PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
PRINS BENADERDE
BONN OVER COBRA
Stakers leggen haven van
Amsterdam volledig 'plat'
MINI KRANT
Vanaf 20 september uitkeringen aan
door de droogte getroffen agrariërs
Felle straatrellen
in centrum Kaapstad
Zie pagina 20
Gesprek met Schmidt over de
opvolging van de Starfighter
vandaag
Van Eisen
regelmatig
bezoeker
Los Angeles
ACTIE SLOEG NIET OVER NAAR ROTTERDAM
Rolt de bal? pagina 15
219e jaargang no. 209
Vrijdag 3 september 1976
(Van onze Haagse redactie)
DEN HAAG - Prins Bernhard heeft in 1970 een gesprek gehad met de toenmalige Westduitse
minister van defensie, Helmut Schmidt, over de Cobra, een gevechtsvliegtuig van de Amerikaanse
vliegtuigfabriek Northrop dat kandidaat stond voor de opvolging van de Starfighter. Dat blijkt uit
een briefwisseling tussen Schmidt, de huidige Westduitse bondskanselier, en de toenmalige Neder
landse minister van defensie, W. den Toom. Het initiatief tot het gesprek blijkt van prins Bernhard
zelf te zijn uitgegaan.
Minister Vredeling van defensie heeft
de brief van Schmidt aan Den Toom,
waaruit bovenstaande blijkt, donder
dag openbaar gemaakt op verzoek van
de Pvd A-tweede-kamerled en Dankert
en De Vries. Dezen hadden vragen ge
steld over het bestaan van een corres
pondentie over het Northrop-vliegtuig,
ronder dat zij echter wisten dat in die
brief over prins Bernhard werd gerept.
De brief dateert uit januari 1971. in een
tijd, toen in Nederland en Duitsland nog
veel gedacht werd over de opvolging
van de Starfighter. De Cobra van North
rop was een van de kandidaten. Maar in
Duitsland maakte dit toestel weinig
kans. Duitsland was met enkele andere
landen gebonden aan het MRCA-
project, de ontwikkeling van een veel
zijdig Europees jachtvliegtuig (Multï
Role Combat Aircraft), zo schrijft
Schmidt ook in de brief aan zijn Neder
landse collega.
Prins Bernhard heeft echter in 1970
contact gehad met Schmidt over de
Cobra, terwijl enige tijd daarna een ge
sprek plaatsvond tussen de Duitse
staatssecretaris van defensie Momm-
sen en de president van Northrop, Ton
zuiver
Groot deel van de persleiding Walche-
zal ln 1977 gelegd zijn.
Jones, een goede persoonlijke vriend
van de prins.
De letterlijke tekst van de passage uit
de brief, waarin Schmidt dit aan Den
Toom meedeelt, luidt als volgt (geda
teerd 12 januari 1971):
„Zijne kminklijke hoogheid prins Be
rnhard eter Nederlanden sprak me on
langs aan over het project van de Ame
rikaanse Northrop Corporation.
Staatssecretaris Mommsen heeft in
middels mr. Jones, de president van
deze onderneming, ontvangen en met
hem het zeer interessante samenwer
kingsproject van Northrop besproken".
De Westduitse minister Schmidt zegt
verder in zijn brief dat hij niettemin het
voorstel van Northrop interessant vond.
vooral met het oog op de kleinere
NAVO-landen. De Westduitse minister
zei dat hij zich kon voorstellen dat de
Bondsrepubliek een aandeel zou kun
nen leveren in de financiering van het
project, als ook de andere NAVO-landen
functies
de rijksvoorlichtingsdienst en het
secretariaat van de prins is nog niets
naders bekend over het beëindigen van
de functies door prins Bernhard,
goed
Opinie: de laatste jaren vertrekken er
minder mensen uit ons land dan er bin
komen.
macht
Drte Nederlandse hoogleraren uiten be
zorgdheid over de tanende positie van
het parlement
interland
(Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG - Het tweede-kamerlid
Van Eisen (kvp) blijkt met enige re
gelmaat in Los Angeles te komen, in
welk gebied niet alleen verschei
dene vliegtuigfabrieken zijn geves
tigd, maar ook een groot aantal wa
penfabrikanten. Dit blijkt uit een
door Van Eisen, die tot voor kort
ontkende ooit bij Lockheed op be
zoek te zijn geweest, geschreven ru
briekje in de 'Nieuwe Revue' van 3
september
„Als wij als kamerlid in Los Angeles
zijn, liggen daar bij de consul altijd
tientallen schrijnende gevallen van
Nederlanders..aldus Van Eisen.
Volgens een woordvoerder van zijn
fractie is Van Eisen maar een keer bij
Lockheed geweest, 'voorzover ik op
dit moment weet. Wel zal hij vaker bij
andere fabrieken op bezoek geweest
zijn'.
Van Eisen besluit zijn in eigen be
woordingen geschreven, zeker voor
het verschijnen van het Donner-
rapport geschreven, kijkje op de VS
(Nederlanders over Amerika): „Wat
betreft de prins en zijn bemoeienis
met Lockheed, is er volgens mij nog
steeds veel rook en weinig vuur. al
gaan de kranten de laatste tijd de
andere kant op. Die Amerikanen zul
len de prins heus wel eens een aar
digheidje aanbieden, want ze zijn za
kelijk".
„Maar ze weten donders goed dat de
prins niet in zijn eentje kan beslissen
over de aankoop van vliegtuigen.
Dat hij meer controle moet hebben
over de mensen met wie hij omgaat,
dat kan je wel zeggen. Maar hij is een
openbare figuur, en dat brengt met
zich mee datje in kringen komt, waar
ook dit soort randfiguren voorko
men", aldus Van Eisen, die Nixon be
schrijft als 'een man die zo raar rea-
het als belangwekkend oescnouwen.
Dat zou er een bijdrage toe kunnen leve
ren om op dit terrein de systemen zover
mogelijk te standaardiseren, opdat niet
naast het MRCA-type nog verschillende
andere vliegtuigtypen in dienst zullen
komen, aldus Schmidt.
Andere keus
In een brief van 22 februari 1971 stemt
minister Den Toom in met het laatste
argument van Schmidt. De Neder
landse minister zegt echter nog geen
definitief Nederlands standpunt te,
kunnen geven, omdat de verkiezingen
en de daarop volgende kabinetsforma
tie in het verschiet liggen. Den Toom
kwam in het nieuwe kabinet-
Biesheuvel niet meer terug, hij werd
opgevolgd door zijn WD-partijgenoot
H. J. de Koster. Op 27 april van het
zelfde jaar antwoordt Schmidt dat de
Westduitsers inmiddels hebben geko
zen voor een ander vliegtuig.
Rond 1970 was er sprake van dat West-
Duitsland Nederland een financiële bij
drage van 50 miljoen dollar zou geven,
indien ons land de Cobra zou kopen als
opvolger van de Starfighter. In ant
woord op al in juni van dit jaar daarover
door de socialisten De Vries en Dankert
gestelde vragen, antwoordt minister
Vredeling dat van een Duits aanbod
geen sprake was.
„Wel oriënteerde de regering van de
Duitse Bondsrepubliek zich in de aan
geduide jaren omtrent de aanschaf van
een vliegtuig dat geschikt zou zijn voor
Sint zie pagina 3 kolom 3)
Etalages en ruiten in de drukste winkel
straat van Kaapstad. Adderley Street,
werden vernield, traangaswolken dre
ven blank en zwart hoestend en proes
tend in portieken: gummiknuppels van
de politie striemden zonder aanzien des
persoons demonstranten en winkelende
mensen.
Woensdag al hielden de kleurlingen een
demonstratie door het centrum van
Kaapstad. Die verliep geweldloos, om
dat de politie zich afzijdig hield. Toen
de studenten en scholieren donderdag
weer aanstalten maakten om hun on
genoegen met de apartheidspolitiek en
solidariteit met de opstandige zwarte
bevolking in de 'townships' van de
grote steden te betuigen, greep de poli
tie met zeer harde hand in.
Van officiële zijde is niets meegedeeld
over het aantal gewonden, dat zeker in
de tientallen moet lopen. In de buiten-
AMSTERDAM, ROTTERDAM - Stakers in de Amsterdamse haven en hun werk
gevers geloven nauwelijks dat minister Boersma zi.1 ingaan op de eisen die daar
zijn gesteld, omdat in Rotterdam op enkele onderbrekingen na, het werk normaal
ter hand genomen wordt. De wilde staking in Amsterdam, die op nog geen tien na
alle 1900 havenwerkers omvat en donderdag in volle omvang doorzette, kan tot
zaterdag voortduren, hoewel er een kleine kans is dat men vanmiddag het werk
zal hervatten.
VANMIDDAG OVERLEG
OVER WERKHERVATTING
weging te zullen nemen, afhankelijk van
de resultaten van dit overleg.
Niet verheeld werd dat het juist de CPN
is, die tot de staking aanzet, en dat het
vooral de uit CPN-kring afkomstige
vakbondsbestuurders waren die, hoe
wel officieus, de staking in banen
Het bestuur van de Scheepvaartvereni
ging Noord heeft donderdagavond per
telegram twee voormannen van de sta
kers gemeld dat besloten is op de eisen
niet in te gaan. Het nu geldende loon-
besluit tweede halfjaar 1976 beperkt
zowel de onderhandelingsvrijheid als de
voortzetting van de indexeringsregeling
en de uitbetaling van een voorschot, al
dus de vereniging, die de verantwoorde
lijkheid voor alle schade als gevolg van
de wilde staking, bij de havenwerkers
legt Men schatte de schade in Amster
dam nu al op enkele miljoenen.
Circa duizend Amsterdamse haven
werkers zijn donderdagmiddag bijeen
gekomen in gebouw 'De Hoeksteen', het
vroegere Marcanti en een van de favo
riete verzamelplaatsen van de Amster
damse CPN'ers. Staande de vergader
ing werden twee moties aangenomen,
waarvan de strekking was dat de 2 pro
cent die in juni als prijscompensatie
werd vastgehouden, alsnog zou worden
uitbetaald, dat men daarnaast een prij
scompensatie verlangde van 54 gulden
en dat de vakcentrales direct in overleg
met de werkgevers en overheid zouden
gaan.
In optocht trok men vervolgens naar het
Havengebouw, waar een delegatie van
acht man de eisen bekend maakte aan
de Scheepvaartvereniging Noord. Een
afschrift van de motie werd naar minis
ter Boersma gezonden.
Na het overleg verklaarde mr. H. I. Moel-
ler, algemeen voorzitter van de Scheep
vaartvereniging. de stakers te hebben
meegedeeld dat het 'moeilijk is in te
gaan op de eisen die in strijd zijn met de
wet'
De stakers zegden toe hervatting van
het werk voor vanmiddag reeds in over-
AMSTERDAM: Donderdagmiddag hebben de stakende navenarbeiders in Amster
dam een petilitie. aangeboden aan het bestuur van de Scheepvaartverenigmg
Noord. Op de foto de aanbieding ixzn de petitie door de vertegenwoordiger van de
stakers, de heer Van Dijk (r) aan de heer Möller, voorzitter van de SVN.
RIJKSGRIEPSREGELING ZELFSTANDIGEN
KlUy Janssen 25 Jaar op de planken,
raaio- en televisieprogramma's, strips.
PAGINA 19
stijging
Hogere winst en omzet voor Gist-
Brocades, beurs, financiën: economie tf
UITVOERING CRM
EN LANDBOUW
EN VISSERIJ
(Van onze Haagse redacteur)
DEN HAAG - Agrariërs die door de
droogte van de laatste maanden in ern
stige financiële moeilijkheden zijn
komen te verkeren, kunnen vanaf 2C
september in aanmerking komen vooi
een uitkering krachtens de rijks
groepsregeling zelfstandigen. Minislei
Van der Stee van landbouw en visserij
en staatssecretaris Meijer van cultuur
recreatie en maatschappelijk werk
hebben daartoe gezamenlijk een reeks
aanwijzingen opgesteld.
Bij de gemeente en het districtsbureau
van de Stichting Uitvoering Land-
bouwmaatregelen zijn straks aanvraag
formulieren verkrijgbaar, aan de hand
de gemeenten op zeer kortt
termijn - binnen een dag of tien als alles
meezit - kunnen beslissen over dc
hoogte en de aard van de financiële
hulpverlening. Het Landbouwschap
hoopt dat er op grote schaal gebruik van
zal worden gemaakt en zal alle moge
lijke medewerking verlenen. De be
windsman van landbouw en visserij
verwacht dat vele duizenden van deze
mogelijkheid zullen profiteren.
Aan ondernemers die een levensvatbaai
bedrijf exploiteren, zal bijstand kunnen
worden verleend als hun eigen vermo
gen minder bedraagt dan 50 procent van
het totale bedrijfsvermogen. Als de
aanvrager nog beschikt over vermogen
buiten het bedrijf, dan zal daarmee bij
de beoordeling van de aanvraag reke
ning worden gehouden. De vorm en
hoogte van de bijstand zijn afhankelijk
van het inkomen dat de ondernemer
onder normale omstandigheden zou
hebben behaald Bedraagt dat inkomen
minder dan f22.000 dan zal de bijstand
als regel zonder meer kunnen worden
toegekend tot een maximum van
f22.000. Bij een inkomen dat hoger ligt
wordt nader bepaald in welke vorm de
bijstand wordt verleend Deze zal - af
hankelijk van de hoogte van het inko
men en de omvang van het financiële
tekort - bestaan uit een lening, die tot 31
december 1977 renteloos zal zijn.
Daarna bedraagt de rente 5 procent,
terwijl de lening in vijfjaar moet worden
afgelost. Indien daartoe aanleiding be
staat. zal daarnaast nog een bedrag 'om
niet' kunnen worden toegekend.
Voor ondernemers die een eigen vermo
gen hebben van meer dan 50 procent
van het bedrijfsvermogen zal eerst wor
den vastgesteld - op basis van normen -
welk gedeelte van het tekort door mid
del van bankleningen kan worden gefi
nancierd. Voor het dan eventueel reste
rende gedeelte zal op dezelfde wijze bij
stand worden toegekend als bij een
aanvrager met een eigen vermogen dat
minder is dan 50 procent van het totale
bedrijfsvermogen.
Achtergronden
De achtergrond van de maatregel is,
dat de overheid van mening is dat de
aanhoudende droogte er niet de oor
zaak van mag zijn dat gezonde en rede
lijk gezonde agrarische bedrijven het
loodje moeten leggen. Men wil de agra
riërs ruimschoots in staat stellen hun
bedrijven voort te zetten, op voor
waarde dat deze levensvatbaar zijn.
Daaronder worden bedrijven verstaan
die een zodanig inkomen opleveren dat
de ondernemer daaruit gemiddeld ten
minste in de levensbehoeften van zijn
gezin kan voorzien. De regeling wordt
over het hele land gelijkelijk toegepast
De noodsituatie ten gevolge van de.
aanhoudende regenval in 1974 in het
Zeeuwse-Zuidhollandse-Westbrabantsi
agrarische gebied en de administra-
KLEURLING GEDOOD, VELE GEWONDEN
(Van onze correspondent)
KAAPSTAD - Slechts 24 uur voor het vertrek van premier Vorster naar Zurich,
waar hij met dr. Kissinger de problemen van zuidelijk Afrika zal bespreken, zijn
de anti-apartheidsdemonstraties in Zuid-Afrika gewelddadig het blanke bastion
binnengedrongen. Duizenden gekleurde scholieren en studenten hielden donder
dag het blanke centrum van Kaapstad bezet voor een urenlange veldslag met de
politie.
wijken van Kaapstad werd een man
door verdwaalde - volgens het officiële
commentaar - politiekogels getroffen.
Hij overleed later in het ziekenhuis. De
politie maakte bij het uiteen slaan van
de demonstratie gebruik van traangas,
gedresseerde herdershonden en met
schroot geladen geweren, die niet dode
lijk zouden zijn. maar 'slechts' verwon
dingen aanrichten en de getroffene voor
enige tijd 'uitschakelen'
Minister Kruger van justitie heeft on
middellijk het voor heel Zuid-Afrika
geldende verbod op openbare bijeen
komsten en samenscholingen verlengd
tot 31 oktober. Hij verklaarde dat tij
dens de onlusten van de afgelopen we
ken meer dan 800 arrestaties zijn ver
richt Krugers eerder geuite optimisti
sche prognose, dat de rellen aan het
verlopen waren, is door de militante
kleurlingen krachtig gelogenstraft.
trachtten te leiden.
Tot Amsterdams verdriet is de staking
niet overgeslagen naar Rotterdam. Wel
is daar bij enkele bedrijven meer of min
der lang gestaakt maar de hoop daar
dat de acties naar nog andere bedrijven
zouden overslaan, bleek ijdeL
Van Agt en
het contra-seign
X s een minister verplicht een
rA^X"] initiatief-wetsontwerp te on-
dertekenen nadat tweede en
eerste kamer tot aanvaarding
fegsj hebben besloten? Een vraag,
die de laatste maanden steeds
weer opduikt zodra de abortus
wetgeving ter sprake komt. Op dit
ogenblik liggen enkele initiatief-
ontwerpen inzake abortus bij de kamer
en het is te verwachten dat één daarvan
- het voorstel van PvdA en WD - een
meerderheid zal verwerven. Van Agt is
het echter helemaal niet eens met dit
ontwerp, zodat het hem grote moeite zal
kosten het te voorzien van het contra
seign, zijn handtekening die met die van
de koningin nodig is om het ontwerp tot
wet te verheffen. Is de minister verplicht
het ontwerp te tekenen? Deze week
kwam dat punt ook in de kamer aan de
orde. toen daar de brieven werden be
handeld die Van Agt heeft geschreven
over zijn doen en laten in de
Bïoemenhove-zaak. De minister herin
nerde er aan dat hij al jaren weigert om
zich uit te spreken over zijn eventuele
ondertekening en hij voegde er aan toe:
„Ei betwist ten sterkste dat ik tot werk
tuiglijk ondertekenen verplicht ben van
wat me wordt voorgelegd." Het lijkt ons
dat deze kwestie twee kanten heeft: een
theoretisch-staatsrechtelijke kant en
één van praktische politiek.
In staatsrechtelijke zin heeft de minis
ter naar ons gevoel het gelijk aan zijn
kant: hij kan weigeren al zal dat in het
kabinet tot grote moeilijkheden leiden.
Ter verduidelijking van dit standpunt
dient de gang van zaken in herinnering
te worden gebracht rond een wetsont
werp. dat uit de tweede kamer voort
komt. Het wordt daar behandeld op de
zelfde manier als een voorstel van de re
gering. zij het dat de verdediging uit
sluitend in handen is van die kamerle
den. die het ontwerp hebben ingediend.
Indien de kamer het voorstel aanvaardt,
wordt het vervol
gens naar de eerste
kamer gezonden,
waar dan leden van
de tweede kamer de
verdediging op zich
nemen. Zij worden daartoe speciaal
aangewezen, voor deze taak kiest de
kamer meestal de initiatiefnemers.
Gaat vervolgens ook de eerste kamer
met het ontwerp akkoord, dan wordt
het na ar de koning gezonden - zo schrijft
de grondwet voor - met verzoek om
diens bewilliging. In de praktijk komt
het er op neer. dat de regering het voor
stel eerst om advies doorzendt naar de
raad van state, om na ontvangst van dat
advies te overwegen of het ontwerp tot
wet kan worden verheven. Zo ja, dan
wordt het ondertekend door het staats
hoofd en de verantwoordelijke minis
tens). zo neen dan gaat de zaak niet
door: de grondwet laat deze laatste mo
gelijkheid nadrukkelijk open. De rege
ring heeft namelijk ten aanzien van
initiatief-wetsontwerpen een eigen ver
antwoordelijkheid: de wetgevende
macht wordt immers door koning en
staten-generaal sémen uitgeoefend.
Zelfs al neemt de kamer het initiatief, de
kroon moet meebeslissen. In het geval
van de abortus-wetgeving komt dat er
op neer dat minister Van Agt 'nee' kan
zeggen, We herhalen overigens: een wei
gering van Van Agt zou hem (en het ka
binet) in grote moeilijkheden brengen,
want met alleen zijn mening is in het
geding, maar die van het kabinet als ge
heel In theorie echter kan hij zijn
contra-seign weigeren. Het zou niet de
eerste keer zijn dat een verantwoorde
lijk minister weigert mee te werken aan
de bekrachtiging van een initiatief
wetsontwerp.
Jjantlijn'
He.
tieve nasleep daarvan hebben model
gestaan voor deze nieuwe droogte
regeling. die volgens ingewijden be
langrijk gunstiger nog is dan die des
tijds voor het natte Zuidwesten in het
leven werd geroepen.
In de komende weken zullen provinciale
voorlichtingsbijeenkomsten worden
gehouden met alle instanties die bij de
behandeling van aanvragen zijn be
trokken. In verband hiermee en om an
dere voorbereidingen te treffen, zal de
mogelijkheid tot aanvragen per 20 sep
tember worden opengesteld. De rege
ling blijft van kracht totdat alle
droogte-gevolgen uit de wereld zijn en
zal begin volgend jaar. zoals minister
Van der Stee het donderdagmiddag uit
drukte. 'vanzelf een goede, langzame
dood sterven'. De bewindsman wilde
zich bij de afkondiging van de maatregel
niet wagen aan voorspellingen over de
(Slot zie pagina 7 kolom 6\
Let gaat echter ln deze aangelegen
heid niet alleen om de theorie van het
staatsrecht, ook de praktische politiek
is hier aan de orde Als bijvoorbeeld bij
de kabinetsformatie is besloten om over
bepaalde moeilijke punten niet zelf met
een beleid te komen, maar de beslissing
over te laten aan de kamer, dan kan men
verdedigen dat een lid van een dergelijk
kabinet gehouden is de kamerbesiissing
te eerbiedigen Met andere woorden: hij
moet ondertekenen. Bij de formatie van
het kabinet-Den Uyl is het inderdaad zo
gegaan: de abortuskwestie is aan de
kamer overgelaten Burger en Ruppert-
de kabinetsformateurs van 1973 - waren
namelijk tot de conclusie gekomen dat
tussen progressieve en de confessionele
partijen onoverbrugbare meningsver
schillen bestonden inzake het abortus
vraagstuk. Op dat ogenblik lagen er bij
de kamer twee ontwerpen, een voorstel
uit het vorige kabinet, ingediend door
de ministers Stuyten Van Agt, alsmede
een initiatief-ontwerp van de PvdA-
kamerleden Lamberts en Roethof. Al
eerder had de kamer besloten om beide
ontwerpen gelijk te behandelen, een ar
rangement dat door kabinetsforma
teurs werd overgenomen. In de eerste
werkvergadering van het kabinet-Den
Uyl (in oprichting) werd daarmee ak
koord gegaan de kamer zou een keus
moeten maken uit de beide ingediende
ontwerpen. Inmiddels zijn er echter al
lerlei verschuivingen opgetreden: PvdA
en WD sloten een compromis en ook
van het CDA kwam een nieuw stuk.
Niettemin blijft overeind dat de besluit
vorming willens en wetens aan de kamer
werd overgelaten.
Dc
'e praktische politiek kent nog een
element, namelijk de UJd. En die factor
nu maakt het Van Agt mogelijk te zwij
gen over de vraag of hij een door de ka
mer geaccepteerd voorstel zal onderte
kenen of niet. Het ls immers twijfelach
tig of een initiatief-ontwerp nog binnen
de huidige kabinetsperiode ter be
krachtiging kan worden voorgelegd.
(Slot zie pagina 3 kolom