PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
CUSTERS VRIJGELATEN
Geurtsen (vvd) dreigt met
intrekking abortusvoorstel
'Onafhankelijk instituut' zoekt naar
oplossing afvalproblematiek Hoechst
de krant
van zeeland
Na dringend beroep Van der Stoel:
Koningin: moeite met troonrede
BIJ TE STERKE AMENDERING:
MINISTERS EN HOECHST KOMEN OVEREEN:
Hatta betrokken bij
complot tegen Soeharto
■Éf
219e jaargang no. 226
Donderdag 23 september 1976
nister heeft laten weten dat hij het zou
betreuren als door deze zaak de'goede
relatie tussen de beide landen in ge vaar
zou komen.
Custers, die op 8 december vorig jaar
werd gearresteerd, is door een speciale
militaire rechtbank in een lang voorbe
reid en geheim proces veroordeeld we
gens samenzwering tegen het huidige
regime. De tijdelijk zaakgelastigde in
Bangladesj van Nederland, mr. P. R.
Brouwer, mocht Custers tijdens zijn
voorarrest enkele malen opzoeken.
maar nimmer werd meegedeeld hoe de
aanklacht luidde. Vertegenwoordigers
van de ambassade noch familieleden
van Custers mochten bij het proces
aanwezig zijn.
Volgens de familie is Peter Custers er
slecht aan toe. Hij zou vooral in het be
gin van zijn gevangenschap, psychisch
en lichamelijk zijn mishandeld. Na een
val, begin maart dit jaar, brak zijn pols,
maar medische bijstand werd gewei
gerd. Volgens een oom van Custers, de
arts Lelkens, is nu een operatieve in-
(Van onze correspondent)
DEN HAAG - Een rechtstreeks en dringend beroep van minister Van der Stoel van buitenlandse
zaken op president Saljem van Bangladesj heeft woensdag geleid tot de invrijheidstelling van de
dinsdag tot veertien jaar gevangenisstraf veroordeelde Nederlandse ontwikkelingswerker en journa
list Peter Custers (27). Volgens de naaste familie van Custers is bij de vrijlating bedongen dat Peter
(lusters, eenmaal terug in Nederland, zich niet in negatieve zin over Bangladesj zal uiten.
Custers die vandaag naar de Thaise
hoofdstad Bangkok reist, zal zeker niet
voor maandag in ons land terug zijn, zo
deelt de familie mee. Minister Van der
Sloel heeft vorige week de in Brussel
gestationeerde Bengaalse ambassa
deur Sanaul Huq twee maal naar Den
Haag ontboden om hem zijn ontstem
ming over de rechtsgang in de
iaak-Custers over te brengen. Neder
land heeft bij die gelegenheid ook offi
cieel om uitwijzing van Custers uit
Bangladesj - dat jaarlijks tientallen
miljoenen guldens ontwikkelingshulp
ran ons land krijgt - gevraagd. De mi-
CHU-BESTUUR:
KRUISINGA ALS
EERSTE MAN
OP CDA-LIJST
DEN HAAG (ANP) - De huidige voorzït-
tirvan de Christelijk- Historische frac-
tiein de tweede kamer, dr. R. J. H. Krui-
jsnga, moet de aanvoerder worden van
ie kandidatenlijst, welke de CHU in-
brengt, als de drie Christen-
iemocrutische partijen KVP, ARP en
CnU besluiten met één gezamenlijke
CDA-lijst de komende tweede kamer-
wkiezingen in te gaan.
Mus blijkt uit het voorstel, dat het
te-bestuur gedaan heeft aan de Unie
tal (hoofdbestuur van de CHU), die za-
ig a.s. in beslote
iht bijeenkomt.
greep noodzakelijk. De heer Lelkens
heeft Custers in augustus in Dacca on
derzocht en constateerde toen naast
ernstige verzwakkingsverschijnselen,
ook wonden aan voor- en achterhoofd.
Oud-kamerlid
Cramer overleden
HAARLEM (ANP) - Op 96-jarige leef
tijd is het oud-kamerlid ir. Ch. G. Cra
mer zaterdag 18 september overleden.
De begrafenis heeft inmiddels in alle
stilte plaatsgehad.
Ir. Cramer, op 20 oktober 1879 geboren
in het voormalig Nederlands Indië. werd
in 1923 voor de toenmalige SDAP lid
van de eerste kamer. Van 1925 tot 1937
was hij voor die partij lid van de tweede
kamer
(Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG - Koningin Juliana
heeft dinsdag bij het voorlezen van
de Troonrede nogal wat moeite ge
had met de lange zinnen in het stuk.
Ook was zij gevallen over het aantal
moeilijke woorden dat erin werd
gebruikt, al vond ze dat dit minder
was dan in voorgaande jaren. Dat
heeft de koningin dinsdag verteld
aan een delegatie van vier kamerle
den. Deze kwamen haar de voor
dracht voor het voorzitterschap van
de Kamer aanbieden.
De koningin had aan de kamerleden
(de heren Giebels, De Boer, Du Cha-
tinieren Koningh)laten weten datzij
had geprobeerd het woord „Vrou
wenhuis", zo humorloos mogelijk uit
te spreken. Hiermee wordt gedoeld
op de vrouwenhuizen die de emanci
patiebewegingen in ons land willen
oprichten. Maar andere, dubbelzin
niger, betekenissen voor dit woord
waren niet vreemd aan de „humorlo
ze" benadering van de koningin. Vol
gens de heer Giebels (PvdA), die aan
de Kamer verslag uitbracht over wat
hij noemde „een geanimeerd ge
sprek" met de koningin, bestond ook
bij de betrokken kamerleden enige
onzekerheid over de inhoud van dit
woord.
De mededelingen van Giebels over
de inhoud van het gesprek (hij ver
telde later dat over koetjes en kalfjes
gesproken was, zoals de droogte en
de zomertijd) riepen overigens bij
zijn collega-kamerleden bevreem
ding op. Het is niet de gewoonte dat
mededelingen worden gedaan over
gesprekken tussen parlementariërs
en de koningin. Enkele kamerleden
noemden dit „uniek".
Giebels werd dan ook na het afleggen
van zijn verklaring door zijn fractie
leider Ed van Thijn even „onderhou
den" overzijnhandelwijze. Van Thljn
zei echter desgevraagd het „een
goeie grap" te vinden. Giebels zelf zei
dat men zijn optreden „op de grens"
had gevonden. In politieke kringen
spreekt men altijd over het „geheim
van Soestdijk", de afspraak om nooit
de mening van de koningin naar bui
ten te laten blijken.
Kamervoorzitter Vondeling noemt
in een reactie „de persoonlijke nood"
van de heer Giebels ongebruikelijk
omdat gedeelten van persoonlijke
gesprekken gewoonlijk niet in het
openbaar worden gebracht. „Zeker
niet in de Tweede Kamer en nog
minder als het woorden betreft die
door het. onschendbare staatshoofd
in een informeel gemoedelijk onder
houd zouden zijn gebruikt", aldus
Vondeling. Wat de heer Giebels heeft
gedaan - „naar ik weet met de beste
bedoelingen" - zal voor Vondeling
geen voorbeeld zijn waarop men zich
in de toekomst zou kunnen beroe
pen.
JAKARTA (RTR/UPI) - De Indonesi
sche regering heeft een samenzwering
ontdekt die ten doel had president Soe-
harto af te zetten ten gunste van de
vroegere vice-president Mohammad
Mini ster We sterterp wi 1 d e tarieven vcor
de Zeeuwse veren met Ingang van vol
gend jaar opnieuw verhogen.
PAGINA 3
ondernemingsraden
wetsontwerp op de
ondememlngsraad-nieuwe-stijl moet
worden ingetrokken, vindt NCW-
voorzitter De Wit
PAGINA 4
opknappen
Het opknappen van een aantal Kort-
geense gemeentewoningen gaat even
veel kosten als nieuwbouw.
overschot
De Zeeuwse internaten voor zwakzinni
genzorg hebben een groot beddenover
schot, aldus de provinciale raad voor de
volksgezondheid.
leefbaarheid
prijzenstop
De Franse regering heelt de prijzen voor
de rest van dit jaar 'bevroren.'
PAGINA 15
i)gestapt
Pedor den Hertog lag 20 minuten voor in
dewedstrijd Parijs-Brussel, maar moest
tenslotte van de fiets stappen.
PAGINA 17
nieuwe start
Pen nieuwe start voor het Zeeuwse bas
ketbal, verwachtingen voorde komende
Mmpetitie
PAGINA 19
ilol
v mi der Ven is dol op Amerika;
i televisie programma's, strips.
pagina 21
kernenergie
®e Britse commissie voor het milieu wil
5,1 de toepassing van kernenergie op
Bote schaal wordt uitgesteld.
(Van onze parlementaire redac
tie)
DEN HAAG - De liberaal
Geurtsen, één van de vier indie
ners van het PvdA-VVD-
abortuswetsvoorstel, heeft
woensdagavond voor de televi
sie gedreigd het ontwerp te zul
len intrekken als de Tweede
Kamer vanavond bij de stem
mingen er te veel wijzigingen in
gaat aanbrengen. Breekpunt
daarbij zou zijn een mogelijk
wijzigingsvoorstel van de PvdA
over de benoeming en de be
voegdheden van de toetsings
commissie. De socialisten be
reiden een amendement voor
waarin het parlement meer vat
krijgt op het benoemen en het
doen en laten van deze commis
sie, die erop zal moeten toezien
dat artsen en klinieken zich aan
de wet houden.
Dit voorstel, afkomstig van de socialis
tische woordvoerster mevrouw Haas-
Berger, zou in de Tweede Kamer kans
maken te worden aangenomen, want
ook de liberalen neigen ernaar het te
steunen. Het dreigement van Geurtsen,
dat vanwege zijn vroege tijdstip nogal
wat verbazing wekte in politiek Den
Haag, kan dan ook worden uitgelegd
als een niet mis te verstane waarschu
wing aan zijn eigen fractiegenoten.
Geurtsen vindt de strekking van de
plannen van mevrouw Haas ingaan
tegen de bedoeling van de vier initia
tiefnemers. Deze willen namelijk het
DEN HAAG- De voortzetting van de de
batten over het wetsontiverp Abortus
Provocatus in de tweede kamer, woens-
dagmiddag: hier de regeringstafel met
de indieners vati de ontwerpen v.Ln.r.
de heer Geurtsen tvvd), dr. Lamberts
tpvda), mevrouw Veder-Smit (vvd), de
heer Roethof tpvda), mevrouw Van
Leeuwen (arp) en mevrouio
Gardeniers-Berendsen.
abortusvraagstuk depoliticeren. Als er
van PvdA-zijde een voorstel komt en
wordt aangenomen, is in principe elk
jaar in het parlement een discussie mo
gelijk over de handelswijze van de toets
ingscommissie. Dit betekent dat elk
jaar in het parlement indirect over de
abortus zou worden gesproken.
Ook het voorstel van KVP-
woordvoerster mevrouw Comelissen
om de gewetensbezwaren van artsen te
erkennen is bij Geurtsen fout gevallen.
Dit amendement zal echter vandaag, op
de vijfde en laatste dag van het abortus
debat, een minder grote rol spelen om
dat het niet zoveel kans maakt te wor
den aangenomen in de Tweede Kamer,
Geurtsen zei niet concreet dat ook dit
voorstel voor de vier indieners onaan
vaardbaar is.
Op de vierde dag van het debat over
de nieuwe abortuswetgeving heet
het CHU-kamerlid Txlanus het
vraagstuk van de euthanasie in de dis
cussie betrokken. Tilanus wil dat de in
dieners van het PvdA-VVD-ontwerp een
duidelijke uitspraak over euthanasie
doen. Hij wees erop dat in het ontwerp-
beginselprogram van de PvdA de libera
lisatie van abortus en euthanasie in één
hoofdstuk wordt bepleit.
Initiatiefnemer Lamberts (PvdA) liet
direct al per interruptie weten niet te
zullen ingaan op het verzoek van Tila
nus.
TIJDELIJKE
OPLOSSING
MOGELIJK
DEN HAAG - Een onafhankelijk insti
tuut zal een nader onderzoek gaan in
stellen naar de mogelijkheden voor
verwerking van de afvalstoffen van de
natzuur-reinigingsinstalatie van
Hoechst-Vlissingen. Dat is overeenge
komen tussen de minister Vorrink en
Lubbers enerzijds en de raad van be
stuur van Hoechst Holland NV ander
zijds.
Woensdag is de afvalproblamatiek van
de natzuurfabriek in al zijn aspecten on
derwerp van gesprek geweest tussen de
beide genoemde ministers en de raad
van bestuur van Hoechst Het instituut
dat het nader onderzoek zal gaan ver
richten zal daartoe worden aangewezen
door het ministerie van volksgezond
heid en milieuhygiëne na overleg met
Hoechst.
Zoals bekend had minister Vorrink aan
g s van Zeeland kenbaar gemaakt niet
bereid te zijn medewerking te verlenen
aan de aanleg van een stortplaats naast
de vuilnisstortplaats in Vlissingen-Oost
om daar gipshoudende afval van de
natzuurfabriek te doen storten, Minis
ters en raad van bestuur hebben elkaar
dus nu gevonden bij de afepraa k tot aan
wijzing van -nonafhankelijk onderzoek
instituut „Dit instituut zal in nauwe
samenwerking met de terzake deskun
dige afdelingen van Hoechst zoeken
naar een milieuhygiënische oplossing
die technisch en economisch verant
woord is voor de verwerking van de af
valstoffen van de natzuurreinigingsfa-
briek. Hoechst heeft zich bereid ver
klaard de kosten van dit onderzoek te
dragen,, aldus het communiqué na af
loop van het gesprek.
Intussen is met name terwille van de
werkgelegenheid gezocht naar een voor
lopige oplossing die in het kader van de
wet chemische afvalstoffen door de mi
nister van volksgezondheid en milieu
hygiëne aanvaardbaar wordt geacht
Optieterrein
Naar de mening van deze minister is
daartoe een mogelijkheid indien door
aankoop door Hoechst van een stuk ter
rein binnen het beheersgebied van
het Havenschap Vlissingen een gecon
troleerde bewaarplaats voor het be
trokken afval zou kunnen worden ge
realiseerd: daarbij gaat de voorkeur uit
naar een hiervoor gunstig gelegen hoek
van het optielerrein van Hoechst Over
de technische uitvoering hiervan zal
nader overleg met de betrokken autori
teiten plaatsvinden.
Directeur Van Heel van Hoechst-
Vlissingen in antwoord opeenvraagnaar
de termijn, waarbinnen de natzuurfa
briek in werking zou kunnen treden, dat
daarover op dit moment nog geen uit
sluitsel is te geven.
„Dat hangt mede af van het over
leg met de betrokken autoriteiten", zei
hij. In antwoord op de vraag hoelang de
eventuele tijdelijk opslag van het afval
op het ODtie-terreiri kan" duren verwees
hij naar de passage in het gezamenlijke
communiqué, waarin wordt gezegd, dat
het onderzoek rond de afvalverwerking
zich zal richten op 'een milieuhygiëni
sche oplossing, die technisch en econo
misch verantwoord is."
HAMBURG- De bergingsexperts van de rederij Harms uit Hamburg is het woens
dag gelukt, twee kabels te leggen om de gezonken Britse mijnenveger Fittleton
Het Britse ministerie van defensie had naar een bergingsschip en een kraan uit
Hambu rg gevraagd. De kraan heeft een vermogen van 400 ton. De 42 meter dieplig
gende 'Fittleton'heeft een waterverplaatsing van 360 ton. Behalve Duitse bergings
experts zijn ook Britse en Nederlandse experts aanwezig op de plaats van het
ongeluk.
De Britse mijnenveger ligt 80 mijl uit de kust van Texel na een aanvaring maandag
met het Britse fregat Mermaid. Nog tien opvarenden van de 'Fittleton' worden
vermist.
VIER ARRESTATIES
De overtuiging
die fout bleek
orige week hebben de
Zeeuwse staten nogal zuur
terecht: er was alle
reden toe - over verwikkelin
gen rond de adviescommissie
bedrijfsleven van het haven
schap Vlissingen. Deze commissie is zelf
hoogst ontevreden over de manier
waarop zij functioneert - of liever: de
manier waarop zij van het haven-
schapsbestuur mag functioneren. Deze
gang van zaken leidde er toe, dat in het
voorjaar twee vakbondsbestuurders uit
de commissie traden, waarna in mei de
kamer van koophandel een motie aan
nam, waarin zij haar 'ernstige bezorgd
heid' uitsprak over de 'onbevredigende
wijze' waarop de commissie functio
neert. Het gehele bedrijfsleven - werk
gevers en werknemers - waren het daar
kennelijk over eens. Gedeputeerde sta
ten maakten de zaak nog weer erger
door over deze kwestie een onbeteke
nende brief aan de staten te zenden met
het voorstel hun mededeling voor ken
nisgeving aan te nemen. Kaland restau
reerde dit weinig gelukkige stuk tijdens
de statenzitting nog enigszins: de moei
lijkheden worden binnenkort met de
adviescommissie besproken, waarna de
staten alsnog zullen worden ingelicht,
zo liet hij weten. De adviescommissie
komt dus binnenkort weer op de sta-
tenagenda.
Ee.
Jjantójn
Hatta. De samenzwering kwam aan het
licht door twee documenten waarin het
presidentschap van Soeharto als een
mislukking wordt gekenmerkt. Vier
personen zouden in verband met de
samenzwering zijn gearresteerd.
De regering in Jakarta heeft op de Indo
nesische bevolking een beroep gedaan
waakzaam te blijven, omdat 'zonder
waakzaamheid elke onschuldig lijkende
actie of oproep tot een nationale ramp
kan leiden als ze door onverantwoorde
lijke elementen wordt uitgebuit" De
aankondiging van woensdag bracht
geen zichtbare beroering tweeg in Ja
karta en er was geen ongebruikelijk
grote activiteit van militairen of politie
rond het presidentieel paleis in het cen
trum van de hoofdstad.
De documenten waren ondertekend
door Sawito Kartowibowo. minister van
landbouw tijdens de regering Soekamo.
Kartowibowo zou zijn gearresteerd,
evenals drie anderen die niet tot de on
dertekenaars behoorden. Andere on
dertekenaars waren dr. Hatta, kardi
naal Justinus Darmoyoewono (hoofd
van de katholieke kerk in Indonesië),
generaal Simatoepang oud
bevelhebber van de strijdkrachten en
voorzitter van de Indonesische raad van
kerken), dr. Hamka (een prominent
moslim-hoogleraar) en Said Soekanto
Tjorodiatmodjo (voorzitter van het
coördinerend secretariaat van de sec ten
in Indonesië). Volgens de regeringsaan
kondiging werden alle ondertekenaars,
met uitzondering van Kartowibowo, na
de ontdekking van de documenten be
zocht door een regeringsdelegatie 'om
inzicht te krijgen in hun werkelijke mo
tieven'. Bij die gelegenheden hadden zij
allen verklaringen afgelegd dat ze on
zorgvuldig hadden gehandeld met het
zetten van hun handtekening en dat zij
nooit akkoord zouden gaan met welke
pogingen dan ook van ongrondwettige
aard, aldus de aankondiging.
Verder zouden oud-vice-president
Hatta en de religieuze leiders hun
handtekening hebben geplaatst in de
veronderstelling dat de documenten
niets meer waren dan een analyse van
de huidige situatie in Indonesië.
1 en j aar of zes geleden zag het er naar
uit dat in Zeeland geen moeilijkheden
waren te vrezen - of althans geen ern
stige moeilijkheden - over de inspraak
van het bedrijfsleven in de havenschap
pen. De minister had zijn les geleerd: in
Delfzijl - waar het eerste havenschap
werkte - waren er allerlei zwarigheden
geweest doordat er geen dwingend
voorgeschreven adviescommissie van
het bedrijfsleven bestond. Die kwam er
later wel, maar met horten en stoten en
niet omdat de wet en de daarbij beho
rende gemeenschappelijke regeling zo'n
commissie voor
schreven. Toen in
1968 het wetsont
werp voor Vlissin
gen werd ingediend
bleek in de gemeen
schappelijke regeling een dergelijk
voorschrift wel te zijn opgenomen. Bij
de parlementaire behandeling werd bo
vendien gepoogd de status van de
commissie te versterken. In de bewuste
bepaling stond namelijkdatde raad van
bestuur van het havenschap „de taak,
de samenstelling en de werkwijze" van
de commissie zou regelen, een bepaling
die de raad van bestuur grote volmach
ten gat De raad kan immers in feite de
commissie monddood maken. Daarom
werd in de tweede kamer aangedrongen
op groter zelfstandigheid: de commissie
kon best haar eigen werkwijze regelen,
aldus het voorlopig verslag. De toenma
lige minister van verkeer en waterstaat
Bakker voelde daar echter niets voor: de
bewuste bepaling werd dan ook niet ge
wijzigd. In de eerste kamer kwam dit
punt eveneens aan de orde en werd de
bewindsman nader naar de taak van de
commissie- gevraagd. Bij die gelegen
heid ging minister Bakker daar nader
op in. Zijn uitlating - van acht septem
ber 1970 - is waard om alsnog te worden
geciteerd: „In de gemeenschappelijke
regeling staat dat er een commissie van
advies uit het bedrijfsleven moet ko
men, die de raad van bestuur dus ook
moe t horen over verschillende zaken die
voor het bedrijfsleven van betekenis
zijn." En de minister voegde daaraan
toe: „De heb de stellige overtuiging, dat
het bedrijfsleven voldoende inspraak
zal hebben bij de voor dat bedrijfsleven
belangrijke beslissingen."
De
'e gebeurtenissen van de afgelopen
maanden hebben duidelijk gemaakt dat
de overtuiging van de minister volko
men fout is geweest. Eén zin uit een re
cente brief van de commissie: „Naar het
oordeel van de adviescommissie is de
oorzaak van het slechte functioneren
veeleer gelegen in een gebrek aan be
reidheid de adviescommissie te consul
teren." In de zes jaar van haar bestaan
heeft zij nog maar één keer met de raad
van bestuur gesproken, zo heeft ze mee
gedeeld Dat komt er in feite op neer, dat
de raad zijn eigen, dwingend voorge
schreven adviescommissie niet serieus
neemt Aldus handelend heeft de raad
van bestuur een toezegging van minis
ter Bakker ontkracht, terwijl toch mede
op grond van die toezegging de wet is
aanvaard. Gedeputeerde Kaland - te
vens voorzitter van het havenschap -zei
vrijdag in de staten dat de adviescom
missie haar plaats in het havenschap
moetleren kennen, zoals ook hethaven-
schap zijn plaats in de samenleving
moet leren kennen. Het klinkt heel
mooi. maar het duidt op een éénrich
tingsverkeer: het gaat er niet alleen om
dat de commissie haar plaats leert ken
nen, het gaat er nu om dat de raad van
bestuur moet leren een wettelijk voor
geschreven commissie ernstig te ne
men.
De
staten zullen nu nader worden
geïnformeerd over het overleg tussen
hethavenschapsbestuuren de commis
sie. Die informatie kan overigens niet
veel verder gaan - in het gunstigste ge
val - dan de mededeling dat de raad van
bestuur de commissie heeft toegezegd
het leven te zullen beteren. Of die toe
zegging in de praktijk voor de commis
sie voldoende zal opleveren kan pas la
ter blijken. De bespreking daarvan zou
een vast punt in de staten moeten zijn,
bijvoorbeeld bij de behandeling van de
jaarverslagen van de havenschappen.
„Ook het havenschap moet zijn plaats
in de samenleving leren kennen": we
herhalen het opmerkelijke woord van
gedeputeerde Kaland. Die Dlaats is in
Sint zie pagina 3 knlnm Ij
