Baskenland:
kruitvat
in Spanje
Yerstandig gebruik water en elektriciteit,
vooral omdat het om kwaliteitsprodukten gaat
1 PZC/^plnle en achtergrond 4j
Verkiezingsstrij d W-Duitsland
scheldkanonnade tussen topleiders
Ford start
campagne
VRIJDAG 17 SEPTEMBER 1976
(Van onze correspondent)
WASHINGTON - ..Wij zijn verraden
door corruptie tot in de hoogste rege
ringskringen. maar in de afgelopen
twee jaar hebben de Verenigde Staten
zich op een ongelooflijke manier her
steld, en daaraan is nog geen einde
gekomen". Met - onder meer - deze
naar het Watergate-schandaal ver
wijzende zinsnede heeft president
Ford woensdag zijn verkiezingscam
pagne officieel geopend tijdens een
toespraak aan de universiteit van Mi
chigan waar hij eens studeerde.
Het was Fords eerste verkiezingsreis
buiten Washington sinds de republi
keinse conventie in Kansas City. De
president gedraagt zich als president
en houdt zich voornamelijk op in en
rond het Witte Huis. teneinde in grote
openbaarheid wetten te tekenen en
bezoekers te ontvangen ter bevesti
ging van zijn leiderschap in de Ver
enigde Staten en de westelijke wereld.
Ford onthulde plannen om de mis
daad beter te bestrijden en het de niet
zo bemiddelde Amenkaan gemakke
lijker te maken een eigen huis aan te
schaffen, terwijl hij tevens een beleid
beloofde dat elk jaar 2.5 miljoen
nieuwe arbeidsplaatsen moet schep
pen, de inflatie moet drukken, ge
zondheidszorg moet verzekeren, kwa
litatief hoge opleiding wil bieden en
wat het buitenlands beleid aangaat de
Verenigde Staten buiten oorlog te
houden.
Ford heeft zodoende een op zichzelf
niet opzienbarende aanloop genomen
naar het eerste openbare debat met
zijn tegenstrever Jimmy Carter op 23
september in Philadelphia. Van beide
kanten sparen de kandidaten blijk
baar hun beste argumenten voor deze
krachtmeting, die aan het licht zou
kunnen brengen wie hunner nu werke
lijk iets tothet Amerikaanse volk heeft
te zeggen.
Carter en Mondale, het democratisch
tweespan, gaan onverdroten verder de
huidige regering aan te klagen wegens
een gebrek aan leiderschap - senator
Robert Dole, republikeins kandidaat
voor het vice-presidentschap heeft tot
nu toe vrijwel alleen de republikeinse
campagne in het land op gang moeten
houden. Dat vergt van hem niet aleen
het volhouden van een zeer veeleisend
reisschema maar bovendien een repu
blikeinse woordvoering die duidelijk
te lijden heeft van een gebrek aan
communicatie met het Witte Huis,
waar Gerald Ford volgens eigen schil
dering als een soort vader des vader
lands het land behoedt voor al te uit
bundige capriolen van het in meerder
heid democratische congres
Een kleurrijke figuur, zo is nu duidelijk
geworden zal in januari niet naar Capi
tol Hill terugkeren. De democratische
strijdster voor vele vrouwenrechten
Bella Abzug (vooral bekend vanwege
haar breedgerande hoeden, die tot het
spraakgebruik zijn gaan behoren zo
dat er niet alleen Stetsons zijn maar
ook Abzugs) heeft in New York een
voorverkiezing voor een Senaatszetel
verloren van de flamboyante
Harvard-professor, ex-arbeider, ex-
diplomaat, ex-minister Daniel Patrick
Moynihan. Geen Senaatszetel dus
voor Bella en ook geen stoel in het
Huis van Afgevaardigden, want die
moest zij prijsgeven om voor de Se
naat te kunnen kandideren.
Moynihan moet nu om senator te wor
den nog de republikein Buckley vers
laan, die in de politieke woelingen van
het Ford-Reagan-tijdperk ooit nog
eens presidentskandidaat hoopte te
worden. Blijkbaar hebben de Newyor-
kersgeen bezwaar gezien in het feit dat
Moynihan niet alleen onder Ford maar
ook onder Nixon als democraat de re
publikeinse regering heeft gediend.
Wanneer Moynihan de Senaat haalt en
dat is waarschijnlijk, dan staan dit ho-
gerhuis van de volksvertegenwoordi
ging nog een groot aantal verrassingen
te wachten. Moynihan. als voormalig
VN-ambassadeur richtte hij zich niet
alleen genadeloos tegen het kritie
kloze anti-Amerikanisme van een
meederheid in de volkerenorganisatie,
hij doorstond tijdens de senaatscam
pagne ook een aanslag met een bana-
nentaart met allure.
Bn
Bondskanselier Helmut Schmidt
Kandidaat-kanselier Helmut Kohl
(Van onze correspondent)
BONN - Dinsdagavond, acht minuten voor half acht. Na het jour
naal op het tweede net volgt een verkiezingsuitzending van de
Westduitse sociaal-democratische partij SPD. Marcherende Rus
sische soldaten in de beruchte paradepas, Oosteuropese kanon
nen en raketten, een lagere-schoolklas voor een bord met hamei
en sikkel vullen enige minuten het beeld. Commentaar: ,,Op deze
manier drijft de CDU-CSU propaganda". Het woord nazi-
propaganda valt.
Dan verschijnt bondskanselier Hel
mut Schmidt. In een voorgebakken
interview met de journaliste Gisela
Wicke verklaart hij dat de burgers
van de Bondsrepubliek zich zeker
niet laten opjutten door de leuge
nachtige verkiezingsfilmpjes van de
oppositie, waarin zeer duidelijk
wordt gesuggereerd dat de SPD onder
hetzelfde dak slaapt a s de commu
nistische partijen van Rusland en de
Duitse Democratische Republiek. De
mensen, zo zegt Schmidt ongeveer, la
ten zich geen knollen voor citroenen
verkopen. Ze weten best dat de
sociaal-democratie niets van doen
heeft en wil hebben met de autori
taire mensonwaardige systemen van
Oost-Europa. Zo dom zijn ze niet.
Dit neemt echter niet weg dat Schmidt
en zijn SPD zich door de agressieve
tv-spotjes van CDU-CSU getroffen
voelen. Anders zouden ze immers geen
tegenoffensief zijn begonnen Dan wa
ren ze wel gewoon doorgegaan met de
gebruikelijke verkiezingsrethoriek: bij
de SPD zijn arbeiders, vrouwen, jonge
ren en ouderen beter af. Dan was het
ook niet nodig geweest de Christen-
Democratische Unie te vragen waar
die schooklas zich dan wel bevindt, die
onder het teken van hamer en sikkel
les krijgt. Tot nu toe is de oppositie het
antwoord op deze vraag schuldig ge
bleven.
Nee, de CDU en haar Beierse zuster
partij CSU voeren voor het eerst in hun
bestaan een weüswaar abjecte, maar
zeer professionele verkiezingsstrijd,
die behoorlijk schijnt aan te slaan
Nadat de huidige regeringscoalitie
van sociaal-democraten en vrije de
mocraten (FDP) zich in eerste instan
tie beperkte tot het likken van de
wonden, wordt nu fors teruggeslagen
En eigenlijk gebeurt dat met dezelfde
middelen als de oppositie hanteert:
persoonlijke beschimpingen, karika
turale vergelijkingen, ongehoorde
simplificaties.
Bondspresident Walter Scheel en mi
nister van buitenlandse zaken
Hans-Dietrich Genscher (voorzitter
van de FDP) mogen dan nog zo hard
om „verzakelijking" van de verkie
zingsstrijd verzoeken, het gebeurt
niet. Hoe komt dat? Het antwoord is
eenvoudig te vinden: er bestaat een
gebrek aan dramatische gebeurtenis
sen en werkelijke conflictstof tussen
de grote partijen.
Alleen in een land dat geen echte zor
gen kent, geen problemen van buiten
gewone betekenis, geen absurde ver
schillen van mening, kan de vraag, of
regeringsleider Helmut Schmidt en
zijn tegenkandidaat van de oppositie
Helmut Kohl nu wel of niet- met elkaar
voor de televisie in debat gaan. een
overheersend verkiezingsthema wor
den. Ditschrijft de hoofdredacteur van
het uitstekende Westduitse weekblad
Die Zeit. en hij heeft gelijk. Er wordt
inderdaad al weken over dit onder
werp gezeurd.
Beschim pingen
Het merkwaardige nu is dat
kandidaaUkanseher Kohl de indruk
wil wekken dat ook hij niets liever dan
een keunge. zakelijke uiteenzetting
tussen de partijen wenst. Zijn verkie
zingstoespraken (ik ben twee dagen
met hem en zijn gevolg in een trein
naar het noorden van de Bondsrepu
bliek mee geweest) beginnen met de
constatenng dat de SPD. en met name
Schmidt, mets anders doen dan de
tegenstanders belasteren. Wat moet
men aan met een kanseüer. met een
man die op de stoel van Konrad Ade
nauer zit, zo vraagt Kohl zich af. die
hem uitmaakt voor een soort galeis
laaf van de „brandstichters" Strauss,
Cartens en Dregger Wat is dat voor
een regeringsleider die slechts angst
en tweedracht binnen het volk zaait,
aldus orakelt hij verder, En als iemand
de eerste prijs voor beschimpingen
moet knjgen, staan SPD-
fractlevoorzitter Herbert Wehner en
„zijn jongste zuigeling" Helmut
Schmidt vooraan in de rij, zegt de
minister-president van Rheinland-
Pfalz.
Vervolgens beweert Kohl dat het on
derzijn eventueel kanseherschap heel
anders zal zijn. Dan zal het volk in zijn
liefde voor Duitsland weer één worden,
zoals eens onder Adenauer. Dan ver
toont de staatskas geen tekorten
meer, dan kunnen jongeren en oude
ren weer rustig gaan slapen zonder be
zorgd te zijn voor hun toekomst, dan
wordt er niet meer geschoten aan de
grens tussen Westr en Oost-Duitsland.
En waarom het beter wordt, is volgens
Kohl duidelijk, de CDU is immers de
partij van de sociale markteconomie,
de partij van de eigendom, en de partij
van de vrijheid. Onder zijn regering
zullen er geen communistische on
derwijzers en leraren meer bestaan die
kinderen tegen hun ouders ophitsen
(dat levert hem applaus op), en zullen
de jongeren „het avontuur" weer wil
len, in plaats van zoals nu vroegrijpe
gepensioneerden te zijn. Het lijken wel
reclameteksten van Peter Stuyvesant
Da,t de kracht van het Westduitse le
ger nog versterkt moet worden, is vol
gens de CDU-voorzitter geen punt van
discussie, want, in staccato: „Wat
heeft vrijheid voorzin als de Kozakken
komen?".
Vriendelijke reus
Ondanks deze opgeblazen taal (het is
maar wat je zakelijk noemt) blijft
Kohl de vriendelijke „zwarte reus"
(1.94 meter) uit Mainz. Hij schudt met
liefde handen, voegt de buschauffeur
iets aardigs toe. vraagt in het etablis
sement aan de baas hoe de zaken gaan
en begroet zijn toehoorders met
wijdse armgebaren, handen hoog in
de lucht in elkaar, breed lachend.
Kortom: een gewoon „menselijk
mens".
Kohl s sterke kanten zijn in wezen zijn
zwakheden: in de eerste plaats zijn ge
brek aan kennis van zaken als econo
mie. financin. buitenlandse politiek:
zijn provinciaalse image van „de heer
uit Mainz" (Schmidt). Maar zo n man
is, aldus Hans-Herbert Gaebel in de
Frankfurter Rundschau, natuurlijk
veel gemakkelijker te „begrijpen",
juist omdat hij zo mooi kan generalise
ren, over menselijke waarden kan
babbelen en over het Duitse vaderland
zo bezorgd is
Helmut Schmidt kan zijn publiek niet
zo omarmen als Kohl. Hij is afstande
lijker, cynischer en zuurder, maar ze
ker ook Intelligenter. Schmidt groet
zijn bewonderaars het liefst door met
twee vingers aan zijn voorhoofd te
komen, zoals de bootwerkers uit zijn
stad Hamburg dat doen. Soms kan er
een soort grijnslach af. Zijn toespra
ken (de bondskanselier spreekt zeer
lang, onlangs in Bonn ruim 90 minu
ten) zijn veel schei-per dan die van
Kohl. Hij heeft het over de „zwarte
partij'waarin de aartsconservatieve
„brandstichters" Strauss. Carstens en
Dregger de dienst uitmaken. Hij
maakt Kohl uit voor een onbenul, die
alleen maar na kan brouwen en zeg
gen: „Dat vind ik ook"
Schmidt haalt de al jaren overleden
Adenauer erbij als hij zegt dat, toen de
Berlfjnse muur op 13 augustus 1961
werd opgericht, Willy Brandt als bur
gemeester van Berlijn het volk moed
moest inspreken, terwijl „der Alte" op
verkiezingstoumee in Beieren was,
waar hij zich „vrolijk maakte over de
afkomst van Brandt". Hij noemt CDU
en CSU onchristelijk, omdat zij angst
zaaien, en beweert dat het met de so
ciale vrede in de Bondsrepubliek is
gedaan als CDU en CSU aan de macht
komen. En tussendoor houdt hij zijn
gehoor voor dat West-Duitsland dank
zij het beleid van de sociaal-liberale
regeringscoalitie een model van eco
nomische en sociale stabiliteit is. Dat
heeft president Ford van de Verenigde
Staten toch ook niet zo lang geleden in
het openbaar verklaard.
Natuurlijk, verkiezingsstrijd is verkie
zingsstrijd. Daar horen simplificaties
en overdrijvingen bij. Ellendig is ech
ter dat over geestelijke vrijheid nau
welijks een woord valt Het beruchte
Radicalenbesluit van 1972, waardoor
het notabene mogelijk is dat een brie
venbesteller geen vaste aanstelling
krijgt omdat hij lid van de communis
tische partij is idie overigens niet ver
boden isi, komt noch bij Schmidt,
noch bij Kohl ter sprake. Poen, daar
gaat het kennelijk om.
JILBAO - De algemene staking en
de felle betogingen van de afgelopen
dagen in het Baskenland, ontketend
door het optreden van de Guardia Ci
vil die verleden woensdag een arbei
der bij een demonstratie dood schoot,
hadden natuurlijk ook diepere oorza
ken. Afgezien van de trieste balans
van het geweld in het Baskenland-23
doden van de 31 die er in Spanje zijn
gevallen sinds Juan Carlos koning
werd - moet men de oorzaken zoeken
in problemen die het kabinet-Suarez
uit de weg probeert te blijven. De
twee voornaamste zijn: de spannin
gen die worden uitgelokt door een
versteende sociaal-economische
structuur; en het Madrileense wan
begrip voor het autonomie-streven in
verschillende Spaanse provincies.
Het „aanlokkelijke" aanbod voor een
echte democratie in 1977, middels al
gemene parlementsverkiezingen, dat
koning Juan Carlos via Suarez aan
volk en oppositie-organisaties voor
legde. gaat vergezeld van twee beper
kingen: beter gezegd, van twee eisen
tot tegenprestatie: noch een defini
tieve oplossing voor de vakbonds
kwesties, noch een serieuze aanpak
van de regionale autonomie, mogen
ter tafel komen tot na die verkiezin
gen.
Zonder eigen vakbonden met officiële
erkenning en financile draagkracht
kunnen de Spaanse werknemers 's
lands economische machthebbers
onmogelijk dwingen om hun ver
steende egoisme te herzien. Spanje's
rijken, die in de hoogtijjaren van de
Franco-dictatuur astronomische win
sten hebben opgestreken, weigeren,
nu de economie slecht gaat. toe te ge
ven aan looneisen. Zij kermen dat hun
industrieën dat niet kunnen betalen.
Maar een rechtvaardige belastingher
vorming (iets dat eveneens tot min
stens 1977 is uitgesteld) zou uit hun
privé-fortuinen ruim voldoende mid
delen opbrengen om de Spaanse ar-
oeiders te beschermen tegen de hui
dige gevolgen van de stagflatie. Nu be
talen Spanje's rijken gemiddeld
slechts 18 procent belasting, en een
verwaarloosbare bijdrage tot de on
toereikende sociale voorzieningen.
O.
n die voordelen te behouden, pro
beren de economische machthebbers
de geboorte van een doeltreffende
vakbondsorganisatie zo lang mogelijk
uit te stellen en intussen hun werkge
versorganisaties op gang te brengen.
De regering ziet in datzij met het „hete
najaar" dat voor de deur staat ten
minste bepaalde concessies moet
doen. Men verwacht dat een speciale
kabinetszitting, die voor donderdag
bijeengeroepen is. al vast een beperkte
mate van vakbondsvrijheid zal toe
staan. Maar zoals gezegd: de defini
tieve oplossing van het probleem is tot
1977 uitgesteld.
De huidige volksbeweging in het B-s.
kenland en de massala Catalaanse;*,
togmg bij Barcelona tijdens het
kemde. bewezen eens le meer hela.
plosieve potentieel van het stn>
naar autonomie Koning Jnan Ca:a
kwam naar Barcelona en sprak mi*;
Catalaans zijn bewondering uit v«t
de „heldhaftige vrijheidszin' derCis-
lanen: binnenkort zal hij ook tie Bl>
ken een bezoek brengen Hij aast:
niet om over de „volkeren van span»"
te spreken.
]V[aar zijn „ondergeschikten" ffa.
gers en militairen) en, wateree;z
evenmin de Madrileense opposüjfe
ders, willen die realiteit, onder
zien. Zij spreken geen Catalaans»!
Baskiscn. en kunnen zich metindi?
denkwereld verplaatsen of zich i
wezenlijke voorstelling maken
wat eeuwen van centralistische
derdrukking vanuit Madrid voorfe
minderheden heeft betekend ZIJ
dat autonomiestreven als een ansci-
ronisch heimwee, nu er toch over
mocratie wordt gesproken-daarn»
ten de Catalanen en Basken voorlofè
maar tevreden mee zijn Ditiseens"
vaarlijk onderschatting van hetiia
van een meervoudige taalstrijd
Spanje.
Maar Baskische en Catalaanse te-
gaan evenmin vrijuit. Fianco'slijfcra
nog niet koud of zij begonnen ovtrdc
eisen van hun ..nacionalidades'
spreken. Als godslaster klonk datlot?
oren van de „nationalistische" ow
winnaars van de burgeroorlog,dte
leen een Spaanse nationaliteit tös
erkennen, De ongelukkige woordta
van de Baskische en Catalaanse:*
ders werkte als een rode lap op z
vechtstier.
De waarheid is natuurlijk dat ent
talonië en het Baskenland hoogste
een verwaarloosbaar percentage te
de bevolking voor een afscheldlngü
de Spaanse natie zou stemmen: hei
seperatisme kwam slechts door
onderdrukkings- en geweldssfeerm
het Franco-regime tot een onnate
lijke bloei.
W.. Catalanen en Basken willes,x
autonomie: zelfbeschikking overta
cultuur, maatschappelijke orde. cj
verheid, en de financiële adrainite
daarvan, binnen de staat Spanje. V
hebben zelfs nooit gepeinsd overeet
eigen ministerie van buitenlandse*
ken of defensie. Zij zijn alleen Jttcii
nalidades" in de historische m ai-
erfgenamen van een eeuwentefc-
wezen wilskracht om een kpstó
cultuur en samenleving bfe
gebied met eigen taal - z«J
steun van een geljjktalige Iffl
voort te zetten Hun uiteinde®"?
lossing is een „regionalisme" as»)
een verenigd Europa. Maar
vereist hun probleem begrip«n
machtsvertoon uit Madrid.
De
e droge, hete zomer van 1976 heeft naast
de score van allerlei records ook aangetoond
dat alleen al een beetje dreigen voldoende is
om ons metz'n allen te laten bewijzen dat. we
best. wat zuiniger en kritischer kunnen om
springen met onze eerste levensbehoeften, m
dit geval drinkwater. Op 25 augustus liet de
direcue van de NV Watermaatschappij
Zuidwest-Nederland (WMZ) de verbruikers
in haar verzorgingsgebied weten dat er met
onmiddellijke ingang zo'n tien procentop het
watergebruik diende te worden bespaard
Gebeurt dat niet. dan zal de openbare water
voorziening in de knel komen en zullen in
grijpende maatregelen nodig zijn. werd er
met de vinger omhoog aan toegevoegd Tien
dagen later kon het nutsbedrijf opgelucht
verklaren dat de oproep succes had geboekt
Het verbruik van drinkwater was opvallend
gezakt Sproeiverbod. drukverlaging en der
gelijke konden achterwege blijven.
Op twee fronten tegelijk zijn deze week acties
gestart die een appel doen op besparingen en
verstandig gebruik van onze grondstoffen.
De Veremnging Milieudefensie wil vrouwen,
consumenten en milieubeschermers - al dan
niet in dubbelrollen - de straat op onder het
motto 'kranig met water'. Doel van het
water-alarm dat men zo wil slaan is tegen
gaan van waterverspilling en nodeloze ver
vuiling van afvalwater m de huishoudens De
verbruikers wordt even bepaald bij zijn be
hoefte aan water. Wist u dat wij per persoon
per dag ongeveer 126 liter leidingwater ge
bruiken (dat: zijn 12 emmers)? Wist u wat het
betekent wanneer de stijgende lijn in dat
verbruik - die er al vele jaren inzit - blijft
doorzetten?
De Vereniging van Exploitanten van Elektri-
.citeitsbedrijven in Nederland (VEEN) is be
gonnen met een advertentiecampagne om te
bereiken dat we wat kritischer gaan aankij
ken tegen ons eigen stroomverbruik. „De
meeste mensen weten maar 2 dingen over
elektriciteitsvoorziening: hoge masten en
hoge rekeningen." is de slogan in de annon
ces Er wordt dan even uitgelegd dat elektri
sche stroom een kostbaar goed is in dubbel
opzicht Je merkt pas wat je allemaal niet
kunt doen zodra de spanning van het net
wegvalt Bovendien is de pnjs van elektrici
teit na de oliecrisis van 1973 zo hoog opgelo
pen. dat het zin heeft om jezelf te wennen aan
een zinnig gebruik De advertentie: U hoeft
niets van uw comfort te missen. U hoeft, niet
in hel donkter te gaan zitten, of in de kou. Of
uw ogen te bederven. U kunt televisie kijken,
platen draaien en de was doen. Waar het om
gaat is dat we iets vaker al die knoppen,
stekkers en schakelaars bewust hanteren in
plaats van achteloos
W.,
al in de benadering bij beide acties op
valt is. dehogealteniiewaarde voorde kwali
teit van het produkt. Alleen een verstandig
gebruik - en dus een besparing die meer in
houdt dan een bezuiniging op hoeveelheden -
kan de garantie bieden dat de hoge kwaliteit
van de produkten drinkwateren elektriciteit
ook voor de toekomst gehandhaafd blijft.
Hethogepeil van onze waterbeschaving in de
westerse wereld hebben we intussen vele ja
ren achtereen als veel te vanzelfsprekend er
varen. Dat is deze week zonder veel omwegen
nog eens opnieuw vastgesteld op het elfde
Internationale Waterleidingcongres van de
IWSA (International Water Supply Associa
tion) in Amsterdam. Naast elkaar kwamen
daar aan de orde de moeite die wij vooral m
Nederland hebben om de grootste drinkwa
terleverancier. de rivier de Rijn, voor de toe
komst veilig te stellen én de wa temood die de
ontwikkeling van de anne landen in de derde
wereld tegenhoudt. (Ongeveer 1,5 miljard
mensen beschikken niet over een watervoor
ziening of over schoon water Dat heeft ern
stige gevolgen voor de volksgezondheid in
die landen en is een van grootste handicaps
naar een betere sociaal-economische posi-
be). gen van de belangrijkste dnnkwaterex-
perts in Nederland, de Amsterdamse water
leidingdirecteur ïr C van der Veen, maakte
op het congres duidelijk dat het in de toe
komst vooral zal draaien om de snel achte
ruit lopende kwaliteit van het water in zijn
natuurlijke omgeving als gevolg van de ver
vuiling. Van der Veen: „Water is constant in
een kringloop en waterbeheer is de kunst om
het water te laten circuleren ten behoeve van
de mens." Vandaar zijn pleidooi dateral heel
wat zou kunnen worden bereikt wanneer in
de toekomst de meeste industrieën ertoe
zouden overgaan om hun afvalwater na zui
vering opnieuw te gebruiken. Dat zou een
soort kringloop opleveren, waarmee een be
roep op de beschikbare voorraden achter
wege zou kunnen blijven. Het moet volgens
de Amsterdamse expert mogelijk zijn dat in
de industrie verstandiger met leidingwater
wordt omgesprongen. Hij had voorbeelden
bij de hand. De ene bierbrouwer heeft voor de
produktie van een ton bier 30 kubieke meter
water nodig, de andere kan met 6 kubieke
meter toe. Inde ene papierfabriek is vooreen
ton produkt.700 kubieke meter water vereist,
in de andere komt men uit met 73 kubieke
meter.
Do
e zomer van 1976 heeft in grote delen van
West-Europa duidelijk gemaakt dat schoon
drinkwater voor de kwaliteit van het dage
lijks leven van veel groter betekenis is dan je
dagelijks beseft. Misschien is die waarheid
als een koe wel te 1 ang op te grote afstand van
ons. achteloze, kwistige gebrui kers gebleven.
De andere kant van de medaille - gebrek aan
water - hoorde te veel bij rampgebieden, bij
het verafgelegen probleem van de ontwikke
lingslanden.
Hoe kwetsbaar de drinkwatervoorziening op
een onvoorzien moment kan zijn is de afgelo
pen maanden in Engeland gebleken. De
langdurige droogte leverde in korte tijd zo
veel en zo grote moeilijkheden op het drati-
sche maatregelen moesten worden genomen,
distributie (hier en daar vele uren achtereen
per dag geen druppel uit de kraam en ern
stige vermindering van de druk op hetleidin-
gennet Hoeveel tijd ermee heen gaat voordat
de drinkwatervoorziening op de Britse eilan
den weer normaal zal zijn valt moeilijk te
voorspellen. In Zeeland bleef het bij enkéle
lichte signalen: in het topseizoen kwam de
watervoorziening op Schouwen-Duiveland
bij een aanhoudend piekverbruik in de knel
en werd zonneklaar aangetoond dat er voor
de naaste toekomst knopen zullen moeten
worden doorgehakt, willen er geen blijvende
moeilijkheden ontstaan. In de Braakman
(Zeeuwsch-Vlaanderen) is de bodem van de
spaarbekkens, die de watervoorziening van
het bedrijf van Dow Chemical in Temeuzen
verzorgen, op een goed moment zichtbaar
geworden.
Opslagmogelijkheden van water om een tij
delijk tekort te kunnen opvangen hebben
dus hun waarde in de droge zomer van 1976
meer dan ooit bewezen. Er zal moeten wor
den uitgekeken naar meer en grotere spaar
bekkens. De beslissing van de regering om de
Oosterschelde zout te houden en af te zien
van een Zeeuws Meer met daarin reserveca
paciteit voor de zoetwatervoorziening van
zuidwest-Nederland, heeft een nadere studie
naar wat er nu nog voor de voorraad vorming
overblijft hoogst actueel gemaakt. Minister
Westerterp (verkeer en waterstaat) heeft al
aangekondigd dat er grondig naar het pro
bleem zal worden gekeken.
Intussen hebben de ervaringen met de kwa
liteit van het water in de Rijn in het jaar 1975
laten zien hoe subtiel het vraagstuk van de
vervuiling eigenlijk ligt. Er zijn opgewekte
mededelingen dat het Rijnwater in vergelij
king metanderejaren is verbeterd. Metingen
van de zogenaamde Rijncommissie Water
leidingbedrijven en haar zusterorganisaties
in Zwitserland, Oostenrijk. Frankrijk en
Duitsland hebben dat uitgewezen. Maar wie
probeert na te gaan waaraan dat gunstige
resultaat nu eigenlijk is te danken, komt tot
de ontdekking dat de ongunstige economi
sche situatie (veel vervuilende fabneken
draaien op beperkte capaciteit) daarin een
belangrijke rol heeft gespeeld. Eens te meer
een aanduiding dat de techniek ter verbete
ring van de kwaliteit van het zogenaamde
oppervlaktewater (het water in rivieren, me
ren, kanalen en op zee dus) bij de toekom
stige drinkwatervoorziening dus erg hoog
genoteerd zal moeten worden Op de expcs-
tie 'Aquatech' in Amsterdam - een water-s*-
tentoonstelling met meer dan driehonderd
inzendingen uit bijna dertig verschillen*
landen - is deze week nog eens een beeld ge
geven van de stand van de techniek in voora
de waterbehandeling Voor de ontwikte
lingslanden in de derde wereld met hun nij
pende problemen in met. alleen de hoevee.*
held water, maar vooral ook de kwaliteit rsü
dat (onzuivere) water, is een hoogwaardicj
techniek die kan worden ingeschakeld lp
hulpverleningsprogramma's en een hoog ni
veau van deskundigen op dit terrein vso
overlevings-belang.
„Water is een eigenaardige substantie,
legde ir. Van der Veen op het ISWA-congr»
in Amsterdam uit. „Het wordt met geccn»-
mee» J in die zin, dat het wordt omgevormd m
iets anders. Water passeert en neemt andere
elementen (vervuilende stoffen) mee of te-
die erin oplossen. Zo verschilt het van ben£-
ne. dat maar één keer energie produceert
met opnieuw kan worden gebruikt. AlSJf^e
rekening voor water betaalt koop Je geen w-
zit maar heb je slechts het voorrecht van tij-
delijk gebruik." Bij dat tijdelijk gebruik KJ
het, in de toekomst net zo belangrijk#»1*
veel er beschikbaar is als hoe de kwaliteit'e»
het water emit ziet. De WMZ hoefde eind
gustus maar licht te dreigen en er werd
de ene op de andere dag tien procent miner-
water verbruikt. De vraag is uit welk vantjee
moet worden getapt voordat we werkfW
dodr hebben dat betrouwbaar drinkwater'
kostbare elektriciteit afhankelijk zijn
hoge rekeningen en verstandig gebrul*-
men.
KEES VAN DER
