BEGROTINGSTEKORT IS
RUIM 14 MILJARD
Regering stelt besluit tijdstip
vaste oeververbinding weer uit
Custers veroordeeld tot
levenslange deportatie
Bij totale uitgaven van 86,6 miljard
kleintjes
Alleen inkomens beneden ƒ30.000
gaan er nog een beetje op vooruit
Vondeling: Troonrede
nog geen pronkstuk
vandaag
miljoenen
nota
'GRUWELIJKE ZINNEN'...
DE REGERING ONDERKENT HET BELANG EN DE BETEKENIS
Vangers stonden
voor aap
219e jaargang no. 225
Woensdag 22 september 1976
(Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG - De rijksuitgaven en het begrotingstekort blijven met respectievelijk
16,6 en 14,6 milard ook in 1977 op een zeer hoog niveau. De regering-Den Uyl acht
deze beleidslijn noodzakelijk voor het bestrijden van de hardnekkige werkloosheid
en het terugdringen van de inflatie. Daarnaast stelt de regering de burgers, die
minder verdienen dan 30.000 gulden, een verbetering van de koopkracht van gemid
deld 1,5 procent in het vooruitzicht. De belastingen gaan voorts met een bedrag van
150 miljoen omlaag.
nuari 1976 komt er een subsidieregeling De dienstplichtige leeftijd wordt met
voor crèches. een jaar vervroegd. Waardoor waar-
De Neptunes van de marine worden schijnlijk de hele lichting, geboren in
ook in 1977 niet vervangen. 1959. wordt vrijgesteld.
Het niet slagen van de onderhande
lingen tussen oost en west over troe
penvermindering kost een extra be
drag van 190 miljoen.
Dil slaat in de Troonrede en Miljoe
nennota. waarmee dinsdagmiddag in
Den Haag het nieuwe parlementaire
juris geopend. De regering verklaart
indit beleidsplan dat de economie zich,
na de zwaarste inzinking sinds 1945,
liDjzaam herstelt. De investeringen
rallen volgend jaar weer iets gaan- stij-
jm.mede door toedoen van de nieuwe
iovesteringsrekening per 1 april en de
voortgezette steun aan individuele be
drijven.
Koningin Juliana begon de Troonrede
meleen verwijzing naar de moeilijkhe-
denrond depositie van prins Bemhard
.Ongetwijfeld gaan de gedachten nu te-
regMar de moeilijke periode die achter
onsiigt Laten wij vandaag, in het besef
van (en gemeenschappelijke verant
woordelijkheid vooral zien naar het vele
wat ons te doen staat", zo zei zij.
De lonen zullen volgend j aar slech ts zeer
gering kunnen stijgen. De minimumlo
nen en de lonen daar vlak boven zullen
reëel met 2 pet. vooruit kunnen gaan.
de modale werknemers krijgen 1.5 pro
cent meer. maar de mensen met bij
voorbeeld tweemaal het modale inko
men zullen er evenals dltjaarzo'n 2 pro
cent op achteruit gaan. Een volledige
prijscompensatie zit er naar alle waar
schijnlijkheid niet in. Het Centraal Plan
Bureau schat de prijsstijginE voor vol
gend jaar op 6.5 a 7 procent (lager dan
enig jaar na 1970, zegt de Troonrede),
maar de prijscompensatie op niet meer
dan 6 procent
Nieuwe sporen in de Nieuwvlietse
moordzaak leiden opnieuw naar Frank-
ontslagen
B|j de Nederlandse werven bestaat ern
stige vrees voor massale ontslagen.
PAGINA 4
commentaren
Commentaren op de miljoenennota
PAGINA 6
studiedag
Cf bond van Christelijke plattelands
vrouwen hield gisteren een studiedag
over hanr toekomst.
PAGINA 7
ondergang
Hotel 'Noordzee' in Cadzand verdwijn!
fgenaar P. M. Faas legt de ondergang
vast in zijn herinnering
PAGINA 9
botsing
assemblee van de Raad van Europa
Ws gisteren het toneel vooreen botsing
tossen de Belgische premier Tindemans
"Europese politici.
pagina 21
vrees
Cf overgelopen Russische schaker is
wvreesd voor zijn veiligheid
pagina 22
veronica
Stan Haag stapt over van 'Mi Amigo
naar Veronica
pagina 23
herstel
Westduitse economie herstelt zich
wans weer.
^"•f pagina's 13 toten met 19 de voor-
""tote punten uit de miljoenennota. 1
Achteruitgang
Op 1 januari 1977 moet echter het
nieuwe kinderbijslagplan van kracht
worden, waarin kinderaftrek en
bijslag worden geïntegreerd. Voor in
komens tot 26.000 gulden blijft het ef
fect neutraal, voor inkomens daarbo
ven betekent het een achteruitgang.
Hoeveel precies wordt pas bekend als
de regering over enkele weken het be
treffende wetsontwerp bij de Tweede
Kamer heeft ingediend. In elk geval
zullen mensen met kinderen, die meer
verdienen dan de modale werknemer,
er in 1977 in koopkracht reëel op achte
ruit gaan.
De interne bezuinigingsronde, die het
kabinet dit jaar pas na het zomerreces
wist af te ronden is, naar het zich nu
laat aanzien, het zwaarst terecht ge
komen op het ministerie van onderwijs
en wetenschappen.
In totaal heeft minister Van Kemenade
450 miljoen moeten inleveren, waarvan
212 miljoen ten koste van investerin
gen en exploitatiekosten in het weten
schappelijk onderwijs. Voorts wordt
een kleine 100 miljoen bezuinigd op de
scholenbouw in het voortgezette on
derwijs. Defensie komt er in de begro
ting vrij genadig af. In totaal wordt 246
miljoen bezuinigd, wat aanzienlijk
minder was dan algemeen werd ver
wacht. Daarnaast heeft ook minister
Graijters van volkshuisvesting en
ruimtelijke ordening een flinke veer
moeten laten.
inkomens te verwachten Ook een voor
stel tot matiging van de politieke pen
sioenen en de salarissen van hoge amb
tenaren zal spoedig volgen.
Ook de herziening van de klassieke en
sociale grondrechten alsmede het te
rugbrengen van de zittingsduur van de
Eerste Kamer van 6 naar 4 jaar zullen
ook nog voor de verkiezingen de parle
mentaire eindstreep kunnen halen.
Opmerkelijk is dat de regering voor de
grondwetswijziging die hiervoor nodig
is het komend voorjaar ook de Eerste
Kamer in haar geheel wil ontbinden.
Normaal wordt hiermee gewacht tot de
Senaat toe is aan haar periodieke ver
nieuwing.
Andere punten uit de Troonrede en Mil
joenennota zijn:
Komend vooijaar zal de zomertijd
worden ingevoerd.
Het wettelijk minimum aantal vakan
tiedagen stijgt van 15 naar 20.
De bijdrage aan het openbaar vervoer
stijgt tot een kleine 2 miljard De lasten
van het autorijden gaan voor het eerst
sinds 15 jaar niet omhoog.
De treintarieven stijgen volgend jaar
met 4 procent.
De hoogste WAO-uitkering gaat per 1
januari van 80 naar 75 procent.
Het aantal leerlingen per klas in het
lager onderwijs daalt van 33 naar 32.
Met terugwerkende kracht tot 1 ja-
DEN HAAG- De koningin kijkt goedgemutst naar prins Berhard. die de mensen voor het paleis Lange Voorhout toeumift. In
het midden: Prins Claus. De opname werd gemaakt, toen de koninklijke familie na de plechtigheid in de ridderzaal op het
balcon van het paleis verscheen.
MOGELIJK NOG UITWIJZING
(Van onze correspondent)
DEN HAAG - De Nederlandse ontwik
kelingswerker en journalist Peter Cus
ters zou, volgens berichten uit Dacca,
in Bangla Desh veroordeeld zijn tot le-
rij mager
Het wetgevend programma van het ka
binet Den Uyl is dit j aar vrij mager. wat.
gezien de grote stroom wetsontwerpen
die aan het eind van het vorige parle
mentaire jaar zijn ingediend (grondpoli-
tiek, VAD en Ondernemingsraden),
overigens niet verwonderlijk is. Op
korte termijn is het al aangekondigde
wetsontwerp op de openbaarheid van
(Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG - „Het is een hele verbe
tering, maar het is zeker nog geen
pronkstuk". Dat was dinsdag het
commentaar van Tweede-
Kamervoorzitter dr. Anne Vonde
ling op de Troonrede. Hem stond bij
die betiteling niet de inhoud maar
het taalgebruik van de rede voor
ogen.
Vondeling heeft zich. sinds hij voor
zitter is van de Kamer beijverd voor
het gebruik van duidelijke Neder
landse taal in overheidsstukken. In
die hoedanigheid heeft hij vorig jaar
de Troonrede herschreven in goed
Nederlands.
Di tj aar zal hij dat niet opnieuw d oen
„Maar er zitten wel een stuk of acht
gruwelijke zinnen in", zo vertelde hij
dinsdag. „Ik moet daarbij zeggen dat
het, dank zij de uitstekende voor
dracht van de koningin niet erg is
opgevallen"
Gruwelijk noemde Vondeling onder
meer zinnen waarin gesproken wordt
van het wetsvoorstel „de uitwerking
van het aangekondigde nieuwe in
strument". of waar staat dat „rege
lingen ter hand genomen zullen wor
den". Ook kunnen inspanningen niet
„op gang gebracht worden" en is het
geen goed Nederlands om te spreken
over prijsstijgingen die „binnen be
reik komen"
Het zijn maar enkele voorbeelden.
Vondeling ziet echter dat de opstel
lers van de Troonrede zich aan zijn
vele kritiek op de overheidstaal ge
stoord hebben, want de kwaliteit van
de Troonrede was aanzienlijk beter
dan we de laatste jaren gewend wa
ren. Maar het is nog geen „pronk
stuk".
vcnslangc deportatie nanr een strafko
lonie. Het vonnis, tijdens een geheim
proces geveld door een speciale mili
taire rechtbank, is nog niet openbaar
gemaakt.
In politiek Den Haag wordt echter aan
genomen dat Custers uiteindelijk zal
worden veroordeeld tot een gevangenis
straf. waarna uitwijzing naar Nederland
zal volgen. Minister Van der Stoel heeft
vorige week de Bengaalse ambassadeur
in Brussel In Den Haag ontboden om
hem zijn ontstemming over de rechts
gang in de zaak-Custers over te brengen.
Nederland heeft bij die gelegenheid ook
officieel om uitzetting van Custers uit
Bangla Desh - dat jaarlijks tientallen
miljoenen ontwikkelingshulp van Ne
derland krijgt - gevraagd.
Bij het ministerie van buitenlandse za
ken was dinsdagavond nog niets van
een vonnis in de zaak-Custers bekend.
Het ministerie moet door de autoritei
ten in Bangla Desh op de hoogte worden
gesteld, omdat het proces tegen Custers
geheim is en niet door vertegenwoordi
gers van de diplomatieke missie in
Dacca mocht worden bijgewoond. Bij
het ministerie zijn wel geruchten bin
nengekomen dat Custers mogelijk ver
oordeeld zal worden tot 14 jaar gevan
genisstraf. Van een gratieverzoek van
Custers was echter niets bekend.
Custers, medewerker van De Volks
krant en het weekblad De Groene, werd
begin december vorig jaar in Dacca
gearresteerd. Volgens de aanklager bij
de speciale rechtbank in Dacca heeft de
Nederlandse ontwikkelingswerker ge
probeerd samen met anderen - Custers
stond met zes Bengalen terecht - het
militaire regime omver te werpen. Cus
ters zou contacten hebben onderhou
den met rebellen en een illegale poli
tieke organisatie hebben opgericht, de
„Beweging voor de eenheid van het pro
letariaat".
Volgens familieleden is Peter Custers er
slecht aan toe. Hij zou vooral in het be
gin van zijn gevangenschap, psychisch
en lichamelijk zijn mishandeld.
PSP: AVERSIE
TEGEN AANBIDDING
KONINKLIJK HUIS
(Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG - De PSP-Tweede-
Kamerleden Bram van der Lek en Fred
van der Spek waren dinsdag niet aan
wezig bij de opening van de Staten-
Generaal door de koningin in de Rid
derzaal. Als rechtgeaarde republi
keinen weigeren zij al jaren om die zit
ting bij te wonen. Eerste-
Kamervoorzitter mr. Thurlings, die de
verenigde vergadering van de Staten-
Generaal voorzat, deelde in de Ridder
zaal mee dal beide leden „om princi
piële redenen" niet aanwezig waren.
Wat die principiële redenen zijn blijkt
uit een briefje dat de PSP'ers vorige
week reeds aan mr. Thurlings hebben
gezonden. „De aversie, die wij als repu
blikeinen hebben tegen de sfeer van
aanbidding en verheerlijking van de
koninklijke familie, die rondom de
plechtige opening van de Staten-
Generaal heerst, is daarbij altijd een be
langrijke factor geweest. Deze was op
zichzelf echter nooit voldoende voor
onze demonstratieve afwezigheid bij
een bijeenkomst, die wij normaal als le
den van de Staten-Generaal zouden wil
len bijwonen", aldus de PSP'ers.
Karakter
§De troonrede begon dit
maal met een persoonlijk ac
cent. namelijk meteen verwij
zing naar 'de moeiLijke pe
riode die achter ons ligt'.
Waarna de oproep volgde om
vooral te zien 'naar het vele wat ons te
doen staat'. In een eerste reactie op een
dergelijke uitlating vraagtmen zich af of
het nu werkelijk nodig was met een der
gelijke mededeling te beginnen. Bij na
der inzien echter: het was moeilijk om in
de situatie van gisteren te doen alsof er
helemaal niets in de voorgaande weken
was gebeurd. Voor het eerst bij de ope
ning van de staten-generaal was prins
Bemhard in burger gekleed: hij heeft
immers zijn functies bij de krijgsmacht
opgegeven of - om het wat precieser te
formuleren - op móeten geven. En dat
weer was mede een gevolg van de uit
voerige debatten die onlangs in de
tweede kamer werden gehouden over de
rol van de prins in het Lockheed-
schandaal. Een rol waarover een com
missie van drie uiterst negatief had
geoordeeld. Nu verscheen de prins gis
teren temidden van diegenen, die on
langs gehouden waren op grond van het
commissierapport eveneens een oordeel
uit te spreken en daarbij al evenzeer tot
scherpe kritiek kwamen. Nee. in een
dergelijk geval kan men moeilijk doen
alsof er niets is gebeurd. Vermoedelijk
gaf de troonrede exact aan wat er om
ging bij de velen in de ridderzaal: zij
dachten ongetwijfeld aan de 'moeilijke
periode die achter ons ligt'.
In deze eerste passage van de troon
rede werd ook nog gesproken over 'een
gemeenschappelij ke veran twoordelij k-
heid'. Een dergelijke zinsnede - uitge
sproken op dat ogenblik en op die plaa ts
duidt op de verantwoordelijkheid die
regering -koningin en kabinet- en
staten-generaal gezamenlijk dragen,
een ieder op zijn plaats en op zijn wijze.
Het lijkt ons j uist hier vast te stellen dat
koningin Juliana
met het uitspreken
van deze opvallende
aanvangszin op
nieuw heeft aange
toond dat zij haar
verantwoordelijkheid met noblesse
weet te dragen. Zij heeft die de afgelo
pen maanden niet ontlopen, ook al
moest zij daarbij een weg gaan die haar
als echtgenote niet makkelijk zal zijn
gevallen. Opnieuw heeft zij nu een ka
rakteristieke moed getoond door de
verenigde vergadering er aan te herin
neren dat niemand in de ridderzaal
hoefde te doen alsof er geen Lockheed-
zaak was geweest. En na dit te hebben
vastgesteld: 'Laten we vooral zien naar
het vele wat ons te doen staat'. Een der
gelijke houding verklaart waarom een
republikein als Vondeling tot de conclu
sie komt, dat een republiek Nederland
eigenlijk een 'president Juliana' zou
moeten hebben. Een vrouw van groot
karakter.
FINANCIËLE
PROBLEMATIEK
DE OORZAAK
(Van onze Haagse redacteur)
DEN HAAG - De regering heeft
de beslissing over het tijdstip
van de aanleg van de vaste oe
ververbinding over en onder de
Westerschelde weer uitgesteld.
De financiële problematiek
waarmee het huidige kabinet
zich geconfronteerd ziet, laat
niet toe dat op dit moment een
beslissing kan worden geno
men. Wel onderkent men het be
lang en de betekenis van de tot
standkoming van de verbin
ding, in het bijzonder vanwege
de overbrugging van de feite
lijke en psychologische schei
ding, die door de bestaande
verbindingen niet afdoende kan
worden opgeheven.
Een en ander blijkt uit de toelichting
op de begroting voor 1977 van het
Rijkswegenfonds van het ministerie
van verkeer en waterstaat. Daarin
staat letterlijk het volgende:
„Zoals is vermeld in de memorie van
toelichting op de begroting voor 1975
van het rijkswegenfonds, hebben de
Rijks Planologische Commissie en de
raad van de waterstaat hun adviezen
uitgebracht met betrekking tot een
vaste oeververbinding over en onder de
Westerschelde. De regering onderkent
het belang en de betekenis van de tot
standkoming van de vaste oeververbin
ding Westerschelde, in het bijzonder ter
overbrugging van de feitelijke en psy
chologische scheiding die door de be
staande verbindingen niet afdoende
kan worden opgeheven. De financiële
problematiek waarvoorde regering zich
gesteld ziet. laat niet toe dat thans een
beslissing over het tijdstip van de aan
leg van de vaste oeververbinding kan
worden genomen"
Ook m de toelichting op de nieuwe be
groting van volkshuisvesting en ruimte
lijke ordening wordt over het regerings-
uitstei over de vaste oeververbinding
gesproken. Dit ministerie heeft gekozen
voor de volgende formulering: „De rege
ring heeft een beslissing over een vaste
oeververbinding over en onder de Wes
terschelde aangehouden, omdat be
halve op de door haar erkende betekenis
van dit project voor Zuidwest- Neder
land, gele I inoe t worden op de betekenis
van hetproject binnen het geheel van de
financieel-economische ontwikkeling in
de komende jaren".
Ondertussen blijkt uit de toelichting
op de nieuwe waterstaats begroting,
dat het te verwachten exploitatiete
kort van de veerdiensten op de Wester
schelde, dat voor rekening van het rijk
komt, voor het komende jaar 1,5 mil
joen gulden meer zal bedragen dan in
1976. Deze verhoging wordt in hoofd
zaak toegeschreven aan loon- en prijs
stijgingen. die volgens de toelichting
niet in tariefverhogingen kunnen wor
den opgevangen. Het totale voor rijks
rekening komende exploitatietekort
van de Westerscheldeveren wordt ge
raamd op f23,5 miljoen gulden.
De pagina's 16 en 17 zijn geheel ge
wijd aan Zeeuwse zaken uit de
rijksbegroting, commentaren uit
Zeeland op pagina 19.
Jjantlijn
He.
Let belangrijkste Zeeuwse punt van
de rijksbegroting is de vaste oeverver
binding: de beslissing wordt andermaal
uitgesteld. Ditmaal is de mededeling
vriendelijk verpakt: het belang en de
betekenis van de verbinding worden er
kend, maar - zo wordt er aan toegevoegd
de financiële problemen van dit ogen
blik maken het onmogelijk om nu een
besluit te nemen over het tijdstip
waarop met de bouw kan worden be
gonnen. Inderdaad een geschenkver
pakking: men krijgt de indruk dat de
regering ten principale heeft besloten
om de verbinding te doen aanleggen,
maar dat ze alleen nog even wacht op
een gunstig tijdstip voor de aanleg. We
hebben de indruk dat het allemaal
nogal loos is: zodra de geschenkverpak
king er af is, blijkt er niets in het doosje
te zitten.
De
'e achtergrond van deze zaak is nog
altijd het meningsverschil tussen minis
ter Westerterp en diens ambtgenoot van
financiën Duisenberg. De laatste voelt
eenvoudig niets voor het hele project
omdat het beroep op de kapitaalmarkt
naar zijn mening veel en veel te groot is.
En deze minister houdt het been stijf.
Westerterp op zijn beurt doet dat pre
cies zo: hij staat er op dat het project
niet wordt afgewezen met als gevolg dat
er nu een compromis uit de bus is geko
men. En dat compromis is dan het lege
doosje met de geschenkverpakking; het
project heeft de instemming van de re
gering. maar over de uitvoering kan nog
niets worden meegedeeld. „De huidige
omstandigheden laten uitvoering al
lerminst toe", liet men ons bij financiën
weten. Hoe lang duren de 'huidige om
standigheden' hebben we gevraagd. Het
antwoord: „Heel lang." Men moet aan
nemen dat daarmee de periode wordt
bedoeld, waarin het met de financiering
van de begrotingstekorten maar zo-zo
zal zijn: in ieder geval tot 1980. Dat zijn
de harde feiten. Op het eerste gezicht
klinkt de mededeling van minister Wes
terterp weliswaar gematigd positief,
maar wanneer men er over nadenkt en
vooral: wanneer men bij financiën zijn
oor te luisteren legt, dan blijkt het er
voor de vaste oeververbinding heel
somber uit te zien. Er is geen reden tot
optimisme.
Voor verder kantlijn-commentaar
over troonrede en miljoenennota: zie
pagina 4.
De Luxemburgse premier. Gaston
Thom, heeft de algemene vergadering
van de Verenigde Naties dinsdag bij de
opening van het nieuwe zittingsjaar op
geroepen concrete maatregelen te tref
fen tegen gijzelingen bU vliegtuigkapln-
