Medisch was er gewoon
weinig aan de hand
CSM mag onder zeer strenge
voorwaarden blijven draaien
Politiek relletje rond CSM
PZC/S
CSM heeft het op een
calamiteit laten aankomen
"\foor ons ondernemers
is1980gisteren al begonnen!'
"De NMB ontwikkelde een financieringsplan
gericht op onze mogelijkheden van moigenf
De NMB denkt met u mee.
Probeer't.
VRIJDAG 8 OKTOBER
DOKTER DIERICK, HUISARTS IN SAS VAN GENT:
provincie
„VIB HAD EERST
CONTACT MET ONS
MOETEN OPNEMEN"
SAS VAN GENT - „Medisch gezien was
er gewoon weinig aan de hand". Dat
stelt huisarts M. Dierick uit Sas van
Gent vast nu aan de mileu-overlast
veroorzaakt door de Centrale Suiker-
maatschappij in Sas van Gent een
einde is gekomen. Bij dat bedrijt
kwam zoals bekend zwavelwaterstof
vrij en dat leidde behalve tot een bijna
ondraaglijke stank ook tot allerlei
klachten over de gezondheid, zoals
misselijkheid, hoofdpijn en diarree.
Artsen van de vereniging 'Voorkomen is
beter' stelden daarnaar vorige week een
onderzoek in. in de Witte Wijk in Sas
van Gent en signaleerden inderdaad
symptomen 'die wijzen op een lichte
zwavelstofvergiftiging'. Dokter Dierick
ontkent niet dat dat het geval zou kun
nen zijn, maar de milieuhinder was vol
gens hem niet onduldbaar in die zin dat
er ernstige ziekteverschijnselen uit
voortvloeiden. Bij geen van de Sasse
huisartsen zijn trouwens veel klachten
binnengekomen. Pas deze week, toen de
artsen zich gericht gingen oriënteren op
de milieu-perikelen, kwamen er wat
meer. maar ook toen liep het niet be
paald storm op het spreekuur. Dokter
Dirick gelooft trouwens dat het verband
tussen bepaalde symptomen en de zwa-
velwaterstofvergiftiging moeilijk is aan
te tonen.
„Kijk, zijn er echte ziekteverschijnselen,
zoals bronchitis of bloed in de urine, dan
moet je natuurlijk driftig in actie ko
men. Er was in Sas van Gent wel duide
lijk sprake van hinder, maar de concen
tratie zwavelwaterstof was volgens ons
niet zo hoog dat het die verschijnselen
kon opleveren."
Hij hanteert op dat punt wat andere
normen dan milieu-inspecteur dr. A.
Adriaanse die een concentratie van 0,3
ppm (delen per miljoen) al onaanvaard
baar vindt voor de volksgezondheid.
„Als zijn ministerie van die norm uit
gaat heeft men daarbij speciaal het oog
op kwetsbare groepen, zoals kinderen,
zieken en bejaarden, maar zelfs uit die
groepen hebben ons nauwelijks klach
ten bereikt", legt de dokter uit De
MAC-waarde (maximaal aanvaardbare
concentratie, een officiële norm) is vol
gens hem 10 ppm. Echte ziektever
schijnselen treden pas op als er in de
lucht meer dan 20 ppm zwavelwaterstof
zit. Wie zich langer dan een half uur
blootstelt aan met 600 ppm 'bezwan
gerde lucht, legt waarschijnlijk hetlood-
je. Dokter Dierick weet dat afgelopen
zondag in Sas van Gent 2 ppm gemeten
is. Dat ligt ver boven de - nog niet wette
lijke - norm die 'volksgezondheid' aan
houdt. maar ook ruim beneden de
mac-waarde van 10 ppm. „Ik kan me
voorstellen dat men er echt last van
heeft, maar een gevaar voor de volks
gezondheid, nee, dat zie ik er niet in".
Neemt hij het VIB kwalijk dat deze ver
eniging zomaar in Sas van Gent is ko
men binnenvallen? „Ze hebben andere
uitgangspunten en dat is hun goed
recht In principe heb ik er geen bezwaar
tegen dat ze overal opduiken, maar in
het geval Sas van Gent was het zeker
niet logisch. Ze hadden minstens van te
voren contact met ons op kunnen ne
men. We hadden ze dan kunnen vertel
len dat er vorige week zegge en schrijven
een klacht is binnengekomen. Het is lo
gisch dat de VIB-artsen meer klachten
hebben gehoord. Want weten de mensen
dat zwavelwaterstof giftig is en vraagje
ze: mankeer je iets, dan komt er altijd
wel wat uit de bus. maar ik vind dat geen
geweldige methode"
Onderzoek
De Sasse gemeenteraad, donderdagmiddag tijdens de behandeling van de CSM-zaak
(Slot van pag. 1)
ten: de directie heeft onvoldoende voor
lichting gegeven, bleek zelf onvol
doende op de hoogte van het eigen pro
cédé en stuurde ook het college en de
raad 'met een kluitje kalk in het riet'
„Waarom was de grootst mogelijke druk
op de directie nodig. Heeft dit incident
niet geknaagd aan de vertrouwensrela
tie", vroeg de heer Bockstael zich af.
'Te edelmoedig
Volgens de PvdA-er W. Garskamp legde
de CSM-directie een 'verbijsterende
onverschilligheid' aan de dag voor de
milieuproblematiek. Hij had - als een
ling in de raad - echter ook felle kritiek
op het beleid van b. en w. Ten onrechte,
zo meende de heer Garskamp, heeft het
college vorig jaar de verscherpte
voorwaarden van milieu-inspecteur
Adriaanse, bij het opstellen van de hin
derwetvergunning, naast zich neerge
legd. B. en w. zijn volgens hem 'te edel
moedig' geweest.
„Het bedrijf hoefde niet in beroep te
gaan. maar de inspecteur is tegen het
besluit van het college in hoger beroep
gegaan. Een fraaie vertoning. Twee
overheidsinstanties in conflict en de fa
briek kijkt rustig toe. Het beroep van de
inspecteur is mijns inziens terecht, daar
de fabriek de omwonenden nog steeds
roet- en stankoverlast kan bezorgen en
bezorgt, afkomstig van de pulpdrogerij
en het ketelhuis.
De hinderwetvergunning van december
1975 heeft geen voorwaarden gesteld die
deze overlast kunnen tegengaan. De
CSM doet maar. De heer Garskamp-
merkte ook op dat voor de bezinkvijver.
waaruit de stankoverlast kwam, wel
voorwaarden zijn opgenomen, maar dat
het bedrijf die niet naleeft. „U ziet het,
wel voorwaarden of geen voorwaarden,
de CSM doet maar"zei hijdaaraan ook
de conclusie koppelend dat „het college
heeft gefaald, te lang de belangen van de
fabriek zwaarder heeft doen wegen dan
de belangen van de omwonenden."
Voor de bliksemactie van de bewoners
van de Witte Wijk in Sas van Gent (die
onder meer het Milieu Actiecentrum
Nederland en de vereniging 'Voorko
men is beter' inschakelden) had het
raadslid niets dan waardering.
Burgemeester Dusarduuyn reageerde
met een verwijzing naar de voorwaar
den, waarmee binnenkort de hinder
wetvergunning zal worden aangevuld.
De heer Garskamp nam niet de uitda
ging aan van wethouder W. Colsen. die
het raadslid vroeg om voor te stellen het
vertrouwen in het college op te zeggen.
„Zo'n voorstel is niet haalbaar", zei de
heer Garskamp, die als enige tegen een
voorstel van de heer Bockstael stemde
om volledig vertrouwen uit te spreken in
b. en w.
Strenge voorwaarden
De voorwaarden waaronder CSM mag
produceren worden aanmerkelijk ver
zwaard. Volgens burgemeester Dusar-
duyn zal met name de beluchtingsca
paciteit van de vijvers moeten worden
geperfectioneerd om de zuurgraad en
het zuurstofgehalte daarin op peil te
houden. Verder moet het bedrijf een
journaal gaan aanleggen op basis
waarvan controle mogelijk is op nale
ving van de voorwaarden. Van de CSM
wordt ook verwacht dat er een nood
plan komt dat richtlijnen bevat hoe in
geval van storingen moet worden ge
handeld.
Tenslotte rekent het college op een uit
voerige rapportage van het bedrijf over
wat er zich de afgelopen weken heeft af
gespeeld. Via een snelle procedure' kan
wijziging van de hinderwet binnen en
kele weken zijn beslag krijgen. Over
igens zullen b. en w. het overleg met het
bedrijf over de 'algemene milieupro
blematiek' onverminderd voortzetten.
Na de nu lopende bietencampagne zal
de hinderwetvergunning opnieuw wor
den verzwaard Een belangrijke bijko
mende voorwaarde is dat volgend jaar
een schoorsteen moet worden gebouwd,
waardoor de luchtvervuiling verder kan
teruglopen. Milieu-inspecteur Ad
riaanse had die voorwaarde al eerder
willen opnemen, maar vond daarvoor-
vong jaar - geen gehoor bij b. en w. van
Sas van Gent. Hij tekende beroep aan
bij de kroon tegen de zijns inziens te
soepele hinderwetvergunning van de
CSM. De kroon heeft daarover nog geen
uitspraak gedaan.
MILIEU-INSPECTEUR DR. A. ADRIAANSE:
„OVERHEID DRAAIT
OP VOOR
HOGE KOSTEN"
MIDDELBURG - ..Hel bedrijf heeft
het laten aankomen op een calami
teit. De overheid is niet tijdig inge
licht over het feit dat het uit de hand
moest lopen." Dat zei de Zeeuwse in
specteur voor de volksgezondheid,
belast met het toezicht op de hy
giëne van het milieu, dr. A. Ad
riaanse donderdagmiddag tijdens
een gesprek dat hij met persverte
genwoordigers had over de door de
Centrale Suikermaatschappij in Sas
van Gent veroorzaaktestankhinder.
De heer Adriaanse. die samen met de
geneeskundig inspecteur voor de
volksgezondheid, dokter S. Lelie de
pers te woord stond, wees erop dat de
overheid grote kosten heeft moeten
maken doordat de CSM-vestiging de
hinder veroorzaakte. „Het bedrijf
zegt dat het nemen van maatregelen
veel geld kost. Ik wil er tich op wijzen
dat de overheid hoge kosten heeft
moeten maken, bijvoorbeeld in ver
band met de metingen die door het
Rijks Instituut voor de volksgezond
heid zijn verricht", aldus de heer Ad
riaanse „Dat had heel eenvoudig
voorkomen kunnen worden
Over de opmerking van CSM-
directeur ir. J. van Loon, dat 'de in
specteur ons met positieve raad zou
moeten bijstaan om een eind te ma
ken aan de problemen', zegt de mi
lieu-inspecteur: „De heer Van Loon
verwijt mij, dat ik niet optreedt als
raadgevend ingenieursbureau. Dat is
volkomen belachelijk en volstrekt ir
relevant. Het bedrjf heeft ervoor te
zrogen. dat het de zaken voor elkaar
heeft. Er zijn nu bepaalde maatrege
len genomen waardoor de stankhin-
der is verdwenen. Ik kan nog een serie
middelen noemen, maar ik ga ervan
uit dat het bedrijf de verantwoorde
lijkheid heeft. Het bedrijf kent alle
finesses ook beter dan de overheid,
neem ik aan."
Over de rol. die het gemeentebes
tuur van Sas van Gent heeft ge
speeld in de kwestie, wilde de heer
Adriaanse niets zeggen. „Op vragen
daarover ga ik niet i.i". zei hij. Wel
wees hij er tijdens het gesprek op
dat de CSM zelf in eerste instantie
verantwoordelijk is voor de gang
van zaken, dat het gemeentebestuur
toezicht op de naleving van voor-
schrfiten moet houden en dat hij zeil
als inspecteur toezicht houdt op de
hygiëne van het milieu in de provin
cie.
Het gemeentebestuur heeft, nadat
het staatstoezicht initiatieven had
genomen en nadat zware druk was
geoefend, metonssamengewerkt" zo
constateerde de heer Adriaanse. Hij
herinnerde eraan, dat hij afgelopen
maandag 'het harde advies' heeft ge
geven het bedrijf met onmiddellijke
ingang te doen sluiten wegens on
duldbare hinder. Het gemeentebes
tuur stelde daarna een ultimatum:
binnen twee dagen moest de stank-
hinder zijn verdwenen, anders zou de
CSM-vestiging dicht moeten.
Tijdens de persconferentie liet de
heer Adriaanse donderdagmiddag
weten dat hij - nadat de hinder was
opgeheven - woensdagavond geen
termen aanwezig achtte om te advi
seren tot onmiddellijke sluiting. Hij
heeft, het gemeentebestuur geadvi
seerd een duidelijke rapportage van
het bedrijf te eisen en het bedrijf een
plan te doen opstellen, waarin maat-
regelen worden genoemd waardoor
de situatie zoals die in de afgelopen
week was. niet meer voorkomt.
Verder heeft de heer Adriaanse het
gemeentebestuur geadviseerd aan
vullende voorwaarden met betrek
king tot de bezinkvijvers van het be
drijf te stellen. De milieu-inspectuer
maakte duidelijk dat zijn beroeD bij
de Kroon, waarin een serie maatrege
len van het,1 bedrijf wordt verlangd.
gehandhaafd blijft. Over de inhoud
van dat beroep deed hij geen verdere
mededelingen.
Naar de mening van de heer Ad
riaanse is het niet uitgesloten dat
zich opnieuw een calamiteit voor
doet. „Als een aantal fysische condi
ties niet in de hand wordt gehouden
kan de stankoverlast terugkeren",
zei hij. De heren Adriaanse en Lelie
gaven een chronologisch overzicht
van de gebeurtenissen sinds de eer
ste overlast werd ondervonden. De
heer Adriaanse wees er daarbij op,
dat burgemeester Dusarduijn van
Sas van Gent tijdens de raadsverga
dering van vorige week donderdag
nog sprak over 'een incident.'
De heer Lelie stelde dat tot aan het
afgelopen weekeinde slechts enkele
klachten over de gezondheid waren
binnengekomen bij huisartsen. De
geneeskundig inspecteur heeft zich
wel met de huisartsen en met een in-
temiste verstaan, waarbij hij te ken
nen gaf, dat de artsen een ruime indi
catie moesten toepassen en zelf zou
den moeten informeren naar klach
ten van hun patiënten.
Dokter Lelie: „Uit het feit dat er
weinig klachten kwamen valt niet te
concluderen dat ze er niet waren. De
heer Adriaanse: ..Uit metingen, die
de RTV zondag deed. werd duidelijk
dat er concentraties zwavelwaterstof
waren, die uit een oogpunt van
volksgezondheid onaanvaardbaar
waren. De overlast deed een duide
lijke aanslag op het weivinden en
daardoor op de gezondheid van de
bevolking.
Het is niet gezond de hele week last
van hoofdpijn te hebben of dagen
met andere klachten rond te lopen,
ook al gaat men er niet meteen mee
naar de huisarts.
Dokter Lelie liet desgevraagd weten
dat. nu de zwavelwaterstof is ver
dwenen geen negatieve effecten voor
de gezondheid van de bevolking in de
toekomst zijn te verwachten.
SAS VAN GENT - De bespreking van de
CSM-kwestie heeft donderdagmiddag
tijdens de raadsvergadering in Sas van
Gent bijna geleid tot een politieke rel
van formaat. Uiteindelijk liep het de
batje tussen met name wethouder W.
Colsen en het PvdA-raadslid W. Gars
kamp. met een sisser af. Met alleen de
stem van de heer Garskamp tegen nam
de raad een voorstel van de heer J.
Bockstael (conf). aan om 'volledig ver
trouwen' uit te spreken in het college
van b. en w.
Het PvdA-raadslid had datzelfde col
lege eerder een volledig falend beleid in
de CSM-kwestie verweten. Wethouder
Colsen herinnerde er daarop aan dat d at
beleid is uitgestippeld door het totale
college (waarin ook PvdA-wethouder M.
P. de Groff zitting heeft). Hij daagde het
raadslid uit om aan de raad voor te stel
len het vertrouwen in het college op te
zeggen. „Ik zou een uitspraak van de
raad zeer op prijs stellen." De heer
Garskamp had er echter weinig be
hoefte aan 'om voorstellen te lanceren
die toch niet haalbaar zijn'. Bockstael in
reactie daarop: „Ik vind een verduide
lijking van de heer Garskamp toch op
zijn plaats als hij spreekt over een falend
college, waarin nota bene een eigen we
thouder zit." Het PvdA-raadslid be
perkte zich tot een korte mededeling:
„De voorzitter beheert de portefeuille
van milieuzaken." Burgemeester drs, W.
R V. Dusarduyn voelde zich aange
sproken en zei„Zeg dan het vertrouwen
in mij op, al zou ik het flinker vinden om
het hele college erbij te betrekken, want
we hebben het samen gedaan."
De heer Bockstael. die eerder de bur
gemeester een pluim op de hoed had ge
stoken voor zijn optreden de laatste da
gen, maakte een eind aan de discussie
met het voorstel om 'volledig vertrou
wen uit te spreken in het college'. Er
werd één tegenstem genoteerd: die van
de heer Garskamp. Burgemeester Du
sarduyn zei aan het eind van de raads
vergadering: „Met verdeeldheid lossen
we mets op. Ik betreur het geweldig dat
een zaak waarvan je zou verwachten dat
die eenheid brengt, zo wordt afgesloten
in de raad."
i ADVERTENTIE-
Het algeheel medisch onderzoek van ie
dere Sassenaar, waarom de VIB heeft
gevraagd? Dokter Dierick en zijn
collega-huis-artsen hebben eerder al la
ten weten dat zo'n onderzoek pas zin
hheeft als het intensief, uitvoerig, we
tenschappelijk verantwoord en statisch
begeleid, plaats vindt. Hij beaamt dat er
in Sas van Gent. waar huizen en fabrie
ken dich op elkaar staan, in feite sprake
is van een 'wantoestand'. „Maar het is
onzin om allerlei problemen meteen af
te schuiven op de industrie. Enkele ja
ren geleden al is er gepleit voor een uit
gebreid onderzoek in de kanaalzone om
dat er in Sas van Gent en Sluiskil erg
veel ziekenhuisopnamen waren. Geble
ken is nu dat onder meer kwam door het
hoge aantal bedden in het ziekenhuis in
Sluiskil en dat het mogelijk ook iets
heeft te maken met de industrie. Maar
het zou een apart onderzoek vergen om
dat uit te maken". De heer Dierick
merkt op dat ook de sterk gemelleerde
bevolking van Sas van Gent oorzaak
van allerlei problemen kan zijn. Er
woont bij voortbeeld in Sas van Gent (en
in Westdorpe) een relatief groot aantal
Turken en rand-stedelingen, die dan
ook nog eens weinig honkvast blijken te
zijn. Verder herinnert hij aan de al bijna
twee jaar aanslepende renovatie
problemen in de Witte Wijk in Sas van
Gent. Door een conflict tussen de wo
ningbouwvereniging en een groep be
woners komt de opknapbeurt van de
huizen daar maar niet op gang. „Ook
dat veroorzaakt irritatie. Ik bedoel
maar: er zijn zoveel factoren die een rol
spelen als je zo'n grootscheeps onder
zoek wilt opzetten".
Overigens vindt de heer Dierick dat er in
de CSM-kwestie teveel is gepolariseerd.
„Ik kan me wel indenken dat mensen
die problemen hebben de lont in het
kruitvat steken, maar in principe ben ik
voor redelïjkk overleg. J e moet uitgaan
van de goede wil. Waar huizen en fabrie
ken dicht bij elkaar staan ïc dat zeker
nodig".
Verkoop woonhuis
MIDDELBURG - Onder grote belang
stelling heeft notaris P. Krepel te Mid
delburg het huis met tuin aan de Noord
straat 21 te Zoutelande publiek ver
kocht, Koper van het huis. dat 2.20 are
groot is. werd de heer A. Kooman. make
laar te Middelburg, voor een bedrag van
54 100. De verkoping had plats in café
Royal te Zoutelande
Met het oog op de toekomst bouwen we nu
een nieuw pand, waarin wij jaren vooruit
kunnen en de noodzakelijke schaalvergroting
kunnen realiseren.
De middelen die we nodig hebben voor onze
toekomstplannen hebben wij samen met de
NMB afgestemd op de te verwachten rentabiliteit.
Daardoor werd het een haalbare kaart.
De NMB kent onze bedrijfstak. Ze bestudeer
den niet alleen onze huidige situatie maar ook
de mogelijkheden van morgen. Dat is belangrijk
voor de continuïteit van het bedrijf. Bij het
overleg over onze lange-termijn-leningwees men
ons en passant op mogelijke kostenbesparing
bij de loonadministratie
Kijk, dat doen ze bij de NMB. Ze begeleiden
je in je ondernemerschap. Als kreatieve bankiers
zijn ze echte gesprekspartners, die inbreng
hebben bij het bespreken van plannen waar je
mee bezig bent.
Dat komt omdat ze
meedenken. En dat is voor
ons heel wat meer waard
dan alleen geld. Praat ook NEDERLANDSCHE
eens met de NMB. MIDDENSTANDSBANK
CSM-directie kijkt
verwijtend naar
milieu-inspecteur
SAS VAN GENT - CSM-directeur ir.
J. van Loon blijft naar aanleiding
van de recente milieu-problemen
rond zijn bedrijf wat verwijtend
kijken naar de inspecteur voor de
milieuhygiëne in Zeeland, dr. A. Ad-
Hij heeft de indruk dat er
'iets is blijven hangen' van de pro
blemen van vorig jaar, toen dr. Ad
riaanse al in het geweer kwam tegen
de CSM. De milieu-inspecteur vroeg
b. en w. van Sas van Gent toen
geefs om die onderdelen van de fa
briek te sluiten die niet waren ge
dekt door een hinderwetvergunning
en kreeg ook van de kroon geen ge
lijk. Verder tekendé hij bij de kroon
beroep aan tegen de hinderwetver
gunning die b. en w. eind vorig jaar
verleenden aan de CSM.
„Maar er was toen een meningsver
schil over een procedure-kwestie.
Feitelijke overlast hebben we vorig
jaar tijdens de campagne niet be
zorgd. Toch zweeft bij mij de indruk
dat de houding van de inspecteur te
maken heeft met die problemen.
Overigens wil ik de contacten met
hem graag continueren. Persoonlijk
heb ik geen negatieve indruk van dhr.
Adriaanse gekregen en ik hoop dat
hij dit jaar nog een positieve inbreng
zal hebben In het overleg over onze
hinderwetvergunning." Wat ir. Van
Loon de milieu-inspecteur echter fei
telijk kwalijk neemt is dat de CSM
verstoken is gebleven van gegevens
over de metingen en dat men ook niet
wist welke normen de inspecteur
aanlegde. „We hadden gehoopt op
een meer positieve inbreng."
DeCSM-directleontkentnietdatmen
hinder heeft veroorzaakt, maar men
bestrijd dat er sprake is geweest van
'onduldbare hinder ol zelfs levensge
vaar'. De directie baseert die over
tuiging op contacten met artsen en
op de normen die men in het buiten
land aanhoudt op het punt van zwa-
velwaterstofverontreiniging De heer
Van Loon zegt: „De eerste zondag
was er zeker alle reden tot klagen.
Dat was niet overtrokken. En als de
vereniging 'Voorkomen is Beter' zegt
de leefbaarheid in Sas van Gent te
willen verbeteren, dan sta ik daar
achter. De stank bereikte inderdaad
'n piek van onaangenaamheid. Maar
dat neerstrijken op Sas van Gent en
dat onderzoek bij de bevolking, dat
had men moeten overlaten
Sasse huisartsen. De VIB heeft te
snel een verband gelegd tussen de
klachten en de zwavelwaterstof, al
ontken ik daarmee niet dat er klach
ten kunnen zijn." Bij de CSM zijn in
middels enkele tientallen schade
claims binnengekomen, waaronder
een van de woningbouwvereniging
Sas van Gent vooruit. De formulie
ren worden meteen doorgestuurd
naar de verzekeringsmaatschappij
van het bedrijf. Om aan te geven hoe
gebrekkig sommige formulieren zijn
ingevuld, zegt de heer Van Loon: „Er
was er een bij. waarop de bedragen
waren genoteerd in Engelse ponden,
dat leek ons toch wel wat vreemd."
