en in de Oxford History of Modern Europe verschijnt. De twee versies zijn echter niet identiek In de Nederlandse tekst kon allerlei informa tie worden weggelaten die voor een bui tenlands lezerspubliek noodzakelijk moest worden geacht, maar wel moest materiaal worden opgenomen dat voor niet-Nederlanders nutteloos zou zijn In stijl en strekking zijn echter beide boe ken gelijk. Enkele citaten uit het voorwoord ..Hoe kan men zonder ernstige verminkingen te veroorzaken de geschiedenis van deze twee landen lossnijden uit het geheel van. de geschiedenis van Europa in het centrum waarvan zij sinds eeuwen lig gen en leven? En waarom juist deze twee in één boek samengebracht? Wat het eerste bezwaar betreft: ik heb gepro beerd de schade zoveel mogelijk te be perken. Ten aanzien van het tweede punt dit: van de studie die ik moest ver richten. heb ik geleerd dat er tussen België en Nederland ook in de negen tiende en twintigste eeuw voldoende overeenkomsten zijn geweest om zin te geven aan een geschiedenis van belde landen in één boek. In sommige hoofd stukken heb ik zelfs gemeend te mogen proberen om hun geschiedenis niet in afzonderlijke onderafdelingen te be schrijven maar als één geheel, zo gelijk soortig. leek mij. waren de reacties van deze landen op de politieke en intellec tuele uitdagingen waarvoor zij ston den." Kossmann erkent, ,,Dit is een boek over België en Nederland geschre ven door een Hollander van geboorte en opvoedingIk heb de eerzucht gehad om niet. te laten zien dat ik Nederland van zelfsprekend beter ken dan België." In deze citaten is tegelijkertijd aange geven hoe de auteur zijn werk ziet.. In dit opzicht heeft de lezer vrijwel gelijke reacties: dit boek geeft een voortreffelijk beeld van de eenheid en van de ver deeldheid der lage landen in een periode waarin zij tot elkaar kwamen en uit el kaar gingen, maar waarin steeds meer onder één noemer kon worden gebracht.. Kossmann zegt in zijn voorwoord met enige nadruk dat zijn werk niet als een vervolg kan worden beschouwd op Geyls Geschiedenis van de Nederlandse stam. Zoals bekend wilde Geyl de ge schiedenis van de Nederlandstalige lage landen verenigen in ëën grote geschied schrijving, In zijn werk - het loopt, tot 1798 - vindt men de Waalse gewesten niet beschreven Kossmann heeft zich van deze beperking losgemaakt: hij be schrijft twee afzonderlijke gemeen schappen, in één waarvan de Waalse provincies een belangrijke rol speelden. Het eigenaardige is nu dat, in sommige onderdelen van Kossmanns geschied schrijving de gemeenschappelijkheid sterker tot uiting komt dan bij Geyl. voor wie de eenheid dezer geschiedenis een vooropgezet doel was. Speciale vermelding verdient, de biblio grafie die Kossmann aan het slot van zijn magnifieke werk heeft opgenomen. Een kleine twintig pagina's geven een opsomming van de belangrijkste stu dies. die over diverse onderdelen van de geschiedenis van België en Nederland zijn verschenen. 'Opsomming' is eigen lijk niet het goede woord: elk genoemd werk heeft een korte karakteristiek meegekregen. Kossmann zegt in het be gin van deze bibliografie dat zij geen aanspraak maakt op volledigheid. Dat moge zo zijn. maar neemt niet weg dat volledigheid toch wel heel dicht is be naderd. Dit uitmuntende boek is al even uitmuntend uitgegeven door Elsevier. (Dr. E. H Kossmann- De lage landen. 1780 - 1940. Elsevier. Amsterdam- Brussel.) Het tweehonderdjarig bestaan van de^ Verenigde Staten heeft ook in Neder land een stroom van publikaties tot ge volg gehad We willen er hier een drietal noemen; Pressors 'Amerika'. Alistair met hel eerste te beginnen: het gaat om een herdruk van het befaamde boek. dat professor dr J. Pressor in de oorlogsja ren schreef. Een vierde druk. waaraan dr R Kroes, wetenschappelijk mede werker aan het Amerika-mstituut van de Amsterdamse universiteit, een na schrift toevoegde alsmede een uitge breid bibliografisch overzicht over de periode na 1965 Goede wijn behoeft geen krans; het gaat hier om een bewo gen en boeiend geschreven geschiedenis van een land en een volk die zich van kolonie wisten te ontwikkelen tot een wereldmacht. Deze uitgave van Presser is terecht herdrukt. Het boek is opge nomen in Elseviers Historische biblio theek. Cooke's relais kwam uit bij L. J. Veen in Wageningen. Deze auteur werd bekend in Nederland door zijn televisieserie over de Verenigde Staten. Voor dit boek maakte hij gebruik van het voortreffe lijke tekst- en beeldmateriaal dat hij voor deze sene bijeenbracht. Daardooi ontstond een voortreffelijk kijk- en lees boek Dr. J.W- Schulle Nordholt. hoog leraar m de Amerikaanse cultuur en ge schiedenis te Lelden, schreef een voor woord. Over de auteur zegt hij dit: „Hij bleef, schrijvend voor een Engelse krant, kijken met de ogen van een bui tenstaander. zo objectief als hij maar kon zijn. Voeg daarbij zijn journalistieke kwaliteiten, zijn gevoel voor het beel dende en het detail, zijn praktisch ver worven kennis van de Amerikaanse sa menleving en u begrijpt waarom zijn weergave van het Amerikaanse verle den. eerst in een televisieserie en ver volgens uitvoeriger in dit boek, zo boeiend en voortreffelijk is geworden." 'Dit is Amerika' is een uitgave van Else vier waarbi j gebruik is gemaakt van ma teriaal uit de Winkler Prins Encyclope dieën. Een handig en goed gedocumen teerd boekje over geschiedenisën heden van de Verenigde Staten. Ook voor dit werkje schreef dr. Schulte Nordholt een voorwoord. "Een ongewoon heer met ongewone be sognes' is de nogal ongewone titel van een boek. geschreven door dr. H. J. Scheffer, de secretaris van de Sociaal wetenschappelijke raad van de Konin klijke Nederlandse Akademie van We tenschappen. Deze ongewone titel is echter volkomen gerechtvaardigd, want de man over wie dit omvangrijke ge schrift gaat is een hoogst eigenaardige figuur geweest jonkheer Henry Tindal. Tindal was eigenaar van het dagblad De Amsterdammer en oprichter van De Telegraaf met het kopblad De Courant, Hij had echter nog allerlei andere be sognes: hij hield zich bezig met zuivel en met waterzuivering, om slechts enkele van zijn initiatieven te noemen. Deze zuivering kwam tot stand door middel van ozon. een experimentele methode die hem kapitalen kostte maar tens lotte op niets uitliep. Vele tientallen ja ren later - in de jaren zestig van deze eeuw - hieek de ozonzui vering pas volle dig toepasbaar: in 1963 nam het water leidingbedrijf in Dordrecht een ozonin- stallatie in gebruik. Tindal was een pio nier geweest, maar tegelijkertijd ook een dagdromer Scheffers boek is een unieke studie. De auteur heeft met een angstvallige nauwgezetheid alles nagegaan wat maar over Tindal en diens familie was te vinden. In aparte hoofdstukken wordt uitgebreid ingegaan op de uiteenlo pende activiteiten van Tindal. Daarbij wordt tevens een helder beeld geschetst van de maatschappelijke achtergron den uit die periode. Scheffer is daarbij op opvallende en tot dusver onbekende gegevens gestuit. Van Tindals vader bijvoorbeeld was alleen maar bekend dat hij In april 1865 ongevraagd en on eervol ontslag had gekregen als majoor nadat een speciale commissie een on derzoek had ingesteld. In de kranten van die dagen werd wel over deze kwes tie geschreven, maar nergens werd er melding van gemaakt wat er nu precies aan de hand was. Scheffer is er achter gekomen, vader Willem Frederik Tindal was de minnaar van koningin Sofie. de eerste echtgenote van Willem III. Scheffer gaat uitvoerig in op de cote- riën, die in Amsterdam in de tweede helft van de vorige eeuw de toon aanga ven en behandelt met name de plaats van de Tindals in deze merkwaardige groepsvorming Henry was overigens niet de enige schilderachtige figuur uit de familie: het boek schetst uitvoerig 'leven en werken' van Henry's zuster Willy en haar man. de merkwaardige Freiherr von Barnekom. Deze man was medewerker van het blad Recht voor Al len. een periodiek dat werd uitgegeven door Domela Nieuwenhuis. Allerlei nieuwe gegevens over de relatie van Von Barnekom en Domela Nieuwenhuis heeft Scheffer weten op te sporen. Het laatste hoofdstuk van het boek behan delt Tindals activiteiten als krantenei genaar- ..Zelden heeft in Nederland een kranteneigenaar zo ongegeneerd ge bruik gemaakt van zijn eigendom om er zijn ideeën en meningen in te verkondi gen als Henry Tindal heeft gedaan in De Amsterdammer. Dagblad voor Nederland." zo constateert Scheffer. Tindal onthulde dat koning Willem IH niet meer in staat was zich naar behoren aan de staatszaken te jvijden en hoe de hofhouding zich met het regeringsbe leid inliet. Omdat het Algemeen Han delsblad hem niet aanstond stichtte hij De Telegraaf. Dat kon toen nog Inderdaad, een ongewoon heer met on gewone besognes. Die besognes zijn op een ongewoon-voortreffelijke manier door Scheffer aan het papier toever trouwd. Deze oud-journalist heeft in de loop der jaren vele uitstekende publika ties op zijn naam gebracht, zijn proef schrift bijvoorbeeld over de geschiede nis van het Rotterdams Nieuwsblad. Een ander belangrijk boek waarmee hij de aandacht trok: 'November 1918'. een verhandeling over een revolutie die niet doorging. Dit nieuwe werk van Scheffer heeft dezelfde hoge kwaliteit; een helder en scheipzinnig geschrift, gebaseerd op grondig en nauwkeurig onderzoek. Bakoenins biecht, ingeleid door Arthur Lehning. De eerste complete Neder landse vertaling van deze merkwaar dige 'biecht' aan tsaar Nicolaas I. Een der meest curieuze documenten uit de politieke memoirenliteratuur'. zegt Lehning er in zijn voortreffelijke inlei ding van. Was Bakoenin werkelijk de berouwvolle zondaar als wie hij zich voordeed? Had hij zijn revolutionaire ideeën afgezworen? In dit boek is tevens Bakoenins brief aan zijn zuster Tatjana opgenomen, uit de gevangenis gesmok keld in februari 1854. Door deze brief kwam de 'biecht' in het juiste licht te staan. Uitgave De Arbeiderspers, Am sterdam. serie 'Privé-domein'. Barber De Hongaarse opstand. De dramatische gebeurtenissen van 1956 zijh door de Engelse journalist Noel Barber - hij maakte de opstand van na bij mee - van dag tot dag opgetekend. Het- resultaat is een beklemmend ver slag van deze tragische episode uit de Europese geschiedenis. Theo Eerdmans ook hij was destijds in Hongarije - schreef een voorwoord. Een uitgave van Elsevier. Amsterdam Beishuizen en Werkman. De magere ja ren. Nederland in de crisistijd 1929-1939, De tweede, herziene druk van dit bij zonder aardige boekje over de crisispe rikelen in Nederland. We hebben in ons werk de eerste druk vaak geraadpleegd. Helaas was het boekje zo slecht inge naaid. dat het al spoedig uit elkaar viel. Het. is te hopen dat deze tweede druk het. beter uithoudt. Uitgave. A. W. Sijthoff. Leiden. Boenders. De volle vrijheid. Boenders redigeerde dit boek, waarin schrijvers als Lehning. Constandse. Avrich en Co lin Ward over anarchistische figuren schrijven. Aan de orde komen Bakoe nin. Kropotkin. Max Stïrner. Gustav Landauer. Domela Nieuwenhuis. terwijl het geheel wordt afgesloten met 'noti ties van een laat twintigste-eeuws anar chist'. Een uitgave van Manteau. Brussel-Den Haag. Van den Bosch. Beschouwingen over het militaire dienstbevel. Het gaat hier om de inauguratierede die jhr. mr. Th. W. van den Bosch enkele maanden ge leden uitsprak toen hij het ambt van bij zonder hoogleraar in het militaire recht aan de Amsterdamse universiteit aan vaardde. Het militaire dienstbevel wordt beschouwd tegen de achtergrond van oorlog en veranderde maatschappe lijke verhoudingen. Uitgave De Wal burgpers. Zutphen. Brugmans. Europa voorbij het nulpunt 1969-1975. 'Europeaan H. Brugmans heeft in deze bundel een aantal artike len bijeengebracht die hij voor het Bel gische dagblad De Standaard en voor het tijdschrift Nieuw Europa schreef. Thema: 'Wat willen we met de Europese federatie doen. voor vrijheid en gerech tigheid naar binnen, voor onze rol in de wereld?' Uitgave: Standaard Weten schappelijke Uitgeverij, Antwerpen- Amsterdam. Constandse. Achter de schermen van de diplomatie: Bevrijding door verachting. Twee nieuwe boeken van de nimmer vermoeide Anton Constandse. In het eerste analyseert hij hoe de tweede we reldoorlog werd voorbereid en hoe een nieuw type oorlogsvoering op cynische wijze werd geïntroduceerd na de fascis tische nederlaag. In 'Bevrijding door verachting' behandelt hij een aantal denkers die hebben bijgedragen tot het huidige begrip 'vrijheid': Montaigne. Calvijn. Spinoza. Feuerbach. Tolstoi, Nietzsche. Multatuli e.a. Constandse blijft in beide geschriften geheel zich zelf. namelijk de criticus van onze tijd. Beide werken zijn uitgegeven bij Meu- lenhoff Nederland. Amsterdam. Drees. Geschriften en gesprekken. Pro fessor Daalder zegt in de inleiding tot. dit nieuwe boek over de hoogbejaarde dr. W. Drees: ..Zijn politieke leven heeft in Nederland zijn weerga niet. Het over brugt meer dan driekwart eeuw aan in tensieve politieke herinneringen." Dit boek - verschenen ter gelegenheid van Drees' negentigste verjaardag - bevat een aantal van zijn geschriften, alsook een reeks gesprekken die met hem zijn gevoerd. Zo zijn interviews opgenomen met dr. G. Puchinger. Dit boek is een boeiend be wijs voor de karakteristiek, die profes sor Daalder in zijn inleiding geeft: „Het. is het reservoir van exacte kennis, het vermogen tot heldere uiteenzetting, de menging van zakelijkheid en bewogen heid. die Drees ook tot op de dag "van vandaag een bijzonder politiek com mentator doet zijn: altijd zichzelf, strijdbaar en ironiserend, op de zaak be trokken én beheerst, gewoonlijk sterk relativerend, maar niet wanneer voor hem wezenlijke waarden in het geding zijn." Drees 90 is een uitgave van A. J. G. Strengholt in Bussum Dr. W. Drees, van wie het boek 'Drees 90'. geschriften en gesprekken onlangs is vei schenen. Garaudy. Het hart op de tong. Roger Garaudy behoort, tot de opvallende per soonlijkheden van deze tijd. filosoof en kunsthistoricus, uit de partij gestoten communist, vooral ook marxist die een dialoog met de christenen begon In dit nieuwe boek vertelt hij over zijn kinder jaren. zijn politieke keuze, zijn ervarin gen in de tweede wereldoorlog en in het concentratiekamp, over de contacten met zijn vele vrienden Door deze verha len heen loopt de 'rode draad' van zijn jarenlange worsteling, die hem tenslotte op de laatste bladzijde van dit boek doet. schrijven: 'Ik ben christen.' Een uitgave van Ten Have. Baarn. Van den Heuvel. Nationaal of verzuild Hans van den Heuvel promoveerde dit jaar aan de katholieke universiteit van Nijmegen op een proefschrift over de strijd om hel Nederlandse omroepbestel in de periode 1923-1947. Bij de uitgeverij Ambo. Baarn. verscheen een handels editie van het proefschrift, een boeiend geschrift, over een merkwaardige verzui- lingsvorm in de Nederlandse samenle ving. De auteur had toegang tol allerlei archieven - o.a. dat van de Radioraad - en hij diepte daaruit allerlei markante feiten en gebeurtenissen op Een be langwekkende geschiedschrijving van een typisch Nederlands verschijnsel. Keyser. Komt dat Zien. Marja Keyser schreef een bijzonder aardig boek over de Amsterdamse kermis in de negen tiende eeuw. Daartoe heeft zij een uit voerig onderzoek ingesteld: kranten leggers werden 'doorgespit', ooggetui geverslagen werden opgespoord en al lerlei archivalia -zoals strooibiljetten en officiële documenten werden doorge werkt- Zo ontstond er een beeld van een vermaaksvorm in een tijd die nog geen radio of televisie kende Over menige stad in Nederland zou een dergelijk werk zijn te schrijven, maar het is de vraag of het beeld zo sterk zou afwijken van wat Marja Keyser voor Amsterdam vond. Het boek is uitgegeven door Ad Donker in Rotterdam. Kïerkegaards Gebeden zijn in een bun deltje verzameld door drs. W. R. Schol- tens. een auteur die de laatste jaren her haaldelijk de aandacht op zich vestigde door zijn publikaties over deze Deense filosoof-theoloog. De hier bijeenge brachte gebeden zijn ontleend aan de werken van Kierkegaard. Scholtens schreef er de inleiding bij. Een uitgave van Ten Have-Baarn. Lichtheim. de enige jaren geleden over leden marxistische politicoloog - hij woonde en werkte in Engeland - publi ceerde In 1971 een gedegen studie over het Imperialisme. De uitgeverij H. Ne- lissen. Bloemendaal. deed van dit boek een Nederlandse vertaling verschijnen. Lichtheim onderwerpt in dit geschrift allerlei publikaties van denkers als Marx. Lenin en Rosa Luxemburg aan een diepgaand onderzoek. Na een kriti sche beschouwing van diverse theorieën van liberale en socialistische auteurs komt hij tot de conclusie dat kapita lisme zonder imperialisme tegenwoor dig even bestaanbaar blijkt als imperia lisme zonder kapitalisme. Leys. Chinese schimmen. Een Neder landse vertaling van dit befaamd ge worden boek i Ombres chinoises), dat het wereldje van de Nederlandse China- kenners en nietkenners min of meer in lichter laaie zette. Het. heeft trouwens overal in de wereld waar het is ver schenen geleid tot een polarisatie over het China van nu. Leys heeft tijdens zijn reizen door China geweigerd te kijken via de ogen van zijn gidsen. Hij spreekt vloeiend Chinees en was in de gelegen heid China's werkelijkheid anders te er varen danmenigeofflciélegast. Aardigis de Nederlandse inleiding van Kous broek onder de veelzeggende titel "Maduro-Cljïna". handelend over het Chïnadebat in Nederland. Twee be kende China-deskundigen - Zürcber en Fokkema - leveren een nawoord. Een uitgave van De Arbeiderspers. Amster dam. Machiavelli. De heerser. Bij Polak en Van Gennep is in de Athenaeumreeks een nieuwe vertaling uitgekomen van 11 Principe van Machiavelli. Blijkens de tekst op de achterzijde van dit nieuwe boek, omdat de vertalingdietotheden in omloop is niet voldoet 'aan de eisen die een student in de politieke wetenschap pen of een geïnteresseerde leek daaraan mag stellen.' Op welke vertaling wordt gedoeld, op die van Otten of die van Van der Heijden? Enfin, een nieuwe verta ling werd nodig geacht: Frans van Doo ien. classicus en romanist, verzorgde die en voorzag ze van een uitvoerige inlei ding. Thomas Mann over Schopenhauer en Nietzsche, aldus de titel van een Neder landse bundel waarin de essays van Thomas Mann over Arthur Schopen hauer en Friedrich Nietzsche zijn ge bundeld De vertaling is van mevrouw Anneke van Amerongen - Woudstra en Martin Ros schreef een nawoord. Een bijzonder woord van waardering moet hier worden uitgesproken voor de ont werper Wim Bischot. een voortreffelijk aangepaste typografie plus een keurige band met een magnifieke stofomslag komen voor zijn rekening. Uitmuntend. De uitgave is van de Wetenschappelijke Uitgeverij. Amsterdam. Mosley. De rijksmaarschalk Van Leo nard Mosley's bekende Göring-bïografie is thans bij Manteau een goedkope ver sie verschenen.Mosley die Göring vaak ontmoette, verzamelde zijn materiaal uit ontelbaar verschillende bronnen en sprak met vele bekenden van Göring om aldus tot een portret van deze zon derlinge crimineel te kunnen komen. Raddatz. Karl Marx, een politieke bio grafie Deze levensbeschrijving van Marx heeft de afgelopen jar en nogal wat losgewoeld: met name de orthodoxe marxisten voelden zich gegriefd, want naar hun mening had Raddatz de mees ter van zijn voetstuk gestoten. Dat was overigens helemaal niet de bedoeling van deze auteur: hij heeft alleen - naast Marx' kwaliteiten - ook diens minder positieve kanten duidelijk belicht: zijn kleinburgerlijke opvattingen over de opvoeding van zijn kinderen, zijn on vermogen om met geld om te gaan. zijn neerbuigende houding tegenover zijn vrienden. Fritz J Raddatz is privaatdo cent aan de technische hogeschool van Hamburg. Van hem verscheen ook een biografie van Lukacs. de merkwaardige marxist, die een omvangrijk oeuvre achterliet toen hij in 1971 overleed. Zijn leven was een weerspiegeling van de grilligheden, waaraan in deze eeuw sommige vooraanstaande denkers in de communistische wereld werden bloot gesteld. Hongaar van geboorte, student in Duitsland, hoogleraar in Moskou, parlementslid in Hongarije, minister van cultuur onder Nagy en daarna ge deporteerd naar Roemenië. Tenslotte mocht hij naai' zijn vaderland terugke ren. waar hij in 1971 overleed. Zijn in vloed op de westerse filosofische wereld is - vooral als kenner van Hegel - bijzon der groot geweest. Beide biografieën van Fritz J. Raddatz verschenen bij het Wereldvenster in Baarn. Schaper. Het trauma van München. Prof dr. B. W. Schaper heeft in dit nieuwe boek de gebeurtenissen rond het befaamde en beruchte verdrag van München nader geanalyseerd, maar daarbij tevens nagegaan in hoeverre er sprake was van München-situaties in al lerlei na-oorlogse crises. Zo trekt hij oorlogse crises. Zo trekt hij vergelijkin gen inzake Jalta. de oorlog in Korea, de Suezcrisis en de crisis rond Cuba. Scha pers slotwoord - een citaat van Kennedy geeft zijn gevoelens duidelijk weer: ..Als de mensheid niet binnen afzienbare tijd de oorlog afschaft, dan zal de oorlog spoedig een einde maken aan de mens heid Het boek is uitgegeven door Else vier. in de serie Elsevier documentair. Speer in Spandau: de dagboeken die Hitiers minister Speer bijhield in de Ber- lijnse gevangenis Spandau vormen een beklemmende literatuur, Beklemmend omdat het hier gaa t om één van de grote slippendragers van Hitier. beklemmend ook omdat dit boek de sfeer in de gevan genis van Spandau zo raak onder woor den brengt Speer doet verslag van zijn overwegingen gedurende twintig jaar. een intellectueel en psychologisch pro ces. waarbij hij tegelijkertijd zijn omge ving - de bewakers, maar vooral zijn me degevangenen - nauwkeurig observeert. Beklemmend tenslotte omdat het een nauwkeurig 'overlevingsverslag' is van een man. die jong en intelligent als hij in het begin van zijn straftijd was. besloot te zullen overleven. Het boek is in Ne derland verschenen bij uitgeverij In den Toren, Baarn. Rutten. Mijn papieren camera Gerard. Rutten. bekend cineast zowel in het vooroorlogse als in het naoorlogse Ne derland. doet in deze autobiografie 'Mijn papieren camera' verslag van zijn kleurrijk leven. Zo vertelt hij over de vooroorlogse film. over zijn verbindin gen met. de Duitse filmindustrie, zijn zonderlinge vertrek uit Duitsland en de moeilijkheden die hem dat als Enge landvaarder opleverde. Ook zijn werk voor koningin Wilhelmina komt uit voerig aan de orde. Zo vertelt hij in een hoofdstuk 'Terug in Nederland' over de aankomst van de koningin in Eede. Het boek is uitgegeven door Fibula-Van Dishoeck in Bussum. Trepper. Het grote spel. Leopold Trep- per was de grote figuur in het grote Russische spionnagenet. dat tijdens de tweede wereldoorlog opereerde vanuit Brussel. Parijs. Lyon. Marseille en zelfs Berlijn. Rond Trepper vormde zich in de loop der jaren een soort mythe, keer op keer wist hij de dans te ontspringen tot dat hij eindelijk in 1942 door de Gestapo werd gearresteerd. Hij bracht de Duit sers in de waan dat hij met hen wilde samenwerken, maar zag kans aldus zijn werk voor Moskou voort te zetten. Sinds 1973 woont Trepper in Jeruzalem: zijn memoires verschenen vorig jaar in Pa rijs en zijn nu in het Nederlands ver taald Dit boeiende boek is uitgegeven door Elsevier. Amsterdam-Brussel. Van der Veer, Grepen uit een kwart eeuw tv in Nederland. De journalist Bert van der Veer stelde een fraai tekst- en kijkboek samen over vijfentwintig jaar televisie. Het is overigens meer gewor den dan alleen maar een boek met leuke plaatjes: het is een gedegen documenta tie over een taboe-doorbrekend en veranderend medium. Nico Scheepma ker schreef er een voorwoord bij en Het Spectrum. UtrechtrAntwerpen, zorgde voor een fraaie uitgave. Van der Velden-Visée. Ontspanning in Europa. Twee doctoraal-studenten van de Vrije Universiteit in Amsterdam stelden een overzicht samen van de ontwikkelingen, die tot de huidige pe riode van 'détente' tussen oost en west hebben geleid. Ter afsluiting is ccn vraaggesprek met dr. P. H. Kooijmans. staatssecretaris van buitenlandse za ken opgenomen. Dit boek is uitgege ven door Het Wereldvenster in Baam in de bekende reeks 'Anatomie van de toe komst" Wilde. Trotski. Deze Trotski-biografie van Harry Wilde - ze verscheen voor het eerst bij Rowohlt in West-Duitsland - is opgedragen 'aan mijn Nederlandse vrienden dr. Piet Meertens, lid van de Koninklijke Akademie. voor zijn zeven tigste en Tom Rot voor zijn zestigste verjaardag'. Een beknopte, maar goed- leesbare levensbeschrijving van deze markante communistenleider- Een uit gave van Het Wereldvenster, Baarn. Van Winter, Ridderschap. Jonkvrouwe dr. J. M. van Winter, verbonden aan het Instituut voor middeleeuwse geschie denis van de rijksuniversiteit in Utrecht, heeft in dit boek een ver nieuwde visie gegeven op de ridder schap en al wat daarmee samenhangt. Zij is er in geslaagd de ridder met zijn idealen, maar ook met zijn tekortko mingen. duidelijk over het voetlicht te brengen. Zij vestigt onder meer de aan dacht op de opkomst van de ridder schap als sociale klasse. Dit werk - een uitgave van Fibula-Van Dishoeck. Bus sum -Bussum - verscheen al eerder als deel 11 van de Fibulareeks

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1976 | | pagina 21