Rudi Kross: „Surinamer zijn is één en al gespletenheid" PZC/zaterdagkrant 'WAN PIPEL' ZATERDAG A SEPTEMBER 1976 DE BILT - „Je moet niet met de natte vinger een appel gaan doen op de Surinamers in Nederland om nu maarzo snel mogelijk terug te keren naar hun eigen, nieuwe republiek. Maar het moet wel eerlijk, echt je bedoeling zijn om de Surinaamse bevolking te herenigen op haar eigen grondgebied. Wat dat heel nuchter bete kent? Je moet de Surinamer duidelijk maken dathy, om wat voor reden dan ook naar Nederland getrokken, de tekorten die hij zal blijven aantreffen in de Surinaamse samenleving gaat zien als een investering om daar te leven waar hy toch eigenlijk het liefst zal willen zijn." Rudi Kross 138). een van de scenario schrijvers van de film 'Wan Pipel'. kijkt me onderzoekend aan. Hij heeft juist geprobeerd uit te leggen dat het thema van de film. „een jong land be zig van zijn bevolking één volk te ma ken", naar belleven van een uitroepte ken of een vraagteken kan worden voorzien. De Surinamer in Nederland, op speurtocht naar zijn eigen persoon lijkheid, zal in het gegeven van de film misschien zichzelf herkennen. Hij loopt hoe dan ook rond met het vraag stuk van de terugkeer naar dat moei lijke land op het Latijns-Amerikaanse continent. Geeft 'Wan Pipel' hem nu eeneven naïef als hoogdravend recept omdat probleem op te lossen? Kross heelt er zelf na twaalf jaar Nederland «d stuk gelopen remigratiepoging coatten. Hij heeft dwars tegen veel kritiek in steeds verkondigd dat de Surinamers die vóór 25 november 1975 bij duizenden per maand in de Bijlmer-express op Schiphol arriveer den, voorlopig over het vraagstuk met rust gelaten behoorden te worden. En nu staat daar plotseling zijn naam op de rol van een film die de keus tussen Nederland en Suriname in alle scherpte en met alle tragiek eromheen neerzet Kross: „Natuurlijk kan geen enkele Surinamer die terugkeer helemaal uit de weg gaan." Hij wijst beschuldigend naar de Surinaamse regenng-Arron. „Zolang je deze kwestie niet plaatstin het perspectief van de nauwe betrok kenheid bij het land waar je als Suri namer thuishoort, verplicht je mensen om heel doelmatig te denken en uit sluitend te kijken naar hun portemon nee, hun baan en dergelijke Ik vind het daarom een bijzonder ernstige te kortkoming van de regering in Para maribo dat ze niet doet wat zelfs een miljoenenland als China altijd is blij ven doen: bezorgdheid tonen tegen over de mensen van je land in de vreemde Welke nationaliteit Chine zen ook hebben, waar ze zich ook be vinden. de hoeveelste generatie ze in het buitenland ook mogen zijn - het thuisfront blijft naar ze kijken als Chi nezen. Een Nederlander die derbg jaar geleden naar Canada is geëmigreerd blijft Nederlander in Canada ook al spreekt hij geen woord Nederlands meer De Surinamers verdienen het na hun dramatische geschiedenis niet om ai de steek gelaten te worden en een verzwaring te krijgen van het pro bleem of ze Surinamer zijn of niet Durft de Surinaamse regering dus ei genlijk aan haar landskinderen in Nederland (130.000 in getal) niet goed duidelijk te maken dat terugkeer en opnieuw beginnen ginds in veel geval len een stap terug is? Kross: „Aan een dergelijke openhar tige voorlichting wordt van Suri naamse kant hoegenaamd niets ge daan. Daarmee schiet de regering zwaar tekort Suriname moet zicht baar de voorwaarden helpen scheppen om het de mensen gemakkelijker te maken. Dat lijkt een vervelende zaak, zoiets als spreid hun bedje opdat ze erin kunnen springen. Maar dat bedoel ik absoluut niet. Surinamers in Neder land mogen niet als weglopers worden beschouwd. Het gaat om begrip voor ieders persoonlijke geschiedenis, per soonlijke beweegredenen De Surina mers in Nederland hebben vanuit hun moederland aandachten warmte, zelfs bescherming nodig. In Nederland groeitnamelijkdediscnminatieen het racisme, de botsing tussen twee ka rakterstructuren. Nederland voelt zich nu eenmaal in moeilijkheden met een bevolkingsdeel dat men vooral als armlastig en vol problei. _>n be schouwt In het overleg tussen de Ne derlandse en Surinaamse overheid ontloopt men het onderwerp van de remigratie. En wanneer men het niet doet gebeurt het op initiatief van Ne derland, dat zijn aandeel in het pro bleem bliksemsnel opgelost wil zien." De Surinaamse regering heeft bij de première van 'Wan Pipel' in Amster dam via vice-premier Olton van Oen deren laten weten dat ze de film als een boodschap van de nieuwe staat naar buiten beschouwt, als een ada gium om mee te werken Is er nu in Suriname al iets ontstaan dal een nationaal-zelfbewustzijn kan worden genoemd9 Kross. „Hetisnatuurlijknogergvroeg om hierover al te stellig te kunnen zijn. Aanwezig is de formele grondslag voor een nationale saamhorigheid. Maar iedereen moet er nog wel aan wennen dat de republiek Suriname als het ware uit de blauwe lucht is komen val len. Sunname looptecht wel achter als het er om gaat verder gestalte te geven aan de politieke werkelijkheid. Men zoekt nog steeds naar het antwoord op de vraag" wie zijn we nu eigenlijk? In hoever zijn we herkenbaar het prod uk t van de geschiedenis die ons heeft voortgebracht' Een heel korte ge schiedenis, die in feite niet verder te rug gaat dan een eeuw Surinamer zijn is een en al gespletenheid. Dat hoort erbij HetSurinaams zelfbewustzijn zit vol onverzoenlijke tegenstrijdigheden Sommige mensen proberen dat steeds weer van zich af te gooien, maar met hel effect ervan hebben ze dagelijks te maken Surinamers. door twee samen levingen misdeeld, zijn de oriëntatie op zich zelf kwijt. En die moeten ze opnieuw zien te vinden. Surinamer zijn - te maken hebben met dat land Een deel van de bevolking is nog on derhevig aan de middelpuntvliedende kracht die er steeds van is uitgegaan. Ze draaien er in een parkeerbaan om heen. Surinamers zijn ambivalente mensen, ze hebben een dubbele waar deschaal in hun leven. Dat levert soms scherpe tegenstellingen op verteke ningen van de werkelijkheid. Zo is er een min of meer natuurlijke afweer ontstaan tegenover het deel van de Surinaamse bevolking dat in Neder land zit. Men voelt zich gemakkelijk in de steek gelaten, verraden. En dat is tragisch, want er is langzamerhand geen enkele familie meer die met een aantal verwanten aan de andere kant van de oceaan heeft." Nu de samenle ving in Suriname staatkundig en op papier is gereguleerd wil dat nog niet zeggen dat die samenleving zichzelf al helemaal herkend heef». 'Zes stappen terug' U signaleert nu al een duidelijke af stand tussen de Surinamers ginds en de mensen die zich de laatste jaren hier in Nederland hebben gevestigd. De film 'Wan Pipel' formuleert tussen de draden van het romantische ver haal door de oproepkom terug om te helpen je land op te bouwen Zal de verwijdering niet steeds groter wor den en het met almaar lastiger worden om opnieuw 'geaccepteerd' te worden naarmate die terugkeer langer op zich laat wachten? Kross „Het is een verschijnsel dat hoort bij de fase waarin de hele zaak zich op hét ogenblik bevindt Het is moeilijk prognoses te gaan maken. Mocht er toch onder het deel van de Surinaamse bevolking dat hier zit en blijvend besef te vinden zijn van ver bondenheid met het land dan geloof ik dat we te maken hebben met iets van voorbijgaande aard. Het zal niet au tomatisch gaan Maar ik denk dat men het op kan brengen om door een hoe veelheid problemen heen te breken. Ik zou die ontwikkeling natuurlijk zelf graag zien. maar ik heb geen reden om te veronderstellen dat het anders zal gaan Zelf heb ik er heel nadrukkelijk mee te maken gehad. In 197U ging ik terug naar Suriname, het was voor mij een definitieve zaak. Vier jaar lang is het dat gebleven Maar toen heb ik al leen als gevolg van dwingende Der- soonlijke omstandigheden die ik wer kelijk met anders kon oplossen moe ten besluiten opnieuw naar Nederland te gaan. Maar als ik trouw wil blijven aan wat ik voor mezelf en voor Suri name ooit later in mijn leven denk te doen. dan moet ik ook de moed op we ten te brengen om onder veel onbegrip zes stappen terug te zetten, de indruk wekken dat ik op mijn besluit ben te ruggekeerd. Het is een waandenkbeeld om het hele vraagstuk of je Surinamer bent of met te herleiden tot het bezit van dal pas poort Daarom is er voor mij persoon lijk op 25 november 1975 op hel punt van net Surinamerschap mets veran derd Eerlijk gezegd trek ik me van die flauwekul met de nationaliteit geen donderaan Ik heb om heel doelmatige redenen het Nederlandse paspoort behouden. Maar dat boekje in mijn binnenzak zal op geen enkele manier van invloed zijn op de vraag of ik me wel of geen Surinamer voel Als je de zaak zo versmalt tot een juridische fic tie noem ik dat bedenkelijk. Het hele vraagstuk van de identiteit komt neer op menselijk bewustzijn Ga je daar aan voorbij, dan maak je grote fou ten." 'Nog iets opruimen De raciale tegenstellingen in Surina me. die tussen Creolen. Hindoestanen. Indonesiërs. Bosnegers. Europeanen. Indianen, en Chinezen - ze worden in 'Wan Pipel' teruggebracht tot een ge neratieconflict. Tegenstellingen dus waarmee de oudere bevolking vooral te maken heeft. Problemen waar de jongeren bovenuit groeien Maar ligt dat wel zo eenvoudig? Kross: „Je ziet de tegenstellingen voor je ogen verdwijnen. Je hoeil maar te kijken naar menselijke types in Sun- name om te begrijpen dat mensen van verschillend ras met elkaar naar bed zijn geweest. Trouwens, de bevol- kingsmeerderheid heelt met die ras sen tegenstellingen in het leven van al ledag nooit zo veel problemen gehad. Racisme heeft wél altijd een rol ge speeld omdat het gebruikt is. in de po litiek vooral Dat is een van de erfenis sen van de oudere generaties, met name in de gevestigde kringen Men heeft het als deelnemers aan de kolo niale samenleving als waarde gehan teerd. In politiek scherpe momenten werd en wordt er nog steeds gebruik van gemaakt. De protesten tegen de manier waarop in 'Wan Pipel de ras sentegenstellingen worden benaderd komen dan ook uit die kringen De emanciperende jonge bevolking botst tegen de bewakers van het sys teem. Er worden allerlei zaken door geprikt Bijvoorbeeld dat het onge zond is om te leven met twee harten, zoals de oudere generatie heel veel ja ren heeft gedaan Wie dat ziet neemt vaak maar aan dat de dubbele stand aard waarmee de Surinamer om springt hem ontmaskert als onop recht. Maar laat men toch met verge ten dat de Hindoestaan, de Creool dat verschijnsel vooral als een probleem Minister Van Doom tcrmi heeft deze week in de tweede kamer zijn beleid voor de opvang en spreiding van Suri naamse en Antilliaanse Nederlanders uiteengezet en verdedigd. Uit Parama ribo komt het bericht dat het stand beeld van wijlen koningin Wühelmina -dat daar vele jaren voor het gouver neurhuis op het Oranjeplein heeft ge staan en vlak voor de onafhankelijk heidsdag 25 november 1975 werd weg gehaald - opnieuw een waardige plaats heeft gekregen. Op 31 augustus, afgelopen dinsdag, is het met enige of ficieel vertoon herplaatst in het plant soen tegenover het fort 'Zeelandia', het Surinaams museum waar vorig jaar ook een wapen van Zeeland op de bin nenplaats werd onthuld. Verder is het stil geworden rond Suriname. Met uitzondering dan misschien van de komst van 'Wan Pipel', de eerste speelfilm uit de nieuwe republiek, die na de stormloop op de bioscopen in Pa ramaribo en het succes in het Carai- bisch gebied nu al weer enkele weken in Nederland bezig is uit te leggen wat de Surinamer in al zijn tegenstrijdig heden tegenover zijn land nu eigenlijk beweegt. De Surinaamse filmmaker Pim de la Parra heeft die boodschap vervat in het verhaal van de creool Roy Ferrol Hij wordt plotseling uit Amsterdam naar huis geroepen, raakt in Parama ribo verliefd op de Hindoestaanse ver pleegster Rubia Soekdeiv en zegt vaarwel tegen zijn Nederlandse vrien din Karina. Het 'Wan-Pipel'-verhaal kan in Neder land een dubbel effekt hebben. Mis schien leert de Nederlandse bioscoop bezoeker via dit eenvoudige stuk film romantiek eindelijk iets begrijpen van de ingewikkelde vraag die de Surina mer zich steeds weer stelt als hij over zijn Idnd en volk praat: „Wie ben ik eigenlijk?" En misschien herkent de Surinaamse bioscoopbezoeker hier in Nederland er zichzelf in en vraagt hij zich af wat zijn persoonlijk antivoord is op een verschijnsel als groeiend na tionaal besef, toekomstmogelijkheden ginds en een stap verder, de terugkeer Wat is de diepere achtergrond van het thema in 'Wan Pipel' en hoe moet dat thema worden 'vertaald' in de hoogst persoonlijke problematiek waarmee iedere Surinamer in Nederland hoe dan ook te maken heeft? Een van onze redacteuren daarover op deze pagina in gesprek met Rudi Kross, mede scenarioschrijver van de film. Rudi Kross is hoofd van de afde ling vorming in 'Berkenhoven le De Bilt. een kasteelachtig wit ge bouw dal huisvesting biedt aan het opvang- en vormingscentrum voor jonge Surinamers in Neder land Kross is van huis uit journa list. schrijver en dramaturg Hij liet op zijn 18e jaar voor de erste keer Sunname achter zich na een journalistieke aanloop bij een krant die intussen ter ziele is. Een werkstage bij het Algemeen Ne derlands Persbureau (ANP) bracht hem in de Nederlandse krantenwereld. Hij werkte op de redacties van hel ANP m Cura cao. van het Vrije Volken van het Algemeen Handelsblad en keerde twaalf jaar later - het was inmid dels 1970 geworden - voor het eerst terug in Suriname Daar gmg hij de journalistiek in. was medeoprichter van een persbu reau. deed vakbondswerk en do ceerde maatschappijleer op een middelbare school Hij was ook politiek actief als voorzitter van een onderafdeling van de Natio nale Partij Sunname (NPS) Vier ervaart, hij wil met de andereen maaP schappij opbouwen, maar heeft voor zichzelf nog iets op te ruimen Rudi Kross heeft via de film die nu zo aanslaat willen doordringen tot het dieperliggende probleem van de Suri namer, destijds als arbeidskracht naar een Nederlandse kolonie gebracht en daar nu als arbeidsoverschot blijven hangen. Hij heeft het aangezien en is ervan overtuigd geraakt dat de oplos sing van de wezenlijke vraagstukken in Suriname pas aan de orde kan ko men wanneer er de tegenstelling zichtbaar wordt tussen de elitegroe pen (die elkaar nog als vanouds be vechten i en de grote massa van de be volking Zover is het nog niet In werkelijkheid is na 25 november 1975 in Sunname nog alles bij het oude gebleven. Aan het begin van de film spreekt op het kerkhof in Paramaribo een predikant een grafrede uit. Kross licht daar de sleutelzin uil: „Ach. er zal toch wel ooit een dag moeten komen waarop we begrijpen dat we een volk zijn." Ondanks het feit dat hijzelfal zo lang in Nederland zit is hem die niet uit de pen gevloeid als een zoethoudertje. En daarom zet hij zelf ook een uitroepteken achter 'Wan Pipel.' jaar later dook hij opnieuw m Nederland op de temgkeer was gecompliceerder geicorden dan hij zich had voorgesteld. Kross was enige tijd docent politicologie voor Surinaamse en Antilliaanse studenten, gaf links en rechts gastcolleges, icas vormingsleider aan de volkshogeschool in Ber gen en werd tenslotte uitgeno digd om deel te nemen aan het 'experiment Berkenhoven', een centrum icaar jonge Surinamers i tussen 16 en 25jaan drie maan den in intemaatsverband worden opgevangen Het doel van de op- zang de jongelui helpen zichzelf te kunnen redden, óf als ze in Ne derland ivillen blijven óf als ze zich willen voorbereiden op een terugkeer naar Sunname Volgend voorjaar verschijnt van de hand van Kross een boek i'Aribada'i over de wordingsge schiedenis van Sunname. een maatschappijbeschouiving over het land in de laatste fase (1930- 1975) voor de vorming van de republiek

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1976 | | pagina 17