na droge zomer
wintertuinwerk
niet met
de natte vinger
maak eens een buiklanding
op uw grastapijt
nu
plantenafval is niet langer weggooiprodukt
VRIJDAG 8 OKTOBER 1967
Voor zover het oog reikt ligt het er in elk geval nog
redelijk verzadigd bij. Maar ondergronds hoor je ze
kreunen: Veel te lang veel te weinig water gehad. Te
zwak om sterke wortels te vormen en voedsel te zoe
ken. Snakkend naar adem want ook onze goeie vriend
regenworm, die normaal de bodem luchtig houdt, hield
het hoofd liever koel en vluchtte naar omlaag. En of de
schade nog niet groot genoeg is, ligt de composthoop
er vanwege het weinige tuinafval ook nogal dunnetjes
bij. Wie dus een béétje verplettend gazon heeft dat
voorgaat, moet de border laten toekijken als deze
waardevolle hap wordt uitgedeeld, Om de schade bin
nen de perken te houden kunnen we de najaarsbeurt
maar het best wat minder volgens het gebruikelijke
Een lange hete
zomer waarvan de
wrange vruchten geen
tuinliefhebber is ontgaan.
Van sommige struiken
dwarrelt vroegtijdig het
blad neer.
Bloeiende planten,
maandenlang angstvallig
groen en dichtgeknepen.
laten aarzelend
alsnog hun gekleurde
kroontjes zien.
Beurs geregende rozen
buigen zich flebberig
boven haar bruusk
afgewaaide zusters.
Kortom, het beeld van een
alledaagse tuin die
dit seizoen
toch wel een beetje
naar de knoppen is.
tuinrooster afwerken. De natuur hield zich tenslotte
ook niet aan de regels.
Met de bloembollen is er gelukkig niks aan de hand. Zij
hebben een normale groei beleefd, kunnen hooguit wat
kleiner zijn omdat het afrijpingsproces veel te hard van
stapel liep. Voor de rest wordt het aanpassen, of te wel
het (ver)planten van boom en struik zo ver mogelijk
najaar 1976
25
opschuiven. Begin november is beter dan eind okto
ber. zegt de tuinman. Hoe langer iedereen kans krijgt
om op het oude vertrouwde plekje rustig bij te trekken
hoe beter. Dat geldt allereerst voor de eigen heesters,
ook als we die met een vooruitziende blik keurig op tijd
hebben 'rondgestoken'. Maar evengoed voor alles wat
we. voorzien van de bekende kluit, bij een tuincentrum
halen. Dergelijke beroepstuinen konden echt niet voor
een extra rantsoen hemelwater inschrijven, zitten
vaak ook met de nasleep van 'waterschade'.
Watje aan houtachtige gewassen nieuw koopt-zoals
bomen, heesters, rozen - is in elk geval vakkundig
voorbereid op een mogelijke milieuverhuizing. Maar
willen we iets van eigen bodem verplaatsen, dan moe
ten we een zo goed mogelijk klimaat scheppen. Anders
loop je de kans datje een dierbaar- exemplaar onnodig
de laan uit helpt. Dus beslist een grote kluit, meegeven
en iets zonder kluit op z'n minst zoveel mogelijk haar-
wortelslaten, In goed vochtige grond zetten, eventueel
water en tuinturf aandragen. Staan de planten een
maal op hun plaatsje dan in de herfst als het enigszins
kan niet meer gieten. Geen struik kan op de tuinka-
lender gluren, bij een zacht en vochtig najaar slaan ze
rustig vroegtijdig aan de groei. En dat vergt wel even
iets anders dan je settelen om daarna in een welver
diende winterslaap te zakken.
uitdrogen
Bij een goede begeleiding zullen bladverliezende hees
ters de donkere maanden wel doorkomen. Alleen voor
groenblijvende soorten en coniferen ligt nog een win-
tervijand op de loer. namelijk uitdroging. Wanneer
zon en vorst er tegelijk op inwerken, maakt het. pronk
stuk van de wintertuin weinig kans de zomer te halen.
Zeker nu het door de uitputtende droogte hoege
naamd geen reserves heeft aangekweekt. Advies van
de tuinman: help ze een handje. Als de zon schijnt
terwijl het vriest gewoon natgooien, een betere be
scherming is er niet.
Bij de rest van het najaarswerk kunnen we de geijkte
paadjes volgen. Blad opruimen, vooral van gazon en
tussen de lagere planten uitplukken, zodat de boel niet
verstikt. Nog maar niet onder de aarde werken dat
blad. veel te vers en te zuur. Benut het liever als een
uitstekend aanloopje voor de nieuwe compostvoor-
raadj Windkeringen - zoals elzen, wilgen, populieren -
kunnen nu gekortwiekt worden. Maar verder valt er
weinig te snoeien, in de meeste gewassen wordt het
mes immers kort na de bloei gezet?
in fatsoen
En rozen, vraagt u nu misschien met in uw achter
hoofd de mannen van de gemeentelijke plantsoenen
dienst die 's winters knippend rondgaan. Die weten
precies welke soorten ze nu kunnen pakken en wel ke ze
beslist moeten overslaan, legt de tuinman uit. Als je
met die rozenstruiken niet precies van wanten weet,
dan is het voorjaar toch echtde beste, veiligste tijd. Nu
ook geen klimrozen, het dode hout wordt er gelijk met
de verdorde bloemen uitgeplukt. Wie in het najaar
per sè de snoeischaar wil laten klepperen, kan niet veel
meer dan te fors uit de kluiten gewassen heesters in
fatsoen brengen.
Blijft over spitten, moet die krachttoer nu werkelijk
ieder jaar herhaald worden'? Laat maar rustig waaien,
vindt onze tuinkenner. Natuurlijk is het een keurig
gezicht als de zaak er opgeruimd bijligt. Maar nodig,
nee, Het gaat er maar om dat de grond goed is losge
haald. zodat lucht en water een ingang vinden. Met een
cultivator - lange steel met een drietal kromme klau
wen - kom je een heel eind. Als je de tuin hardgrondig
omlegt ontneem je eenjarige plantjes de kans om zich
zelf uit te zaaien en onverwacht helemaal gratis terug
te komen. Zeg nou zelf. wie spit zich nu graag de blaren
om zo zijn eigen verrassing in de grond te boren.
Bent u toevallig een tuinierder die nog
geen composthoop op stapel heeft staan? Dan kunt
u, met de herfst voor de boeg, er op de
valreep nog best een aanleggen.
Voor u het weet zit u na het tuinwerk
opgescheept met bakken vol.afgevallen blad, uitgegroeide
planten, nog wat gemaaid gras Een
waardevol samenraapsel dat nog veel te veel
mensen nonchalant tussen het vuilnis proppen.
En dat, terwijl je door zelf compost
te maken een welvoorziene tuintafel dekt.
Wat is nu precies compost en waarom wordt er door
tuinliefhebbers over gepraat alsof het om een soort
vitaminekuur voor bloem, struik of groente gaat?
Het zijn vergane resten van planten i en dieren), legt
de tuinman uit. Alles wat een gewas tijdens de groei
uit de grond pikt geef je er zon beetje mee terug.
Een vorm van milieubeheer op eigen bodem dus.
Voor een habbekrats, want wie een beetje geduld
achter de hand heeft, kan met weinig of geen kosten
uitstekende compost maken.
Je zoekt een hoekje uit waar je niet uitgerekend zelf
bij elke zonnestraal in zwembroek plat wilt gaan.
Daar kieper je alles op een hoop wat ooit gegroeid
heeft en tot nu toe wekelijks, keurig verpakt voor
zijn laatste tocht langs de stoeprand werd neerge
poot: blaren, gras. onkruid, bloemstelen, dun hout.
keukenafval, eierschalen, meloenpitten, schillen,
koffiedik en wat er verder nog aan plantaardig afval
de deur uit gaat. Door elkaar husselen en stapelen
maai'. Licht aandrukken en op iedere 15 cm dik een
dun laagje aarde strooien voor lucht) tot een meter
hoog. Dan de boel rustig de boel laten, minstens
één. soms twee jaar lang. Miljoenen micro
organismen doen intussen de rest. Wel af en toe de
hoop keren, zodat uiteindelijk alles een poosje in
het hete hart heeft gelegen. Wie om zijn compost zit
te springen kan het afbraak proces versnellen door
er kalk en stikstof bij te strooien. Vraag het de vak
man.
luchtje
Een systeem waar een luchtje aan zit? Geen sprake
van, zeker niet als je de kliekjes achterover drukt.
Wel een kwestie van een lange adem. als je tuin
toevallig van armoe kapot gaat. vaak een onover
komelijke drempel. Slimme heren hebben dan ook
een soort snelkookpan uitgevonden die in record
tijd compost maakt: een uitgekiende natuurlijke
verbrandingscontainer. Precies genoeg lucht van
alle kanten, deksel erop om afkoeling te remmen,
geen onwelriekende etensresten, m'n liefje wat wil
je nog meer. Verkrijgbaar in verschillende maten,
voor een ton van pakweg een halve kub. van het
kostelijke spul kom je op ongeveer f130.-. Wie hem
dezer dagen nog inricht en met een composte-
ringsmiddel werkt, kan zijn tuin al dit voorjaar ont
halen. Het is wel even zorgvuldig te werk gaan bij
die container. Als je het opblaasbare deksel dag en
uur loshaalt voor elke bladstengel die je kwijt wil.
wordt het uitgekookte klimaat in de ton veel te
vaak verstoord. Opsparen dus en eens per week
goed doorelkaar gemengd en vochtig op de rest
storten. Zo kun je na twee maanden al (zegt de
folder) voortdurend onderlangs compost oogsten.
Minder ingewikkeld, goedkoper en zeker zo goed
gaat het volgens mijn tuinman met wat eenvoudige
rekjes die je in een vierkant neerzet. Dag voor dag
met kleine beetjes vullen, net naar het uitkomt. En
als er geen kruimel meer bij kan. het geval rond de
stapel weghalen om een eindje verderop doodleuk
opnieuw te beginnen. Zonder chemisch hulpmiddej
duurt het zo eveneens een tot twee jaar voor er iets
uit te delen valt. het rek versnelt mets, is meer een
ruggesteuntje als kinderen, katten en hagelbuien
erover te keer gaan. Je voorkomt bovendien dat die
compostmakerij een cultus wordt, waarbij het hele
gezin dag in dag uit betrokken is.
onkruid zaaien
Voor letterlijk alles wat ooit geleefd heeft,, belooft
het brein achter die compost-bakkenhandel. Be
halve dorens, want daar blijf je tot in lengte van
dagen al wiedend in grijpen. Theezakjes zijn prima
en eierschalen zorgen voor extra kalk. Wat zegt de
tuinman ervan? Een brede grijns wat die dorens
betreft, waarom zou een takje wel verteren en zo'n
stekel niet? Die kalkvoorziening via eieren bezor
gen hem een paar vrolijke ogenblikken. Koffie- en
theezakjes ziet hij uitbundig in de wind fladderen,
tenminste als je zonder deksel werkt. Alleen met
onkruid is het even opletten. Tot en met spul dat
nog in de knop staat geen enkel bezwaar. Maar pas
op voor alles wat gebloeid heeft. Sommige zaden
leggen pas het loodje bij temperaturen die heel wat
hoger zijn dan het mooiste compostvat weet op te
hoesten. Zo zou je met de beste bedoelingen zonder
erg de grootste ellende van een tuinman eigenhan
dig uitzaaien. En natuurlijk horen zieke planten op
de brandstapel of vuilnisbelt thuis.
Compost is een van de beste grondverbeteraars.
vindt de tuinman, boordevol plantenvoedsel. Dat
bovendien de wortels beschermt tegen kou en het
vocht beter vasthoudt, dus ideaal in droge perio
des. Wie jarenlang met de rommel in zijn maag zat
moet wel even wennen. Tuinafval blijkt heel wat
meer dan een ruimteverslindend weggooiprodukt,.
Wat moetje in vredesnaam beginnen als je
gazonnetje ondanks de plensregen nog steeds
op een klefferig strotapijt lijkt? Als je
die verpieterde vlaktes toch
nog her en der ziet liggen, dan kun je
je zo voorstéllen dat de spa alvast wordt aangescherpt.
Toch zou iedereen, voor de botte bijl erop ingaat,
veiligheidshalve nog even een buiklanding moeten
maken. Want soms steken uit de smakeloze
vlakte fris groene puntjes de kop op.
Nauwelijks zichtbare sprietjes die werkelijk het
begin van een volwaardige grashalm zijn.
Daar sta je nou met je drastische plannen. Haisworteis
van een gazon laten zich blijkbaar niet zonder meer de
das omdoen, Al met al zit je meteen mooi in tweestrijd:
opkalefateren die boel of doorzetten; alsnog het aange
taste tuinkleed grondig keren en opnieuw beginnen.
Nu klinkt 'opnieuw beginnen' velen als muziek in de
oren. Maar als het om je gazonnetje gaat, dan kon het
weieens een behoorlijke bende worden, voor het
groene bed weer gespreid ligt. Zeker voor de van huis
uit niet zo spitterige aangelegde figuren. Zij grijpen
liever elke kans aan om hun grasveld erdoor te slepen.
Maar hoe doe je dat? 'Een beetje vertroetelen', zegt de
vakman, 'net zoals je met een opknappende patient
zou doen die nog wat zwakjes is. Geen ingewikkelde
manoeuvres op touw zetten, hoogstens de meest uit
zichtloze plekken wat loshalen en bijzaaien. Verder
alleen het natje en droogje aandragen. Kunstmest (al
tijd na het maaien) is nu wel het minste wat je het
groene zorgenkind kunt toewerpen. Wil je het echt in
de watten leggen? Kom dan maar met organische mest
over de brug. Kant en klaar te koop of zelf een mengel
moes maken van stalmest, compost en tuinturf. Zo
strooi je niet alleen voedsel rond, maar bovendien een
handje bescherming, Geen overbodige voorzorgs
maatregel als strenge vorst en beschadigde wortels
elkaar ontmoeten.
spetteren
En wat het natje betreft. Dat zal boven de meeste
tuinen intussen wel kosteloos uitgestort zijn, anders
hadden die groene puntjes het waarschijnlijk ook niet
gehaald. Maar mocht het terrein nog steeds meer weg
hebben van een harde plank inplaats van een poreuze
mat. je weet maar nooit, dan zal de waterrekening toch
echt omhoog moeten. Alleen in die uitzonderingshoek
goed sproeien dus. Niet zomaar een beetje spetteren,
maar het op één plaats minstens vier uur laten rege
nen. Zes uur is beter. Na al deze voor-)zorgen kan nog
geen enkele tuinman je regelrechte beloftes doen. Hij
geeft het gras alleen een behoorlijke kans. En dat is
meer dan je een paar weken terug voor mogelijk had
gehouden.
Zo blij als de een is met zijn opgelapte ligwei, zo kies
keurig kijkt een ander tegen dit soort kunstgrepen
aan. Hun liefde voor een tuin staat of valt bij het gazon,
dus de hand aan de ploeg. Of te wel de fraismachine,
dat scheelt weer een hoop rugklachten. Via een tuin
centrum valt er meestal wel een afspraak te maken.
Laat het pakweg 35 gulden per uur zijn, in die tijd ligt
een niet al te groot veld al aardig overhoop. En daarna
zaaien plus nathouden. Dat kun t u in oktober nog heel
goed doen.
Nu is de keus in graszaden net zo groot als de sortering
van de warme bakker. Allerlei soorten, volgens ver
schillende recepten door elkaar gemengd. Gewoon een
kwestie van smaak: waar je zelf op valt kan voor de
buurman onverteerbaar zijn. Gazon is namelijk net
zoiets als vaste vloerbedekking. Stel dus eerst maar
vast waar het ongeveer tegen moet kunnen. Uitslui
tend zon en lommer met af en toe wat voorzichtig voe
tenwerk? Wordt het een tiiinameubelement. de kin
derbox erop plus windscherm en op woensdagmiddag
de indianentent? Of staat het als een doelpaal boven
water, dat het ondernemend volkje de mat grondig
bespeelt? Tussen ravotveld en siergazon liggen vele
variaties. Bent u nou toevallig wat die zaadmengsels
betreft zo groen als gras, \naag het aan de grasman.
Misschien raadt hij u graszoden aan, verkrijgbaar in
stroken van 40 cm breed en 250 cm lang. Een luxueus
vluggertje, dat vergeleken met zaaigras dan ook wel
effies duurder uitpakt,
koppensnellen
En als je naderhand platzak en bekaf over je gloed
nieuwe tapijtje kuiert krijg je de eerste dreun: onkruid,
waar komt het in vredesnaam zo gauw vandaan, Uit
roeien?; gewoon laten doorkomen omdat het eenjarig
is?; het niet uit de hand laten lopen? Doe het maai' in
m'n pet. In geen geval onmiddellijk met de gifspuit,
zwaaien. Dus maar weer terug naar de man van het
gras. 'Het meeste gaat na de eerste keer maaien wel
kapot', troost de gazonnier. 'Denk erom. maaier op de
hoogste stand. De rest krijgt door een geregelde
scheerpartij gewoon geen kans. Goed, wortelonkrui
den herstellen zich weer, maar uiteindelijk laten ook zij
het na veelvuldig koppensnellen toch afweten. Be
halve het hardnekkige melkwiet misschien. Daar helpt
een chemisch middel wellicht.'
Of u belandt, net als bij het begin van dit verhaal, op
uw buik tussen het jonge groen. Na een fraaie duik
vlucht. dit keer met het mes tussen de tanden.
