Groeiende belangstelling
voor het avondonderwijs
"Genoegens van weleer
A VON DON DER WIJS
IN DE GUNST BIJ
BEWINDSLIEDEN
DIRECTEUR VERHOEVEN ZEEUWSE AVONDSCHOLENGEMEENSCHAP
WIJ WILLEN MOEDERMA VO MIDDELBURG GRAAG ONDERBRENGEN
De Schakel
Engeland
vaarders
„De adelaar
is geland"
y>
ZATERDAG 25 SEPTEMBER 1976
"[PZC/za terdagkrant
Overdag werken, 's avonds schoolgaan en in de schaarse vrije
tijd studeren: het is een opgave waarvoor zich telkenjare meer
mensen zien gesteld, mannen, die overdag een baan hebben en
vrouwen, die in een drukke huishouding bezig zijn. Avondon
derwijs: in geheel Nederland zijn ruim 32.000 avondscholieren,
zoals minister Van Kemenade nog deze week heeft meegedeeld
in zijn memorie van toelichting op de begroting 1977. Binnen het
Nederlandse onderwijssysteem valt het avondonderwijs niet
meer weg te denken. Sinds 1968 is de belangstelling voor deze
vorm van studeren sterk toegenomen en ook in Zeeland is deze
tendens merkbaar. Op steeds meer plaatsen komt er een moge
lijkheid tot het volgen van avondonderwijs. De jongste plannen
zijn die voor de oprichting van een moedermavo te Middelburg.
De eerste besprekingen hierover zijn reeds gehouden.
Het belangrijkste instituut voor
avondonderwijs in Zeeland is de
Zeeuwse Avondscholcngexneenscliap
tc Vlissingen, met een eigen school in
Vlissingen en afdelingen in Goes en
Zierikzee. Als de plannen doorgaan
zal ook de Middelburgse moedermavo
als afdeling deel kunnen uitmaken
van de Zeeuwse Avondscholenge
meenschap. Momenteel heeft de
Zeeuwse Avondscholengemeen
schap. een keuze te bieden uit drie
studie-richtingen. De school telt in to
taal 309 leerlingen, bijna één procent
i de totale landelijke deelneming
aan het avondonderwijs.
De ZAG ging in 1972 te Vlissingen en te
Goes van start met een mavo
opleiding, na te zijn voortgekomen uit
de vroegere handelsavondschool. In
1973 kwam er in Vlissingen een oplei
ding meao bij. in 1974 een mavo
opleiding te Zierikzee. Dit jaar kregen
Vlissingen en de afdeling Goes toe
stemming van het ministerie van on
derwijs tot de oprichting van een
havo-top-opleiding (vierde en vijfde
leerjaar van de havo. waai- het avon
donderwijs drie jaar over doeti. Ook
voor Temeuzen, dat geen deel uit
maakt van de avondscholengemeen
schap werd het sein op groen gezet
voor wat betreft een havo-top. Om
administratieve redenen is deze oplei
ding voor het lopende cursusjaar on
dergebracht bij Vlissingen.
Ook op ander terrein staat dc ZAG
uitbreiding te wachten. Zoals dc za
ken er nu voorstaan zal bij voldoende
belangstelling de moedermavo in
als afdeling van de Zeeuwse
Avondscholengemeenschap van start
gaan in Middelburg.
Zowel directeur mr. Ch. L. Verhoeven
als het gemeentebestuur van Vlissin
gen staan positief tegenover deelne
ming van de moedermavo aan de
avondscholengemeenschap. De heer
Verhoeven: ..Een moedermavo valt
wettelijk onder het avondonderwijs,
ook al worden de lessen overdag gege
ven. Er zijn scholen in ons land, waar
ze zijn ondergebracht bij het dagon
derwijs. maar wettelijk mag het njet
i het geeft dan ook voortdurend
moeilijkheden. Bij onze avondschool
is overigens ruimte voor een moeder-
'o. Wij zouden graag zien. dat de
Middelburgse moedermavo bij ons
komt." Een woordvoerder van het ge
meentebestuur van Vlissingen stelde
.eveneens, dat men daar in principe po
sitief staat tegenover het verzoek om
medewerking van het gemeentebes
tuur van Middelburg de moedermavo
I bij de ZAG onder te brengen.
„Het zou zelfs voor Middelburg gun-
I stig zijn", aldus deze woordvoerder,
I „omdat dan een lange planprocedure
niet behoeft te worden gevolgd." De
Vlissingse avondscholengemeen
schap heeft reeds een mavo-opleiding.
De moedermavo zou hierbij kunnen
worden ondergebracht, ook al is het
een opleiding overdag uitsluitend voor
vrouwen. Als Middelburg een zelf
standige school zou willen, zou het wel
eens jaren kunnen duren voordat die
opleiding er is."
Bestuursvorm
Nu de avondscholengemeenschap in
meer plaatsen van Zeeland een afde
ling heeft, wil men komen tot een af
spraak over de bestuursvorm. Het
gemeentebestuur van Vlissingen be
raadt zich thans over een gemeen
schappelijke regeling voor de be
stuursvorm. In deze gemeenschappe
lijke regeling zouden moeten deelne
men Vlissingen, Goes, Zierikzee en
eventueel Middelburg. In die concep
tie zal het bestuur van de avondscho
lengemeenschap worden samenges
teld uit de deelnemers aan de ge
meenschappelijke regeling. Finan
ciering van het avondonderwijs komt
namelijk vrijwel geheel voor reke
ning van het rijk.
Intussen zit het avondonderwijs in
Zeeland duidelijk in de lift. De toe
stemming voor uitbreiding met een
havo-top is ook in Goes met veel in
stemming begroet. Maar dat het niet
altijd van een leien dakje gaat bleek bij
de start van deze havo-opleiding. We
liswaar was de deelneming groot ge
noeg. maar de gevraagde vakkenpak
ketten waren zó gevarieerd dat hier
aan in verband met de rijkssubsidie
niet kon worden voldaan. De leerlin
gen in Goes kregen toen de keuze: óf de
aangeboden pakketten kiezen óf de
opleiding in Vlissingen volgen. De
meerderheid gaf de voorkeur aan de
laatste mogelijkheid, zodat er dit jaar
nog geen havo-opleiding in Goes is.
Directeur Verhoeven: „We hopen vol
gend jaar de havo in Goes te kunnen
beginnen. De wet schrijft echter voor,
dat alle afdelingen geacht worden te
zijn ondergebracht in één gebouw. Wij
proberen nu het systeem aan te passen
aan de voorschriften. We denken in dit
verband aan een splitsing van vakken,
zodat er dan enkele in Vlissingen zou
den kunnen worden gevolgd."
Het avondonderwijs in Vlissingen telt
momenteel 195 leerlingen voor de op
leiding mavo-4 (duur drie jaar). Goes
68 en Zierikzee 45. In Vlissingen volgen
51 leelingen de meao-opleiding (duur
driejaar) en 50 leerlingen behoren tot
de havo-top (duur drie jaar. met voor
opleiding mavo. enz.)
Hard bedrijf
Over de avondopieidingcn zegt direc
teur Verhoeven: „In het algemeen is
het avondonderwijs een hard bedrijf.
De leerlingen moeten zich veel ont
zeggen. Zij doen met minder lessen
precies dezelfde examens (op dezelfde
dag) als het dagonderwijs. Het per
centage dat zakt is echter veel kleiner
dan bij het dagonderwijs. Ook heeft
het avondonderwijs veel voor op hel
schriftelijk onderwijs. Daar valt nog
altijd 80 r af. Bij het avondonderwijs
in de Randstad is het afvalpercentage
meer dan 50 maar in Zeeland zakt
slecht 20 r/r, inclusief degenen, die de
race niet halen in één ruk. Ik kan zon
der meer stellen, dat in Zeeland se
rieus wordt gestudeerd." constateert
de heer Verhoeven tevreden.
De directeur van de avondscholenge
meenschap kan zich dan ook echt
kwaad maken als het avondonderwijs
weer eens inferieur wordt genoemd ten
opzicht e van het dagonderwijs. „Het
dagonderwijs vindt vaak. dat het
voorrechten heeft op het avondon
derwijs Het vindt zichzelf superieur.
Maar dat komt niet tot uitdrukkeng in
de diploma's Bij ons hebben de men
sen zich extra moeten inspannen Dat
blijkt in de praktijk een voordeel Een
groot aantal leerlingen studeert zelfs
verder, bijvoorbeeld van mavo naai
meao. Dat getuigt toch wel van inzet,
is de heer Verhoeven van oordeel.
Welke mensen gaan naar het avon
donderwijs?
Verhoeven: „Het zijn in hoofdzaak
volwassenen, die een tweede kans ne
men en mensen, die zich willen om
scholen in verband met de economi
sche situatie. Andere redenen zijn: het
verkeerd verwezen worden door de
test op de lagere school. We hebben al
herhaalde malen meegemaakt, dat
leerlingen gezien hun capaciteiten bij
een verkeerde vorm van onderwijs te
recht kwamen. Ze liepen dan bijvoor
beeld de huishoudschool af. maar
haalden bij ons vlot het mavo
diploma. Ook de sociale omgeving en
milieufactoren kunnen de oorzaak zijn
van een verkeerde keuze Bij ons
trachten ze dit dan - heel vaak met
goed gevolg - recht te trekken. Een an
der pun t is. dat er soms bij de overgang
van de lagere school naar het vervol
gonderwijs vreemde praktijken wor
den toegepast, teneinde die vervolg-
scholen aan de nodige leerlingen te
helpen. Van dergelijke handelingen is
het kind de dupe. Gelukkig kan het
evenwel later nog een tweede kans
wagen."
Het avondonderwijs staat duidelijk In de gunst bi] minister Van Kemenade en
zijn staatssecretaris De Jong. Tijdens de persconferentie over de ontwerpbegro
ting 1977 van het departement van onderwijs en wetenschappen deze week in
Den Haag sprak de minister van 'interessante ontwikkelingen in het avondon
derwijs'en staatssecretaris de Jong zeizelfs, dat hijsteeds meer onder de indruk
komt van het heen bij het avondonderwijs wordt gepresteerd.' De moedermavo,
in de conceptie van de beide bewindslieden onder te brengen bij het avondon-
denvijs, maar dan gewoon als dagonderwijs, kreeg van de heer De Jong de
kwalificatie 'slimme en creatieve gedachte' mee. De staatssecretaris van onder
wijs verwacht in de komende jaren een grote vlucht van de moedermavo. Op dit
moment zijn er negen moedermavo 's in Nederland met 3500 leerlingen, onder wie
honderd mannen. De Jong: ..Wij verwachten snel een dertigtal scholen met
omstreeks tienduizend leerlingen. Het zal problemen geven bij de huisvesting.
Deze zaak heeft, in elk geval hoge prioriteit bij mij."
Toch wel opmerkelijk is. dat bij het
avondonderwijs de vrouwelijke leer
lingen in de meerderheid zijn. Vaak
komen deze vrouwen en meisjes voor
hun plezier, om een betere plaats te
krijgen binnen het arbeidsproces of
om de kinderen (soms zelfs kleinkin
deren) bij de studie te kunnen helpen.
Omdat er met volwassenen wordt
gewerkt zijn ook de problemen vaak
volwassen. Mr. Verhoeven: „Wij heb
ben vaak problemen op sociaal ge
bied. Wij zouden veel meer willen
doen. Daarom moet het avondonder
wijs alleen docenten hebben met ver
antwoordelijkheidsgevoel. die de stof
in minder dan de helft van de tijd op
een goede wijze kunnen behandelen.
De docenten moeten zich volledig
kunnen inzetten. De leerlingen, die
vaak onder moeilijke omstandighe
den moeten werken, hebben daarop
recht. Alleen dit al vereist van de do
cent een andere opstelling dan bij hel
dagonderwijs. Bovendien kost iedere
leerling het rijk jaarlijks J 2.600.-.
Daar mag wel iets tegenover slaan."
•C. J. Dieleman-van de Reefe.
Directeur mr. Ch. L. Verhoeven van de
Zeeuwse Avondscholengemeenschap
te Vlissingen. die afdelingen heeft in
Goes en Zierikzee
Nederlanders die er tijdens de tweede
wereldoorlog in slaagden uit bezet ge
bied te ontsnappen, kregen de eretitel
'Engelandvaarder', hoewel maar een
gering aantal (150) echt de oversteek
naar Engeland over zee maakte.
De meesten (ruim 1000) bereikten over
land (Belgiè, Frankrijk. Zwitserland en
Spanje) het vrije Engeland. In totaalzijn
er bij de stichting genootschap Enge
landvaarders ongeveer 1700 personen
geregistreerd, die met succes de over
steek maakten.
De auteur Frank Visser uit Zierikzee
heeft de geschiedenis van de Engeland
vaarders verzameld en opgetekend in
een boek dat als titel heeft meegekregen
'De Schakel'. Het is een lijvige docu
mentaire geworden, waarin Visser zeer
uitgebreid verslag doet van het wel en
wee van de vluchtelingen uit eigen land.
De auteur tekent het beeld van mensen,
meestal voortkomend uit de illegaliteit,
die gehoor gaven aan de opreopen per
radio uit Londen van de Nederlandse
reging in ballingschap en koningin Wil-
helmina. De titel van het boek is ook
ontleend aan een uitspraak van de vor
stin over Engelandvaarders: „Gij zijt de
schakel tussen hen die thuis bleven en
mij".
In deloop van de jaren zijn er vele publi
caties over belevenissen van Engeland
vaarders verschenen. Visser heeft, in
samenwerking met de stichting genoot
schap Engelandvaarders, een poging
ondernomen om een systematisch over
zicht te geven. Het eerste deel van het
boek is dan ook gewijd aan de wijze
waarop de Nederlandse regering en haar
ambtenaren de Engelandvaarders
steun verleenden en opvingen. In de
volgende hoofdstukken behandelt Vis
ser aan de hand van dagboeken, rappor
ten. brieven en persoonlijke interviews
de verschillende vluchtroutes.
Het boek is voorzien van een voorwoord
van prins Bemhard, bescherm
heer van de stichting, dr. J. F.
Ph Hers, internist van het acade
misch ziekenhuis te Leiden en zelf Enge
landvaarder. schreef een nawoord 'De
Schakel' is uitgegeven door de Zuid-
Hollandse uitgeversmaatschappij in
Baam en kost 34.90.
hoeken
Jack Diggings heeft met zijn: 'De ade
laar is geland' (Verschenen bij Elsevier-
prijs 21.50) een van begin tot eind on
derhoudende oorlogsroman geschre
ven. Dat neemt niet weg dat de medede
ling in eeen begeleidende tekst van Alis-
tair Maclean - dat het hier om de beste
oorlogsroman gaat die hij ooit heeft ge
lezen - ons wat overdreven voorkomt.
Doordat Higgings vrijwel elke gebeur
tenis op eeen of andere manier aankon
digt kan de lezer het verdere verloop
meestentijds wel raden Hetelementder
verrassing gaat gemakkelijk verloren.
Dat neemt niet weg dat hefbij 'De ade
laar is geland' om een voortreffelijke
roman gaat. Higgings vertelt het - ge
fingeerde - verhaal van het plan van de
de duivelse SS-leider Heinrich Himmler
om zijn führer Adolf Hitler prettig te
verrassen met een geslaagde kidnap
ping dood of levend, van de Engelse oor
logsleider Winston Churchill. De opera
tie is geïnspireerd door de inwerkelijke
geslaagde bevrijding van de Italiaanse
duce Mussolini door Otto Skorzeny en
zijn speciale SS-eenheid. Doordat Hig
gings zich uitvoerig op de hoogte stelde
van de 'omgangsvormen' in de nazi-top
en mede daardoor in slaagt om waar
heid en verbeelding dooreen te weven,
wordt dit fictieve gebeuren toch ook ge
loofwaardig. Onwillekeurig vraagt de
lezer zich steeds weer a£ Als dit eens in
werkelijkheid zou zijn gebeurd..."
V orig jaar is van Rudolf Geel een bundel verhalen
verschenen. 'Bitter en Zoet', die ik. om welke reden
weet ik niet. gemist heb. Ik zie dat hij onderlussen al
herdrukt is, en ik kan dus gemakkelijk dat verzuim
inhalen. Ik zal dat ook doen, want ik vind Geels pas
verschenen verhalenbundel 'Genoegens van weleer'
erg goed. Hier is eindelijk weer eens een schrijver die
je als lezer voor 'vol' kunt aanzien, en die ook zijn
lezer voor vol aanziet. Geen gcémmcr, geen gekeutcl,
geen esoterisch geéxperimenteer (wat bijna altijd
camouflage is omdat je niets te zeggen hebt) maar
doodgewoon goed vertellen, zonder zelfoverschatting
en pose, wel origineel, liet kan altijd beter, en ik heb
de idee dat Rudolf Geel dat onderschrijven zal, maar
in Nederland wordt momentcel door nog niet geves
tigde auteurs zeker niet beter geschreven, en door de
alom bekende nauwelijks. Waarmee ik geenszins wil
beweren dat Rudolf Geel de grootste schrijver van dit
ogenblik is. dan moet er nog heel wat meer gebeuren
I (vooral zijn taalgebruik is vaak slordig, ondoordacht
j en zijn stijl ook maar zo-zo). Wel heb ik in lang niet
zulke goede nieuwe Nederlandse verhalen gelezen.
Rudolf Geel bezit in de eerste plaats het vermogen om
J heel verschillende persoonlijkheden overtuigend heer
te zetten, zowel mannen als vrouwen. Dan heeft hij ook
nog een heel eigen wijze van benadering van zijn on
derwerp. een soort gelaagdheid, een werken op ver-
J schillende plans tegelijk, wat heel intrigerende effec-
I ten op kan leveren
„Genoegens van weleer' bevat vier verhalen, die. ik
li Vermoed dat ze opzettelijk zo gerangschiktzijn (omdat
veel is het niet geworden ondanks maatschappelijk
succes, welstand, gezin.
H,
Let tweede verhaal is dc titel gever: 'Genoegens
van weleer'. Het begint met de evocatie van een tuin
feest voor volwassenen, door kinderogen gezien. De
verteller was toen twaalf, zijn zusje acht, Het feest
vond plaats in een grote villa aan zee, bij een bankdi
recteur. Op de bank werkten de vader van deze Wal
ter en Bonnie, de kinderen, en ook een zogezegde 'oom'
- in wezen doen de ouders en het andere stel aan een
soort partnerruil, en dat heeft de twaalfjarige jongen
al drommels goed in de gaten, al kon hij nog niet
weten dat de vrouw van zijn 'oom' Herman nooit tot
het uiterste ging en zijn moeder wel.
Veertien jaar zijn sedertdien verstreken. Walter is
schrijver geworden, heeft als zodanig ook wel succes.
Hij heeft pas onenigheid gekregen met zijn vriendin, en
Bonnie blijkt een weinig geslaagd huwelijk te hebben
gesloten.
In een omgeving die doet denken aan die van het tuin
feest van weleer vindt een reünie van hel hele gezin
plaats: vader en moeder, zoon en dochter. De ouders
hebben, op latere leeftijd, een compromis gevonden.
Daar, in Noordwijk, komt bij Walter de herinnering op
aan het feest, maar hij geeft er nu een nieuwe dimensie
aan:
„Wat op papier stond was wel een echt verhaal, maar
het jongetje dat zijn visie gaf op de gebeurtenissen
gedroeg zich wel als een erg oud kind en toen ik dat
langzamerhand begon te begrijpen, veranderde ook
de herinnering zoals die zijn gestileerde weerslag had
de schrijver het mogelijk óok vindt) steeds beter wor
den. „Het laatste dus het beste, het eerste het minst
goed. Na lezing van het hele boek was ik zo opgetogen
over het laatste verhaal clat ik de voorafgaande eigen
lijk goeddeels vergelen was. en toch zijn die ook alle
maal goed.
Het eerste heet 'De rivier, grijs en vuil'. Een man keert
na twintig jaar in zijn geboorteplaats terug om er een
lezing over de waterverontreiniging voor liet Nut te
houden Na afloop blijkt dat zijn auto niet starten wil,
en de laatste trein haalt hij ook niet meer. Hij moet dus
in het stadje overnachten en heeft alle tijd voor het
ophalen van oude herinneringen. Stevig drankgebruik
in een café werkt daarbij stimulerend.
Centraal in zijn gemijmer slaat zijn jeugdvriend Nico
las Heldring. Hugo, zo heet onze 'ik', is al sedert, zijn
studietijd met Nicolas gebrouilleerd, maar hij weet dat
zijn destijds beste vriend nog steeds in dit plaatsje
woont, gehuwd met. een zekere Ellen, een meisje
waarmee ze vroeger haast een trio vormden. Hugo belt
zijn vrouw op om te zeggen dat hij niet thuis komt.
zoekt in de telefoongids Nicolas' adres op. en belt er
aan, hoewel het half twee is, omdat er nog licht brandt.
Ellen blijkt alleen thuis, haar man is op reis, en haar
enige dochter, op wie ze eigenlijk zit te wachten, kenne
lijk de hort op. Zo praten ze dc hele nacht, wachtend op
het meisje dat niet op komt dagen, herinneringen op
halend. in een vaag-erotische sfeer, als vroeger. Vale,
min of meer mislukte levens, twintig jaar terugzien.
gekregen in het verhaal Het was net of een heel ander
feest kwam bovendrijven. En ik haastte mij dan ook de
afzonderlijke elementen daarvan te noteren" ip. 87
Dan volgt een andere visie, hetzelfde verhaal ondereen
andere belichting, in een ander perspectief, heel
boeiend gedaan.
'Witte Duiven' is de titel van het derde verhaal. Deze
keer In de derde persoon, en de hoofdfiguur een vrouw
Maureen, gehuwd, kinderen. Maar hunkerend naar
haar vriend George, ook getrouwd natuurlijk en met
zijn besognes, kortom, weer geen vrolijke toestand,
Indringend worden de gefrustreerde gelieven gete
kend. het mooist is misschien het slot:
..Inmiddels betrad haar man het huis. Hij had geen
vrolijke dag beleefd op kantoorTussen de middag
zelfs geen tijd om een broodje te kopen Hij zag zijn
vrouw zitten met de kinderen en dachtgoddank, ze
hebben tenminste geen rotzooi gemaakt Hij gooide
zijn jas op de kapstok, die Maureen veel te vol had
geladen. Zo lag er plotseling een aantal jassen op de
grond. De man vloekte en gaf er een schop tegen Hij
probeerde tol tien te tellen, maar bij de vijfde tel stond
hij al in de kamer en begon een lezing over hel gebruik
van kapstokken. De kinderen keken angstig naar hem
op. Maureen glimlachte. Ze dacht eraan hoe de wereld
eruit zou zien als George en haar man hier samen
woonden om 'haar lege dagen te verwarmen met hun
klatergoud', ip. 1091.
He,
heid eigenlijk een mini-roman. De stof althans is sterk
gelaagd, de vervlechtingen hecht.
Ook hier een mislukt huwelijk. Van die mislukking
heeft de vrouw. Anna, een toneelstuk gemaakt, dat
groot succes heeft. De man gaat dat stuk bekijken
telkens als hij er de kans toe heeft, en ziet dan. verte
kend uiteraard, zichzelf gespeeld op de planken, door
een bekend acteur. Paul Swertvanger. Stukje bij
beetje wordt het toneelstuk belicht, ook in hoeverre
het afwijkt, volgens de ik dan. van de werkelijkheid.
Anna. de ex-vrouw van de verteller, wordt verliefd op
Swertvanger. die dus de rol van haar voormalige echt
genoot speelt. Maar Swertvanger heeft juist een héél
jong meisje aan de hand, Titia, en eigenüjk niet zoveel
oog voor Anna. al ziet die er nog 'lekker uit' volgens
haar eigen zeggen.
Ergens in de Ardennen, in hetzelfde huis waar ook de
definitieve breuk tussen Anna en haar man heeft
plaats gehad, komt het tot een conflict als Anna.
Swertvanger en Titia daar een paar dagen verblijven.
Swertvanger verdwijnt, er is een kortstondige lesbi
sche verhouding tussen Anna en Titia en alles loopt, op
niets uit. Zoals eigenlijk in alle verhalen van Geel, ze
worden niet verhaaltechnisch afgerond, maar blijven
ergens open hangen, zoals meestal ook in het werke
lijke leven.
Vooral dit verhaal 'Buitenleven' is uitstekend. Alles
wijst er op dat Rudolf Geel zijn krachten eens op een
roman moet beproeven.
Let laatste verhaal heet 'Buitenleven', het is inge
wikkelder van constructie, en in zijn uiterste beknopt-
