ARP-BESTUUR VOOR
EEN CDA-LIJST
PZC
Geen onderzoek
prins-Northrop
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
De bedrijfsrecreatie in het Zeeuwse
kustgebied is verzadigingspunt genaderd
de krant
van zeeland
Negatief advies van Aantjes
WERKLOOSHEID
IETS TOEGENOMEN
Kind ontvoerd
in Italië
DEN UYL: NIETS BIJZONDERS
Premier: „haperend herstel"
Speculeren pagina 25
219e jaargang no. 210
Zaterdag 4 september 1976
tVan o
e parlementaire redactie)
UTRECHT - De AR heeft vrijdagavond de voorlaatste stap gezet
op weg naar het CDA. Met grote meerderheid werd een ontwerp
resolutie opgesteld, waarin wordt gesteld dat de AR samen met
KVP en CHU voor de verkiezingen van 1977 met een gezamenlijke
CDA-kandidatenlijst moet uitkomen. De resolutie zal op 25 sep
tember worden voorgelegd aan de partijraad. Pas als dit par
tijorgaan het concept heeft goedgekeurd - wat wel in de lijn van
de verwachtingen ligt-zal desamenwerking binnen het CDA een
feit zijn.
De ontwerp-resolutie werd goedge
keurd met 22 stemmen voor 6 tegen en 1
onthouding. Fractieleider Aantjes. die
F 16 CONTRACT
GETEKEND IN
BELGIE
BRUSSEL (RTR) - De Amerikaanse
vliegtuigfabriek Genral Dynamics, de
bouwer van de straaljager van bet type
F-16, heeft vrijdag met het Belgisch
vliegtuigbedrijf Sabca een contract ge
tekend ter waarde van 106 miljoen dol
lar (ongeveer 290 min), zo heeft het
Amerikaanse concern bekendgemaakt.
De overeenkomst houdt in. dat de
Sabca vleugel- en romponderdelen vooi
ruim 500 jachtvliegtuigen van het type
F-16 zal maken, terwijl het bedrijf voorts
174 volledige toestellen in elkaar zal zet
ten voor de Belgische en de Deense
luchtmacht
Behalve België en Denemarken hebben
ook Nederland en Noorwegen de F-16
gekozen als opvolger van de Starfighter.
Het gaat om in totaal 398 toestellen.
Daarnaast heeft de Amerikaanse
luchtmacht er 600 besteld.
verkoop
Waterschap Walcheren verkoopt de
Spulkom in Vlissingen aan Bouwbank
Stok
PAGINA 3
rellen
n blank centrum
PAGINA 11
dwars
PAGINA 25
realist
Sport: Hennie Kuiper wil geen slachtof
fer van de fiets zijn.
positief
HGB verwacht flinke stijging van de
winst na een goed eerste halfjaar: beurs,
financiën, economie.
ZATERDAG
gespletenheid
Rudi Kross. mede-secenarioschrijver
van de film Wan Plpel- 'Surinamer zijn is
een en al gespletenheid'.
PAGINA 18
hitter
Monseigneur Lefèbvre vindt de cruch-
ten van het tweede concilie te bitter
PAGINA 19
bestuur
Kamervoorzitter Anne Vondeling
schreef een nieuw boek over de taak en
werkwijze van het parlement 'Lam of
leeuw'
PAGINA 21
boeken
'Klederdrachten, een reis langs de le
vende streekdrachten van Nederland',
een nieuw boek van de maand; Hans
Warren bespreekt de reisnotitites van
Henri Mlchatix 'Barbaar in Azië
PAGINA 23
mede
Bfugse meebrug' geen raadsel; denk
sporten dammen, schaken, bridge
in het partijbestuur geen stemrecht
heeft, gaf een negatief advies, 'maar
schikte zich in de beslissing', aldus een
AR-woordvoerder. 'Hij blijft op zijn
post'.
De resolutie betekent dat het partijbes
tuur meent dat aan de vier voorwaar
den. die in april van dit jaar zo uit
drukkelijk door de partij werden ge
steld, is voldaan. Die voorwaarden
hadden onder meer betrekking op een
intentieverklaring van het CDA voor
de verkiezingen, op de inzet en het ka
binetsbeleid bij de verkiezingen en op
de politieke eenheid tussen de drie
partners.
Vooral door Aantjes werden de laatste
tijd nog steeds bij dit laatste onderdeel
vraagtekens gezet. De uitkomsten van
het overleg met KVP en CHU over deze
voorwaarden wordt in de resolutie 'ge
noegzaam' genoemd De kwestie van de
grondslag - de herkenbare evangelische
politiek van de toekomstige CDA-top -
komt In de resolutie terug, zij het niet
meer als een directe voorwaarde. ..Het
uitkomen met een gemeenschappelije
kandidatenlijst zal zijn rechtvaardiging
TURIJN (AFP) - In Turijn is donderda
gavond een kind van zes jaar, Enrico
Campidonoco, door enkele onbekenden
ontvoerd. De daders zouden van de va
der, een zakenman, een losgeld van 200
miljoen lire (ca. 700.000 gulden) hebben
geëist.
moeten vinden in een politiek beleid
waarin de bijbelse boodschap voor het
politieke leven herkenbaar is", aldus de
concept-resolutie.
In de tekst wordt ook herinnerd aan de
dieptepunten die de vorming van het
CDA de afgelopen jaren heeft gekend.
Het AR-bestuur noemt met name de
gang van zaken op het veelbesproken
eerste CDA-congres van 23 augustus
1975 nog steeds 'teleurstellend'. Als po
sitief punt daartegenover staat volgens
de resolutie het uitbrengen van het ge
meenschappelijk program van uit
gangspunten. begin dit jaar. In de reso
lutie wordt een beroep gedaan op alle
AR-leden om zich 'met alle kracht' in te
zetten voor het CDA-beleid.
HAVANNA - De Cubaanse premier Fidel Castro vierae zijn
50ste verjaardag, ivaarbij hij tijdens een feestelijke open
luchtbij eenkomst in Havanna onder de ogen van verlekkerd
kijkende kinderen een grote verjaardagstaart aansneed.
(Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG - De regering is niet van plan een nader onderzoek in te stellen naar de
beweringen over banden tussen prins Bemhard en de Amerikaanse Northrop-
vliegtuigfabrieken. Mochten overigens inde toekomst-over wie dan ook - nieuwe
feiten terzake bekend worden, dan zal de regering niet aarzelen om indien nodig
een onderzoek in te stellen. Dat zei premier Den Uyl vrijdagavond op zijn weke
lijkse persconferentie.
DEN HAAG - Minister van Kemenade van onderwijs heeft vrij
dag met een daverende klap op de kop van Jut op het Malieveld in
Den Haag officieel de vier nieuwe rijdende scholen voor onderwijs
aan kinderen van kermisexploitanten in gebruik gesteld.
(Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG-Eind augustus zullen er volgens voorlopige gegevens
enkele duizenden werklozen meer zijn. „Het is duidelijk, dat ook
door de toeneming van de werkloosheid per eind juli de werkloos
heid in de tweede helft van dit jaar iets boven die van het eerste
halfjaar zal liggen", aldus minister-president Den Uyl vrijdag op
zijn wekelijkse persconferentie.
Volgens Den Uyl vertonen industrielanden als West-Duitsland en Amerika onge
veer hetzelfde beeld. „Dat wijst erop hoe haperend het economische herstel inter
nationaal is. Hel herstel zet zich nog niet standvastig door", aldus Den Uyl.
De berichten over contacten tussen de
prins en de voormalige Westduitse de
fensieminister Helmut Schmidt met be
trekking tot de Northrop-Cobra.-geven
volgens de premier geen reden om te
veronderstellen dat er verkeerde dingen
hebben plaatsgevonden. Den Uyl zei het
feit dat prins Bemhard met Schmidt
over de Cobra heeft gesproken 'niets bij
zonders' te vinden.
Den Uyl zei niet te geloven dat de
commissie-Donner op de hoogte is ge
weest van beweringen over activiteiten
van de prins voor Northrop „Het lijkt
mij onaannemelijk dat indien de com
missie op zoiets gestoten was. zij dat
niet onderzocht zou hebben". Boven
dien had de commissie alleen als op
dracht te onderzoeken of er laakbare
handelingen hebben plaatsgevonden
met betrekking tot orders van de
luchtmacht bij Northrop. Van orders
was alleen sprake ten aanzien van de F-5
van deze fabriek, in 1965. De commissie
concludeert echter dat daar geen laak
bare handelingen bij hebben plaatsge
vonden.
SEC-documenten
Eventuele nieuwe gegevens kunnen nu
alleen nog naar voren komen uit de zo
genaamde SEC-documenten, de stuk
ken van de Amerikaanse Securities and
Exchange Commission. Den Uvl ver
telde vrijdag dat deze stukken pas over
enkele maanden tot een halfjaar open
baar zullen worden. Aanvankelijk zou
dat op 21 september gebeuren. Mocht
uit die documenten blijken dat er, zo zei
de premier, 'als ernstig en serieus te
nemen beschuldigingen tegen wie dan
ook' in voorkomen, dan is het zeer wel
mogelijk dat er opnieuw een onderzoek
komt. Het is onwaarschijnlijk dat de
commissie van drie (Donner, Holtrop,
Peschar) dan weer ingeschakeld wordt.
De minister-president noemde berich
ten uit de New York Times, die meldt
dat er stevige banden tussen de prins en
Northrop bestaan, die zeer 'complex en
gevoelig' zouden zijn. 'pure speculatie'.
Volgens hem is er niets dat daar op wijst.
Helder beeld
Premier Den Uyl zei het niet jammer te
vinden dat de commissie-Donner geen
onderzoek heeft ingesteld naar de ver
vanging van de Starfighter (waarbij
Northrop met zijn Cobra betrokken
was). In de eerste plaats was dat de op
dracht van de commissie niet, maar
bovendien was deze affaire 'voor mij
een open boek', zo zei Den Uyl. Hij was
destijds (sinds 1973) zelf voorzitter van
een ondercommissie uit de minister
raad, die de opvolging van de Starfigh
ter moest bestuderen. „Ik heb niet het
gevoel iets van informatie daarover te
missen. Nee, ik heb een helder beeld
van wat er toen gespeeld heeft".
De voormalige defensieminister H. J. de
Koster heeft vrijdag in een gesprek voor
de VPRO-radio gezegd niet te weten dat
prins Bemhard en Helmut Schmidt met
elkaar over de Cobra gesproken hebben.
De Koster was toen (in 1970) echter nog
geen minister. Dat was zijn WD-
partijgenoot Den Toom. „Ik kan mij niet
voorstellen dat hij op bezoek is geweest
in Bonn", aldus De Koster. „Misschien
hebben de heren elkaar eens aan een
diner ontmoet en toen vanzelfsprekend
ook over defensieproblemen gespro
ken' De Koster zei nooit door de pnns
benaderd te zijn met ongevraagde aan
koopadviezen. zoals zijn opvolger, mi
nister Vredeling, volgens het rapport-
Donner wel heeft gehad. Wel zei De Kos
ter zelf de prins om adviezen te hebben
gevraagd.
Northrop
Inmiddels heeft ook Northrop laten we
ten dat de prins nooit als bemiddelaar
voor dit bedrijf heeft gewerkt. In een
korte, formele verklaring, zegt men;
„Nimmer heeft prins Bemhard gediend
als vertegenwoordiger of agent van het
Northrop-concem. In de afgelopen 2.5
jaar zijn alle details grondig onderzocht
en gerapporteerd en zij maken deel uit
van openbare archieven"' Northrop
verwijst daarmee naar het onderzoek in
1975 van de senaatscommissie van se
nator Church naar de handel en wandel
van de fabriek.
De minister-president wilde nog geen
mededelingen doen over de vraag hoe
en wanneer prins Bemhard zijn func
ties bij de krijgsmacht zal neerleggen.
Ook wilde hij nog geen antwoord geven
op de vraag of prins Bemhard bij de
opening van de staten-generaal op
Prinsjesdag aanwezig zal zijn en of hij
daarbij zijn militaire uniform zal da
gen. De premier zegde toe dat daarover
binnenkort mededelingen zullen vol-
Brief Nederlands
hervormde kerk
aan koninklijk paar
DEN HAAG (ANP) - Ds. G. Spilt, prae-
ses van de synode van de Nederlands
Hervormde Kerk. heeft een persoonlijk
pastoraal schrijven gericht aan konin
gin Juliana en prins Bemhard. Hij deed
dat op verzoek van het moderamen van
de hervormde synode,
de inhoud van de brief is niet bekend
gemaakt, maar het moderamen heeft er
in een brief aan de hervormde predikan
ten en kerkeraden gewag van gemaakt
Het moderamen laat in zijn rondschrij
ven verder weten „Ook wij zijn teleur
gesteld en verward, alhoewel wij het po
sitief waarderen dat deze zaak m Neder
land in het openbaar kon worden be
handeld Ook wij zijn dankbaar, dat
hare majesteit bereid is gebleken om
haar hoge taak te blijven vervullen. Ook
wij waren onder de indruk van de ver
klaring van pnns Bemhard en de wijze
waarop hij de consequenties uitzijn da
den heeft getrokken en zich aldus op
nieuw ter beschikking heeft gesteld van
ons land."
GEDEPUTEERDE A. L. VAN GEESBERGEN
MIDDELBURG - „Voor de hele
Zeeuwse kust geldt, dat we in de sector
van de verblijfsrecreatie een verzadi
gingspunt naderen. In het algemeen is
voor recreatieve ontwikkelingen in
Zeeland niet zoveel ruimte meer. De
tijd van de grote groei is voorbij". Dat
is de mening van de Zeeuwse gedepu
teerde A. L. van Geesbergen. In de eer
ste helft van het volgend jaar komen de
gedeputeerde staten mei een nota over
de recreatie, waarin beleidslijnen zul
len worden getrokken. Volgens de heer
Van Geesbergen zal de algemene ten
dens van die nota zijn dat op een aantal
punten afremming voor de hand ligt. In
de sectoren van de watersport en de
verblijfsrecreatie rond de watersport-
gebieden De Grevelingen cn de Ooster-
schelde is nog wel wat ruimte voor
enige groei, maar ook in veel beperkter
mate dan in het verleden werd aange-
Over het Zeeuwse kustgebied zegt de
gedeputeerde: „Een goed voorbeeld is
de provinciale nota Westhoek. Daarin is
aangegeven dat het aantal slaapplaat
sen niet tot 95.000 kan groeien, maar tot
58.000. Er zijn er nu 52.*00 Dat houdt
dus in dat nog enige uitbreiding moge
lijk is en dat moet ook wel omdat er nog
wat plannen zijn.d ie je niet meer kunt
terugdraaien omdat er afspraken zijn
gemaakt. Maar m de Westhoek, en dat
geldt voor de hele kust, zijn we aan af
bouw toe. We kunnen met van vandaag
op morgen stoppen. Plannen die geba
seerd op bestaande bestemmingsplan
nen in een vergevorderd stadium zijn,
kunnen nog doorgaan Aan nieuwe aan
zetten valt met meer te denken"
Anders ligt de situatie in de watersport-
gebieden. Naar de mening van de heer
Van Geesbergen is alleen rond het
Veerse Meer een verzadigingspunt be
reikt. zowel wat betreft het aantal lig
plaatsen voor watersporters als tn de
sfeer van de verblijfsrecreatie „Als je
een vergelijking maakt met het plas-
sengebied is het nog niet vol. Je zou ook
nog wat jachthavens kunnen aanleg
gen. maar dan is het er toch niet plezie
rig meer".
Grevelingen
Nog wel ruimte voorontwikkelingen is
er in de Grevelingen. In april van het
vorig jaar k wam de studiegroep Greve
lingen met een nieuwe schets, waarin
w erd gesteld dat aanzienlijk minder in
en rond de Grevelingen tot stand ge
bracht mocht worden, dan voordien
werd verondersteld. Gedeputeerde sta
ten van Zeeland zijn het met dat prin
cipe wel eens, maar getalsmatig raakt
het college toch tot andere conclusies.
De heer Van Geesbergen „In de schets
wordt gesteld, dat in 1985 een emdeapa-
citeit zal zijn bereikt met 6500 ligplaat
sen. waarvan er 3200 in Zeeland kunnen
komen Het streekplan volgend komen
wij tot de conclusie dat de eindcapaci-
teit voor Zeeland op 7000 ligplaatsen in
het jaar 1990 ligt Via bestemmings
plannen zijn nu al projecten 'hard' ge
maakt met een totaalaantal ligplaatsen
van 3500. Het aantal slaapplaatsen dat
in de schets wordt genoemd is tot 1985
14.000. Wij gaan er op grond van het
streekplan vanuit dat tot 1990 een aan
tal van 30.000 slaapplaatsen rond de
Grevelingen verantwoord is en op grond
van de bestaande bestemmingsplannen
zijn al projecten in voorbereiding met
een totaal aantal slaapplaatsen van
25.000. We zijn het er wel mee eens dat de
tijd dat we trots waren op jaarlijks stij
gende aantallen overnachtingen voorbij
is. Maar er moet wel het een en ander
van de grond komen. Je hebt nu een
maal te maken met een zware druk op
de watersportgebieden. Als je geen
voorzieningen treft, komen de mensen
toch met hun bootjes en dan heb je het
met meer in de hand'
is volgens de heer Van Geesbergen het
feit dat de druk op de Schouwse Wes
thoek daardoor kan worden vermin
derd. En verder is het van belang dat
grotere schepen in geringer aantal naar
het Veerse Meer komen en zich meer op
de Grevelingen en de Oosterschelde
richten.
Zorgelijk
Dinge die ek
niet verduur
§In Zuid-Afrika tikt de klok
der ontwikkeling onherroepe
lijk verder ondanks alle po
gingen van de regering-
Vorster om dit uurwerk stil te
zetten. Aanvankelijk rebel
leerden uitsluitend zwarte groeperingen
tegen het apartheidsbeleid oftewel de
politiek van de gescheiden ontwikke
ling: jongeren in de bantoe-
aggiomeratie Soweto. die verzet aante
kenden tegen het taalonderwijs op hun
scholen Hun verzet sloeg over naar an
dere bantoe-gebieden En thans blijkt
dat ook kleurlingen zich verzetten: er
hebben zich deze week ongeregeldhe
den voorgedaan in Kaapstad, uitgere
kend de tolerantste stad van Zuid-
Afrika. In dal land vormen de kleurlin
gen een geheel eigen groep: de meesten
spreken Afrikaans en voelen zich haast
Afrikaanser dan bijvoorbeeld de Trans
valere „Ze hebben onze tradities soms
be ter bewaarddan wijzelfzei ons enige
jaren geleden een Zuid-Afrikaan van
Nederlandse afkomst De groep - ruim
twee miljoen - is van zeer gemengde af
stamming; het betreft nakomelingen
van de vroege blanke kolonisten, van
slaven uit het verre oosten, van in
heemse stammen, kortom de zonen en
dochteren van vaderen (en moeders) die
in een ver verleden de multi-raciale sa
menleving opgewekt met elkaar in
praktijk brachten. Dat mocht toen nog.
De meeste kleurlingen wonen in de
Kaapprovincie en hun belangen worden
behartigd door een - bij de wet inge
stelde - raad voor kleurlingenzaken. De
instelling van die raad betekende des
tijds een achteruitgang in status- de
kleurlingen hebben ooit nog eens vier
parlementsleden gehad. Is nu hun rebel
lie - een beweging voornamelijk onder
jongeren - van dezelfde orde ais die van
de Bantoes?
Ja en nee Ja. omdat zij met sommige
groepen Bantoes gemeen hebben dat zij
zich tegen de apart
heidspolitiek wen
sen te verzetten.
Maar daarmee
houdt de overeen
komst op. Het is
namelijk onmogelijk het streven in bre
der verband van bantoeleiders en kleur
lingen onder één noemer te brengen.
Een aantal jaren geleden hebben we een
gesprek gevoerd met enkele leden van
de raad voor kleurlintenzaken, vier wij
ze, maar tegelijkertijd machteloze
mannen. Aanvankelijk liep het gesprek
volgens het te verwachten stramien: de
leden van de raad spraken vol lof over de
politiek van de Zuidafrikaanse regering,
over de toeneming van de onderwijs
kansen voor hun eigen mensen en over
de mogelijkheden voorde toekomst Bij
een dergelijk gesprek luistert men met
aandacht en men noteert de gegevens,
die het betoog van de raadsleden moeten
onderstrepen. Maar dan herinnert men
zich de werkelijkheid op straat, de
dwingende schelding tussen blank en
niet-blank, men herinnert zich de wet
geving van het land met de daaraan
verbonden harde sancties. En dan kan
de vraag niet uitblijven; „Bent u niet
eigenlijk - diep in uw hart - bezeerd?"
Het antwoord was eerst terughoudend:
„Bij de wetgeving gaat het om beleids
zaken. die buiten onze bevoegdheid lig
gen Voor deze dingen zal wel een reden
zijn. de blanke treft deze maatregelen
omdat hij bang is uit dit land te moeten
verdwijnen." Een ontwijkend antwoord
en daarom werd de vraag opnieuw ge
steld. Waarop aarzelend volgde: „We
zeggen niet alles is reg." En na enig na
denken „In die brede uitzig voel ek dat
er dinge syn die ek niet verduur."
fiantlijn
D,r
De heer Van Geesbergen; „De situatie
in de sector van de watersport is in feite
zorgelijker dan in het kustgebied. Ik
maak me vooral zorgen over de be
schikbaarheid van recreatiemogelijk
heden voor de inwoners van de eigen
provincie. We denken er daarom aan de
aanleg van jachthavens in de toekomst
te temporiseren. Je zou kunnen afspra
ken dat je een niet te groot aantal lig
plaatsen voor jaebten maakt en de ei
gen bevolking eerst de gelegenheid
Een andere reden voor het treffen van
toch nog wel wat nieuwe voorzieningen I Slot zie pagina kolom II
'ingen. die men niet kan verduren.
Dat isde achtergrond van de rebellie der
jonge kleurlingen deze week in Kaap
stad. Maar laat men niet de illusie koes
teren dat deze opstand!gen zich voort
durend één in geest en streven voelen
met de zwarte jongeren, die in Soweto in
opstand kwamen Het is de angstaanja
gende tragiek van Zuid-Afrika. dat er
tussen de vele rassen en groepen in dit
land felle tegenstellingen en vooral on
metelijke vrees bestaat. In Soweto
keerden de rebellen zich niet alleen
tegen de regering, maar was er ook
sprake van felle onderlinge tegenstel
lingen vijandigheid tussen stammen.
De zwarte Afrikanen - de bantoes - zijn
niet als één ondeelbaar geheel te be
schouwen. zij vallen in vier hoofdgroe
pen uiteen met elk een onderverdeling
in ontelbare grote en kleine stamver
banden Met de andere bevolkingsgroe
pen is er weinig contact, integendeel, er
is sprake van scherpe contrasten. De
kleurlingen bijvoorbeeld kijken op de
bantoe neer en zijn bang voorde macht
van het grote bantoe-getal. Een erudiete
kleurling in Kaapstad zei ons enige ja
ren geleden: „De bantoe heeft geen cul
tuur zoals de 'brulnman' en de 'witman'
en daar moeten wij rekening meehou-
den." Toen destijds de politiek van ge
scheiden ontwikkeling gestalte kreeg,
zinspeelde de toenmalige premier Ver
woerd tegenover de leiders van de kleur-
hngengemeenschap nadrukkelijk op
deze tegenstellingen- „Watzal er gebeu
ren als de blanke in een eenheidsstaat
Zuid-Afrika zijn greep op het geheel zou
verliezen? Wie zal er dan het bewind
voeren? Niet de kleurling, maar de ban
toe. En de ervaring m Afrika als totaal
bewijst" - nog altijd volgens Verwoerd -
„dat bantoe-beleid zal neerkomen op de
dictatuur van een kleine groep
politiek-geïnteresseerden onder hen
Ook de bantoe-massa zal aan hen on
derworpen zijn en het wellicht heel wat
zwaarder hebben dan - zoals sommigen
beweren - ze het nu onder het blanke
bestuur hebben." Verwoerd zei dit in
1961 de tegenstellingen zijn er sinds
dien niet minder op geworden.
(Slot zie pagina 3 kolom b
