Uitzichtloos niets-doen
in Thaise
vluchtelingenkampen
TIBETANEN IN INDIA:
„NIEUW BESTAAN LEUNT
OP 'EEUWIGE HOOP"
f 15 miljoen nodig voor 30.000 op drift geraakte mensen
VLUCHTELING 1976
1976
Calcutta
j* Hanoi-
Wl t
VientiariBK.
\°^U
\THAILAND
Bombay
.Bangkok.,-" L
V\ f) *JfAMBODJA> f=
3 fhnömPenh_i o^aigon-
-KARNATAI
*=ft nederzettingen TIBETANEN
HUNSUR (India) - Af en toe heeft Teetee Khangsar (34) die starende blik van
geoefende berusting over zich. Hi.i kijkt dan langs je heen alsof het hem werke
lijk lukt een beeld te krijgen van wat er zich aan de andere kant van de
Himalaya, in het nu door de Chinezen beheerste Tibet van vandaag, afspeelt.
Die middag toen we in de bloedhete zon op de stoep van de tempel in het
lamadorp van de nederzetting Cauvery Valley II zaten te kijken hoe doffe
gongslagen monniken in purperen pijen in beweging brachten, viel het me heel
duidelijk op. Maar lang duurde de luchtspiegeling toch kennelijk niet.
Achter onze rug in de tempel zette de
goeroe van de exclusieve boeddhisti
sche Gelukpa-orde met een onwaar
schijnlijk zwaar keelgeluid de mid-
daggebedstond in. En dat bracht
Khangsar ineens weer tot de werke
lijkheid terug. De werkelijkheid dat
vrijwel al het eigene van het oude Ti
bet sinds 1959 naar elders - in hoofd
zaak naar India - is geëxporteerd. Er
volgt een eerlijke bekentenis: „Als ik
een brief zou posten naar mijn familie
in Tibet, zou ik er zeker van zijn dat die
nooit aankomt. Trouwens, ik zou ei
genlijk niet weten naar welk adres in
Tibet ik die brief zou moeten sturen".
Toch moetje bijna 20 jaar na de grote
uittocht niet proberen de Tibetaanse
vluchtelingen in India aan het wanke
len te brengen in hun vaste geloof dat
ze eens achter hun geestelijk en we
reldlijk leider, de Dalai Lama, aan op
nieuw Tibet zullen binnentrekken. Je
ijzeren logica dat in de grote wereldpo
litiek geen enkel land het de moeite
waard zal vinden om in het belang van
30.000 ontheemde Tibetanen een groot
conflict met. de Chinese Volksrepu
bliek te riskeren, legt het af tegen de
glimlach waarmee om het bewijs van
die stelling wordt gevraagd. En dat
kun je nu eenmaal niet geven.
Vast staat intussen wel dat de inspira
tie die er van de regering in balling
schap in het dorp Dharamsala aan de
Indische kant van de Himalaya is uit
gegaan om de Tibetaanse cultuur
overeind te houden, de succesformule
is gebleken voor een nieuw begin op
vreemde bodem. Met 30 miljoen gul
den, sinds 1966 in twaalf westerse lan
den op tafel gebracht, is het mogelijk
geworden 30.000 vluchtelingen in 15
eigen nederzettingen in het overvolle
India de start te laten maken voor een
zelfstandig bestaan, met langer af
hankelijk van derden
'Eigen plek'
Bill Davinson (51), directeur van de
ontwikkelingsorganisatie Myrada. die
de nederzettingen van kleine land-
bouwbedrijfjes als het, ware uit de
grond heeft gestampt ..Onze opzet
was een definitieve oplossing geen
noodhulp Ervoor zorgen dat de Tibc
tanen van een eigen p.ek uit hun eigen
weg zouden kur.ner. gaan vinden
En zo kon het gebeuren dat bijvoor
beeld in de Zuidindische staat Karna-
taka (hoofdstad Bangalore) in op bos
sen veroverde gebieden stukjes Tibe
taanse samenleving ontstonden die al
even sterk doortrokken zijn van de
Boeddhistische godsdienst als dat
..vroeger op de hoogvlaktes van dat
onmetelijke, ontoegankelijke land het
geval was.
Teetee Khangsar loodst me de neder
zetting Hunsur binnen, een klein uur
autorijden van de voormalige
maharadja-stad Mysore. Op 1000 hec
tares grond wonen hier in 14 dorpen
zo'n 2500 Tibetanen. Per gezin een
lapje grond van ongeveer een hectare.
Daarop .bescheiden (duplex)wonink-
jes, voorzien van elektriciteit en per
twee families een aansluiting op de
waterleiding. In een land als India,
waar ruimte voor 600 miljoen mensen
(een zesde van de totale wereldbevol
king) het nijpendste probleem is. lijkt
het onbegonnen werk ook nog eens
TEETEE KHANG SA li
geven op plaatsen waar tien jaar gele
den nog dichte bossen stonden Grond
die de Indiërs zelf als onbruikbaar
hadden laten liggen. Ze keken dan ook
erg bedenkelijk geïnteresseerd toen ze
hoorden dat Tibetaanse landbouw
coöperaties daar maïs wilden gaan
telen. Droge grond leent zich daar niet
voor, was de redenering Je hebt op
zijn minst irrigatie of drainage nodig.
Met eenvoudige mechanisatie, ge
bruik van kunstmest en goede, des
kundige adviezen, halen de Tibetanen
grond te bemachtigen voor vluchte
lingen. Myrada is er toch aan begon
nen, subtiel en met het vooropgezette
doel dat de groepsgewijze vestigin
gen van Tibetaanse landbouwcoöpe
raties hun voordelen zouden uitstra
len naar de omringende Indische be
volking.
Dat heeft al bescheiden resultaten op
geleverd. De Indiërs maken gebruik
van hethospitaaltje. bij de ingang van
de nederzetting hebben ze een winkel
centrum ingericht, ze huren van tijd
tot tijd de tractors van de Tibetaanse
coöperatie en toen er elektriciteit naai
de nederzetting werd gebracht, kwa
men de afgelegen Indische woningen
ook meteen voor een kabeltje in aan
merking
De Tibetanen :s grond in erfpacht ge
in enkele nederzettingen nu al weer
enkele jaren achtereen redelijke maïs-
oogsten.
Er blijven risico's. Plaatselijke ern
stige droogte geeft soms een misoogst,
zoals in de nederzetting Kollegal. waar
het plantmateriaal erg verpieterd bij
stond. Soms komen olifanten, ever
zwijnen en apen plotseling terug naar
hun oude jachtgebieden en vertrap
pen de jonge inzaai. Daarom probeert
M.vrada naast de coöperatief beoe
fende landbouw huisindustrietjes van
Tibetaanse kunstnijverheid aan het
draaien te krijgen. Handgeweven ta
pijten. tassen en exclusieve kleding
vindt zo zijn weg naar de derdewe
reldmarkt in het Westen
Lama-dorp
'.ren op de stoep van haar huis
Op lief hoofdkwartier van Myrada in
Bangalore treedt Khangsar de laatste
tijd op als tussenpersoon voor moei
lijke gevallen bij de inmiddels zelf
standig opererende nederzettingen
van Tibetaanse vluchtelingen. De pe
riode van de opbouw van Hunsur ligt
achter hem. Als een van de weinigen
die het tol een voortgezette studie had
weten te schoppen kreeg hij er in 1971
de leiding van de huizenbouw, de we
genaanleg, de oprichting van een zie
kenhuisje en de start van een pakket
van sociale voorzieningen. En als een
hommage aan een meer dan twintig
jaar lang monnikenbestaan kreeg hij
de vrije hand in datzelfde Hunsur een
dorp voor lama's (priesters, 200 in ge
tal) te bouwen. Een gemeenschap die
volledig zelfverzorgend is en intussen
de reputatie heeft opgebouwd van de
hardst werkende groep in de diverse
nederzettingen.
Khangsar slevensvei haal is typerend
voor dat. van menige Tibetaan, die in
1959 op de loop ging voor de Chinese
dreiging. Typerend ook voor de domi
nerende invloed die de Boeddhistische
monnikenwereld - 10 procent van de
bevolking is kloosterling - nog steeds
op het Tibetaanse leven van de vluch
telingen in India heeft
ZATERDAG 23 OKTÖBER 1976
1zaterdagkrant21
NONG KHAI (Thailand)- Vijf bij drie
meter ongeveer beslaat het kamertje
an het gezin Ouphet Souvannavong
a het vluchtelingenkamp van Nong
Khai. krap een kilometer van de
grensrivier Mekong. En kamer is dan
eigenlijk een veel te luxe omschrij-
ig voor het met karton, dekens en
lappen afgeschermde stukje plan
kenvloer waarop deze voormalige
programmaleider van de Laotiaansc
radio samen met vrouw, kinderen en
nog een andere familie zijn dagen
slijt. Een maand geleden werd hem in
Laos' hoofdstad Vientiane de grond te
heet onder de voeten toen hij erachter
kwam dat het communistische Pathet
Lao-bewind zijn naam op een zwarte
lijst had gezet. Hij bleek voorbestemd
om afgevoerd te worden naar een
werkkamp in het noorden van hel
land.
Souvannavong ontvluchtte Vientiane,
trok zeventig kilometer naar
buiten en liet zich daar voor een
bedrag van zevenhonderd dollars met
bootje over de Mekong zetten.
Binnen de afrastering van het grootste
kamp voor "displaced persons' langs
de oostgrens van Thailand, met solda
ten op wacht bij de ingang, onder een
uiterst beperkte bewegingsvrijheid,
met net-aan voldoende rantsoenen
rijst, vis en vlees, zonder iets dat 'privé'
genoemd kan worden - in die toch wel
ellendige omgeving voelt Souvanna
vong zich toch heel wat vrijer dan in
Vientiane, zegt hij. de stad waar de
angst regeert.
Eén van de meer dan 75.000 naar Thai
land uitgeweken vluchtelingen is hij.
In Nong Khai liep ik hem tegen het lijf
en hij begon ongevraagd zijn verhaal
te vertellen. Zoals er tientallen doen
die een buitenlander op bezoek aan
klampen en meteen de vraag stellen
..wat de Nederlandse regering doet
aan de opvang van gevluchte Laotia-
nen. Cambodjanen en Vietnamezen.
En dr. Cesar P. Berta, vertegenwoor
diger in Bangkok van de hoge com
missaris voor de vluchtelingen van de
Verenigde Naties iVN) voorspelde me
enkele dagen later precies wat er zou
gebeuren: „Volgende week krijgen we
enkele honderden brieven van mensen
die allemaal naar Nederland willen.
Dat is steeds na zo'n bezoek van bui
tenlanders'
mensen inderdaad bereikt. Het gaat
daarbij onder meer om een dagelijks
voedselrantsoen van 20 dollarcent per
hoofd"
Driedeling
Erfenis
Thailand tobt op het ogenblik niet al
leen met zichzelf, maar sinds enkele
jaren met de erfenis van een lange sle
pende oorlog in Indo-China: tiendui
zenden die het. op een lopen hebben
gezet voor de communistische regimes
in de buurlanden. Officieel zijn de
grenzen dicht en is er een complete
stop op de vluchtelingenstroom. In
werkelijkheid komen er elke dag nog
nieuwe bewoners in de kampen bij,
wordt er opgeschikt voor familie,
vrienden of bekenden In werkelijk
heid dobberen complete gezinnen
soms vele maanden in de Golf van
Thailand voor de kust op de meest
wrakke bootjes en vlonders, op zoek
naar een gaatje om toch maar toegela
ten te worden.
Van het begin af heeft dc Thailandse
regering zich op het standpunt ge
steld dat ze deze vluchtelingen alleen
op doortocht wilde toelaten. Maar liet
is al lang duidelijk dal het merendeel
het verblijf er als een definitieve zaak
zal moeten gaan beschouwen. En dan
moeten er definitieve oplossingen
komen. Dan moet er zo snel mogelijk
een eind worden gemaakt aan dat uit
zichtloze bestaan in de kampen bij de
grens waar het grootste probleem
steeds is: het massale niets-doen.
Dr Berta: „Toen we hier als staf van de
VN- vluchtelingenorganisatie arri
veerden heerste er een complete nood
situatie. Onze eerste zorg was; een bed.
eten en doktershulp voor de mensen.
Via het ministerie van binnenlandse
zaken van Thailand hebben we rede
lijk goede regelingen kunnen treffen
dat de voedselhulp en de andere eerste
voorzieningen uit de VN-fondsen de
In principe wordt voor de uiteindelijke
oplossing van het vluchtelingenpro
bleem in Thailand een ruwe driedeling
gemaakt:
1. er zijn beperkte kansen voor vesti
ging in een zogenaamde 'derde
land' isinds juni 1975 zijn er onge
veer 30.000 toegelaten, in hoofdzaak
in de Verenigde Staten en Frank
rijk):
2. repatriëring naar het land van her
komst i uiterst delicate aangele
genheid, waarover goed overleg
moet worden gevoerd en waarvoor
op hel ogenblik geen campagne
wordt gevoerd);
3. vestiging in Thailand zelf, waartoe
de vluchtelingen in staat moeten
worden gesteld om een eigen be
staan op te bouwen.
De VN-vertegenwoordigïng voor
vluchtelingenzaken in Bangkok pro
beert de Thailandse regering ervan te
overtuigen dat zij vroeger of later
komt te staan voor de vraag wat er
moet gebeuren met de grote groep
vluchtelingen 'die nergens aan vol
doet'. Mensen die in geen ander land
worden toegelaten en die ook niet
kunnen repatriëren, Dr. Berta: „Het
zal heel wat inspanning kosten om het
zover te krijgen dat deze mensen zich
zelf kunnen helpen op weg naar e
andere toekomst dan die in het niets
van vandaag, een toekomst op een ei
gen stukje grond en met een eigen on
derhoud.
Er zijn voorzichtige plannen, er ko
men besprekingen op gang vooi
vesteringen. Het programma
zo'n eerste aanzet kost veel geld. Als
dat er eenmaal is krijgen we tenmin
ste wat grond onder de voeten. En dat
is het belangrijkste wat je een vluch
teling kunt aanbieden".
KAMP WAT CHAMAN Het grote 'mets doen' in ecu Thais vluchtelingenkamp vol Cambodjanen
Maandag' begint in Nederland de week van
"Vluchteling 1976'. een grote nationale actie
bedoeld om 30.000 vluchtelingen in Azië.
Afrika en Latijns-Amerika een zinvol be
staan te kunnen geven. Om dat waar te
kunnen maken zal de inzameling een be
drag van f 15 miljoen op tafel moeten bren
gen. Met gemiddeld 500 gulden uit het Ne
derlandse hulpplan kan één vluchteling via
gerichte hulp aan werk (meestal in de land
bouw). huisvesting, medische verzorging en
voeding in een overgangsperiode worden
geholpen. De resultaten van een Neder-
landsë actie in 1966 ten bate van Tibetaanse
vluchtelingen in India hebben dat bewezen.
De actie 'Vluchteling 1976' richt zich op
20.000 door de oorlog in Indo-China op drift
geraakte mensen in Thailand. Laos en
Vietnam, op 6000 Afrikaanse vluchtelin
gen die met levensgevaar zijn uitgeweken
naar Tanzania en Soedan, op 2500 vluchte
lingen in Latijns-Amerika en op 1500 men
sen die in een nog nader aan te wijzen ge
bied kunnen worden gehnlnpn
Huis aan huis zullen volgende week duizen
den vrijwilligers van plaatselijke actieco
mités inzamelingsenvelopjes en informa
tiemateriaal bezorgen. Op vrijdag 29 okto
ber. de slotavond. zullen de envelopjes wor
den opgehaald.
Wie is die 'vluchteling van 1976' en wat kan
er van Nederland uit via solide bestedings
kanalen voor deze thuisloze met zijn uit
zichtloze toekomst worden gedaan? Op
uitnodiging van de stichting 'Vluchteling
1976' reisde onze redacteur Kees van der
Maas enkele weken door Zuidoost-Aziê. In
India bezocht hij de nederzettingen voor
Tibetaanse vluchtelingen, gebouwd met
geld uit de inzamelingsactie van 1966. In
Thailand maakte hij een tocht van enkele
duizenden kilometers langs vluchtelingen
kampen in het grensgebied met Laos en
Cambodja, waar 'het grote wachten op een
definitieve oplossing' nu al weer enkele ja
ren regeert. Op deze pagina de eerste im
pressies.
Khangsar. ..Iedere Tibetaanse jongen
wil eigenlijk monnik worden Je hebt
waardigheid, wordt met respect be
handeld. je betekent iets. Het is een
goede gewoonte bij ons dat uit elk ge
zin minstens één jongen het celiba-
taire leven van monnik kieslZelf ging
ik op 7-jarige leeftijd het klooster bin
nen. Met de pij om heb ik de vlucht uit
Tibet beleefd. Ik was inmiddels toege
treden tot de orde van de Gelukpa-
monniken. die nu hier hun basis heb
ben. Na de opstand in 1953 trok ik eerst
naar centraal Tibet'
„In maart 1959 liepen er sterke geruch
ten dat de Dalai Lama zou worden ge
kidnapt. In die dagen werden veel
hoogwaardigheidsbekleders door de
Chinezen vermoord. Zoals bij zoveleti
rijpte ook in mij tijdens de oorlog het
denkbeeld om te vluchten Met mijn
gidsmonnik trok ik door het land, We
kwamen tot op zo'n zestig kilometer
van de hoofdstad Lhasa. Vijftien da
gen achtereen hebben we gelopen in
de richting van de Indische grens. On
der bombardementen, tussen lijken en
kapotgeschoten huizen, door de jungle
en de modder Ik heb nadien nooit
meer iets van mijn familie gehoord
„Mijn vader, moeder, broer en zuster
zitten in een land waar de Tibetaanse
cultuur is kapot gemaakt, onze gods
dienst is uitgebannen. Er is hier en
daar wat ondergronds verzet. Een en
kele keer nog komt een vluchteling de
grens over. Via Nepal druppelen soms
berichten binnen over de toestand in
Tibet. We zijn een beetje de joden van
het Verre Oosten, leven met onze cul
tuur in ballingschap
In India had Teetee Khangsar het ge
luk dat hij 'geadopteerd' werd door
een Tibetaanse handelaar, die er voor
zorgde dat hij op internationale scho
len terecht, kwam. Eerst in Pondicher-
ry, vervolgens op een internaat voor
jonge lama's in het noorden van het
land. „En toen. in 1968. '69 en '70 werd
het Europa. Nederland. Een opleiding
voor business-administration en ma
nagement op Nyenrode. Die periode is
het breekpunt in mijn leven geworden.
Ik had de kans voor de studie gekregen
op voorwaarde dat ik er iets mee zou
doen voor mijn volk".
„In Nederland kwam ik in contact met
de Myrada-ontwikkelingsorganisatie
voor de Tibetanen. Daar hadden ze
iemand nodig die er hard aan wilde
trekken. Dat fascineerde me. Ik heb
toen de beslissing genomen om hef re
ligieuze leven te verlaten. Achteraf be
zien heb ik als monnik veel geleerd,
veel ervaring opgedaan die me nog
goed van pas kan komen"
Terugkeer?
Zal wat er is overgebleven van het
oude, onherbergzame Tibet ooit wor
telen in India'? Ms je het op de man af
vraagt zullen de Tibetaanse vluchte
lingen het meestal hardnekkig ont
kennen- De Dalai Lama met zijn rege
ring in ballingschap blijft zijn volge
lingen voorhouden dat eens het mo
ment van de terugkeer komt. Of ze er
allemaal even vast in geloven'? De ou
deren zeggen doorgaans „ja", maar la
ten toch merken dat ze niet graag op
geven wat ze nu in India als vluchte
ling hebben opgebouwd, Sommige
jongeren aarzelen, bang om mond
dood te worden gemaakt in een Tibet
dat straks misschien toch anders zal
blijken te zijn dan ze zich hebben
voorgesteld.
In ieder geval heeft het levend geble
ven vooruitzicht op de terugkeer de
Tibetanen in India bij elkaar gehou
den en het elan gegeven om met bui
tenlandse. gerichte hulp voor 30.000
vluchtelingen de basis onder een
nieuw, zelfstandig bestaan te leggen.
Of in dat bestaan werkelijk ooit nog
verandering zal komen? In het gast
huis van de nederzetting Kollegal
kwam een vinnig onderwijzeresje er
heel terloops heel rond voor uit:
„Waarschijnlijk blijft het. een eeuwige
hoop"