Abortus en
de Kamer
Mao, de tegenpool van Stalin
ABORTUS IN
PRINCIPE
NIET
TOEGESTAAN
BESLISSING
AAN VROUW
EN ARTS
Hannie
van
Leeuwen
Dr Hein
Roethof
ZATERDAG 11 SEPTEMBER 1976
V V—
i Door mevr H. van Leeuwen i
In de week vóór Prinsjesdag begint
het lang verwachte debat in de
tweede kamer over de abortus. De
belangrijke en delicate problema
tiek zelf en de hele gang van zaken
met de iniliatiefontwerpen hebben
veler aandacht naar deze behande
ling getrokken. Die brede belang
stelling geeft aan de grote verant
woordelijkheid van allen die bij de
behandeling betrokken zijn. een ex
tra accent.
Er liggen nu twee wetsontwerpen ter
tafel. Het ene is een combinatie van
het oudste initiatiefontwerp van de
socialisten Lamberts en Roethof uit
1970 en van het in februari 1975 inge
diende initiatiefontwerp van de
WD'ers Veder-Smit en Geurtsen.
het andere is in januari 1975 inge
diend door de KVP'er Van Schaik en
door de AR via mevrouw Van Leeu
wen. Van Schaik heeft enkele maan
den geleden zijn intrede gedaan in de
raad van state. Zijn plaats als mede
indiener is ingenomen door het lid
van de KVP-fractie mevrouw
Gardeniers-Berendsen. Als woord
voerders van de drie christen
democratische fracties zullen optre
den mevrouw Comelissemkvpien de
heren Van Dam iarp) en Tilanus
(chu).
De overeenstemming van de
PvdA'ers en de WD'ers. die tot een
gezamenlijk ontwerp heeft geleid,
heeft aan de behandeling van de pro
blematiek een belangrijke wending
gegeven.
Voordien lagen er drie initiatie-
fonlwerpen. waaruit de kamer een
keuze moest doen. Van die drie
draagt het christen-democratische
ontwerp een duidelijk profiel. Het
wijst abortus af, tenzij de voortzet
ting van de zwangerschap voor de
lichamelijke of geestelijke gezond
heid van de vrouw een ernstige be
dreiging meebrengt, die niet op een
andere wijze kan worden afgewend.
Dit ontwerp voorziet bovendien in
een toezicht op de inrichtingen waar
abortussen kunnen worden verricht
en in een strafrechtelijk toezicht.
De beide andere oorspronkelijke
ontwerpen onderscheidden zich
vooral wat aankleding betreft Het
PvdA-ontwerp was ook duidelijk en
beoogde kort en goed het abortus-
verbod voor bevoegde geneeskundi
gen uit het wetboek van strafrecht te
schrappen Daarmee wordt het ver
richten van abortus, evenals andere
medische ingrepen, onder het. me
disch tuchtrecht gebracht.
Het WD-ontwerp beoogde een zeker
strafrechtelijk toezicht te bewerk
stelligen en voorzag in een regeling,
inhoudende voorschriften voor de in
richtingen. alsmede in een commis
sie die toezicht op de uitvoering van
de wet moest oefenen.
Op grond van een en ander presen
teerden de WD-indleners hun ont
werp als een soort tussenvoorstel
tussen de christen-democratische en
socialistische initiatieven De over
eenstemming tussen de WD- en
PvdA-indieners heeft deze presenta
tie van de zijde van de WD wel ont
maskerd Duidelijk is geworden, dat
op het principiële kernpunt, te weten
de normstelling, de beide ontwerpen
overeenstemden Het nieuwe geza
menlijke initiatief-ontwerp legt uit
eindelijk de beslissing over een abor
tus bij de vrouw. Het toezicht op de
inrichtingen en van de commissie op
de uitvoering van de wet veranderen
daaraan geen tittel of jota.
De
nieuwe situatie, waarin nu
twee initiatief-ontwerpen ter
beoordeling voorliggen, heeft in die
zin een voordeel, dat door de kamer
een duidelijke keuze moet worden
gedaan tussen twee principieel en
praktisch scherp te onderscheiden
standpunten inzake de bescherming
van het ongeboren leven.
Er is natuurlijk licht de neiging de
kans op aanneming of veiwerping
van de beide ontwerpen te gaar.
schatten. Aan die neiging wil ik liever
maar niet toegeven Het is een pu
bliek gegeven dat in een aantal frac
ties. die geacht worden achtei het
PvdA-WD-ontwerp te staan de me
ningen uiteenlopen Verschillende
leden uit die fracties hebben van hun
christelijke levensovertuiging uit
grote moeite met het ontbreken van
de rechtsbescherming voor het on
geboren leven in het gecombineerde
ontwerp. Zij komen te staan voor een
beslissing waarbij de relatie tussen
politiek en levensovertuiging heel
rechtstreeks een rol speelt en tot een
publieke keuze dwingt. Tot welke
uitkomst dit zal leiden moeten we
aan hun geweten overlaten
Hoe de gedachtenwisseling in de'
kamer ook uitpakt, te verwachten is
dat de christen-democratische in
dieners en fracties alles zullen doen
om duidelijk het geweldige belang
voor mens en samenleving, dat met
het debat is gemoeid, naar voren te
brengen.
(Van onze medewerker J. C. Kochi
Vrijwel aan de vooravond van het nieuwe parlementaire jaar, dat
op Prinsjesdag begint, zet de tweede kamer zich aan een bijzonder
lastige politieke kluif: het maken van een wettelijke regeling ten
aanzien van de abortus provocatus.
De kamer kan kiezen uit twee wetsont- Abortus alleen toegestaan als lichame-
werpen. die haar zijn voorgelegd Beide
ontwerpen zijn zogenaamde initiatief-
wetsontwerpen. dat wil zeggen zij zijn
niet Ingediend door het kabineUDen
Uyl. maar door leden van de t weede ka
mer De verdediging van de voorstellen
vindt dan ook niet plaats door een of
meer ministeis. maar door die
kamerleden-indieners zelf
Moeizaam
Dc voorgeschiedenis tot deze wetsont
werpen is lang en moeizaam geweest.
Zij is begonnen in de zestiger jaren,
toen de problematiek over de abortus
zich zodanig toespitste, dat algemeen
de mening ontstond dat wij in Neder
land toch niet langer toekonden met de
oude wetten over de abortus, die date
ren uit 1887 en 1911. waarin kort en
goed het afbreken van zwangerschap is
verboden.
De eerste poging weid ondernomen
door twee kamerleden behorend tot de
Partij van de Arbeid Roethof en Lam
berts. Zij dienden op 22 juni 1970 hun
voorstellen in. die als belangrijkste pun
ten bevatten' de ai ts is niet meer straf
baar iwel strafbaar zyn onbevoegde ab-
orteursi. de vrouw beslist over de in
greep samen met de huisarts, er is geen
registratie van de abortus, toezicht
vindt plaats als voor andere medische
ingrepen door het Medisch Tuchtrecht
Versneld
Dit wetsontwerp heeft de discussies -
waarbij wij hier bedoelen de politieke
discussie over een al dan niet legalise
ring van de abortus - aanzienlijk ver
sneld. Bij de verkiezingen van 1971
hadden voor het eerst de verschillende
politieke partijen paragrafen in hun
verkiezingsprogram opgenomen over
de abortus. Door het na de verkiezingen
tot stand gekomen kabinet-Biesheuvel
werd op grond van afspraken tijdens de
formatie een wetontwerp over abortus
toegezegd. Dit wetsontwerp, dal ook is
te zien als een reactie op het wetsont
werp I.amberts-Roethof. verscheen in
juni 1972 en werd ingediend door de
minister van justitie. Van Agt (kvp) en
de minister van volksgezondheid.
Stuyt (kvp). De belangrijkste punten
uit de voorstellen Van Agt-Stuyt wa-
lljke of geestelijke gezondheid van de
vrouw ernstig wordt bedreigd: de beslis
sing wordt mede genomen door een
team ivrouwen?11£. psychiater, maat
schappelijk wei ker bijvoorbeeld» in
greep alleen in erkend ziekenhuis of kli
niek: registratie van ingrepen anoniem»
en van de overwegingen van de arts en
van het team
Obstakels
Het was duidelijk dat tussen de voor
stellen I.amberts-Roethof en van Van
Agt-Stuyt niet te overbruggen ver
schillen lagen. Zij verwoordden de op
vattingen in de PvdA tegenover die in
de KVP. Toen het kabinet-Biesheuvel
kort daarop viel. vormden die twee
wetsontwerpen dan ook een haast niet
te nemen obstakel om te komen tot een
santen werking tussen PvdA en KVP in
het nieuwe kabinet-Den Uyl. Te meer
omdat mr. Van Agt in dal nieuwe kabi
net de portefeuille van justitie zou be
houden en vice-premier zou worden.
Uiteindelijk kwam de afspraak tot
stond' het nieuwe kabinet-Den Uyl doet
met aan de abortuswetgeving, maal
laat het over aan de kamer Het
ontwerp-Van Agt-Stuyt wordt Inge
trokken daartegenover zal vanuit de
kamerfracties van de KVP en de ARP
een nieuw initiatief-wetsontwerp wor
den ingediend, dat gelijk met de oude
ontwerp-Lamberts-Roethof zal worden
behandeld Het parlement moet uitma
ken welke regeling ei moet komen
Voorjaar 1975 lagen er dus drie wet
sontwerpen en het bleek uit de i eacties
al gauw. dat de kans gi oot was dat geen
van die drie voorstellen een meerder
heid in het pai lement zou halen. Als er
niets gebeurde, zou daardoor de tot
standkoming van een nieuwe wetge
ving geblokkeerd zijn en bleven de
oude wetten van de vorige eeuw van
kracht - een onzinnige toestand omdat
buiten de wetgeving om in de maat
schappij de toepassing van de abortus
zich .stormachtig had ontwikkeld -
waartegen de justitiële autoriteiten
niet meer willen of kunnen optreden.
Niet terug
Ook VVD
Maarzo gemakkelijk is het niet gegaan.
Wel ging het ontwerp-Van Agt-Stuyt
naar de archiefzolder en kwam er. als
afgesproken, een nieuw voorstel uit de
hoek van de christen-democratische
partijen. De kamerleden Van Schaik
(kvp) en mejuffrouw Van Leeuwen (arp)
waren de indieners van die voorstellen,
die nauw aansloten hij het ingetrokken
ontwerp-Van Agt-Stuyt.
Maai de derde grote partij ln de kamei.
de WD. maakte de zaken weer gecom
pliceerder en kwam nog geen maand la
ter met een eigen Initiatief-
wetsontwerp. ingediend door mevtouw
Veder-Smit en Geurtsen
Het kamerlid Roethof drukte zich In het
weekblad De Ti)d hierover als volgt uit:
..Het is volstrekt duidelijk dat wij niet
meer redeneren in termen van 50 Jaar
geleden. Het ts niet eens 50. maar hoog
stens lSjaat geleden dat vrouwen hun
toevlucht namen tot illegale abortus,
waarbij ontzettend veel slachtoffers vie
len Tienduizenden vrouwen weiden il
legaal geaborteerd, dat is spotten met
de volksgezondheid, dan krijg je een
beetje Pontius Pilatus-achtige toestand,
waarbij je je handen in onschuld, wast.
terwijl er sprake is van de grootst, moge
lijke ellende Wc wachten nu al jaren op
een wettelijke regeling, we zijn nu in het
laatste stadium, laten we die wetgeving
nu zo snel mogelijk afhandelen'
Verbond
Het is op grond van die overwegingen
dat er een 'monsterverbond' tot stand
kwam ide uitdrukking is van prof. dr. P.
Muntendam) tussen PvdA en VVD. Hun
voorstellen lagen niet ver van elkaar
af: zij gingen bij elkaar te rade en kwa
men verrassend snel tot een resultaat:
de wetsontwerpen Lamberts-Roelhof
en Veder-Smit-Geurtsen werden inge
trokken. Een nieuw wetsontwerp
Geurtsen. Lamberts. Roethof en
Veder-Smit werd ingediend. Dc datum
was 6 mei 1976.
Zo zijn we dan na al dit geharrewaï aan
geland in de situatie, waarop tijdens de
kabinetsformatie in 1973 al werd ge
mikt.: hetparlementzal zich moeten uit-
spreken ovei twee wetsontwerpen,
waarin de twee belangrijkste visies over
abortus idie tegengesteld zijn aan el
kaar) zijn vastgelegd. Hiernaast in
hoofdzaken de belangrijkste punten uit
de twee wetsontwerpen
i Door dr H Roethof i
olgende week moet de tweede
kamer een keus doen uit twee wet
sontwerpen over de abortus- Het
voorstel van mevr. Van Leeuwen
(ar) en mevr. Gardeniers (kvp) staat
abortus niet toe. tenzij het lichame
lijk of geestelijk welzijn van de
vrouw wordt bedreigd. Volgens het
voorstel van Lamberts en mij (bei
den pvda) en mevr. Veder-Smit en
Geurtsen (beiden vvd) beslist de
vrouw samen met de arts over de
ingreep. De zorgvuldigheid van de
besluitvorming wordt met waar
borgen omringd.
Oorspronkelijk lagen er drie wet
sontwerpen ter tafel Mede doordat
die alle dreigden te worden verwor
pen zijn WD en PvdA het eens kun
nen worden ovei een gezamenlijke
tekst De belangrijkste bepaling is.
dat de arts niet meer strafbaar woidt
gesteld. De vrouw neemt uiteraard
de beslissing over de ingreep, zij het
dat de arts daai natuurlijk de ver
antwoordelijkheid voor op zich moet
willen nemen.
Om de zorgvuldigheid van die be
sluitvorming zo goed mogelijk te
waarborgen, zal een onafhankelijke
commissie van deskundigen toe
zicht uitoefenen en de minister van
volksgezondheid van advies dienen
over de inrichtingen (abortuskli
nieken) waar de ingreep wordt uit
gevoerd. Ook zijn de vier initiatief
nemers van het PvdA-VVD-
wetsontwerp het er over eens ge
worden, dat na dc legalisering van
de abortus deze in het ziekenfond
spakket moet kunnen worden opge
nomen.
De meeste hoofdbrekens bij de tot
standkoming van het compromis
heeft de commissie van toezicht ge
vormd Duidelijk is. dat over de abor
tus bij de Nederlandse bevolking uit-
eenlopende opvattingen bestaan. De
laatste jaren lijkt zich bij het publiek
een meerderheid af te tekenen die de
abortus toe wil staan, mits het. ver
antwoord gebeurt. Commerciële
overwegingen bijvooi beeld moeten
buiten de deur gehouden worden.
Bovendien hebben velen het gevoel,
dat de beslissing moeilijker wordt
naarmate de zwangerschap verder is
voortgeschreden. De indieners heb
ben zich niet vast willen leggen op
een termijn ivan bijvoorbeeld drie
maanden). Zij menen, dat elk con
creet geval verschillend is en dat
daaromtrent in een wet geen alge
mene regel kan worden gesteld.
Soms zal een abortus beneden drie
maanden ernstig moeten worden
ontraden, terwijl zich boven die
grens gevallen voordoen waarbij de
ingreep noodzakelijk is.
Het toezicht van dc commissie is
globaal, dat wil zeggen bet kan
slechts betreffen de algemene gang
van zaken in een kliniek en de habi
tude van een individuele arts in een
reeks van gevallen. De commissie
gaat dus geen concrete gevallen bs
kijken, maar heeft wel tot taak een
algemene zorgeloosheid in een be-
paalde kliniek of bijeen individuele
arts te signaleren. De commissiekan
daarmee lopen naar het Medisch
Tuchtcollege of het Staatstoezicht
op de Volksgezondheid.
De vier initiatiefhemels hebben over
dit aspect van de zaak nog lg
rige gesprekken gevoerd met enkele
leden van het, dagelijks bestuur van
de koninklijke maatschappij ter be
vordering van de geneeskunst Over
eenstemming werd bereikt over de
vraag, dat de Ingreep als zodanig een
strikt medische aangelegenheid ii
Bij de beslissing over die Ingreep
gaan echter ook andere dan strikt
medische overwegingen meespeler,
D,
'e adviserende taak van de com
missie komt tot uiting in haar recht
om voorstellen te doen of gehoord
worden over erkenningen van kli
nieken of het intrekken van derge
lijke erkenningen. De minister van
volksgezondheid mag alleen strikt
administratieve voorschriften zelf
standig behandelen. Wordt een er
kenning ingetrokken, dan is beroep
mogel i jk op de kroon. In afwachting
van de uitspraak daaromtrent mag
de kliniek open blijven.
Vermelding verdient tenslotte, dal
de vier initiatiefnemers van het
PvdA-WD-ontwerp zich In de
beantwoording van schriftelijke vra
gen van de zijde van de kamer uiterst
kritisch hebben betoond jegens de
opstelling van minister Van Act
tegenoverBloemenhove. De
ners wensen zelf geen waardeoordeel
over Bloemenhove uit te spreien
omdat zulks straks de taai ran de
onafhankelijke commissiernsKflJ
achten echter de arguments» raa
de minister van justitie jodewï-
tijken van Bloemenhovealtttssc
volstrekt ontoereikend.
De minister heeft daargwutN-
standig onderzoek naar ingesteld-
Hij heeft evenmin gehandeld ln
overeenstemming of overleg met !*t
Staatstoezicht op de Volksgewnd-
heid. dat dan toch aanmerkelijk!»-
ter tot oordelen bevoegd zon zijn
dan een minister van justitie. De
door minister Van Agt gelaakte
korte duur van de gesprekken bljde
opvang van dc vrouwen (twintigtot
dertig minuten) wordt verdedigd.
Bijna alle vrouwen hebben al een
indringend gesprek met hun huis
arts gehad. Tegen die achtergrond
moet zelfs een gesprek van twintig
minuten, uitsluitend over devrasg
of al dan niet tot de ingreep dient te
worden besloten, als tamelijk law
worden gekenschetst- Het kan niet
de bedoeling zijn. aldus de initia
tiefnemers. de vrouw nog eens «en
derdegraads verhoor te gaan afce
(Door drs Jaap van Ginneken)
zijn goed om de aarde mee te bemes
ten". aldus een kenmerkende uit
spraak van de overleden voorzitter
van de Chinese communistische par-
Ze vestigt de aandacht op het feit
dat Mao een zeer onorthodoxe com
munist was cn de eerste die het socia
lisme op de specifieke situatie van de
Derde Wereld toepaste. Met name de
laatste paar jaar zijn er verscheidene
publikaties geweest die hierop een
onverwacht licht wierpen. Van late
memoires van Russiche diplomaten
tot onbekende geschriften van de
Chinese voorzitter zelf.
Hoe paradoxaal het ook mag klinken.
Mao komt daaruit naar voren als ie
mand die de klassieke theorieën van
het marxisme-leninisme een geheel
nieuwe toepassing heeft gegeven en
met name de gevaren van het stali
nisme vroegtijdig heeft onderkend.
Om de betekenis daarvan te begrijpen
moet men teiuggaan tot de grondleg
gers van het zogenaamde hlstozlsch
materialisme Marx spoorde de Euro
pese socialisten aan om de macht te
veroveren Maar dat was in dedomine
rende industrielanden en in een tijd
dat de arbeidersklasse daar een meei -
derheid vormde
Lenin op zijn beurt voerde de com
munisten aan bij de Russische revo
lutie. Dat was in een weliswaar onaf
hankelijk maar toch onderontwik
keld land in een tijd dat diezelfde ar
beidersklasse nog slechts een kleine
minderheid vormde. Zijn hoop was
echter gevestigd op een uitbreiding
van de revolutie naar andere landen
en op een bondgenootschap met de
landarbeiders en pachtboeren. Stalin
nu vervormde deze laatste opvatting
op twee manieren. Wat betreft het
eerste maakte hij de communistische
partijen in het buitenland tot instru
menten van de internationale poli
tiek van de Sowjet-Unie.
En wat betreft hei tweede voerde hij de
collectivisatie van de landbouw door
zonder zich eerst, van de medewerking
van de betrokkenen re hebben verze
kerd. Juist op dat moment in de
tweede helft van de twintiger jaren
begon ook in China de communisti
sche beweging van de grond re komen.
Het gevolg van Stalins politiek voor
hen was tweeledig. Enerzijds moest de
partij volgens zijn aanhangers geleid
worden dooi de arbeidersklasse Maar
er was in China nog minder een arbei
dersklasse dan ln Rusland Anderzijds
volgde daaruit volgens diezelfde theo
retici dat de tijd voor een socialisti
sche revolutie nog niet rijp was en dat
de arbeiders een betrekkelijke verbe
tering van hun situatie alleen konden
bereiken door tijdelijk bondgenoot
schap met de burgerlijke Kuo Min
T8ng- beweging van Tsjang Kai-sjek
M-
viel deze schijnbaar ortho
doxe opvatting nu in twee opzichten
aan. Aan de ene kant wees hij erop dat
van deze nationale burgerij weinig te
verwachten was omdat zij in het
semi-koloniale China grotendeels
door buitenlandse belangen werd be
heerst. Aan de andere kant stelde hij
dat de minderheid van arbeiders
daarentegen een bondgenootschap
moest aangaan met de overgrote
meerderheid van landarbeiders en
pachtboeren en wel tegen de natio
nale burgerij en de buitenlandse be
langen. Dit zou dan niet leiden tot een
snelle machtsgreep van bolsjewieken
in de sleden zoals in Rusland was ge
beurd, maar het zou wel leiden tot een
langdurige volksoorlog van
guerrilla-groepen die uiteindelijk
vanafhet platteland desteden zouden
veroveren.
Daarmee is tevens het fundamenteel
verschillende uitgangspunt gegeven
De Russische revolutie was van het
begin af aan het werk van een kleine
voorhoede die zijn wil oplegde aan een
meerderheid De Chinese revolutie
daarentegen was het werk van een
grote massa die zijn wil oplegde aan
een minderheid In het eeiste geval
riep het halsstarrig doorzetten van
bepaalde dogma s dan ook toene
mende tegenstand op die alleen door
een rueckslchtslose repressie kon
worden gebroken. In het tweede geval
waren er weliswaar veelvuldige cam
pagnes en rectificaties, maar de zui
veringen hadden zelden een bloedig
karakter
Blijkens onlangs gepubliceerde me
moires van een afgezant van Stalin
onderkende Mao dit verschil al
vroegtijdig met name ten tijde van de
beruchte Moskouse processen in de
dertiger jaren. Ook later bleven Sta-
lins en Mao's weg uiteenlopen. Na de
Tweede Wereldoorlog was Moskou
bang dat een omwenteling in Peking
de betrekkingen met Washington nog
verder zou doen verslechteren. Het
Kremlin vroeg daarom de Chinese
communisten hun wapens in goed
vertrouwen over te dragen aan hun
aartsvijanden, de nationalisten, zon
der dat daaraan enige garantie werd
verbonden. De guerrilla's legden deze
raad echter naast zich neer, hervatten
de strijd en vestigden in 1949 met suc
ces de Volksrepubliek.
De revolutie had gezegevierd, maar
wel tegen de wil van het vaderland
van de revolutie' ln Het leerde de Chi
nezen een lés die ze niet licht zouden
vergeten Ze zagen hoe de Russen hun
eigenbelang vaak voorop stelden in de
betrekkingen met de broederlanden.
Dat bleek opnieuw in 1956 toen Mos
kou zijn wil aan Boedapest en War
schau oplegde Peking trachtte te be
middelen maai tevergeefs Mao trok er
ook een andere conclusie uit. De zoge
naamde de-stalinisatie van Chroesjts-
jov bleef aan de oppeivlakte en ging
niet op de weikelijke ooizaken ln van
de verwording van het Sovjet
communisme. Vandaar dat Mao zich
gedwongen voelde Stalin regen
Chroesjtsjov ln bescherming te ne
men. Maar niet zonder tegelijkertijd in
theorie en praktijk de kritiek van de
massa op de fouten van de party ook in
eigen land te trachten aan te moedi
gen.
In zijn artikel 'Over de juiste oplos
sing van de tegenstellingen onder het
volk' bestreed hij de Russische mis
vatting dat de klassenstrijd met de
socialisatie van de produktiemidde-
len zou ophouden. Integendeel, zo
schreef hij. ook na de revolutie zal
steeds opnieuw een confrontatie met
'burgerlijke elementen' noodzakelijk
zijn. In de campagne 'Laat honderd
bloemen bloeien, laat honderd me
ningen redetwisten' werd het massa
debat voor het eerst op gang gebracht.
Weliswaar pakte de beweging heel
anders uit dan was voorzien en moest
men haastig rechtsomkeert maken,
maar hier tekende zich al Mao's vast
beradenheid af om de fouten van zo
wel Stalin als Chroesjtsjov te vermij
den.
Dat werd tevens duidelijk in het ont
wikkelingsbeleid dat sterk rekening
hield met het grote aandeel dat de
arme boeren in de omwenteling had
den gehad, In de SovjetrUnie was rond
1930 de collectivisatie van de land
bouw in zeer koite tijd van bovenaf
opgelegd, wat leidde tot bedekt verzet
gevolgd door onderdrukking In het
China van de vijftiger jaien daarente
gen werd het land van de grootgrond
bezitters allereerst onder de landar
beiders en pachters verdeeld, daarna
weiden ze aangemoedigd om elkaar
onderlinge bijstand te verlenen, later
om coöperaties te vormen en tenslotte
om in communes op te gaan.
Op soortelijke wijze trachtte men
gemaakte fouten bij de opbouw van
een eigen industrie te voorkomen. In
de Sowjet-Unie van de dertiger jaren
had men door lage graanprijzen op te
leggen grote kapitalen aan de land
bouw onttrokken om industriële
monsterprojecten mee te financieren
die dan weer agrarische machines
produceerden. Het nadeel was echter
dat de boeren niet konden volgen wat
er met hun geld gebeurde, terwijl de
grootschaligheid bureaucratie en
verspilling in de hand werkte. In het
China van rond 1960 daarentegen
moedigde men de landbouwcommu-
nes aan om op hun eigen bescheiden
niveau de noodzakelijke investerin
gen voor produktieverhoging te doen.
Daarmee werden beide problemen uit
de Stalin-periode ondervangen.
Deze politiek werd opnieuw doorM»
zelf theoretisch voorbereid door era
pas bekend geworden uitvoenge Kri
tiek op Stalrns handboek voor de po-
tieke economie En ze werd indepw-
tijk gebracht door het lanceren van -
massa-beweging van de grote sprte
voorwaarts die de verschillen wse
landbouw en industrie, tussen ptt
land en stad en tussen hand-en noo-
arbeid trachtten te verkleinen Hei.
dan ook met verbazingwekkend date-
problemen die hierdoor ontston-
dankbaar werden aangegrepen
tegenstanders van Mao. In hetbuW*
land was het Chroesjtsjov d e pw
door het. terugtrekken van a Ie nu P
tot een andere koers trachtteitodg
gen. In het eigen land warendattfJD
nici en functionarissen die hun P
leges als nieuwe klasse bedreig^
gen. Vandaar datln hetm'ddenvan
zestiger jaren een nieuwe
beweging volgde, die eropgeri
deze overheids- en partiJ-eü» m
vooraan posities te verdryve
d, volloo|in'
Dat leidde tevens lof)f
van de breuk met de Sowjf»
Overigens zonder df' ^want
China daarmee beslist
zelfs de allerjongste
Pekingse top waren In M«* j)00(k
dan een hervatting san M
debat. Het enige verschil
inmiddels niet meer is ja-
ma's te ontmantelen en
itiatieven voor in de P d hemooit
En het is de vraag ofie°^(rVaDgen.
in die positie zal kunn
