Sint-Philipsland
en de wedloop
tegen de tijd
SGP: „WE ZIJN GEEN LEDE POPPEN"
ZATERDAG 30 OKTOBER 1976
Zó raakt Sint-Philipsland deze week zéér in het nieuws: de vier
plaatselijke aannemers schrijven het bestuur van de gemeente
een brief, waarin zij een gooi doen naar de bouw van alle woningen
in de twee dorpen. En omdat ze die plaatselijke bouwmarkt erg
graag in handen krijgen, kiezen ze in hun schrijven enige formule
ringen, die naar hun verwachting een welgevallig oor zullen vin
den bij die fractie in de gemeenteraad, die met vier zetels de
absolute meerderheid heeft: de Staatkundig Gereformeerde Par
tij. De aannemers voeren 'het probleem van de ontkerstening' in
en bieden aan de toekomstige kopers van de huizen te selecteren
op basis van hun 'algemeen christelijke levensvisie'. Het idee
wekt veel beroering bij de minderheid in de raad, het vindt in
veelal omkaderde stukjes in de kranten een ruime verspreiding
door het land en de fractie van de SGP zwijgt erover. Wat doet er
op in Flipland?
De mist ligt woensdag dik over het
land en het water onttrekt de omge
ving aan het oog. Maar ook bij helder
weer zou je aan de Krabbekreek nog
niet zien, dat er plannen zijn voor een
jachthaven. Of dat er in het Krammer
de voorbereidingen begonnen zijn
voor de aanleg van een dam, die
Sint-Philipsland rechtstreeks zal
verbinden met de Grevelingendam.
Jawel - in de tweede helft van de jaren
zeventig bereiken geheel tegen de
oorspronkelijke plannen in de Delta
werken Sint-Philipsland.
De Deltawerken - wat hoorde voor
Schouwen-Duiveland, voor Midden-
Zeeland in de jaren zestig ook weer bij?
Betere verbindingen, ontsluiting, op
stoting in de vaart der volkeren.
Als in 1974 de verkiezingen voor een
nieuwe gemeenteraad worden gehou
den, wisselt er in StrPhilipsland één
zetel tussen de drie fracties. De protes
ts tns christelijke groepering en de Pa-
tij voor het algemeen belang hadden
elk twee raadsleden en de SGP leverde
er drie. In september 1974 wordt de
SGP-fractie vier van sterk, de partij
voor het algemeen belang houdt zijn
twee raadsleden en de protestants-
christelijke groepering komt met één
man terug, de partij heeft drie stem
men tekort om aanspraak te kunnen
maken op een tweede zetel.
Dezelfde wethouders komen terug; L.
Walpot voor de SGP. A. A. Rijstenbil
voor de partij voor algemeen belang.
Rijstenbil blijft loco-burgemeester. Er
is één verschil met de vorige penode:
de SGP wil Rijstenbil alleen het loco
burgemeesterschap toestaan als de
SGP een reserve-wethouder mag leve
ren, die optreedt als één van de andere
leden van het college aftVezig is. Bur
gemeester G. van den Berg hoort tot
de Staatkundig Gereformeerde Partij.
Twee jaar later motiveert wethouder
Walpot (42) dat verlangen tegen mij:
„Als we metz'n tweeën in het college
zitten en er is over een zaak verschil
van_inzicht, dan is het Rijstenbil, die
beslist. Dat kon ik aan mijn fractie niet
verkopen."
Nog geen twee jaar na de formatie van
de nieuwe raad wordt de ommezwaai
in het gemeentelijk beleid zéér zicht
baar. Er is eerst de jachthaven
kwestie: het kanaalschap 'De Eend
racht', een samenwerkingsverband
tussen Tholen, Flipland en enkele
West-Brabantse gemeenten kiest de
Krabbekreek uit om er een jachtha
ven aan te leggen. Op grondgebied
van Flipland. Dat kan alleen als het
wettelijk mogelijk wordt gemaakt,
maar de SGP-meerderheid in de raad
van Sint-Philipsland wil het be
stemmingsplan voor het buitenge
bied voor dat doel niet wijzigen. Mo
tief: de zondagsrust en de zondagshei
liging komen in het gedrang als er een
jachthaven vlakbij het dorp ligt.
Dan verhit-een paar maanden later -
een andere reactiekwestie de gemoe
deren. In 1973 besluit de meerderheid
van de raad het bestemmingsplan, dat
de bouw van zomerwoningen bij de
Krabbekreek mogelijk moet maken.
De ontwikkelingsmaatschappij 'Ka-
vero' heeft er belangstelling voor. het
gaat om vierhonderd zomerwoningen,
de aanleg van een zwembad, een speel
terrein, tennisbanen en een voetbal
veldje. Gedeputeerde staten van Zee
land keuren het plan goed, in Sint-
Philipsland worden vervolgens een
handtekeningenactie in gang gezet en
de SGP gaat tegen die goedkeuring in
beroep bij de Kroon. Motief: versto
ring van de zondagsrust. Als de nieuwe
raad er bijna twee jaar zit besluit hij
met de vier SGP-stemmen voor het
bestemmingsplan voor de zomerwo
ningen in te trekken.
En intussen vraagt de uitbreiding van
Sint-Philipsland in de komende jaren
de aandacht. Het dorp raakt vol, de
laatste paar jaar komen verschil
lende gezinnen van elders er wonen,
uit Rotterdam, Katwijk, uit West-
Brabant. Als de Uitbouw in het plan
'De Luyster' in mei in de raad komt,
wordt de behandeling uitgesteld.
SGP-wethouder Walpot stelt dat
voor, hij betoogt dat het plan niet
voldoende zekerheid biedt dat het
snel genoeg zal worden volgebouwd
en de SGP-fractie steunt zijn visie.
Vervolgens werkt de SGP in eigen
huis aan een visie, die het uitgangs
punt moet worden voor de bevol
kingspolitiek in de gemeente, men
stelt het de raadsleden in september
ter had. Essentie van dat plan: geen
ongebreidelde groei, er vooral voor
zorgen, dat er huizen komen voor de
eigen inwoners, voor oud-inwoners,
die terug willen komen en voor men
sen, die 'economisch aan de gemeente
gebonden zijn'.
Buitenlands
Op die visie nu spelen de vier samen
werkende aannemers van Sint-
Philipsland in met een brief aan het
gemeentebestuur, die vorige week
naar buiten komt. Een deel van de Fli-
plandse aannemers heeft zich de laat
ste jaren afzijdig gehouden van (wo-
ningwetlbouw in de gemeente, maai
de brief maakt gewag van inkeer: „Wij
bekennen in 't verleden ten aanzien
van de woningbouw een gebrek aan
durf te hebben gehad, waardoor 'bui
tenlanders' van de gelegenheid ge
bruik konden maken in onze gemeente
te infiltreren en het werk gingen ma
ken dat wij nu hard nodig hebben om
onze bedrijven draaiende te houden.
Iedere klap van een heistelling, wer
kend voor een ander bedrijf dan de
onze gaat door onze ziel en bezorgt ons
tranen in de ogen." En vervolgens zegt
de brief: „Met betrekking tot het pro
bleem van de ontkerstening der ge
meente hebben wij gemeend bij een
grote vraag naar woningen - die we
zonder meer verwachten - een selectie
te moeten toepassen bij de verkoop.
Als criterium hebben wij gekozen voor
een algemeen christelijke levensvisie
van de toekomstige kopers. Wij komen
hiermee tegemoet aan de eisen, die le
ven bij de meerderheid van de ge
meenteraad. Het ondervangen van het
probleem der ontkerstening op bo
vengenoemde wijze moet een sleutel
zyn tot een gestadige uitbreiding van
de gemeente.
De schrij vende aannemershouden zich
de eerste dagen na de verspreiding van
hun brief stil, pas woensdag wil de
voorzitter van de groep, A. H. van
Dijke - 26 en bedrijfsleider bij de
grootste onderneming Ligtendag bv
het allemaal wel toelichten. De bedrij
ven - zo zet hij uiteen - zagen hangen,
dat er tot 1980 geen woningen ge
bouwd zouden kunnen worden, omdat
in Sint-Philipsland het bouwcontin-
gent tot 1980 eigenlijk nu al is 'ver
bruikt'. Van Dijke: „Toen is er in over
leg met de collega's gezegd: laten we
een spierinkje uitgooien naar de
grootste fractie in de raad. Wij willen
wel een gestadige uitbreiding van het
dorp en gezien de grote vraag, die er
wel zal zijn willen we meewerken aan
een zekere selectie van de bewoners."
„Werkt 't uitzoeken van de christelijke
levensvisie aanhangende beiuoners
niet discrimerend voor onkerkelijke
mensen, die hard een ander huis nodig
hebben?", opper ik.
Van Dijke bestrijdt het niet. „Het zou
misschien de indruk van discriminatie
kunnen geven, maar dat bedoelen we
niet. Ik ben zelf ook niet gereformeerd,
dat weten ze best op het dorp, ik woon
hier zelfs niet. We hadden dat mis
schien anders moeten zeggen. Dat de
mensen moeten passen in het leven
spatroon van Flipland. Ze hoeven voor
mij helemaal niet naar de kerk te gaan.
Wij dachten niet aan discriminatie. We
willen gewoon aan de slag kunnen
blijven.
de burg op de Slaakdam ophalen eni
de weg naar Tholen afzetten met
prikkeldraad. Ze laten niets na om de
minderheid op dood spoor te zetten."
En De Jager: „Voor mij heeft iedereen
het recht om te leven en te denken
zoals-ie wil. Maar het moet niet zo
zijn, dat je helemaal geen rekening
wilt houden met een ander. Wat hier
gebeurt is een wedloop tegen de tijd
in. Dat hou je anno 1976 toch niet voor
mogelijk."
Er zijn meer zaken, waarin De Jager
het streven proeft Sint-Philipsland
een bolwerk van de SGP te maken en
de nieuwe tijd zoveel mogelijk buiten
te sluiten. Er is - bijvoorbeeld - de
overdracht van het financieel slecht te
runnen dorpshuis in Anna Jacobapol-
der. De Jager is twintig jaar stich
tingsvoorzitter geweest, het gebouw is
nu overgegaan naar de gemeente, een
Dood spoor
De brief brengt - in combinatie met de
visie van de SGP op de uitbouw van
Sint-Philipsland - veel stof omhoog.
Bij de minderheid in de raad bijvoor
beeld. Rijstenbil en het protestants-
christelijke. raadslid G. J. de Jager
zien in de loop der dingen de afgelo
pen twee jaar „een poging om Flip
land een enclave van de SGP te ma
ken." Rijstenbil: „Ze zouden het liefst
j Foto's: Charles Strijd
Tekst: Kees Cjjsouw
commissie onder voorzitterschap van
SGP-wethouder Walpot beheert het
onder het beding, dat de regels voor
het gebruik ongewijzigd blijven. Van
de gereformeerde kerk kwam het ver
zoek ccn lokaal op zondag tijdens de
kerkdiensten te mogen gebruiken als
kindercrèche. Het werd afgewezen,
wethouder Walpot vond, dat het de
zondagsrust geweld aan zou doen.
„En", zegt Walpot desgevraagd, „ik
kreeg van andere commissieleden
steun." En er is de raadsbeslissing -
vier tegen drie stemmen - om het
dorpshuis uit te breiden om het mede
geschikt te maken als 'reformatorisch
vormingscentrum'.
Wethouder Walpot, in het dagelijks le
ven óók procuratiehouder bij de
grootste van de vier Fliplandse aan
nemersbedrijven. De vraagt ligt voor
de hand. „Nee", zegt Walpot beslist.
„Met die brief heb ik niets te maken. Ik
heb hier als werknemer geen invloed
op de besluiten, wat niet wil zeggen
dat ik hier niet prettig werk. Over die
brief geef ik geen oordeel. Ik sta er bui
ten."
En het bouwbeleid van de gemeente?
„De laatste tijd", zegt Walpot, „zijn er
wat mensen uit de randstad komen
wonen. Dat moeten we niet blijven
stimuleren. We hebben er meer aan te
proberen de jongelui hier vast te hou
den. Mensen, die hier gewoond heb
ben moeten hun hoofd ook niet stoten.
En als er iemand hier werkt, dan moet
hij er ook kunnen wonen. Dat zijn
voor mijn fractie de doelstellingen,
die ten grondslag liggen aan het be
leid, dat we willen voeren."
Is de SGP bezig aan een politieke stra
tegie om de meerderheid in de raad in
de komende jaren blijvend te maken?
Geen lede poppen
Walpot haalt de schouders op. „We
hebben op dit moment invloed, omdat
er een meerderheid is in de raad. En we
loofd. Maar het werk is niet altijd aan
genaam. Collega Rijstenbil. die over
onze houding in de zaak met het ka
naalschap spreekt over terrorisme.
Dat doet wel eens zeer, Er wordt wel
gezegd, dat we daarover nooit hebben
gesproken, maar we hebben van meet
af aan bij elke officiële gelegenheid
geageerd. En het gaat er niet om om
iemand onze wil op te leggen. Kijk
mijn leven is in Gods hand. het is al
leen bij zijn genade dat wij mogen le
ven en werken. Als ik jouw kind ver
moord en jij vergeeft mij dat, je geeft
me brood en je geeft me werk en als er
dan iemand komt, die tegen me zegt:
Walpot jongen, laat die Cijsouw toch
in de steek, dan zeg ik - nee, dat kan ik
niet. Begrijp je? Ik kan niet anders
doen dan ik doe."
„Dat geldt ook voor de zondagscrèche
in Anna Jacobapolder?
„Precies", zegt Walpot. „Ik kan het
niet en ik doe het niet."
Het is tijd - vind ik - om in het gesprek
een ander element te halen, een infor
matie, die men in het dorp herhaalde
lijk kan horen: de oud-gereformeerde
kerken in Nederland hebben plannen
voor de bouw van één of meer oud-
gereformeerde bejaardencentra en
Sint-Philipsland is een van de moge
lijke plaatsen van vestiging.
Ik vraag ernaar.
Walpot is even stil en lacht dan. „Hoe
kom je daar nou aan? Nee. ik weet daar
weinig vanaf, 't Zijn allemaal nog maar
vage plannen, ik zie dat allemaal nog
zo snel niet gebeuren."
Burgemeester G. van den Berg van
Sint-Philipsland - landelijk actief in
de SGP - weet er wel iets van. Het gaat
- maakt hij duidelijk - om landelijke
plannen van de oud-gereformeerde
kerk, er wordt gedacht aan een be
jaardenflat en een dienstencen-
trumpje op één of misschien ook op
meerdere plaatsen. Als vestigings
plaatsen komen die dorpen met de
grootste oud-gereformeerde kerken in
aanmerking: Krimpen aan de IJssel.
Urk, Eede en Sint-Philipsland. „Ja
wel". zegt Van den Berg, „als er mor
gen welk kerkgenootschap ook komt
met een plan voor een bejaardencen
trum in SintrPhilipsland zal ik probe
ren daar vorm aan te helpen geven in
de raad."
Hoe kijkt Van den Berg aan tegen de
ontwikkelingen in zijn gemeente, de
afgelopen twee jaar?
Militanten
„Die brief van de aannemers - dat
lijkt me een mislukte reclamecam
pagne. Bijna iedereen heeft erop ge
reageerd, maar de fractie waar het om
ging, heeft niets van zich laten horen.
De SGP heeft een relatie met de brief
ook categorisch ontkend en dat geloof
ik ook wel. Het is duidelijk, dat de
SGP zich wat militanter is gaan op
stellen. En het is ook duidelijk, dat
daardoor een aantal ontwikkelingen
uit het verleden worden doorkruist.
Ik zou het als burgemeester jammer
vinden, dat de tegenstellingen ten
koste zouden gaan van de voorzienin
gen, die we de afgelopen jaren hebben
bereikt en die er nog moeten komen."
„Een strategie van de SGP om in Flip
land de meerderheid te houden? Dan
hadden ze de laatste jaren ook geen
uitbreiding van buiten het dorp moe
ten toelaten. Je kunt wel nagaan, dat
mensen van buiten meestal geen con
fessionele kiezers zullen zijn. En de
zondagsrust - die wordt op het mo
ment niet aangetast, ik ben blij, dat
hier op zondag niet gevoetbald wordt
en dat er geen cafés open zijn. De SGP
zegt: we moeten de zondagsrust en de
zondagsheiliging waarborgen. Ik vind.
dat ik als burgemeester wel de zon
dagsrust moet waarborgen, maar dat
de zondagsheiliging een taak voor
kerken is."
Woensdagmiddag is hotel-café
restaurant 'De Duiventros' open. Als
we voor een versterkende hap het
pand betreden, blijkt de gelagkamer
bezet met 'buitenlanders'. Een afvaar
diging van het kadaster, bezig met me
tingen om de nieuwe tijd op het eiland
in kaart te brengen. Het gezelschap
gaat zozeer op in een partijtje biljart
met vier ballen, dat de uitsmijters er
koud van worden, wat de bazin ver
driet. De waard geeft desgevraagd als
zijn visie op de toestand in Flipland:
„Je moet de mensen niet onnodig
tegen de schenen te schoppen. Ik ga 's
zondags gewoon dicht. Een poosje te
rug komt er op een zondagmorgen een
bus met vijfenveertig Belgen aan.
Rammelen aan de deur. ft Water liep
door m'n mond. maar 'k heb niet open
gedaan, 'k Moet het voor negentig,
vijfennegentig procent hebben
van de mensen uit het dorp. Maar je
dacht toch niet, dat de SGP de vol
gende verkiezingen wint?"
Sint-Philipsland, de Voorstraat. Een
markant voorbeeld van een dijk-
dorp uit enkele eeuwen geleden.
De Voorstraat loopt recht toe
recht aan naar de kerk, de achterstra
ten zijn evenwijdig aan die hoofdweg
aangelegd. „In SintrPhilipsland".
schreef P. J. 't Hooft in 1943 in zijn
boekje 'Dorpen in Zeeland', „loopt die
Voorstraat letterlijk dood op de kerk.
Probeer niet er met een auto langs te
komen, want dat zal niet gaan." We
hebben het er drieëndertig jaar later
toch maar op gewaagd, 't Gaat. Men
•rijdt na de kerk af op het huis der ge
meente. de zetel van de raad. De SGP
heeft er meerderheid.
