m Bakoenins
aan de Ridd
BELANGSTELLING NEEMT
TOE VOOR HISTORIE VAN
DE ARBEIDERSBEWEGING
Ongewoon goed bot
overeen ongewoon
Uitstekende geschiedenis
van Nederland en België
Franciscus
op de
boekenmarkt
Tweehonderd
jaar VS.
ZATERDAG 30 OKTOBER 1976
De belangstelling voor de sociale ge
schiedenis van Nederland neemt nog
steeds toe, in het bijzonder voor dat
segment dat zich bezighoudt met de ar
beidersbeweging. In dit verband heeft
de Amsterdamse uitgeverij Van Gennep
een merkwaardige herdruk het licht
doen zien. namelijk een facsimile-
uitgave van een werk uit 1894 Geschie
denis der Arbeidersbeweging in Neder
land, geschreven door B, Bymholt, Het
boek heeft een nieuw register gekregen,
terwijl bovendien een biografische
schets over de auteur is toegevoegd Wie
was Berend Bymholt? Een Veendam
mer, aanvankelijk onderwijzer, later
journalist - hij werkte mee aan Recht
voor Allen -~ en ook kunstschilder. Hij
eindigde zijn loopbaan als corrector bij
het Rotterdamse socialistische dagblad
Voorwaarts. Hij was volgeling van Do-
mela Nieuwenhuis, maar in het begin
van deze eeuw werd hij toch lid van de
SDAP. Hij was een wat verlegen, een
zelvige man, wiens Geschiedenis der
Arbeidersbeweging in losse afleverin
gen verscheen, Bymholt bracht een
groot aantal feiten en gegevens uit de
eerste jaren van de arbeidersbeweging
bijeen: een omvangrijk boek van ruim
zevenhonderd pagina's. Deze herdruk is
verschenen in de reeks 'De Nederlandse
arbeidersbeweging' van welke reeks het
Internationaal Instituut voor Sociale
Geschiedenis te Amsterdam de redactie
voert. Een tweede uitgave van Van Gen
nep: actuele geschiedschrijving, na
melijk over het NVV tussen loonpolitiek
en loonstrijd in de jaren 1959 en 1973.
Een team van auteurs heeft aan dit om
vangrijke boek - bijna zeshonderd pagi
na's - gewerkt: Kees van Doorn. Gerrit
Dubbeld, Pieter Rosielle en Frans van
Waarden. Titel: De beheerste vakbewe
ging. In dit werk wordt gedetailleerd in
gegaan op de ontwikkeling van de loon
politiek in Nederland sinds 1959 en op
de rol die de vakbeweging - met. name
het NVV - daarin heeft gespeeld De ver
dwijning van de geleide loonpolitiek
leidde tot een groeiende zelfstandigheid
van de vakbeweging, een proces dat op
zijn beurt uitmondde in een sterke radi
calisering en in een groeiende bereid
heid om zware conflicten met regering
en met werkgevers te riskeren. De au
teurs - een werkgroep van het Sociolo
gisch instituut van de Leidse universi
teit - maken duidelijk welke rol de bon
den en hun achterban hebben gespeeld
bij hetradicaaliserings- en democratiüe-
ringsproces in de vakbeweging'. Deze
ontwikkelingen worden geschet-st tegen
de achtergronden van de economische
situatie in Nederland gedurende die
zelfde jaren. De schrijvers hebben ge
bruik kunnen maken van de archieven
van het NVV
Een derde uitgave van Van Gennep 'De
socialen zijn in aantogt'. een kijk- en
leesboek dat Martin Schouten samen
stelde over de Nederlandse arbeiders
beweging in de negentiende eeuw, Het
gaat niet om een oorspronkelijke studie:
de samensteller heelt zijn gegevens ont
leend aan bestaande werken en legt
daarvan achter in het boek verantwoor
ding af. In zo'n geval komt het vooral op
deselectie aan: Schouten heeft die tref
zeker verricht. Van de honderden illus
traties is een deel niet eerder gepubli
ceerd: schilderijen en litho's en ook fo
to's over woontoestanden en werksitua
ties. Opstandige teksten in handschrift
en in tamelijk primitief drukwerk zijn
eveneens in au werk opgenomen.
Voorts een werk over het socialisme in
Nederland, geschreven door een theo
loog. dr. I-I. de Vos. Hij was hervormd
predikant en hoogleraar in Groningen
in de ethiek en de wijsbegeerte van de
godsdienst. De flaptekst van zijn boek
voegt er aan toe* ..I-lij is geboren en ge
togen in de oude socialistische bewe
ging." Een citaat uit het voorwoord:
„Het boek heeft geen wetenschappe
lijke pretenties De schrijver is geen
vakhistoricus en schrijft ook niet voor
vakhistorici, Dat dit zo is. blijkt uit het
feit dat het boek geen noten bevat en
dus geen bronnen vermeldt waaruit ge
put is. Ik ben ook lang niet steeds tot de
bronnen gegaan, maar heb vrijelijk ge
bruik gemaakt van geschriften van an
deren. Een Frans woordenboek had in
dertijd tot motto: 'Een woordenboek is
plagiaat in alfabetische volgorde' Wel
nu. dit boek is grotendeels plagiaat in
systematische volgorde. Populair ge
zegd' ik heb voor dit boek een zeer groot
aantal grote en kleine geschriften ge
plunderd." Het werk valt in twee delen
uiteen. Deel I geeft de voorgeschiedenis
van het moderne socialisme vanaf Do-
mela Nieuwenhuis via onder anderen
Troelstra tot en met de bezetting. Het
tweede deel vangt aan met de koude
oorlog en eindigt bij het heden. In beide
delen zijn vele feiten en gegevens over
zichtelijk en duidelijk bijeengebracht.
Een waardevolle aanvulling van de li
teratuur over socialisme en arbeiders
beweging, Het boek werd uitgegeven
door de Uitgeverij Hel Wereldvenster te
Bij L. J. Veen. Wageningen. verscheen
een platenboek, dat een beeld geeft van
idealen en strijd van wat vroeger werd
genoemd 'de moderne vakbeweging'.
Hef werd samengesteld door dr Fr de
Jong Edz, van het Internationaal Insti
tuut voor Sociale Geschiedenis, hoogle
raar te Amsterdam. Het boek bevat een
keur aan prenten, affiches, gedichten,
afbeeldingen van gebouwen, documen
ten enz. Bij iedere afbeelding wordt voor
verklarend commentaar gezorgd. 'Dit
boek is niet alleen bedoeld als een uiting
van het modeverschijnsel der nostalgie
naar de jaren 1900-1940', aldus De Jong.
En hij stelt terecht vast,: 'Die nostalgie is
vals. want er was veel honger en ar
moede in die tijd, Maar het waren wel de
(aren waarin de inspiratie lot onverzet
telijke strijd eevoeld werd.'
LD VAN EEN
GING
Onlangs is het al eens in deze krant op
gemerkt: Franciscus van Assisi staat
weer in het middelpunt van de belang
stelling. In dit opzicht de boekenmarkt
een goede barometer: er verschijnt heel
wat over deze befaamde heilige Wij
zouden in dit verband bovenaan de lijst
willen zetten een voortreffelijk uitge
voerd platenboek 'De man van Assisi.
Franciscus en zijn wereld'. Het is een
uitgave van Ambo in Baarn en Lannoo
in Tielt. De tekst is van niemand minder
dan van Walter Nigg. de Zwitserse theo
loog vafi wie in Nederland vooral zijn
"Grote heiligen' bekend is geworden. Dit
nieuwe boek ontleent zijn waarde ech
ter niet alleen aan de tekst, maar vooral
aan de prachtige kleurenfoto's van Toni
Schneiders. Zij spreken een geheel eigen
taai en geven op magnifieke wijze de we
reld van de heilige van Assisi weer. Fo
to's en tekst vormen met elkaar een
hechte eenheid, waardoor dit boek een
extra-dimensie heeft gekregen Een
voortreffelijke uitgave, waarmee Ambo
veel eer inlegt. Bij dezelfde uitgeverij
verscheen een biografie van Franciscus.
geschreven door Morris Bishop en ver
taald door Henri van der Burght.
Uitgeverij J H Gottmer in Haarlem
komt met een geheel eigen bijdrage tot
de herdenking van Franciscus: een aan
tal geschriften, uitgegeven in samen
werking met de franciscaanse jubi
leumcommissie. Zo is in deze reeks op
genomen de Nederlandse vertaling van
I Fioretti di San Francesco, een midde
leeuwse verzameling van verhalen uit
de begintijd van de franciscaanse bewe
ging. de eerste helft van de dertiende
eeuw Voorts een vertaling van de twee
biografiën die Thomas van Celano in
de eerste helft van de dertiende eeuw
over Franciscus te boek stelde, verder
een herdruk van de geschriften van
Franciscus. tenslotte een Nederlandse
biografie door A. van Corstanje ofm. de
hoofdredacteur van het tijdschrift
'Franciscus van Assisi'. Deze biografie is
in feite een bundeling van een reeks ar
tikelen, waarin indringend een beeld
van de Arme van Assisi wordt gegeven.
(Walter Nigg en Toni Schneiders: De
man van Assisi. Ambo: Morris Bishop:
Franciscus. Ambo: Thomas van Celano:
Franciscus van Assisi I en II: A. van
Corstanje: Franciscus. bijbel der armen;
De fioretti van Sint Franciscus; De ge
schriften van Franciscus van Assisi
Gottmer. Haarlem).
Een boeiend boek dat enige tijd op onze
schrijftafel heeft gelegen en dat we in die
periode steeds weer ter hand namen:
'De lage landen. 1780 - 1940", geschreven
door dr. E. H. Kossmann, de Groningse
hoogleraar in de geschiedenis na de
middeleeuwen. Dit omvangrijke werk is
een Nederlandse versie van een studie
die Kossmann schreef voor de Oxford
University Press en in de Oxford History
of Modern Europe verschijnt. De twee
versies zijn echter niet identiek In de
Nederlandse tekst kon allerlei informa
tie worden weggelaten die voor een bui
tenlands lezerspubliek noodzakelijk
moest worden geacht, maar wel moest
materiaal worden opgenomen dat voor
niet-Nederlanders nutteloos zou zijn In
stijl en strekking zijn echter beide boe
ken gelijk.
Enkele citaten uit het voorwoord ..Hoe
kan men zonder ernstige verminkingen
te veroorzaken de geschiedenis van deze
twee landen lossnijden uit het geheel
van. de geschiedenis van Europa in het
centrum waarvan zij sinds eeuwen lig
gen en leven? En waarom juist deze twee
in één boek samengebracht? Wat het
eerste bezwaar betreft: ik heb gepro
beerd de schade zoveel mogelijk te be
perken. Ten aanzien van het tweede
punt dit: van de studie die ik moest ver
richten. heb ik geleerd dat er tussen
België en Nederland ook in de negen
tiende en twintigste eeuw voldoende
overeenkomsten zijn geweest om zin te
geven aan een geschiedenis van belde
landen in één boek. In sommige hoofd
stukken heb ik zelfs gemeend te mogen
proberen om hun geschiedenis niet in
afzonderlijke onderafdelingen te be
schrijven maar als één geheel, zo gelijk
soortig. leek mij. waren de reacties van
deze landen op de politieke en intellec
tuele uitdagingen waarvoor zij ston
den." Kossmann erkent, ,,Dit is een
boek over België en Nederland geschre
ven door een Hollander van geboorte en
opvoedingIk heb de eerzucht gehad om
niet. te laten zien dat ik Nederland van
zelfsprekend beter ken dan België."
In deze citaten is tegelijkertijd aange
geven hoe de auteur zijn werk ziet.. In dit
opzicht heeft de lezer vrijwel gelijke
reacties: dit boek geeft een voortreffelijk
beeld van de eenheid en van de ver
deeldheid der lage landen in een periode
waarin zij tot elkaar kwamen en uit el
kaar gingen, maar waarin steeds meer
onder één noemer kon worden gebracht..
Kossmann zegt in zijn voorwoord met
enige nadruk dat zijn werk niet als een
vervolg kan worden beschouwd op
Geyls Geschiedenis van de Nederlandse
stam. Zoals bekend wilde Geyl de ge
schiedenis van de Nederlandstalige lage
landen verenigen in ëën grote geschied
schrijving, In zijn werk - het loopt, tot
1798 - vindt men de Waalse gewesten
niet beschreven Kossmann heeft zich
van deze beperking losgemaakt: hij be
schrijft twee afzonderlijke gemeen
schappen, in één waarvan de Waalse
provincies een belangrijke rol speelden.
Het eigenaardige is nu dat, in sommige
onderdelen van Kossmanns geschied
schrijving de gemeenschappelijkheid
sterker tot uiting komt dan bij Geyl.
voor wie de eenheid dezer geschiedenis
een vooropgezet doel was.
Speciale vermelding verdient, de biblio
grafie die Kossmann aan het slot van
zijn magnifieke werk heeft opgenomen.
Een kleine twintig pagina's geven een
opsomming van de belangrijkste stu
dies. die over diverse onderdelen van de
geschiedenis van België en Nederland
zijn verschenen. 'Opsomming' is eigen
lijk niet het goede woord: elk genoemd
werk heeft een korte karakteristiek
meegekregen. Kossmann zegt in het be
gin van deze bibliografie dat zij geen
aanspraak maakt op volledigheid. Dat
moge zo zijn. maar neemt niet weg dat
volledigheid toch wel heel dicht is be
naderd. Dit uitmuntende boek is al even
uitmuntend uitgegeven door Elsevier.
(Dr. E. H Kossmann- De lage landen.
1780 - 1940. Elsevier. Amsterdam-
Brussel.)
Het tweehonderdjarig bestaan van de^
Verenigde Staten heeft ook in Neder
land een stroom van publikaties tot ge
volg gehad We willen er hier een drietal
noemen; Pressors 'Amerika'. Alistair
met hel eerste te beginnen: het gaat om
een herdruk van het befaamde boek. dat
professor dr J. Pressor in de oorlogsja
ren schreef. Een vierde druk. waaraan
dr R Kroes, wetenschappelijk mede
werker aan het Amerika-mstituut van
de Amsterdamse universiteit, een na
schrift toevoegde alsmede een uitge
breid bibliografisch overzicht over de
periode na 1965 Goede wijn behoeft
geen krans; het gaat hier om een bewo
gen en boeiend geschreven geschiedenis
van een land en een volk die zich van
kolonie wisten te ontwikkelen tot een
wereldmacht. Deze uitgave van Presser
is terecht herdrukt. Het boek is opge
nomen in Elseviers Historische biblio
theek.
Cooke's relais kwam uit bij L. J. Veen in
Wageningen. Deze auteur werd bekend
in Nederland door zijn televisieserie
over de Verenigde Staten. Voor dit boek
maakte hij gebruik van het voortreffe
lijke tekst- en beeldmateriaal dat hij
voor deze sene bijeenbracht. Daardooi
ontstond een voortreffelijk kijk- en lees
boek Dr. J.W- Schulle Nordholt. hoog
leraar m de Amerikaanse cultuur en ge
schiedenis te Lelden, schreef een voor
woord. Over de auteur zegt hij dit: „Hij
bleef, schrijvend voor een Engelse
krant, kijken met de ogen van een bui
tenstaander. zo objectief als hij maar
kon zijn. Voeg daarbij zijn journalistieke
kwaliteiten, zijn gevoel voor het beel
dende en het detail, zijn praktisch ver
worven kennis van de Amerikaanse sa
menleving en u begrijpt waarom zijn
weergave van het Amerikaanse verle
den. eerst in een televisieserie en ver
volgens uitvoeriger in dit boek, zo
boeiend en voortreffelijk is geworden."
'Dit is Amerika' is een uitgave van Else
vier waarbi j gebruik is gemaakt van ma
teriaal uit de Winkler Prins Encyclope
dieën. Een handig en goed gedocumen
teerd boekje over geschiedenisën heden
van de Verenigde Staten. Ook voor dit
werkje schreef dr. Schulte Nordholt een
voorwoord.
"Een ongewoon heer met ongewone be
sognes' is de nogal ongewone titel van
een boek. geschreven door dr. H. J.
Scheffer, de secretaris van de Sociaal
wetenschappelijke raad van de Konin
klijke Nederlandse Akademie van We
tenschappen. Deze ongewone titel is
echter volkomen gerechtvaardigd, want
de man over wie dit omvangrijke ge
schrift gaat is een hoogst eigenaardige
figuur geweest jonkheer Henry Tindal.
Tindal was eigenaar van het dagblad De
Amsterdammer en oprichter van De
Telegraaf met het kopblad De Courant,
Hij had echter nog allerlei andere be
sognes: hij hield zich bezig met zuivel en
met waterzuivering, om slechts enkele
van zijn initiatieven te noemen. Deze
zuivering kwam tot stand door middel
van ozon. een experimentele methode
die hem kapitalen kostte maar tens
lotte op niets uitliep. Vele tientallen ja
ren later - in de jaren zestig van deze
eeuw - hieek de ozonzui vering pas volle
dig toepasbaar: in 1963 nam het water
leidingbedrijf in Dordrecht een ozonin-
stallatie in gebruik. Tindal was een pio
nier geweest, maar tegelijkertijd ook
een dagdromer
Scheffers boek is een unieke studie. De
auteur heeft met een angstvallige
nauwgezetheid alles nagegaan wat
maar over Tindal en diens familie was te
vinden. In aparte hoofdstukken wordt
uitgebreid ingegaan op de uiteenlo
pende activiteiten van Tindal. Daarbij
wordt tevens een helder beeld geschetst
van de maatschappelijke achtergron
den uit die periode. Scheffer is daarbij
op opvallende en tot dusver onbekende
gegevens gestuit. Van Tindals vader
bijvoorbeeld was alleen maar bekend
dat hij In april 1865 ongevraagd en on
eervol ontslag had gekregen als majoor
nadat een speciale commissie een on
derzoek had ingesteld. In de kranten
van die dagen werd wel over deze kwes
tie geschreven, maar nergens werd er
melding van gemaakt wat er nu precies
aan de hand was. Scheffer is er achter
gekomen, vader Willem Frederik Tindal
was de minnaar van koningin Sofie. de
eerste echtgenote van Willem III.
Scheffer gaat uitvoerig in op de cote-
riën, die in Amsterdam in de tweede
helft van de vorige eeuw de toon aanga
ven en behandelt met name de plaats
van de Tindals in deze merkwaardige
groepsvorming Henry was overigens
niet de enige schilderachtige figuur uit
de familie: het boek schetst uitvoerig
'leven en werken' van Henry's zuster
Willy en haar man. de merkwaardige
Freiherr von Barnekom. Deze man was
medewerker van het blad Recht voor Al
len. een periodiek dat werd uitgegeven
door Domela Nieuwenhuis. Allerlei
nieuwe gegevens over de relatie van Von
Barnekom en Domela Nieuwenhuis
heeft Scheffer weten op te sporen. Het
laatste hoofdstuk van het boek behan
delt Tindals activiteiten als krantenei
genaar- ..Zelden heeft in Nederland een
kranteneigenaar zo ongegeneerd ge
bruik gemaakt van zijn eigendom om er
zijn ideeën en meningen in te verkondi
gen als Henry Tindal heeft gedaan
in De Amsterdammer. Dagblad voor
Nederland." zo constateert Scheffer.
Tindal onthulde dat koning Willem IH
niet meer in staat was zich naar behoren
aan de staatszaken te jvijden en hoe de
hofhouding zich met het regeringsbe
leid inliet. Omdat het Algemeen Han
delsblad hem niet aanstond stichtte hij
De Telegraaf. Dat kon toen nog
Inderdaad, een ongewoon heer met on
gewone besognes. Die besognes zijn op
een ongewoon-voortreffelijke manier
door Scheffer aan het papier toever
trouwd. Deze oud-journalist heeft in de
loop der jaren vele uitstekende publika
ties op zijn naam gebracht, zijn proef
schrift bijvoorbeeld over de geschiede
nis van het Rotterdams Nieuwsblad.
Een ander belangrijk boek waarmee hij
de aandacht trok: 'November 1918'. een
verhandeling over een revolutie die niet
doorging. Dit nieuwe werk van Scheffer
heeft dezelfde hoge kwaliteit; een helder
en scheipzinnig geschrift, gebaseerd op
grondig en nauwkeurig onderzoek.
Bakoenins biecht, ingeleid door Arthur
Lehning. De eerste complete Neder
landse vertaling van deze merkwaar
dige 'biecht' aan tsaar Nicolaas I. Een
der meest curieuze documenten uit de
politieke memoirenliteratuur'. zegt
Lehning er in zijn voortreffelijke inlei
ding van. Was Bakoenin werkelijk de
berouwvolle zondaar als wie hij zich
voordeed? Had hij zijn revolutionaire
ideeën afgezworen? In dit boek is tevens
Bakoenins brief aan zijn zuster Tatjana
opgenomen, uit de gevangenis gesmok
keld in februari 1854. Door deze brief
kwam de 'biecht' in het juiste licht te
staan. Uitgave De Arbeiderspers, Am
sterdam. serie 'Privé-domein'.
Barber De Hongaarse opstand. De
dramatische gebeurtenissen van 1956
zijh door de Engelse journalist Noel
Barber - hij maakte de opstand van na
bij mee - van dag tot dag opgetekend.
Het- resultaat is een beklemmend ver
slag van deze tragische episode uit de
Europese geschiedenis. Theo Eerdmans
ook hij was destijds in Hongarije -
schreef een voorwoord. Een uitgave van
Elsevier. Amsterdam
Beishuizen en Werkman. De magere ja
ren. Nederland in de crisistijd 1929-1939,
De tweede, herziene druk van dit bij
zonder aardige boekje over de crisispe
rikelen in Nederland. We hebben in ons
werk de eerste druk vaak geraadpleegd.
Helaas was het boekje zo slecht inge
naaid. dat het al spoedig uit elkaar viel.
Het. is te hopen dat deze tweede druk het.
beter uithoudt. Uitgave. A. W. Sijthoff.
Leiden.
Boenders. De volle vrijheid. Boenders
redigeerde dit boek, waarin schrijvers
als Lehning. Constandse. Avrich en Co
lin Ward over anarchistische figuren
schrijven. Aan de orde komen Bakoe
nin. Kropotkin. Max Stïrner. Gustav
Landauer. Domela Nieuwenhuis. terwijl
het geheel wordt afgesloten met 'noti
ties van een laat twintigste-eeuws anar
chist'. Een uitgave van Manteau.
Brussel-Den Haag.
Van den Bosch. Beschouwingen over
het militaire dienstbevel. Het gaat hier
om de inauguratierede die jhr. mr. Th.
W. van den Bosch enkele maanden ge
leden uitsprak toen hij het ambt van bij
zonder hoogleraar in het militaire recht
aan de Amsterdamse universiteit aan
vaardde. Het militaire dienstbevel
wordt beschouwd tegen de achtergrond
van oorlog en veranderde maatschappe
lijke verhoudingen. Uitgave De Wal
burgpers. Zutphen.
Brugmans. Europa voorbij het nulpunt
1969-1975. 'Europeaan H. Brugmans
heeft in deze bundel een aantal artike
len bijeengebracht die hij voor het Bel
gische dagblad De Standaard en voor
het tijdschrift Nieuw Europa schreef.
Thema: 'Wat willen we met de Europese
federatie doen. voor vrijheid en gerech
tigheid naar binnen, voor onze rol in de
wereld?' Uitgave: Standaard Weten
schappelijke Uitgeverij, Antwerpen-
Amsterdam.
Constandse. Achter de schermen van de
diplomatie: Bevrijding door verachting.
Twee nieuwe boeken van de nimmer
vermoeide Anton Constandse. In het
eerste analyseert hij hoe de tweede we
reldoorlog werd voorbereid en hoe een
nieuw type oorlogsvoering op cynische
wijze werd geïntroduceerd na de fascis
tische nederlaag. In 'Bevrijding door
verachting' behandelt hij een aantal
denkers die hebben bijgedragen tot het
huidige begrip 'vrijheid': Montaigne.
Calvijn. Spinoza. Feuerbach. Tolstoi,
Nietzsche. Multatuli e.a. Constandse
blijft in beide geschriften geheel zich
zelf. namelijk de criticus van onze tijd.
Beide werken zijn uitgegeven bij Meu-
lenhoff Nederland. Amsterdam.
Drees. Geschriften en gesprekken. Pro
fessor Daalder zegt in de inleiding tot. dit
nieuwe boek over de hoogbejaarde dr.
W. Drees: ..Zijn politieke leven heeft in
Nederland zijn weerga niet. Het over
brugt meer dan driekwart eeuw aan in
tensieve politieke herinneringen." Dit
boek - verschenen ter gelegenheid van
Drees' negentigste verjaardag - bevat
een aantal van zijn geschriften, alsook
een reeks gesprekken die met hem zijn
gevoerd.
Zo zijn interviews opgenomen met dr. G.
Puchinger. Dit boek is een boeiend be
wijs voor de karakteristiek, die profes
sor Daalder in zijn inleiding geeft: „Het.
is het reservoir van exacte kennis, het
vermogen tot heldere uiteenzetting, de
menging van zakelijkheid en bewogen
heid. die Drees ook tot op de dag "van
vandaag een bijzonder politiek com
mentator doet zijn: altijd zichzelf,
strijdbaar en ironiserend, op de zaak be
trokken én beheerst, gewoonlijk sterk
relativerend, maar niet wanneer voor
hem wezenlijke waarden in het geding
zijn." Drees 90 is een uitgave van A. J. G.
Strengholt in Bussum
Dr. W. Drees, van wie het boek 'Drees 90'.
geschriften en gesprekken onlangs is
vei schenen.
Garaudy. Het hart op de tong. Roger
Garaudy behoort, tot de opvallende per
soonlijkheden van deze tijd. filosoof en
kunsthistoricus, uit de partij gestoten
communist, vooral ook marxist die een
dialoog met de christenen begon In dit
nieuwe boek vertelt hij over zijn kinder
jaren. zijn politieke keuze, zijn ervarin
gen in de tweede wereldoorlog en in het
concentratiekamp, over de contacten
met zijn vele vrienden Door deze verha
len heen loopt de 'rode draad' van zijn
jarenlange worsteling, die hem tenslotte
op de laatste bladzijde van dit boek doet.
schrijven: 'Ik ben christen.' Een uitgave
van Ten Have. Baarn.
Van den Heuvel. Nationaal of verzuild
Hans van den Heuvel promoveerde dit
jaar aan de katholieke universiteit van
Nijmegen op een proefschrift over de
strijd om hel Nederlandse omroepbestel
in de periode 1923-1947. Bij de uitgeverij
Ambo. Baarn. verscheen een handels
editie van het proefschrift, een boeiend
geschrift, over een merkwaardige verzui-
lingsvorm in de Nederlandse samenle
ving. De auteur had toegang tol allerlei
archieven - o.a. dat van de Radioraad -
en hij diepte daaruit allerlei markante
feiten en gebeurtenissen op Een be
langwekkende geschiedschrijving van
een typisch Nederlands verschijnsel.
Keyser. Komt dat Zien. Marja Keyser
schreef een bijzonder aardig boek over
de Amsterdamse kermis in de negen
tiende eeuw. Daartoe heeft zij een uit
voerig onderzoek ingesteld: kranten
leggers werden 'doorgespit', ooggetui
geverslagen werden opgespoord en al
lerlei archivalia -zoals strooibiljetten en
officiële documenten werden doorge
werkt- Zo ontstond er een beeld van een
vermaaksvorm in een tijd die nog geen
radio of televisie kende Over menige
stad in Nederland zou een dergelijk
werk zijn te schrijven, maar het is de
vraag of het beeld zo sterk zou afwijken
van wat Marja Keyser voor Amsterdam
vond. Het boek is uitgegeven door Ad
Donker in Rotterdam.
Kïerkegaards Gebeden zijn in een bun
deltje verzameld door drs. W. R. Schol-
tens. een auteur die de laatste jaren her
haaldelijk de aandacht op zich vestigde
door zijn publikaties over deze Deense
filosoof-theoloog. De hier bijeenge
brachte gebeden zijn ontleend aan de
werken van Kierkegaard. Scholtens
schreef er de inleiding bij. Een uitgave
van Ten Have-Baarn.
Lichtheim. de enige jaren geleden over
leden marxistische politicoloog - hij
woonde en werkte in Engeland - publi
ceerde In 1971 een gedegen studie over
het Imperialisme. De uitgeverij H. Ne-
lissen. Bloemendaal. deed van dit boek
een Nederlandse vertaling verschijnen.
Lichtheim onderwerpt in dit geschrift
allerlei publikaties van denkers als
Marx. Lenin en Rosa Luxemburg aan
een diepgaand onderzoek. Na een kriti
sche beschouwing van diverse theorieën
van liberale en socialistische auteurs
komt hij tot de conclusie dat kapita
lisme zonder imperialisme tegenwoor
dig even bestaanbaar blijkt als imperia
lisme zonder kapitalisme.
Leys. Chinese schimmen. Een Neder
landse vertaling van dit befaamd ge
worden boek i Ombres chinoises), dat
het wereldje van de Nederlandse China-
kenners en nietkenners min of meer in
lichter laaie zette. Het. heeft trouwens
overal in de wereld waar het is ver
schenen geleid tot een polarisatie over
het China van nu. Leys heeft tijdens zijn
reizen door China geweigerd te kijken
via de ogen van zijn gidsen. Hij spreekt
vloeiend Chinees en was in de gelegen
heid China's werkelijkheid anders te er
varen danmenigeofflciélegast. Aardigis
de Nederlandse inleiding van Kous
broek onder de veelzeggende titel
"Maduro-Cljïna". handelend over het
Chïnadebat in Nederland. Twee be
kende China-deskundigen - Zürcber en
Fokkema - leveren een nawoord. Een
uitgave van De Arbeiderspers. Amster
dam.
Machiavelli. De heerser. Bij Polak en
Van Gennep is in de Athenaeumreeks
een nieuwe vertaling uitgekomen van 11
Principe van Machiavelli. Blijkens de
tekst op de achterzijde van dit nieuwe
boek, omdat de vertalingdietotheden in
omloop is niet voldoet 'aan de eisen die
een student in de politieke wetenschap
pen of een geïnteresseerde leek daaraan
mag stellen.' Op welke vertaling wordt
gedoeld, op die van Otten of die van Van
der Heijden? Enfin, een nieuwe verta
ling werd nodig geacht: Frans van Doo
ien. classicus en romanist, verzorgde die
en voorzag ze van een uitvoerige inlei
ding.
Thomas Mann over Schopenhauer en
Nietzsche, aldus de titel van een Neder
landse bundel waarin de essays van
Thomas Mann over Arthur Schopen
hauer en Friedrich Nietzsche zijn ge
bundeld De vertaling is van mevrouw
Anneke van Amerongen - Woudstra en
Martin Ros schreef een nawoord. Een
bijzonder woord van waardering moet
hier worden uitgesproken voor de ont
werper Wim Bischot. een voortreffelijk
aangepaste typografie plus een keurige
band met een magnifieke stofomslag
komen voor zijn rekening. Uitmuntend.
De uitgave is van de Wetenschappelijke
Uitgeverij. Amsterdam.
Mosley. De rijksmaarschalk Van Leo
nard Mosley's bekende Göring-bïografie
is thans bij Manteau een goedkope ver
sie verschenen.Mosley die Göring vaak
ontmoette, verzamelde zijn materiaal
uit ontelbaar verschillende bronnen en
sprak met vele bekenden van Göring
om aldus tot een portret van deze zon
derlinge crimineel te kunnen komen.
Raddatz. Karl Marx, een politieke bio
grafie Deze levensbeschrijving van
Marx heeft de afgelopen jar en nogal wat
losgewoeld: met name de orthodoxe
marxisten voelden zich gegriefd, want
naar hun mening had Raddatz de mees
ter van zijn voetstuk gestoten. Dat was
overigens helemaal niet de bedoeling
van deze auteur: hij heeft alleen - naast
Marx' kwaliteiten - ook diens minder
positieve kanten duidelijk belicht: zijn
kleinburgerlijke opvattingen over de
opvoeding van zijn kinderen, zijn on
vermogen om met geld om te gaan. zijn
neerbuigende houding tegenover zijn
vrienden. Fritz J Raddatz is privaatdo
cent aan de technische hogeschool van
Hamburg. Van hem verscheen ook een
biografie van Lukacs. de merkwaardige
marxist, die een omvangrijk oeuvre
achterliet toen hij in 1971 overleed. Zijn
leven was een weerspiegeling van de
grilligheden, waaraan in deze eeuw
sommige vooraanstaande denkers in de
communistische wereld werden bloot
gesteld. Hongaar van geboorte, student
in Duitsland, hoogleraar in Moskou,
parlementslid in Hongarije, minister
van cultuur onder Nagy en daarna ge
deporteerd naar Roemenië. Tenslotte
mocht hij naai' zijn vaderland terugke
ren. waar hij in 1971 overleed. Zijn in
vloed op de westerse filosofische wereld
is - vooral als kenner van Hegel - bijzon
der groot geweest. Beide biografieën
van Fritz J. Raddatz verschenen bij het
Wereldvenster in Baarn.
Schaper. Het trauma van München.
Prof dr. B. W. Schaper heeft in dit
nieuwe boek de gebeurtenissen rond het
befaamde en beruchte verdrag van
München nader geanalyseerd, maar
daarbij tevens nagegaan in hoeverre er
sprake was van München-situaties in al
lerlei na-oorlogse crises. Zo trekt hij
oorlogse crises. Zo trekt hij vergelijkin
gen inzake Jalta. de oorlog in Korea, de
Suezcrisis en de crisis rond Cuba. Scha
pers slotwoord - een citaat van Kennedy
geeft zijn gevoelens duidelijk weer: ..Als
de mensheid niet binnen afzienbare tijd
de oorlog afschaft, dan zal de oorlog
spoedig een einde maken aan de mens
heid Het boek is uitgegeven door Else
vier. in de serie Elsevier documentair.
Speer in Spandau: de dagboeken die
Hitiers minister Speer bijhield in de Ber-
lijnse gevangenis Spandau vormen een
beklemmende literatuur, Beklemmend
omdat het hier gaa t om één van de grote
slippendragers van Hitier. beklemmend
ook omdat dit boek de sfeer in de gevan
genis van Spandau zo raak onder woor
den brengt Speer doet verslag van zijn
overwegingen gedurende twintig jaar.
een intellectueel en psychologisch pro
ces. waarbij hij tegelijkertijd zijn omge
ving - de bewakers, maar vooral zijn me
degevangenen - nauwkeurig observeert.
Beklemmend tenslotte omdat het een
nauwkeurig 'overlevingsverslag' is van
een man. die jong en intelligent als hij in
het begin van zijn straftijd was. besloot
te zullen overleven. Het boek is in Ne
derland verschenen bij uitgeverij In den
Toren, Baarn.
Rutten. Mijn papieren camera Gerard.
Rutten. bekend cineast zowel in het
vooroorlogse als in het naoorlogse Ne
derland. doet in deze autobiografie
'Mijn papieren camera' verslag van zijn
kleurrijk leven. Zo vertelt hij over de
vooroorlogse film. over zijn verbindin
gen met. de Duitse filmindustrie, zijn
zonderlinge vertrek uit Duitsland en de
moeilijkheden die hem dat als Enge
landvaarder opleverde. Ook zijn werk
voor koningin Wilhelmina komt uit
voerig aan de orde. Zo vertelt hij in een
hoofdstuk 'Terug in Nederland' over de
aankomst van de koningin in Eede. Het
boek is uitgegeven door Fibula-Van
Dishoeck in Bussum.
Trepper. Het grote spel. Leopold Trep-
per was de grote figuur in het grote
Russische spionnagenet. dat tijdens de
tweede wereldoorlog opereerde vanuit
Brussel. Parijs. Lyon. Marseille en zelfs
Berlijn. Rond Trepper vormde zich in de
loop der jaren een soort mythe, keer op
keer wist hij de dans te ontspringen tot
dat hij eindelijk in 1942 door de Gestapo
werd gearresteerd. Hij bracht de Duit
sers in de waan dat hij met hen wilde
samenwerken, maar zag kans aldus zijn
werk voor Moskou voort te zetten. Sinds
1973 woont Trepper in Jeruzalem: zijn
memoires verschenen vorig jaar in Pa
rijs en zijn nu in het Nederlands ver
taald Dit boeiende boek is uitgegeven
door Elsevier. Amsterdam-Brussel.
Van der Veer, Grepen uit een kwart
eeuw tv in Nederland. De journalist Bert
van der Veer stelde een fraai tekst- en
kijkboek samen over vijfentwintig jaar
televisie. Het is overigens meer gewor
den dan alleen maar een boek met leuke
plaatjes: het is een gedegen documenta
tie over een taboe-doorbrekend en
veranderend medium. Nico Scheepma
ker schreef er een voorwoord bij en Het
Spectrum. UtrechtrAntwerpen, zorgde
voor een fraaie uitgave.
Van der Velden-Visée. Ontspanning in
Europa. Twee doctoraal-studenten van
de Vrije Universiteit in Amsterdam
stelden een overzicht samen van de
ontwikkelingen, die tot de huidige pe
riode van 'détente' tussen oost en west
hebben geleid. Ter afsluiting is ccn
vraaggesprek met dr. P. H. Kooijmans.
staatssecretaris van buitenlandse za
ken opgenomen. Dit boek is uitgege
ven door Het Wereldvenster in Baam in
de bekende reeks 'Anatomie van de toe
komst"
Wilde. Trotski. Deze Trotski-biografie
van Harry Wilde - ze verscheen voor het
eerst bij Rowohlt in West-Duitsland - is
opgedragen 'aan mijn Nederlandse
vrienden dr. Piet Meertens, lid van de
Koninklijke Akademie. voor zijn zeven
tigste en Tom Rot voor zijn zestigste
verjaardag'. Een beknopte, maar goed-
leesbare levensbeschrijving van deze
markante communistenleider- Een uit
gave van Het Wereldvenster, Baarn.
Van Winter, Ridderschap. Jonkvrouwe
dr. J. M. van Winter, verbonden aan het
Instituut voor middeleeuwse geschie
denis van de rijksuniversiteit in
Utrecht, heeft in dit boek een ver
nieuwde visie gegeven op de ridder
schap en al wat daarmee samenhangt.
Zij is er in geslaagd de ridder met zijn
idealen, maar ook met zijn tekortko
mingen. duidelijk over het voetlicht te
brengen. Zij vestigt onder meer de aan
dacht op de opkomst van de ridder
schap als sociale klasse. Dit werk - een
uitgave van Fibula-Van Dishoeck. Bus
sum -Bussum - verscheen al eerder als
deel 11 van de Fibulareeks