„GA MAAR NA - WAT ZOU
JE DOEN ALS JE HIER
ZELF WILDVREEMD WAS?"
„Soms moet je het
allemaal met handen
en voeten uitleggen
RARE ZOMER
Drie Terneuzense vrijwilligsters
dagelijks in touw voor Turken
„Ze vertrouwen
ons helemaal"
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
TTÏET% ZEEUWSCHVLAANDEREH
lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllillllllllillllllll F-'OV van Bri„K. Tek.,: Wou, Jllllilllllllllll
P. J. BAERT VAN VREEMDELINGENPOLITIE:
ENORME TOENAME
AANTAL TURKEN
IN TERNEUZEN
De Vreemdelingenpolitie in Terneu-
zen. Een kamer op de eerste verdie
ping van het politiebureau aan de
Herengracht. Achter één van de bu
reau's de heer P. J. Baert, iets gebo
gen over zijn papieren en met zo'n
half'Piet de Jong'-lccsbrilletje op de
neus. De vreemdelingenpolitie in
Temeuzen verschilt nogal van die
zelfde politie elders in den lande. En
de buitenlanders weten dat maar al
te goed. Want vreemdelingenpoli
tieman Baert in Terneuzen doet
meer dan alleen het registreren van
de buitenlanders. Hij staat ze zoveel
mogelijk met alle mogelijke raad en
daad bij.
Er is bovendien een erg goede sa
menwerking tussen de heer Baert en
de drie vrijwilligsrs, die de Turkse ge
zinnen in Temeuzen beeeleiden
Zodra er een nieuw gezin wordt bij
geschreven in de registers van de
vreemdelingenpolitie geeft de heer
Baert alle mogelijke infomiatie door
aan de vrijwilligsters. De heer Baert
zegt er zelf over: „Het werk dat die
dames doen is gewoon erg belangrijk
en eigenlijk onmisbaar. Zo'n gezin
komt hier helemaal vreemd en dan is
die hulp nodig.
Kijk, die mannen redden het wel, die
komen via hun werk genoeg in con
tact met de Nederlandse gewoonten
en vooral ook de taal. Bovendien ver
roeven de mannen al minstens één
jaar in ons land. voor ze hun gezin
mogen laten overkomen. Zo'n vrouw
moet leren hoe ze hier boodschappen
kan doen en zomeer..."
Ook 'vreemdelingenpolitieman
Baert doet heel wat aan de begelei
ding van de Turken in Temeuzen.
.sJe wordt op den duur een soort
vraagbaak. Ze komen met allerlei
dingen. Ik probeer ze zoveel mogelijk
wegwijs te maken. Je bent een soort
informatiebron voor ze. Het gebeurt
wel dat ik hier arbeidsovereenkom
sten en formulieren voor de kinder
bijslag. het is gewoon een kwestie
van vertrouwen. Ze voelen datje wilt
meewerken en zoiets wordt al heel
snel bekend. Er komen hier soms
zelfs Turken uit andere plaatsen",
vertelt de heer Baert.
NIET AMBTELIJK
Hij stelt zich zeker niet ambtelijk op.
integendeel. Het wil. bij andere in
stanties in Nederland, nog weieens
voorkomen dat een buitenlander, die
pas in Nederland is. een formulier
krijgt voorgeschoven waarmee zelfs
Nederlanders nog alle moeite van de
wereld hebben ..Vul dat eerst maar
eens aan", voegt de ambtenaar de
buitenl ander dan toe. Endatgebeurt
ook bij bijvoorbeeld Turken, die ana-
lafbeetzijn.Bij dc heer Baert is dat
anders. Hij vult de formulieren voor
de buitenlanders In. Ze moeten al
leen ondertekenen. De heer Baert:
..Wij doen het hier zelf. omdat na
tuurlijk ondoenlijk is voor iemand,
die nauwelijks Nederlands kan lezen,
om al die formulieren foutloos in te
vullen. Het werkt trouwens naar twee
kanten, want op deze manier krijg je
geen fouten in je adminiratie."
De gesprekken, die op het Terneu
zense politiebureau met de buiten
landers worden gevoerd, lijken soms
meer op de ochtendgymnastiek van
Ab Goubitz (aan de vleugel Arie
Snoek). De heer Baert: „Soms moet
je het allemaal met handen en voeten
uitleggen. En weet je waar ik nou
veel gemak van heb? Dat ik destijds
in de oorlog in Duitsland in contact
ben gekomen met Polen. Fransen en
Russen. Dan moest je je ook zo goed
en zo kwaad als mogelijk verstaan
baar maken... Het is vaak beter om
de zinnen een beetje krom te zeggen,
want dan begrijpen ze je vaak veel
sneller. Nee echt. als je je hier ambte
lijk op zou stellen, kom je nergens..."
Toename
De heer Baert heft het aantal Turken
jaarlijks zien groeien. Hij loopt nog
even de lijsten na. Daaruit blijkt dat
er bijvoorbeeld in januari '72 niet
meer dan 26 Turken geregistreerd
stonden. In '74 was dat aantal uitge-
gegroeid tot 87: een jaar later, in ja-
nauari 1975 waren het er al 125 en in
januari van dit jaar stonden 161
Turken bij de Terneuzense Vreem
delingenpolitie ingeschreven. In de
loop van dit jaar groeide dat aantal
nog tot 208 (de laatste telling).
De heer Baert: „De Turkenc komen
ln hoofdzaak naar Nederland om er
zo snel mogelijk veel geld te verdie
nen. De meeste willen zo'n vijf tot
tien jaar blijven en dan terug naar
hun land. Als jeze vraagt, watze daar
dan met hun geld willen doen. dan
krijg je meestal als antwoord dat ze
van plan zijn er een tractor en land te
kopen en er een boerenbedrijf te be
ginnen."
Volgens de heer Baert is het zo snel
mogelijk veel geld opsparen ook de
reden van de karige levenswijze die
de Turken er op na houden. „Ze wil
len helemaal geen luxe. Je hebt we
ieens Nederlanders, die zeggen: „Zet
die mensen toch in een behoorlijke
woning...", maar dat willen de Tur
ken in de meeste gevallen helemaaL
niet. omdat die woningen nu een
maal duurder zijn. Ze willen een goed
bewoonbare woning voor een rede
lijke prijs."
Bij de Vreemdelingenpolitie ln Ter-
neuzen constateert men dat men
nauwelijks problemen heeft met de
Turken. De heer Baert" Eigenlijk
hebben we helemaal géén proble
men. Ja. je hebt natuurlijk de dood
gewone dingen, zoals een aanrijding
enzo. maar dat is natuurlijk niets bij
zonders. Voor zover wij kunnen na
gaan. is er ook geen enkele sprake
van discriminatie!
Overigens herbergt Temeuzen uiter
aard met enkel Turken. Een lijst van
de Vreemdelingenpolitie laat zien
dat er ook 549 Belgen, 91 Britten, 118
Duitsers. 72 Fransen, 62 Italianen en
71 Joegoslaven staan ingeschreven.
Op de foto: de heer P. J Baert van de
Vreemdelingenpolitie in Temeusen.
Jasje de Ridder, de waard uit het nabij de baai aan De
Griete gelegen établissement heeft last van rupsen.
Deze tijd is er een waarin vreemde verschijnselen op
duiken. De familie De Smit-Van Vooren te IJzendijke
meldt de geboorte van enige curieuze beesten, te weten,
half marmot, half konijn. De natuur - zo blijkt hieruit
eens te meer - laat menig steekje vallen. Een ver
schrikkelijk hete maar ook een rare zomer ligt achter
ons. Eerst dienden er zich in dezze provincie enkele
bezorgde families aan die tijdens vakantie vreemde
voorwerpen door de lucht hadden zien zweven. Best
mogelijk dat iemand zich verkijkt op een speelgoed
vlieger of een vallende ster maar zou een heel gezin dat
doen?
..Geen gezichtsbedrof of bovenzinnelijke visoenen",
laat staan vanaf een foto in de krant een lachende
Hulstenaar ons weten. ..Ze bestaan wel degelijk, die
dingen t Zijn Ufo's, ondefinieerbare vliegende scho
tels." De lachende Hulstenaar vorst naar aard en her
komst van de voorwerpen. Hij zal er wel achterkomen,
we houden ons bereids aanbevolen voor nadere infor
matie.
Nu dus de rupsen van Jasje, door de plantenziekten-
kundigen reeds omschreven als wilgenhoutrupsen en
de kruising marmot konijn van de IJzendijkenaren die
ik veel geluk wens met hun rariteitenkabinet. De mie
ren. wespenlieveheersbeestjes ook door deze werd de
waard van De Griete een keer bezocht) en meerder
gedierte des velds dat wellicht aangewakkerd door
de droogte zich ongebreideld vermenigvuldigde zijn
we hopelijk nu te boven
De rupsen, ze zijn verschrikkelijk, ik weet het. Want
ook mij troffen ze en wel in een bloeiende begonia.
Maar waar ik er het zwijgen toe deed stak Jasje zijn
nek uit en roerde zijn bek zodat hij in een minuut per,
journalist en fotograaf aan zijn broek kreeg en des
wege met naam. toenaam en rups in de krant kwam.
Bij Jasje hebben de niets ontziende kruipdieren-kna
pen van wel tien centimeter lang de prachtige treur
wilgen in de zijtuin dusdanig aangetast dat de wind ze
op een nacht Jasje sliep niet. lag natuurlijk te tobben
over zijn wegkwijnend geboomte en vernam opeens
een navrant gekraakwegblies als waren het pluisjes.
Bij mij was het mijn arme ouderwetse begonia, konin
gin van de vensterbank die het zoenoffer van de rupsen
werd (al waren die dan ook niet zo lang als bij Jasje het
geval was). Bloeide tegen klippen en bergen op,
groeide ons boven de kop wat op zichzelf wel een beetje
angstig was. Een werkelijk kolossale potplant met
merkwaardige tere rose bloempjes, die toren van
Babel-achtige allure begon te krijgen.
En iedereen maar roepen: „O, wat mooi" en ik: .J_aa,
wil-u een stekje?En maar rennen met de schaar en
nostalgische scheuten afknippen in de hoop dat de
tomeloze groei er een beetje uit zou gaan. Doch de
reuzin - deze oer-begonia - kon dit alles wel hebben.
Tot opeens de bladeren wat slap begonnen te hangen,
het groen ervan ongezond flets werd. 't Wixs duidelijk:
de plant leed. ..Ze is te zwaa r". zeiden de kennissen nu,
..ze bloeit zich dood." Dikke stengels met de rose tros-
bloempjes lagen gestrekt op de vensterbank. Zo kon
het niet langér. dan maar met vervroegd pensioen.
Nauwelijks was ik met snoeien begonnen of daar
kwamen ze voor de dag drie, vier uitzonderlijk grote
rupsen en wie gal zeggen hoeveel er nog verstolen za
ten tussen de bladeren
Bij ons is de raambank thans leeg want vertoefden de
rupsenbij Jasjenog inde wildenopheterfbijonszatenze
zo tezeggen op schoot. En daar hielden we niet van.
ven en. mede door hun werk al snel de
belangrijkste bestanddelen van de Ne
derlandse taal onder de knie hebben.
Mevrouw van den Eijnde en mevrouw
Van Dijke: „We praten over het alge
meen gewoon Nedei lands en dat lukt
allemaal opperbest, We kennen ook wel
wat Turkse woordjes. En mevrouw de
Rooy heeft Turkse les gevolgd. We leren
de vrouwen zoveel mogelijk Hollandse
zaken, zodatze zelf hun woordje kunnen
doen bij de bakker, slager en de groen
teboer. Het is gewoon belangrijk in dit
werk. datje de mensen laat voelen dat ze
niet aan hun lot worden overgelaten".
En dat beginnen de Turkse vrouwen
goed door te krijgen. Ze 'verhollandsen'
zienderogen, jazelfs de hoofddoek wordt
hier en daar weieens vergeten.
Vreemd land
Mevrouw Van den Eijnde: „Ons werk is
er heiemaal om begonnen de mensen
warmte te geven. Want je zult toch in
een wildvreemd land zitten en niet we
ten welke kant je opmoet We leggen
een soort schemaatje aan voor de be
zoeken, die we afleggen. Ieder gezin
komt toch zeker eenmaal per veertien
dagen aan de beurt. Dat betekent dat
we er wekelijks vele uren mee bezig
zijn".
De Turkse vrouwen werken in de visfa-
brieken. vooral in Breskens. Na thuis
komst, 's avonds, moet er dan voor het
eten gezorgd worden. En later op de
avond wordt de schaarse vrije tijd be
steed aan vooral borduren. Mevrouw
Van Dijke constateert: „Ze borduren
enorm veeL Ja en dan moeten ze 's
avonds ook nog het huishouden doen en
ze bakken zelf hun brood..Die vrouwen
zijn ontzettend actief. Ze zoeken elkaar
trouwens ook vaak op. maar dat is lo
gisch als je in een vreemd land zit. Dan
trek je natuurliijk naar je landgenoten
toe...".
De kinderen gaan naar Nederlandse
scholen en sommigen doen het daar erg
goed. Enkelen hebben het al tot de lts en
de mavo gebracht. De drie Terneuzense
vrijwilligsters spelen zelf een beetje voor
onderwijzertje bij de Turkse vrouwen.
Met kleine lesjes en tekeningen wordt
de vrouwen, die in verschillende geval
len zelfs analfabeet zijn, wat kennis bij
gebracht.
Mevrouw Van den Eijnde tenslotte:
„Het is heel fijn werk, maar we zouden
best nog wat mensen kunnen gebrui
ken, want soms kunnen we het gewoon
niet aan. Och en ik heb wel eens van
die dagen hoor, dat ik bij mezelf denk:
„Ik wou dat ik niet hoefde...", maar als
ik er dan weer binnenstap dan valt dat
gevoel al snel van me af....Het zijn zulke
vriendelijke mensen"....
Geschenken van Turkse gezinnen voor
mevrouw Van den Eijnde
in de laatste maanden van 1972. Via pu
blicaties werden de bedoelingen uit
eengezet en er werden contacten gelegd
met de Vreemdelingenpolitie in Ter-
neuzen en dan met name met de heer P.
J. Baert.
Het aantal enthousiaste vrijwilligsters
liep na enige tijd al snel terug Het bleek
dat die begeleiding maar bitter tegen
viel en veel meer inhield dan alleen
maar eens eventjes bij zo'n Turks gezin
binnenlopen en gezellig een bakje koffie
drinken. Want het begeleidingswerk is
veeleisend Er gaat geen dag voorbij of
er moet wel iets gebeuren De drie da
mes, die zich nu nog met de begeleiding
van de Turken in Temeuzen bezighou
den, hebben nu een kleine veertig fami
lies onder hun beheer Bij de start van
het begeleidingswerk waren het er nog
maar zes tot ach t. Er is veel veranderd in
die paar jaar. Mevrouw Van den Eijnde:
'De families waren aanvankelijk erg
slecht gehuisvest. Dat was bijvoorbeeld
in de Donze Visserstraat. De mannen
werkten op de NSM en de Cokesfabriek
in Sluikil en we hebben het, door de me
dewerking van allerlei instanties voor
elkaar gekregen dat ze konden verhui
zen naar een eengezinswoning. Die
mensen zijn nu erg tevreden'.
Overal in Temeuzen zijn nu Turkse fa
milies ondergebracht. De woningbouw
vereniging voorkomt met opzet dat de
Turken allemaal in één wijk worden ge
huisvest. Dat zou gettho-vorming in de
hand werken en problemen voor zowel
de Nederlandse als Turkse bevolking in
de hand kunnen werken
Mevrouw van den Eijnde en mevrouw
Van Dijke (mevrouw de Rooy is verhin
derd) vertellen over hun ervaringen:
„We krijgen hele fijne reacties op ons
werk. We worden, als we bij de Turkse
families binnenstappen, heel hartelijk
ontvangen. Dan krijgen we Turkse eau
de cologne ten teken dat we welkom
zijn. Aanvankelijk stonden de mannen
er wel wat gereserveerd tegenover, maar
dat is nu helemaal veranderd Ook de
mannen accepteren ons volkomen".
Voorbereiden
De vrijwilligsters gaan regelmatig met
de Turkse vrouwen op stap. Er wordt
van alles geregeld: bezoeken aan het
ziekenhuis, aan de dokter, het school
bezoek van de kinderen en soms ook
allerlei administratieve rompslomp,
zoals het invullen van al die (zeker voor
buitenlanders) volmaakt onbegrijpe
lijke formulieren voor bijvoorbeeld
kinderbijslag. De vrijwilligsters doen
veel voorbereidend werk. Mevrouw
Van den Eijnde: „Wij regelen bijvoor
beeld allerlei contacten met instanties.
En als het nodig is, gaan we mee. De
Turken vertrouwen ons helemaal.
Mede daardoor is het heel fijn werk".
Taalproblemen zijn er nauwelijks. En
dat heeft dan vooral te maken met het
feit dat de Turkse mannen over het al
gemeen al langer in Nederland vertoe-
Op de foto's: mevrouw Van Dijke. de
hond en mevrouw Van den Eijnde. twee
van de drie vrijwilligsters in Temeu
zen...
TERNEUZEN - Het was op een zomeravond, in de weken van het
jeugdvakantiespektakel de 'Speuleriee'. Drie over-actieve dames
ait Temeuzen hadden het plan opgevat om een culinaire avond te
fcouden. 'een 'smikkelavond' dus, met hapjes die de dagelijkse
geurvol spruiten, sla en bonen uit blik voor een ogenblik zouden
doen vergeten. Maar toch ook weer geen avond vol krabcocktail's
net dille-room, gerookte palingsalade met broodreepjes, geflam-
beerde kalfslapjes met perzik of eend met artisjokken.
See, het ging om een Turks/Nederlandse culinaire uitwisseling. Dus kregen de
donkere Turkse vrouwen en kinderen (de mannen hadden wel iets beters te doen)
tthte poffertjes met poedersuiker voorgeschoteld, alsof poffertjes typisch Hol-
ladsekost zijn en frites helemaal niet bestaat..„En dat handjevol bleekneuzige
leraeuzenarcn kreeg een keur van nimmer thuis te brengen vooral vleesgerech-
(tageservcerd. Er werden gegiecheld over en weer en hier en daar at een hongerig
iaaandzelfs zijn bordje helemaal leeg. Later vertelde hij samcnzwerïg dat hij die
avond, voor,hij naar de culinaire uitwisseling kwam, niet of nauwelijks had
gtgelen. Want zo zijn Hollanders dan ook wel weer...
Dames, niet al te flink van postuur
en stuk voor stuk gekleed in
veelkleurige broeken en truien en ge
looid met een hoofddoekje, deelden het
voedsel rond. Er was genoeg voor ieder
een, want aangezien er weinig reclame
sasgemaakt. viel het aantal belangstel
lenden nogal tegen. Er waren druiven-
Kaderen, gedrenkt ln een heel speciaal
aasje en voorzien van een klein stukje
vlees Er waren een soort 'geitekeutel-
r,eS.diebij het verorberen zorgden voor
ra uitslaande brand ter hoogte van de
tei en er was Turkse koffie. Het
siaakte wonderwel, maar om nou ie-
dscéag..In elk geval, de achterlig
gende bedoeling van de drie Temeu-
ansetaes slaagde volkomen Er ont-
stondSeiomeravond in de kantine van
esjiüSelijke betonfirma weer iets
EfcKnp over en weer voor de leef-
j pfjiien van twee totaal van elkaar
i trilende volken: Turken en Neder-
Turken, die naar Nederland af-
/esfenom er veel geld te verdienen en
as een paar Jaar met gevulde buidel te-
•jgtereizen en naar het vaderland om er
a goed bestaan op te bouwen. Neder-
aders. die die 'gastarbeiders' over
tet algemeen best kunnen gebruiken
wr het schoonmaken van
ranlcalien-bevattende tanks, voor het
ïiioonmaken van gebouwen en voor
^'.opknappen van allerlei ondankbare
hiweitjes, die menig Nederlander de
sis doen ophalen.
Temeuzen telt iets meer dan tweehon-
cerdTurken. Vooral de laatste jaren is
ba aantal flink gegroeid. Er zijn Tur-
ken, die al in Nederland vertoefden (in
Derenter bijvoorbeeld) en naar
Zsuwsch-Viaanderen afzakten, omdat
dar bijvoorbeeld de woonomstandig-
Kden aantrekkelijk waren en dan zijn
önog wat Turken, die zich rechtstreeks
Raait Turken in Temeuzen vestigen
sant Zeeuwsch-Vlaanderen heeft een
f«te naam bil de Turken. Dat is bij
voorbeeld ter danken aan de begelei-
tog van eerder genoemde drie dames,
fe ach bijna iedere dag wel even om
wtname de Turkse vrouwen en kinde
sa bekommeren. Ze doen dat nu toch
alweer enkele jaren, de dames N. de
Rooy-Boog. G. N. van den Eijnde-Baart
en F. van Dijke-Slijkhuis.
Taalbarrière
De kinderarts T. Niehüser kampte,
wanneer zij zich moest bezighouden
met dc Turkse gezinnen, met de taal
barrière. Het bleek haar dat het hele
maal geen kwaad kon. dat een aantal
mensen zich eens zou gaan bezighouden
met het wegwijs maken van met name
de Turkse vrouwen en kinderen. Dok
ter Niehüser vroeg vrijwilligsters. En
zo ontstond een, naar de dames nu zelf
zeggen, 'leuk. klein clubje van tien
man'. De vrouwen kwamen uit Sas van
Gent. Westdorpe, Axel. Kloosterzande
en Temeuzen. Dat alles speelde zich af
