Waterloopkundig lab
De Voorstjaar
groot werk in het klein
„IK VIND
HET VIES"
Friedrich Weinreb
PZC/z
IN'T ZILVER
zaterdagkrant
21
model voor de Oosterschelde
De eerste ingenieur uit Delft (augustus 19521,
hoofdingenieur-directeur van de dienst der Zuiderzeewerken.
F Hooning, thans
Demeestewaterbouwkundige 'kunstwerken' in Zeeland en het
deltagebied eromheen zijn hun kinderziekten ontgroeid op de
bodem hbde Noord-Oostpolder, bij proeven, metingen, detai-
lomtak en wat er verder allemaal komt kijken in de minia-
finmela van een waterloopkundig laboratorium. Het para-
op het 122 hectare grote terrein van 'De Voorst' aan het
|fflhover kanaal is nog steeds de grote hal, waarin het getij-
El van de Oosterschelde - laatste onderdeel van de delta-
sen-is ondergebracht. Daarin zal de komende tien jaar nog
anevig stuk techniek van gedurfd gehalte op al zijn merites
doorgemeten, nu de regering heeft besloten tot de bouw
Esnopenpijlerdam in de monding van de Oosterschelde. En
aslijk is het in 'De Voorst' 25 jaar geleden allemaal begonnen
2teenvoorlopertje van het deltaplan: het eerste model was er
ovooronderzoek naar de afsluiting van de Braakman.
fcSl'thtinj Waterloopkundig Labo-
wnin (gevestigd in Delft) heeft al
®js haar oprichting in 1933 een re-
W lis in binnen- en buitenland, die
ei?rijn. In opdracht van de over-
van allerlei instellingen, van
IJVen (de aannemerswereld
«fall en van particulieren uit de
wereld verricht het laborato-
'-m toegepaste fundamentele we-
«appelijke studies.
Daarnaast is er - los van die opdrach
ten - een breed programma van
speurwerk en dan wordt er verder
nogal wat gedaan in het belang van
het onderwijs. 'De Voorst' is van het
waterloopkundig laboratorium de-
afdeling-van-de-grote-stukken: er is in
de voorbije jaren een serie modellen
ingericht die stuk voor stuk veel
ruimte vragen. Modellen voor havens,
kusten, afsluitingswerkcn, rivieren cn
j'i'nnnVIBj stichting Waterloopkundig Laboratorium het 25-jarig
ianwi vest'9ing 'De Voorst' in de Noord-Oostpolder. Intern is
reenPT°9Tdmmaatje opgezeten naar buiten vestigt het labora-
eaandaehl op zich met een open dag (vandaag, zaterdag i voorde
'4"rhnSlfa" °,mü99ende gemeenten. Hoewel een flink stuk van huis is
-ttcnL De VooTSt' door de jaren metzijnkleine maten van grote
7;.ï' geweest voor de ivaterbouwkundige veranderingen die zich in
"wiiia nebben voltrokken
andere scheepvaartwegen De be
hoefte aan een plaats waar men wat
meer armslag zou krijgen ontstond bij
het waterloopkundig laboratorium na
de tweede wereldoorlog. Verschillende
vestigmgsmogelijkhetien voor een
'openluchtlaboratorium' zijn toen
tegen elkaar afgewogen. Het werd uit
eindelijk 'De Voorst", een terrein op de
punt van het Land van Vollenhove De
modellen die er nu liggen worden van
water voorzien uit het Vollenhove ka
naal. Ondernatuurlijk verval iverschil
in hoogte) stroomt het water, geregeld
door stuwen, roosters en kleppen via
afvoersioten terug naar de Zwolse
Vaart. Het peilverschil tussen beide
waterwegen is bijna 4.5 meter Van
groot beiang bij de vestiging was ook
de aanwezigheid van bos, dit om de
modellen voldoende wmdbescher-
rmng te geven.
Een kleine werkplaats, een houten
woonhuis, een op de wal opgetrokken
woonark en wat schuil keten: dat was
in 1951 de accommodatie waarmee het
modelonderzoek van start ging Van
Delft uit werden enkele waterbouw
kundige ingenieurs in de Noord-
Oostpolder gedetacheerd en een aan
nemersbedrijf zorgde voor een tim
merman en enkele grondwerkers. Het
had allemaal een nog wat voorlopig
karakter. Het openlucht-laboratorium
moest zichzelf bewijzen voordat tot
een definitieve vestiging zou worden
besloten
Ramp van 1953
De watersnoodramp van 1953 heeft
daarvoor in feite de opdrachten gele
verd. Het dijkherstel in hel zuidwes
ten van het land vroeg van het water
loopkundig laboratorium - zowel in
Delft als in 'De Voorst' - resultaten
onder hoogspanning. Er kwam een in
tensief programma van modelonder
zoek op gang. Het model van (het her
stel inl de veerhaven van Kruiningen
was in de Noord-Oostpolder destijds
het meest in het oog lopende.
Voor het nieuwe laboratorium 'De
Voorst' waren de eerste drie jaar dus
onverwacht een vliegende start ge
worden. Toen de balans werd opge
maakt hoefde er niet lang meer gedeli
bereerd: op 12 januari 1954 kon het
stichtingsbestuur het besluit tot defi
nitieve vestiging in 'De Voorst' nemen.
Om te beginnen werd 86.5 ha grond
aangekocht. Later is dat areaal uitge
breid tot de oppervlakte van 122 ha
waarover men thans beschikt Sinds
1954 is er op deze lap beboste grond
van het laboratorium eigenlijk voort
durend gebouwd Niet alleen aan het
grote aantal modellen, maar ook aan
uitbreiding en modernisering van
kantoorgebouwen, bedrijfsruimten en
andere faciliteiten. 'De Voorst' telt op
het ogenblik ongeveer 200 man perso
neel. dat is de helft van het totale be
stand van de stichting waterloopkun
dig laboratorium. Naast het praktij-
kwerk in de modellen voor binnen- en
buitenlandse opdrachtgevers wordt in
'De Voorst' ook veel aandacht besteed
aan bijvoorbeeld theoretische bena
deringen van hydraulische vraagstuk
ken. Daarvoor is een speciale wiskun
dige afdeling vooral van belang.
Internationaal
Een periode van ongeveer tien jaar
opereerde het laboratorium 'De
Voorst'onder leiding van prof. ir.J.Th.
Thijsse, 'de vader' van het deltaplan.
Het lijstje van modellen uit die tijd is
bijzonder gevarieerd: oeververbindin
gen in Rotterdam, de tweede
petroleumhaven-Rotterdam, ingang
St. Annabaai op Curacao, haven van
Lagos. Nigeria, de Haringvlietspuis-
luizen. de haven van IJmuiden. ont
grondingen in Komwerderzand. de
mond van de Escavos-rivïer. Nigeria
Medewerkers van het waterloopkun
dig laboratonum zijn door al dit uit
eenlopende werk dan ook bijzonder in
ternationaal georiënteerd. De model
len op het terrein van 'De Voorst' zijn
globaal in drie groepen onder te verde
len:
- stroommodellen van onder meer
rivieren, kusten. ïeearmen. sluitga
ten en sluizen de toevoer van wa
ter wordt hier automatisch gere
geld via een schuivensysteem. de
waterstand door in hoogte verstel
bare overstortkleppen
- golfmodellen tan onder meer ha
vens en kusten daarin zijn boven
dien golfmachines aangebracht:
- scheepvaartmodellen. modellen
~iwaarin nog gebruik wordt gemaakt
van modelschepen om de water
bouwkundige werken (havenin
gangen, kanalen en rivierkruisin
gen i op hun nautische merites te
onderzoeken.
Van een puur 'openluchtlaborato
rium' is 'De Voorst' na de beginperiode
een instituut geworden waar steeds
meer onderzoekwerk onder dak komt.
De modellen komen in verwarmde hal
len te liggen: de Brouwersloods, de
Oosterscheldehal, een wind- en
stroomgootgebouw, een getijmodel
van de toegang tot de haven van
Bangkok enzovoorts. De precisie
waannee het onderzoek gepaard gaat
vergt dergelijke voorzieningen. Vooral
wanneer - zoals met de herziene Oos-
terscheldeplannen het geval is - een
van de belangrijkste opdrachtgevers,
rijkswaterstaat, het bewijs moet leve
ren dat men bij deze dienst langs de
rand van het technisch kunnen kan
lopen. En op deze rand moet het water
loopkundig laboratorium 'De Voorst'
na de eerste 25 jaar van zijn bestaan
waarschijnlijk nog lang mee balance
ren.
KEES VAN' DER MAAS
„h vind het vies. En ik weet dat het onzin is. onbekwaam en
onbenullig gedaan. Bovendien heb ik gezegd dat een instantie
die zich ertoe leent dat dit gestolen ivordt. voor mij al niet meer
bestaand is. Ik vind het minderwaardig dat dit gedaan is".
Aldus drs. Friedrich Weinreb in een vraaggesprek in zijn Zuricher woning naar
aanleiding van de onthullingen van het nog geheime Weinreb-rapport van het
rijksinstituut voor oorlogsdocumentatie, die onze krant twee weken geleden,
alsmede drie jaar geleden, gedaan heeft. Dit rapport is een verslag van het
oorlogsverleden van drs. Weinreb en zal pas in oktober officieel verschijnen.
Drs. Weinreb wordt er een gevaarlijke bedrieger, oplichter en succesvolle fan-
last in genoemd. Het onderzoek is verricht door mr. D. Gil lay Veth en de heer A.
der Leeuw. Directeur van het RvO is. zoals bekend, dr. L. de Jong. Het
rapport verschijnt onder verantwoordelijkheid v
tic.
i het n
islerie van Justi-
Drs. Weinreb meent dat het rapport
niet zozeer uit het uistituutgestolen is.
maar dat volgens hem deze publikatie
is gespeeld'.
„Ik kijk De Jong en Van der Leeuw er
op aan dat zij dit gedaan hebben en
dat zal ik ook wel laten blijken".
Hoe'' In de vorm van een proces of een
publikatie
We zullen zien" zegt drs Weinreb Ik
zal mij nog beraden met andere Neder
landers Er is wel iets gaande Ik het.
zo te zeggen, de eerste stappen onder
nomen
Contact opgenomen met zijn advo
caat?
Drs Weinreb: ..Misschien misschien
wat verder Ik geloof wel dat, die affaire
eerderde kop van De Jong en van Van
der Leeuw zal kosten. Want het is dus
danig onfatsoenlijk, dusdanig vies
Het uitlekken van het rapport of de
inhoud ervan?
„Niet de inhoud, maar het opzetten
van het rapport. De inhoud kun je zo
maken als je wilt. Ze hebben zo ge
zegd de Protocollen van de Wijzen van
Zion onderzocht", waarmee hij een
vergelijking maakt met de beruchte
mystificatie, een in wezen anti
semitisch propaganda-gesehrift rond
1900, waaruit zou blijken dat de joden
naar de wereldheerschappij zouden
streven.
Heksenproces
De recente kwestie ziet drs Weinreb
als 'een heksenproces, een pogrom van
een paar vieze mensen
In september 1974. zo blijkt, zijn de
onderzoekers anderhalve dag in Zu
rich geweest en hebben de heer Wein
reb een aantal vragen gesteld, waar
van een stenografisch verslag is ge
maakt De heer Weinreb betitelt de
drie besprekingen die er tussen hem
enerzijds en de onderzoekers ander
zijds zijn geweest als slechts een was
sen neus om mij af te leiden
Volgens drs. Weinreb zijn er onder
meer vragen gesteld over zijn inko
men ten tijde van de oorlog en herin
neringen over gebeurtenissen.
.Maa rja. ten eerste ben ik langzamer
hand al u at ouder geworden Het is al
35 jaar geleden dat de oorlog begon. Ik
heb wel een goed geheugen, ik weet het
ook niet helemaal precies, maar ik
weet nog wel.Ik sta verbaasd hoe
iedereen ineens alles weet van die tijd.
Zelfs kinderen, mensen dus die toen
kind waren, weten nog wat er gebeurd
is Nou. ik weet na 15 jaar al heel
weinig meer van details"
De onderzoekers hebben onder meer
lijstdeelnemers gevraagd naar hun er
varingen. gebeurtenissen en omstan
digheden. en zij hebben getracht deze
zo goed mogelijk in beeld te brengen.
Drs. Weinreb: ..Dat mag. Kijk. dat heb
ik ook gedacht. Als zij dus. wat histo
risch onderzoek betekent, bronnen,
dagboeken, en brieven uit die tijd op
de eerste plaats hebben onderzocht,
want dat ligt vast. Maar herinnering is
wel sterk beïnvloed door het gebeurde
erna. Al ben je te goeder trouw, dan
zijn er nog dingen die je intussen hebt
gehoord, verwerkt in die herinnerin
gen. Dus dat staat niet meer vast".
De heer Weinreb vertelt dat de vragen
van de onderzoekers, bij hun bezoek
aan Zwitserland, op papier waren ge
formuleerd en dat ieder tijdens het
gesprek een doorslag had.
..Het was allemaal netjes gedaan,
zoals de politie dat doet met doorsla
gen. De heren Giltay Veth en de heer
Van der Leeuw vroegen om de beurt,
en mijn antwoord werd dan stenogra
fisch opgenomen. Bij de SD was dat
ook zo. werd het ook netjes gedaan
Volgens de heer Weinreb had het ei
genlijk geen zin met de onderzoekers
te praten evenmin als hij dat volgens
hem kon met de SD, omdat die ervan
overtuigd was dat de joden de Wijzen
van Zion' bij zich hadden, in hun zak
en gedirigeerd werden Maar ze speel
den het in 't algemeen en op termijn
wel netjes. Anderen deden het andere
werk'
„Ik had 1 nu) dezelfde indruk. Daarom
zeg ik. het is geen oorlogszaak, de
mens is zo. Er zijn altijd dieven, cr zijn
altijd mensen die dit of dat doorgeven
'dat slaat op de publikatie in onze
krant i. er zijn altijd verraders Dat
speelt hier ook. Dat is de dief en de
verrader samen. Ik vind het onfat
soenlijk voor de Nederlandse pers,
voor het niveau. Dat laat ik er niet bij
zitten. Omdat ik altijd gezwegen heb.
omdat men altijd gezegd heeftmaak
jij maar geen rel.
Nooit inzage
Nu heeft men het rapport laten uit
komen. zo meent de heer Weinreb. en
dat terwijl hij er nooit inzage in heeft
gehad. Op wat getuigen in het rapport
opmerken, heeft hijzelf, zo stelt hij.
nog geen weerwoord kunnen geven.
..Iedereen heeft toch het recht als er
een aanklacht tegen je is. zich te ver
weren. dan krijgt de aangeklaagde het
dossier te zien Of zij het geloven of niet
is een andere zaak Dan mag hij zich
vericeren. Dal hebben ze hier natuur
lijk niet gedaan, omdat ze bang waren
dat als ik me zou verweren, het rap
port niks meer zou zijn
Mijnerzijds herinner ik eraan dat de
onderzoekers destijds is verweten de
heer Weinreb niet gehoord te hebben.
Dit is niet gebeurd omdat de heer
Weinreb de gebeurtenissen, zoals hij
meentdatze zijn. heeft weergegeven in
zijn oorlogsmemoires 'Collaboratie en
verzet De onderzoekers hebben dit
verhaal nagetrokken
Het antwoord van drs. Weinreb komt
hierop neer. dat dit steekhoudend zou
zijn als hij op zijn geschrift tegenbe-
weringen zou hebben gekregen van
toen. uit brieven en uit andere bron
nen. „Dan zou ik zeggen: ja", aldus
Weinreb.
..Maar hier zou ik zeggen, dal ze naar
mensen zijn toegegaan die ze tevoren
bewerkt hebben Zelfs de rechercheur
van het rijksinstituut teen ex-
rijksrechercheur heeft de onderzoe
kers geassisteerd - red i is ook begon
nen met. te zeggen: ja. dat is een verlo
ren zaak. Dat is een viezerik Daar heb
ik een getuige van. Die heeft mij dat
verteld. Als je zo onderzoekt en naar
bepaalde mensen gaat.waar de een
de ander aanwijst en zegt ga naar die
toe.
Over de kwestie van de tewerkstelling
van de joden: die verband zou houden
met de zogenoemde Weinreb-lijsten'
en pas in juli 42 zou zijn begonnen
„Het staat zo vast dat het in de herfst
eind 1941 begon. Ik praat over maart
42 in mijn boek maar hel was al lang
gaande. Dan kan men wel zeggen dat.
hebben we niet gevonden maar dan
zeg ik dat wilde je idus de onderzoe
kers-red. i niet. vinden. Als je een klein
beetje moeite had gedaan dan had je
dat kunnen vinden. Ik kan niet gaan
zoeken, aanbellen en vragen, mijnheer
bent u een jood die men tewerkgesteld
heeft. Waar moet ik zoeken9 Er zijn
toen geen lijsten van die mensen ge
maakt. Maar zo n instituut dat al zo
veel miljoenen verslonden heeft en zo
veel jaren werkt moet zulke dingen al
hebben en weten hoe te werk te gaan.
En niet zeggen- Hij D::t is met
waar. dat is op zijn zachtst gezegd een
onvoorstelbare onbekwaamheid,
maar naar de waarheid gezegd is het
een viezigheid."
Geld getrokken
De heer Weinreb haalt vervolgens nog
een zaak aan van een Scheveningse
fietsenhandelaar, waaruit moet blij
ken hoe slordig het onderzoek zou zijn
verricht. Hij vraagt zich af wat de on
derzoekers in al die jaren feitelijk
hebben uitgevoerd.
..Geld getrokken, grote reizen ge
maakt. Dat onderzoek hadden ze ook
in zes maanden kunnen doen. De re
kenkamer moet uitzoeken hoe dat ge
gaan is vindt de heer Weinreb. Er zijn
dingen die ik zo vind dat ik zeg deze
mensen zijn geen partij voor mij In de
studentenwereld in Duitsland en Oos
tenrijk zei men vroeger dat hij niet 'Sa-
tisfactionsfaehig' voor mij is".
Volgens het rapport van het RvO zou
Weinreb in de oorlog ook een lijst heb
ben gemaakt waarop alleen vrouwen
voorkwamen. Deze vrouwen zou hij
medisch hebben willen keuren
Drs. Weinreb ontkent dat hij een der
gelijke speoiale lijst heeft aangelegd.
Die zaak is volgens hem bovendien al
in het onderzoek na de oorlog uitge
zocht.
..Er is al die tijd al ondergronds legen
mij gewerkt. U weet van Mauretania.
daar gelooft Pe Jong niet graag in. Die
laat zich graag betalen om niet te pu
bliceren. maar dat moet hij weten, dat
komt toch een keertje uit. (Volgens
Weinreb omvat het Mauretama-
doSsier een grote hoeveelheid archief
stukken die hij bij het Judenreferat'
van de Sicherheitspolizei zou hebben
ontvreemd. Dit dossier zou voor veel
Nederlanders zeer belastend zijn ge
weest. Driejaar geleden meldden wij
dat volgens de voorlopige conclusies
van het. Weinreb-onderzoek dit dossier
duimzuigerij' is - red. i.
Over de zedenzaak verder gaand, zegt
Weinreb ..Men heeft mij op een zwak
punt, dat ze dachten dat er was. trach
ten te grijpen. Gedacht' daar zullen we
hem een keertje op pakken". Zoals de
Russen ook doen met een dissident en
zeggen dat die wat met vrouwen heeft
Dal deden de Duitsers ook Der
Sturmer ianti-semitisch blad - red i
had alleen maar vrouwenzaken met
joden Dat ligt bij de mensen goed.
want de mens heeft natuurlijk ver
drongen complexen"
Verklaringen van vrouwen over han
delingen van Weinreb betitelt hij als
een gevolg van hysterie in de over
gangsjaren. Juist omdat er niets ge
beurd zou zijn. zouden deze vrouwen
willen laten uitkomen met deze 'inte
ressante man' i woorden van Weinreb»
iets gehad te hebben.
De derhalve in het rapport genoemde
speciale vrouwenlijst noemt de heer
Weinreb 'de viezigheid van het stum-
perdje van Van der Leeuw. Dat mag u
gerust in de krant schrijven. En van de
perverse Lou de Jong. Dat mag u ook
gerust in de krant schrijven'. Hij vindt
het overigens niets met historisch on
derzoek te maken te hebben, maar be
horend tot het terrein van de psychia
trie.
De Jong en Van der Leeuw hebben dit
volgens Weinreb laten uitlekken om
alvast stemming tegen hem te maken.
..Ook dat men van verraad spreekt is
gemeen. Ik ben in het vonnis inzake
de oorlog - red vrijgesproken van
verraad en alleen veroordeeld - wat
ook niet juist is - voor celspionage.
Maar er staat niet in icat de gevolgen
daarvan zijn geweest omdat dat niet
bewezen kon worden.
Goed gedrag
Na het laatste vonnis in de zedenzaak
van de zestiger jaren, heeft drs. Wein
reb Nederland verlaten en zich in
Zwitserland gevestigd. Voor een der
gelijk verblijf heeft men een Neder
lands bewijs van goed gedrag nodig.
Op de vraag of hi j een dergelijk papier
heeft, antwoordt drs. Weinreb:
..Ik niet. Maar ik heb een bewijs van
goed gedrag van vooraanstaande
mensen in de hele wereld, die wel een
naam hebben in de wereld, in Zwitser
land ook En die zeggen het is een
aanwinst voor een land als die man er
wonen mag.
Ze weten precies wat er geweest is
Zelfs de stukken hebben ze hier En
vertaald zelfs. Ik heb een normale t>er-
blijfsvergunning".
Wel zegt hij even in nood te zijn ge
weest toen zijn paspoort was verlo
pen en er een nieuw moest worden
aangevraagd. „Maar met behulp van
Nederlanders heeft men - buiten
landse zaken - mij vergunning voor
een nieuw paspoort gegeven. Dus ik
ben hier niet verstopt"
Drs. Weinreb woont inderdaad niet
verstopt. Hij vertoeft in een groot door
veel groen omgeven huis op wat inwo
ners van Zurich vrij vertaald de
'Goudkust' noemen. Het is een
smaakvol ingerichte woning. Drs
Weinreb wil geen verkeerde indruk
wekken, zegt hij Niets is van hem.
slechts zijn boeken zijn zijn bezit. De
rest is door een bewonderaar ter be
schikking gesteld
FRANS KEIJSPER
