'Tandpasta - politiek"
verjoeg veel geschoolden
"ONZE MENSEN VINDEN
NA CURSUS SNEL WERK"
'Bouwvakopleiding is
niet meer ambachtelijk
Bouwvakkers
werkloos
Bouwvakkers tekort
PZC/za terdagkrant
ZATERDAG 25 SEPTEMBER 1976
„Velen waren het zat, die tandpasta-tube-politiek, van de rege
ringen na de oorlog. Soms kwam er veel uit, soms ook weinig,
daar waar het de bouw betrof. De toenmalige minister Bog aars
bijvoorbeeld riep eens de bouwvakkers op tot ovenverk in ver
band met de woningnood. Drie jaar later was er sprake van
bestedingsbeperking met alle gevolgen van dien. Dat heeft velen
er toe doen besluiten een andere baan te zoeken. Zo tref je in
Zeeland vakmensen uit de bouw aan als portier, conciërge, en
fin, noem maar op". Aan het ivoord is districtsbestuurder R. de
Vries, samen met zijn collega H. Lenting het districtsteam vor
mend van de uit NKV- en NVV-bonden samengestelde Federatie
Bouw- en Houtbonden in Zeeland.
De beide vakbondsbestuurders will en
wel hun visie geven op de situatie
waarin de bouw-arbeidsmarkt ver
keert en de positie van de bouwvak
ker. Er is in feite een tekort aan ge
schoolden, vinden zij. Dat heeft zich
onlangs gemanifesteerd toen voor de
uitbreiding van Dow Chemical in Ter-
neuzen Joegoslavische timmerlui
werden aangeworven, omdat de ge
wenste vaklieden hier niet beschik
baar zouden zijn; een feit dat de vak
bondsbestuurders toch niet lekker zit.
Hoe is dit tekort aan geschoolde
bouwvakkers naar hun mening ont
staan. „Drie oorzaken", menen de
bou w-federatie-bestuurders: „An
dere constructies in de bouw, veran
dering in de vraag, en de tandpasta-
politiek van de regeringen".
De Vries licht toe: „Een goede vijftien
jaar geleden waren er veel woningen
nodig, vooral flats. De bouwmethode,
de systemen waren zodanig, datje om
een 400 woningen van dat type te bou
wen met acht metselaars kon vol
staan. De vraag is veranderd. De flat. is
niet meer gewild als behuizing. Het
eengezinstype is erg 'in'. Maar de
bouw daarvan brengt veel meer
metsel- en timmerwerk met zich mee.
Voor deze woningtypen heb je bij een
bouw van 400 wel 40 metselaars nodig.
Nou, toeneming van de vraag naar ge
schoolde mensen dus, Geschoolde
mensen, van wie er velen al waren op
gestapt naar andere banen. Zoals ik
zei, vanwege weinig vertrouwén in het
beleid van de diverse regeringen, maar
ook omdat veel vaklui niets zagen in
het werken in de zogenaamde 'pre
fab-bouw'
Bij datsoort constructies kon men wel
mensen gebruiken, die uit andere
vakkringen kwamen In Zeeland bij
voorbeeld uit de landbouw, die als ge
volg van de mechanisatie arbeids
krachten afstootte. „Maar met die ca
tegorie mensen loop je nu juist weer
klem als een bepaald soort bouwwer
ken is afgelopen. Als ongeschoolde
komen ze dan het eerst zonder werk
Ook in Zeeland heeft men te weinig op
de scholing en bijscholing van die
mensen ingespeeld, vinden de vak
bondsbestuurders.. Wie is daarvoor als
'schuldige', als verantwoordelijke aan
te wijzen?
Verantwoordelijkheid
„Het behoort tot de verantwoorde
lijkheid van de gehele bedrijfstak oin
als er zich wijzigingen in het produk-
tieproces voordoen, zelf' een stuk
scholing te geven. Daar lopen de
werkgevers al te gemakkelijk over
heen. Ze klagen dan over weinig vak
bekwaamheid". menen de heren De
Vries en Lenting.
Ze wijzen er op dat in het begin van de
jaren '70 de vakbonden bij het Econo
misch Instituut voor de Bouwnijver
heid aandrongen op een plan, waaruit
zou blijken wat voor vakmensen er op
langere termijn nodig waren, en hoe de
scholing daarop zou moeten worden
afgestemd. „Behalve een enkel no-
taatje is dat plan nooit van de grond
„De mensen die wij een opleiding geven voor bouwvakken als
timmeren en metselen blijken na voltooiing van de bij ons ont
vangen scholing snel werk te kunnen vinden. Ze zijn vlot plaats
baar. De werkgevers staan bij wijze van spreken aan de deur op
hen te wachten". Dat is de mening van directeur H. Nienhuis van
het Centrum voor Vakopleiding van Volwassenen te Middel
burg.
Op het ogenblik zijn er 20 volwassenen
van de in totaal bijna 60 cursisten aan
het centrum in Middelburg en de de
pendance in Temeuzen in herscholing
voor een bouwvak: 12 volgen er de
timmercursusscn en 8 de cursussen in
metselen. Voor timmeren staan er nog
op de wachtlijst.
De belangstelling voor de opleiding
tot bouwvakker aan het centrum is
wel eens minder geweest. Begin dit
jaar toonden slechts twee mensen hun
belangstelling tot omscholing in een
bouwvak. Vorig jaar werden er 15
timmerlieden opgeleid. Bij de metsel-
cursussen was het in 1975 maar slap
jes: Er voltooiden slechts drie mensen
hun opleiding. „De interesse is nu dui
delijk toegenomen", vindt directeur
Nienhuis.
Doel
Doel van liet onder de provinciale
hoofd-inspecteur-directeur voor de
arbeidsvoorziening en daarmee on
der het ministerie van sociale zaken
vallende centrum voor vakopleiding
is aan volwassenen van 18 jaar en ou
der, die van beroep willen wisselen,
een adequate opleiding te geven.
Op het ogenblik variëren de leeftijds
grenzen bij de mensen, die het cen
trum bezoeken van 18 tot45 jaar. Na de
vijftig, vindt men. wordt het wel wat
moeilijk nog een ander beroep aan te
leren. De mensen komen uit alle delen
van de provincie en uit alle mogelijke
beroepskringen, dus niet alleen uit
landbouw en visserij, al zijn die ook
vertegenwoordigd.
Voor omscholing in een bouwvak kan
men dus in Middelburg of Temeuzen
terecht, althans voorzover het om
timmeren of metselen gaat. Voor
schilderen moet men naar Amster
dam, voor loodgieter naar 'Gawalo' in
Breda en voor de elektro-techniek
naar Rotterdam of Den Bosch.
Het Zeeuwse centrum kan twaalf
timmerlieden en tien metselaars in op
leiding nemen. De opleidingen zijn m
pakketten onderverdeeld. Zo moeteen
cursist voor onderhoudsmetselaar
bijvoorbeeld zeven pakketten doorlo
pen, een cursist voor onderhoudstim-
merman zes. Er is eerst een 'grondcur-
sus'. Na die grondcursus, gaan cursist,
instructeur en directeur in een geza-
melijk gesprek na, welke richting de
cursist het best kan inslaan.
Loon
De cursist geniet tijdens zijn oplei
ding-die gemiddeld tussen de zes en
zeven maanden duurt - een betaling
voor loonderving die gebaseerd is op
het minimumloon plus 10%. Op 18 ja
rige leeftijd is dat een bedrag van
ƒ212,- bruto per week. Voor 23-
jarigen en ouderen is dit 348,40
bruto per week.
„Onze opleidingen zijn algemeen ge
richt. Er is dus nog wel enige aanpas
sing per bedrijf nodig", aldus de heer
Nienhuis, die er aan toevoegt: ..Het
bedrijfsleven is er echter zeer gelukkig
mee. Zoals gezegd: Onze mensen, die
hun cursus hebben voltooid - bouw
vakkers, maar ook metaalbewerkers -
zijn veelal direct plaatsbaar bij een
werkgever".
gekomen", aldus de vakbondsbe
stuurders.
Dienstverband
Naar hun mening zouden onge
schoolde en minder-geschoolde
werkkrachten, die in de bouwsector
terecht zijn gekomen in dienst moe
ten blijven bij bouwondernemingen
of daar moeten worden aangenomen
om dan tijdens het dienstverband de
nodige bijscholing te ontvangen.
Het mes snijdt dan volgens hen aan
twee kanten: Het houdt werklozen uit
de w.w. en het tekort aan geschoolde
bouwvakkers wordt ingelopen. De
vakbondsbestuurders wijzen in dit
verband op de zogenaamde 'nota-Van
der Glas', die is ontstaan na een be
spreking tussen de directeur-generaal
voor de Arbeidsvoorziening en verte
genwoordigers van werknemers en
werkgevers in januari van dit jaar.
Volgens deze nota zou de werkgever,
die bouwvakkers nodig heeft, samen
met het gewestelijk arbeidsbureau
kunnen nagaan in hoeverre de bij hem
openstaande functies zouden kunnen
worden vervuld door werkloze werk
nemers, die in opdracht van hun
nieuwe werkgever gaan deelnemen
aan een bepaalde cursus. Vanaf de
start van die cursus heeft de werkloze
werknemer dan al een werkgever, kent
zijn arbeidsvoorwaarden en loon. weet
wat voor werk hij gaat doen. Er is dus
ook tijdens de opleiding al sprake van
een nonnaal dienstverband. De werk
nemer ontvangt zijn loon al via de
werkgever. De overheid financiert ge
durende de opleidingstijd. De nota-
Van der Glas denkt bij die financiering
aan het vervallen van de werkloos
heidsuitkering. en aan de uitkering die
iemand ontvangt tijdens zijn verblijf
op een centrum voor vakopleiding
voor volwassenen. Daarbij nog eens
toegevoegd de 200.-. die een werkge
ver nu al per week kan krijgen als hij
een werkloze opleidt tot een bepaalde
functie.
Experiment
Tekst: Gerard C. van Loo
Foto's: Charles Strijd.
Nieuwbouw in Arnemuiden.
tt
daar mensen in de bouwvakken bij
tijdens het dienstverband, in samen
werking met de stichting Vakoplei
ding voor Volwassenen".
„We kiezen hiervoor", zeggen de vak
bondsbestuurders. „We gaan geen
prognoses geven of er nieuwe mensen
voor de bouwsector geworven moeten
worden. Het systeem van de bijscho
ling van hen die reeds in de bouwsec
tor 'zitten', ook van de werkloze uit die
sector, lijkt ons de moeite van het pro
beren waard'.
De heren De Vries en Lenting zien met
name ook voor Zeeland minder in wat
zij noemen 'opleiden, scholen naar de
bouw toe'. Ze wijzen in dit verband op
de 2000 mensen, die straks nodig zul
len zijn voor de grote Scheldewerken:
beton-timmerlieden en dergelijke-
Ook veel werkkrachten, die weinig of
geen scholing in een bouwvak hebben
ondergaan. „Je moet ook aan de tijd
na 1985 denken, als die werken weer
aflopen. Watdan? Dan kan bijscholing
op andere bouwwerken een rol spe
len".
tt
De vakbondsbestuurders zien wel
mogelijkheden op grond van de ge
dachten, vastgelegd in deze nota: „In
Rotterdam worden er op initiatief
van de vakbonden reeds proeven in-
deze richting genomen. Men schoolt
„Al enkele jaren terug uitten de vakbonden hun twijfels of je
iemand nog wel moest aanraden een bouwberoep te kiezen. Wij
waren daar niet zo blij mee. Wij voelen nu eenmaal erg mee met
onze eigen bedrijfstak. Maar in de loop der jaren is toch wel
gebleken dat er een kern van waarheid in zat. Het bouwbedrijf
was voor de overheid een mooie kraan, waar je naar believen aan
kon draaien, naar gelang je werkgelegenheid of bezuiniging na
streefde." Dat zegt voorzitter M. Leenhouts van de afdeling Zee
land van het NVOB, het Nederlands Verbond van Ondernemers
in het Bouwbedrijf. Gebouwd zal er echter altijd wel moeten
worden, vindt hij.
goed-vakman-zijn toonbeeld is van
een zekere vorming."
De heer Tieleman constateert dat de
teleurstelling bij jeugdige schoolverla
ters bijzonder frustrerend moet zijn:
„Ze blijken het vak niet te kennen. Ze
komen op straat. In Zeeland komen ze
dan uiteindelijk nog wel weer aan het
werk, zij het vaak eenzijdig werk."
Volgens hem was 'de baas' vroeger het
verlengstuk van de school. „Er was
dan al een behoorlijk ambachtelijke
ondergrond waarop men verder kon
borduren. Die handvaardigheid ont
breekt de schoolverlaters tegenwoor
dig- Maar er moet wel jeugdloon wor
den uitbetaald, een volwassen werk
kracht moet hen voortdurend begelei
den, terwijl ze tot een zekere leeftijd
ook nog twee dagen per week aanvul
lend onderwijs moeten volgen. Dat
maakt het mdïenstnemen van jonge
ren extra kostbaar."
Ambachtsman
De heer Leenhouts wijst er op dat de
regering nu bereid is die bedrijven,
die willen scholen een vergoeding te
geven: „maar in feite is dat ook lap
werk."
„Het ontbreekt in feite aan een goede
ambachtschool. Voor een goede am
bachtsman is ook nu nog een rijke bo
terham weggelegd," meent de heer
Leenhouts. „Het is in de bouwvakken
niet meer of minder zeker of onzeker
dan in andere bedrijfstakken. Wie kan
daar absolute zekerheid voorspellen?
Als er geen nieuwbouw is, dan is er
renovatie of restauratie, of onder
houd. Voor al dit werk heb je vakmen
sen nodig."
„En wat je als bouwondernemer ook
doet. Of je nu nieuwbouw uitvoert,
renovatie, restauratie of onder
houdswerken, je hebt daarvoor ge
schoolde mensen nodig. En aan die
scholing is veel te weinig aandacht
besteed. Want wat als 'bouwvakker'
van de scholen komt, heelt een scho
ling die beneden een verantwoord
minimum ligt." De heer Leenhouts
wijt dit aan het huidige onderwijs
systeem op de lls'en, die 'vormings-
scholen' zijn geworden. „Ik heb niets
tegen vorming. Maar het mankeert
deze jonge mensen aan de nodige
handvaardigheid, aan flexibiliteit".
Vice-voorzitter L. Tieleman sluit zich
hierbij aan: „De lts van tegenwoordig
is niet duidelijk 'ambachtsschool'
meer. Hooguit 10 van de 100 jongens
die daarvoor 'geleerd' hebben, komt in"
't bouwvak terecht. Het volgen van
verdere vakopleiding loopt terug. Het
ambacht sterft uit. niet alleen in Zee
land, ook landelijk." De bestuurders
van het Zeeuwse NVOB constateren
dat het aantal jongeren dat animo
toont voor het volgen van cursussen
voor 'gezel' of'meester' in de bouwam
bachten hoe langer hoe kleiner wordt.
Ongeschoolden
„Aan de ene kan t is er een personeels
tekort. Aan de andere kant zit je met
een groot aantal ongeschoolden,"
stelt voorzitter Leenhouts.
„Als de economie opleeft, de overheid
met werken aankomt en iedereen er
weer brood in ziet. wel, op zulke mo
menten neemt men iedereen aan, die
dan maar enigszins bruikbaar is. Ik
denk aan Oosterscheldewerken, aan
industriële woningbouw. Dat werk
kan voor een deel wel worden gedaan
door ongeschoQlden. maar handige
mensen. Maar goed beschouwd zijn
het eigenlijk geen bouwvakkers. Ze
zijn maar op één soort werk bruik
baar," Ook de heer Leenhouts erkent
de kwetsbaarheid van deze mensen
voor werkloosheid bij afname van het
werk. Ook hij is voorstander van bij
scholing van uit. de bouwwereld af
komstige werklozen tot beter ge
schoolde krachten. Maar hij benadert
de bijscholingsmogelijkheden iets an
ders dan zijn collega-bestuurders van
de werknemersbonden:
NVOB-bestuurslid L. M. Goedemondt,
voorzitter van de commissie vakoplei
ding Walcheren: „Op Walcheren ont
stond een initiatief, overgenomen door
heel Zeeland. We wilden na de lts de
jonge mensen nog beter gaan oplei
den: puur vakgericht," vertelt de heer
Goedemondt. „We dachten hierbij aan
een aanvullende 10 weken ter opvoer
ing van de handvaardigheid. Het uit
nood geboren plan mislukte. De Stich
ting Vakopleiding in Den Haag vond
dat we er de lts mee in de wielen reden.
Maar iedereen hier was er gelukkig
mee: ondernemers, vakbonden, het
centrum van volwassenen, ook de con
sulenten van de stichting vakoplei
ding."
Hoe ziet men bij het NVOB de toe
komst van het bouwvak? De heer
Leenhouts: „Wij zijn hier niet het ge
zelschap om op grootscheepse wijze
aan lange termijnplanning te doen.
Zonder 'politiek' te willen worden wil
ik wel opmerken dat een man als
staatssecretaris Schaefer bij de
bouwwereld wel goed overkomt Hij
praat niet, maar probeert wat van de
grond te krijgen. De verstedelijkings-
nota van de regering biedt toch voor
laat ik zeggen de komende 10 jaar wel
kansen voor renovatie, restauratie,
ook nieuwbouw. Dat betekent een bo
terham voor de flexibele geschoolde
vakman."
Zuigkracht
Wat denkt men bij de Zeeuwse afde
ling van het NVOB over de gevolgen
van bouw van grote kunstwerken als
de dammen en sluizen in het Schclde-
bekken, die grof geschat 2000 man zul
len vergen?
De heer Leenhouts: „Daar gaat on
getwijfeld zuigkracht vanuit, niet al
leen in deze provincie, ook naar zuide
lijk Zuid-Holland en WestrBrabant. Er
zal in personeel moeten worden voor
zien door de mensen ook van verdere
afstand te halen. Een 150 km reizen is
toch vandaag - de -dag wel verant
woord. Aan de andere kant moeten we
wel van te voren bekijken, dat de ar
beidsmarkt hier in de streek er niet
door ontwricht wordt. Daar ben ik met
de vakbonden, die hierover een nota
zonden aan de Raad voor de Arbeids
markt, wel een voorstander van."
Verplichting
n zekere mate van verplich
ting tot het volgen van een cursus tot
bijscholing moeten zijn. een verplich
ting in liet kader van het begrip 'pas
sende arbeid'. Die verplichting zou
wel moeten ontstaan na overleg met
vakbonden, GAB's en uitkeringsor-
ganen."
Voorzitter Leenhouts constateert dat
de drang om zich te laten bijscholen
onder de werklozen uit de bouwvak
ken niet. zo erg groot is. „Op het Cen
trum voor de Vakopleiding van Vol
wassenen in Zeeland waren enkele ja
ren terug slechts twee bouwvakkers
ingeschreven."
De "image"
Terug naar de belangstelling van de
jeugd voor het bouwvak, een belang
stelling, die dus duidelijk vermin
derd is: „Dat heeft een scala van oor
zaken," vindt de lieer Leenhouts. De
'image' van de bouwvakker is een
hele tijd slecht geweest (een 'ruwe
man, die met z'n voeten overal door
heen liep')."
„Er zijn nu vermoedelijk wel evenveel
jongens die een ambacht nog wel wil
len leren dan 50 jaar terug. Maar op
school, op de lts wordt naar verhou
ding nu minder aandacht besteed aan
de technische kant, veel meer aan
vorming. Ze gaan dan uiteindelijk net
zo lief naar de mavo. Ik heb dus niets
tegen vorming, maar ik vind dat.
De Federatie Bouw- en Houtbonden heeR aan de bel getrokken: de Fede-
ratie schat fat er in verband met de op handen zijnde werken in het Ooster-
scheldebekken en ook aan de Westerschelde de komende jaren 2000 werk
krachten extra nodig zullen zijn: werkkrachten, die men gewoonlijk onder
de 'bouwvakkers' rangschikt. Ze verwachten een 'zuigende w erking' op de
Zeeuwse bouw-arbeidsmarkt, vrezen het optreden van koppelbazen, heb
ben de materie in een nota bij de Zeeuwse Raad voor de Arbeidsmarkt op
tafel gelegd.
Er is werkloosheid in de bouw-sector. Er is tegelijkertijd een tekort aan
vakkrachten. Landelijk zijn er zo om en nabij de 25.000 werkzoekenden als
'bouwvakker' geregistreerd. Zeeland telde tot voor kort een 270 geregi
streerde werkloze bouwvakkers. Daartegenover stond een
vraag naar 331 bouwvakarbeiders. 'De vraag sluit niet aan op het aanbod'.
Dat laatste -die 270 dus- betreft voornamelijk de minder geschoolden. Niet
alleen in het land, maar ook in Zeeland is er een tekort aan geschooide
bouwvakkers', stelden de in de Federatie verenigde vakbonden.
De werkgevers, voorzover die althans zijn georganiseerd in het Nederlands
Verbond van Ondernemers in het Bouwbedrijf afdeling Zeeland, kunnen het
daarmee wel eens zijn. „Er is gebrek aan geschoolde bouwvaktui", zeggen ook
zij-
Hoe dat tekort op te lossen? Grootscheepse propaganda-campagnesin dezin
van 'Wordt bouwvakker, een vak met toekomst!'? Daar zien de werknemers
vakbonden van de Federatie niets in. „Neem de ongeschoolde, werkloze
bouwvakkers in dienst, en school hen bij gedurende het dienstverband". Dat
is zo ongeveer het recept dat ze de ondernemers en overheid aanbieden.
De bouwpatroons, verenigd in de NVOB, afd. Zeeland, zien de slechte 'Image'
van het bouwvak als één der oorzaken van het tekort. Ze vinden bovendien de
huidige opleiding voor bouwvakkers op de LTS'n beneden de maat. Een plan
voor een tienweekse bijscholingscursus voor LTS'ers in het bouwvak kwam
niet van de grond. De stichting Vakopleiding In Den Haag zag er niets in.
Enige verplichting voor als 'werkzoekende' geregistreerd staande mensen uit
de bouwwereld tot bijscholing, bijvoorbeeld bij het Centrum voor vakoplei
ding van volwassenen, zou men in NVOB-kringen nog zo gek niet vinden
Naast de grootse 'Schclde-werken* in de sector van de utiliteits- en over-
heidsbou w, is er in de Zeeuwse woningbouwsector nog werk in restauratie,
renovatie, onderhoud, nieuwbouw. De economische toestand is weliswaar
niet florissant. Maar in NOVIB-kringen is men toch niet pessimistisch ge
stemd: „Voor een vakman zal er in de houw altijd wel een boterham
zijn".Maar die vakman blijkt volgens bestuurders uit de werknemers- en
uil de patroonsorganisaties een schaarse verschijning te worden, ook op de
Zeeuwse arbeidsmarfri
Restauratie van de woningen aan de Breestraat in Middelburg
