KANAAL GENT NAAR TERNEUZEN
STEEDS GROTER, BREDER EN DIEPER..
Foto-collectie
van het
Kanaal
van toen
Verbeteringen altijd
weer onvoldoende.
TERNEUZEN - Het Temeuzense
raadslid - levens voorzitter van de
stichting Temeuzen museum - W. de
Zeeuw heeft, enkele dagen geleden
beslag weten te leggen op een verza
meling van drieëntachtig foto's en
acht mappen met bestekken van de
verbetering van hel kanaal Gent-
Temeuzen. De heer De Zeeuw 'ont
dekte' deze collectie bij de Hulster
antiquair Frans vasn den Berg van
het antiquariaat 'Merlijn'. Deze
unieke serie geeft een beeld van de
verbeteringswerkzaamheden aan
het kanaal, die in het begin van deze
eeuw werden uitgevoerd.
Op deze pagina een greep uit die
foto-serie, destijds vervaardigd door
de fotograaf R. Elzinga. De tekst
kwam tot stand met medewerking
van 'Oud-Temeuzen-kenner' bij uil-
stek, de heer P. J. Baert.
WOENSDAG 29 SEPTEMBER 1976
iTiSZi ZEEUWSCH-VLAANDEREN
Het buitenslmshoofd in Temeuzen...
TERNEUZEN - Het Kanaal van Gent naar Temeuzen. Door fana
tieke Temeuzenaren steevast het Kanaal van Temeuzen naar
Gent genoemd. Volgend jaar bestaat het precies honderdvijftig
j aar. Jonge ambitieuze heren uit Temeuzen hebben besloten dat er
dan feest gevierd moet worden. Groot feest. Dan zal de vriend
schapsband met Gent (als was het de broekriem) nogeené-stevig
aangehaald worden. Ingewijden weten al te vertellen dat de
stokoude binnenschippersvereniging 'Schuttevaer' zelfs een grote
salonboot zal afhuren om er feestend het kanaal mee af te zakken,
richting Gent. Een mooie gelegenheid voor di schippers om de
'tariefspanningen', zoals die zich de laatste jaren met de Belgische
collega's voordeden onder het genot van bier, jenever en haring
met-ui, bij te leggen
Eigenlijk heeft Gent altijd problemen
gehad met de verbindingen naar zee.
Honderden jaren geleden al, bijvoor
beeld in de veertiende en vijftiende
eeuw, toen Gent voor wat betreft z'n
bereikbaarheid per schip helemaal was
aangewezen op Het Zwin. De verbin
ding tussen Gent en het Zwin werd ge
vormd door 'Het Kanaal van de Lieve'.
In 1329 was dit kanaal door verzanding
zodanig aangetast, dat een andere op
lossing gevonden diende te worden.
Kiezer Karei de Vijfde bood uitkomst.
Op 26 mei 1547 gaf hij Gent vergunning
voor het graven van een kanaal naar de
'Braakman' bij Sas van Gent. Begin
augustus 1561 werd het kanaal voor de
scheepvaart opengesteld.
de opening van het kanaal zoude over
gaan. Dit bevel werd. onder directie van
de Heeren Ingenieurs van den Water
staat, met even goed gevolg als spoed,
ten uitvoer gebragt. waarop zich dade
lijk de duizendwerf herhaalde kreet van
Leve de Koning hooren deed, terwijl ter
zelfder tijd. salvo's uit het geschut, van
het hoofd ten westen van Neuzen, en van
eene kanonneerboot, welke Zijne Excel
lentie de Vice-Admiraal Gobius van
Vlissïngen heeft gelieven te zenden, in
de verte aangekondigd, dat de oude
stad Gent, dooreen der schoonste kana
len die er in het rijk bestaan, in gemeen
schap met de zee was gebragt
Sleutelen
Zo 'schoon' kon het kanaal toch niet
zijn of er moest, een kleine eeuw later,
weer aan gesleuteld worden. De sche
pen werden steeds groter en het werd
duidelijk dat Gent nauwelijks nog een
concurrentiepositie ten opzichte van
andere havens zou innemen, wanneer
het kanaal naar Temeuzen niet danig
verbeterd zou worden. Gent drong op
die verbeteringen aan.
In 1391 werd een internationale com
missie voor het ontwerpen van een
overeenkomst geïnstaleerd. In juni 1895
werd de overeenkomst gesloten. Er zou
een nieuwe schutsluis worden aange
legd in Temeuzen. Over het verbin
dingskanaal van de sluis met het be
staande kanaal zou een draaibrug, wor
den gebouwd. Bij Sluiskil zou eveneens
een nieuwe draaibrug worden gelegd. In
Sas van Gent zou een nieuwe kanaal-
arm worden gegraven, terwijl voor de
verbinding tussen Sas van Gent en
Westdorpe ook een draaibrug werd aan
gelegd. En verder zou men het kanaal
verruimen.
De verbeteringswerkzaamheden kost
ten in totaal elf miljoen gulden, inclusief
ruim één miljoen gulden voor onteige
ningen. Er werd precies 6.660.000 ku
bieke meter grond verzet Daarvan werd
640.000 kubieke meter in de schelde ge
gooid, 2.605.000 kubieke meter werd in
ophoging verwerkt, terwijl 3.415,000 ku
bieke meter op de grondbergplaats in de
Axelse Vlakte terecht kwam. De sluis in
Temeuzen werd op 1 december 1904 op
geleverd. De kanaalwerken werden op 1
mei 1909 voltooid.
Nog wat stof voor de 'cijferliefhebbers:
toen het Kanaal van Gent naar Temeu
zen werd geopend waren de afmetingen
van de sluis: negentig meter lang, 11,50
meter breed en 4 meter diep. Door de
drastische verbeteringen In het begin
van deze eeuw kwamen die afrnetingen
op: 140 meter lang, 17 meter breed en 8
meter diep.
Plannenmakers
Belgen zijn plannenmakers, dat is be
kend. Er moest dan ook opnieuw onder
handeld worden. Want ook de verbete
ringen van begin 1900 waren niet ge
noeg- Jaren achtereen is er gepraat en
bogen deskundigen zich in rokerige di-
rectievertrekken over tekeningen en
begrotingen van een, opnieuw als zeer
ambitieus gelanceerd project. Wederom
zouden graafrnachines, betonvlechters
en zandzuigers zich storten op het ka
naal. En in 1968 mochten koningin Ju
liana en koning Boudewijn samen op
een knopje drukken, een handeling
waarmee zij het verbrede, uitgediepte
en van nieuwe sluizen voorziene kanaal
officieel voor de scheepvaart open stel
den. Een kanaal voor 50 tot 60.000 ton
ners.
Tijdens de openingsplechtigheid, nog
voor de eerste bitterbal was verorberd,
vormde zich ergens op de boot die de
autoriteiten naar Gent voerde, een
kringetje rond een druk gebarend Bel
gisch ingenieurtje. Uit zijn binnenzak
toverde hij een tekening. Juist, de plan
nen voor een nog groter, nog breder en
vooral nog dieper kanaal naar Gent...
Scheefgezakte spoorbmgdraaipijler bij SluiskiL.
Gedurende de tachtigjarige oorlog
raakte het kanaal ech ter weer volkomen
in verval. Het duurde tot 1817 vóór er
opnieuw plannen op tafel kwamen om
iets te doen aan de scheepsvaartverbin
ding van Gent naar zee. De ingenieurs
Noêl en Van Diggelen waren de plan
nenmakers.
Zij dachten niet alleen aan een verbete
ring van het kanaal naar Sas van Gent,
maar tegelijkertijd kwamen zij met het
plan dat kanaal door te trekken tot de
Schelde. De plannen werden goedge
keurd en in ijltempo werd met de werk
zaamheden begonnen. Op 18 november
1827 kon het verbeterde en doorgetrok
ken kanaal worden geopend. Een ka
naal met een lengte van 21.360 meter
van de Tolhuissluis in Gent tot Sas van
Gent en van 12.756 meter van Sas tot
Temeuzen. En in Temeuzen werd ge
bruik gemaakt van twee sluizen.
Op 21 november 1827 werd het kanaal
doot de Staatsraad Gouveneur van
Oost-Vlaanderen geopend. De 'Ter Neu-
zensche Courant' meldde over die ope
ningsplechtigheid onder meer: "Zijne
Excelentie heeft dezelve geëindigd met
in Naam des Konings, order te geven,
dat men, nu het werk was voltooid, tot
Het eerste schip vaart de nieuwe West sluis binnen.
Inhangen van een deur van de schutslui
Een beeld van de verbredingswerkzaamheden.
