PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
REGERING REGELT STATUS
VAN LEDEN KONINKLIJK HUIS
Regering vraagt Lockheed-
document over kamerleden
Rijkswaterstaat bouwt nog geen
definitieve sluis Grevelingen
Ontploffing kerncentrale VS
Kamer eens met conclusie regering
over rapport van commissie-Donner
Geslaagd
ondanks
botsing
POGING TOT BEÏNVLOEDING BIJ AANSCHAF ORION
IN VERBAND MET ZOET-ZOUT IN TOEKOMST
Matroos en
geld vermist pagina 2
219e jaargang no. 206
Dinsdag 31 augustus 1976
Morgen, 1 september a.s.
wijziging verkeersroutes in
binnenstad Middelburg
GEOLOGEN BIJ UITBARSTING
VAN VULKAAN GEWOND
WASHINGTON (RTRI- Een groep geologen heeft gemeld, dat maandag de
vulkaan La Soufrière, op het Franse eiland Guadeloupe, tot uitbarsting is
gekomen na weken lang gerommeld te hebben. Enkele geologen, die zich op
de vulkaan bevonden, hebben lichte verwondingen opgelopen. Het zijn ell
Fransen en een Engelsman.
<Van onze parlementaire redactie)
OEN HAAG - De regering gaat op korte termijn de vraag bezien welke leden van het koninklijk
huis, buiten de koningin, onder de ministeriële verantwoordelijkheid vallen. Ook zal er een wette
lijke regeling komen wie tot het koninklijk huis behoren. Een strafvervolging tegen prins Bernhard
wegens de Lockheed-zaak blijft de regering van de hand wijzen.
naast is er een zekere mate van vrijheid
in de pnvé-sfeer, een vrijheid waarvan
men slechts achterafkan zeggen dat hij
misschien te groot is geweest.
In het geval van prins Bemhard moet
men de opdrachten onderscheiden die
de prins van opeenvolgende regeringen
heeft gehad en zijn werk als inspecteur-
generaal. dat valt onder de verantwoor
delijkheid van de minister van defensie.
De vraag rijst of zijn gedragingen, zoals
blijkt uit het rapport van de
commissie-Donner, vallen onder zijn
werk als inspecteur-generaal. Den Uyl:
.Het antwoord moet goeddeels ontken
nend luiden. Dat waren activiteiten op
eigen initiatief, waarvoor slechts achte
raf de ministeriële verantwoordelijk
heid geldt".
De premier wilde niet ingaan op de
vraag van de PSP'er Van der Lek of ko
ningin Juliana persoonlijk, door met af
treden te dreigen, een mogelijke straf
vervolging tegen prins Bemhard heeft
tegengehouden. De koningin kan wat
dat betreft geen mening hebben, want
alleen de ministers zijn voor haar hande
len aanspreekbaar, zo zei hij. Op het
verweer van Van der Lek dat dat juist de
'onmenselijkheid' van de monarchie
bewijst, antwoordde Den Uyl dat het in
tegendeel bedoeld is om de grondslagen
van ons grondwettelijk systeem zuiver
te houden. Het staatshoofd is een waar
borg voor de continuïteit en is om die
reden onschendbaar, dat geldt zowel
Dit zijn de uitkomsten van het debat
over het rapport-Donner, dat maandag
in de tweede kamer is gehouden. De
conclusies die de regering aan het rap
port verbindt, dat prins Bemhard al
zijn openbare functies moet opgeven
maar niet aan een strafrechtelijk on
derzoek zal worden onderworpen,
werden door vrijwel de gehele kamer
gedeeld. Een motie van de PSP om wel
een vervolging te gelasten, kreeg van
niemand steun.
De tweede kamer, die zich beperkte tot
een sobere en vrij korte gedachtenwisse-
ling. vertoonde een zeldzame eensge
zindheid in haar steun voor de regering.
Algemeen uitte men de wens dat de
grondwettelijke monarchie en met
name de positie van koningin Juliana
door de onthullingen over prins Be
mhard niet zouden lijden. Premier Den
Uyl verdedigde van zijn kant het open
baar maken van het rapport-Donner
door te wijzen op het verband tussen
handhaving van de rechtsorde en be
scherming van de monarchie. De bewe
ringdat de commissie-Donner in het le
ven is geroepen om de zaak in de doof
pot te stoppen, is dan ook volstrekt on
juist gebleken, zo zei hij.
De commissie-Donner heeft op voor
beeldige wijze haar werk verricht, zo
vervolgde Den Uyl, al is zij niet onfeil
baar. Waar mogelijk heeft zij bijgedra
gen om het systeem achter de wape
naankopen en de beïnvloeding die er
mee gepaard gaat, open te leggen. „Het
rapport heeft niets toegedekt en de
conclusies van de regering al even
min", aldus Den Uyl.
Wat betreft de positie van niet-
onschendbare leden van het koninklijk
huis verwees Den Uyl naar de studie uit
1964 van Drees en Oud, die concludeer
den dat er slechts voor zover het staats
belang in het geding is van een beperkte
verantwoordelijkheid sprake is. Daar-
Premier Den Uyl llinksen minister De Gaay Fortman, die het raport van de commissie nog even inkijkt.
uitstel
ontmoeting
Premier Vorster van Zuld-Afrika zal het
komende weekeinde in Zürich bespre
kingen voeren met de Amerikaanse mi
nister van buitenlandse zaken Kissin-
zuimg
droogte
Op verzoek van de Europese commissie
zullen de EEO-mlnisters vergaderen
over de gevolgen van de droogte voor de
landbouw.
schaak
GRONINGEN: U bent wel gezakt
zei Tij-examinator Zuidema uit Gro
ningen maandagmorgen tegen de
19-jarige J. Bakker (foto) uit Roden,
die nog nauwelijks was bekomen van
de schrik van een aanrijding met een
vrachtauto. Ter hoogte van het
woonwagenkamp in Groningen
raakte chauffeur A. A. van derM (27)
uit Sneek met zijn vrachtwagen in
een slip, toen hij afremde voor de te
gemoetkomende lesauto, waarin J.
Bakker praktijkexamen deed.
De vrachtwagen kantelde en Bakker
reed er tegenaan. De examinator
raakte daarbij gewond aan de
knieén en stapte in een andere auto
om naar huis te gaan. De jeugdige
Bakker regelde alles met de politie.
Als troost voor zijn pech kreeg hij la
ter te horen, dat hij tóch geslaagd
was, omdat hij foutloos reed tot het
moment van het ongeluk, waaraan
hij geen schuld had
(Slot zie papina 3 kolom 3)
(Van onze correspondent)
WASHINGTON - Tien arbeiders zijn radio-actief besmet
en één man werd gewond bij een ontploffing in een kern
centrale in het Amerikaanse Richland. De explosie vond
plaats bij het scheiden van het element Americium uit
gebruikte reactorbrandstof in de centrale van de Atlan
tic Richfield Hanford maatschappij. Woordvoerders van
het bedrijf verzekerden dat de tien werknemers geen
nadelige gevolgen van de besmetting zullen ondervin
den. Zij werkten onder een beschermende constructie,
waarvan een deel door de ontploffing werd weggeslagen.
Eén van hen moest met snijwonden als gevolg van ver
splinterd plexiglas worden opgenomen in een zieken
huis.
Het is nog niet bekend of radio-actieve deeltjes in de at
mosfeer terecht zijn gekomen. De besmette arbeiders zyn
in het hospitaal op het terrein van de kerncentrale onder
zocht en ontsmet, een behandeling die volgens zegslieden
onder meer een stevig afschrobben inhoudt Volgens dr.
David Allen, assistent-hoogleraar in de farmaceutische
wetenschappen aan de universiteit van de staat Washing
ton, wordt de ernst van de besmetting en de schadelijke
gevolgen die de tien eraan kunnen overhouden bepaald
door de hoeveelheid americiumdeeltjes die het lichaam
heeft opgenomen. Volgens Allen gebeurt dat alleen via de
longen.
De huid zou, ook volgens andere experts wel voldoende
afweer tegen straling van americium bieden. Zeker in dit
geval waren de betrokken mensen zo snel uit het besmette
gebied verdwenen dat ze geen schadelijke gevolgen aan
de ontploffing zullen overhouden, aldus deze experts.
Elet systeem
werkt
fB,J het volgen van de par-
lementaire debatten over het
rapport van de commissie van.
drie kwam ons een zin in ge
dachten. die in de
Watergate-periode herhaalde
lijk in de Verenigde Staten werd uitge
sproken Het systeem werkt' Toen
daarginds de Watergate-zaak werd ont
rafeld en parallel daarmee in senaat en
huis van afgevaardigden de parlemen
taire machinerie op gang kwam. was er
bij alle kommer tóch een gevoel van op
luchting: het stelsel van de Ameri
kaanse democratie bleek, ondanks alle
sombere verwachtingen, in staat tot in
grijpende correcties, zo ingrijpend zelfs
dat een president gedwongen werd heen
te gaan Het Nederlandse deel van de
Lockheed-affaire is thans tot een zoda
nige oplossing gekomen binnen het
stelsel van de Nederlandse parlemen
taire democratie, dat men ook hier met
voldoening mag vaststellen: het sy
steem blij kt in deze delicate zaak correct
te werken. En dat gebeurde in het volle,
vaak onbarmhartige licht der open
baarheid. Het kabinet-Den Uyl heeft
met zijn optreden in deze kwestie volle
dig voldaan aan het befaamde Thor-
beckiaanse woord 'Openbaarheid is
licht, geheimhouding duisternis. Pu
bliek belang, publiek behandeld, trekt
belangstelling, onderzoek, kunde en
bekwaamheid Geheimhouding kweekt
wantrouwen en geeft aan ontevreden
heid of beweging de gevaarlijkste wa
pens tegen het bestuur in handen.
Openbaarheid was steeds de schrik aller
slechte, de steun aller goede regering".
Na
fiantlijn
(Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG - De Nederlandse regering zal proberen bij de Amerikaanse Secure-
ty's and Exchange Commission (SEC) de twee interne Lockheed-documenten los
te krijgen, waaruit zou blijken dat Lockheed in 1974 heeft geprobeerd bij tweede
kamerleden steun te verkrijgen voor de aanschaf van de B-3 Orion. Premier Den
Uyl kondigde dat maandagavond in de tweede kamer aan bij het debat over de
Lockheed-affaire.
Volgens de premier is in het rapport van
de commissie-Donner overigens slechts
sprake van 'pogingen' van de zijde van
Lockheed. Of er werkelijk iets is ge
beurd dat niet in de haak is, zou een
onderzoek moeten uitwijzen. Omdathet
hier een zaak is die de positie van ka
merleden betreft, moet dat onderzoek
van de zijde van het parlement zelf ko
men.
Fractieleider Wiegel van de VVD had
eerder op de dag gezegd dat het sim
pelweg in het rapport neerschrijven
van het feit dat Lockheed die pogingen
heeft gedaan, niet voldoende is. „Hier
mag geen onduidelijkheid blijven be
staan, het aanzien van de vuiKsvei te-
genwoordiging is in het geding". KVP-
leider Andriessen, die overigens over
deze affaire verder niets wilde zeggen,
sprak slechts van 'aantijgingen' aan
het adres van kamerleden.
Staven
Wiegel vroeg ook om een nadere toelich
ting op de opmerkingen uit het rapport
van de commissie-Donner. waarin de
wens wordt uitgesproken "dat de mili
taire staven een zelfde terughoudend
heid betrachten als gebruikelijk is bij de
afdelingen materieel' Premier Den Uyl
zei maandagavond dat in die opmerking
'geen verholen beschuldiging aan het
adres van die staven zit vervat' Volgens
hem is deze opmerking bedoeld om erop
te wijzen dat er - zeker in de eerste fase
van de keuze van een nieuw wapen -
vatbaarheid is voor beïnvloeding door
de industrie. In de tweede fase. waarin
het op de uiteindelijke beoordeling van
de wapentuigen aankomt, bestaan
daarentegen zeer strakke regels. Die
beoordeling wordt gepleegd door de af
deling materieel van de diverse krijgs-
mach tsonderdelen.
Den Uyl deelde mee dat minister Vrede-
ling van defensie zal nagaan of die
strakke regels ook voor andere fasen
van het besluitvormingsproces van
kracht gemaakt kunnen worden.
Den Uyl benadrukte overigens dat in
het onderzoek van de commissie-
Donner gebleken is dat in de betrokken
diensten sprake is van 'onkreukbaar
heid De commissie-Donner stelt dan
ook in haar rapport dat haar niets is ge
bleken van laakbare invloed op het aan-
schaffingsbeleid. De aanbevelingen
voor de aanschaffing van militair mate
rieel komen tot stand op grond van mili
taire en strategische belangen, aldus
Den Uyl. En die worden getoetst door de
politieke leiders van het ministerie van
defensie.
Comph
ex
Den Uyl erkende wel dat de mogelijk
heid dat de industrie zich opdringt aan
de politieke beslissers bestaat. Hij her
haalde nog eens de toezegging van de
regering om een onderzoek te zullen in
stellen naar wat heet het militair
industriële complex, de hele verwe
venheid van militaire aanschaffingen
en militaire industrieën. Een ambte
lijke werkgroep, bestaande uit verte
genwoordigers van o.a. de departemen
ten van defensie en buitenlandse zaken,
Slot zie papina 3 kolom 4)
Wim Kan heeft de Louis Davids-nng
overgedragen aan zijn jongere collega
Herman van Veen
I a het kalme en weloverwogen ka
merdebat van gisteren is nu een einde
gekomen - naar men mag aannemen en
hopen - aan de actuele kant van het
LockheedschandaaL Er komt geen
strafvervolging, wel treedt de prins te
rug uit al die posities die tot een verwar
ring van functies en belangen hebben
geleid of nog kunnen
leiden. Ten aanzien
van deze punten kan
men thans overgaan
tot de orde van de
dag: het Lockheed-
hoofdstuk is afgesloten. Op langere
termijn echter zullen zich nog wel een
aantal gevolgen voordoen, zonder dat
daarbij naar buiten sprake hoeft te zijn
van een direct aantoonbaar verband
met wat ons allen de afgelopen dagen
heeft beziggehouden. Menselijkerwijs
gesproken - om slechts één voorbeeld te
noemen - zou het begrijpelijk zijn dat de
koningin - nadat alle emoties zijn weg-
geëbt - sterker dan voorheen de vraag
op zich voelt afkomen of voor haar het
moment van terugtreden mag aanbre
ken, een vraag die haar kan worden in
gegeven door puur-persoonlijke over
wegingen. De koningin heeft namelijk in
haar regeringsperiode geen makkelijk
leven gehad, er waren moeilijkheden
van staatsrechtelijke aard die voor een
groot deel een relatie hadden met haar
gezin. De zaak-Hofman was daarvan een
voorbeeld, de spanning rond het huwe
lijk van prinses Irene eveneens, nu weer
het rapport van de commissie van drie.
In dit licht gezien - nogmaals: naar de
mens gesproken - zou het begrijpelijk
zijn indien de koningin ooiteens het ver
langen zou uiten naar de rust, waarop
een ieder recht heeft die een werkzaam
leven heeft geleid. Koningin Wilhelmina
heeft in dit opzicht een opvallende op
merking (tevens een beperking) ge
maakt in haar boek Eenzaam maar niet
alleen: 'Bij mij leefde de overweging Ju
liana met te jong voor mijn verantwoor
delijke taak te plaatsen, opdat zij zon
der de zwaar wegende plichten zich kon
geven aan het geluk van haar jonge
huisgezin'. Voor koningin Juliana kan
een zelfde overweging gelden met het
oog op prinses Beatrix We hebben de
prinses eens op een vraag naar een even
tuele abdicatie van haar moeder met
haar bekende directheid horen zeggen:
„Ze denkt er nog niet over en ik hoop dat
ze nog heel lang blijft" Vermoedelijk is
dat laatste ook de opvatting van vrijwel
heel Nederland, maar dat neemt niet
weg dat de hier bedoelde vraag in de
komende jaren de Nederlandse samen
leving nog wel eens zal kunnen bezig
houden.
Ee,
TIJDELIJKE
OPLOSSING
MOGELIJK
inkrimpen
Eind dit jaar vierduizend n
Personeel bij Philips.
BERGEN OP ZOOM - Rijkswaterstaat
heeft besloten om nog geen definitief
doorlaatwerk te bouwen in de Greve-
lingendam. Er wordt nu wel gewerkt
aan de bouw van een sluis in de Brou
wersdam, die in de toekomst zowel zout
als zoet water kan doorlaten. Wel acht
men het mogelijk, dat een tijdelijke
doorlaatsluis in de Grevelingendam
nodig is voor de doorspoeling van het
Grevelingenbekken in de komende tien
jaar.
Van de bouw van een definitieve sluis
heeft men - aldus het hoofd van de wa
terbouwkundige werken oost van de
Deltadienst - ir. T. G van der Meer -
afgezien om niet vooruit te lopen op de
definitieve keuze over een zoute of zoete
Grevelingen, die in 1986 gemaakt moet
zijn. Als een tijdelijk doorlaatwerk no
dig is in de Grevelingendam zal de ca
paciteit aanzienlijk minder worden dan
de sluis, die nu in de Brouwersdam in de
maak is. Die kan ruim honderd kubieke
meter water per seconde spuien, bij een
tijdelijke oplossing m de Grevelingen
dam denkt rijkswaterstaat aan een
doorlaatwerk met een capaciteit van
dertig tot vijftig kubieke meter per se
conde
Pas als decompartimenteringsdammen
in de OOosterschelde er liggen en met
name als de Phihpsdam tussen St Phi-
lipsland en de Grevelingendam klaar is.
wordt het mogelijk een definitieve be
slissing op de vraag of het Grevelin-
genmeer zoet of zout moet worden in de
praktijk te brengen Dan namelijk ont
staat ten noorden van de Philipsdam
een zoet bekken, terwijl aan de zuidkant
het water - via de pljlerdam in de mon
ding van de Oosterschelde - zout blijft
Geen claim
De inlaatsluizen. die nu in de Brou
wersdam in de maak zijn. leggen geen
'claim' op een definitieve uitspraak
over een zoete of zoute Grevelingen in
de toekomst: ze kunnen zowel zout wa
ter inlaten als zoet water uitlaten. Ir.
Van der Meer: „Van belang is een voor
lopige keuze op korter termijn. Als je
niets doet. zou het zoute water van dit
moment mogelijk zo brak worden, dat
je niet meer van ccn zout meer zou kun
nen spreken. Het zou in zoutgehalte on
der de grens kunnen komen, die voor
allerlei maritieme vormen van leven
nog nodig is."
Intussen zijn in Zeeland de eerste dis
cussies over het Grevelingenmeer al aan
de gang. Nu de Oosterschelde zout blijft,
is er uit de kring van de landbouw al een
claim gelegd op een zoet Grevelingen
bekken met het oog op de landbouwwa-
terhuishouding. Daarnaast is in het ver
leden de mogelijkheid geoppperd om
een zoete Grevelingen dienstbaar te
maken aan de drinkwatervoorziening
door er spaarbekkens in aan te leggen.
Milieu en mosselvisserij voelen voor een
zout bekken.
Het vraagstuk van een zoute of zoete
Grevelingen hangt nauw samen met de
inrichting van het hele zuidelijke Delta
bekken
Allerlei diensten en instellingen zijn op
het ogenblik bezig met deelstudies over
deze problematiek. Met name geldt dat
voor de milieu-afdeling van de Delta
dienst van rijkswaterstaat Van een in
terdepartementale aanpak van deze
studies is op dit moment nog geen spra-
1978 klaar
Van het inlaatwerk in de Brouwersdam
is nu het betonwerk voor een groot deel
klaar De sluis bestaat uit twee kokers
van elk bijna tweehonderd meter lang
en zes meter hoog Samen zullen ze in de
toekomst honderd kubieke meter water
per seconde kunnen doorlaten. Ir. Van
der Meer verwacht, dat dit jaar het be
tonwerk volledig klaar zal zijn en dat de
(Slot zie papina 7 kolom 3)
len gevolg van de Lockheed-affaire in
staatsrechtelijke zin zal vooral zijn, dat
opnieuw de ministeriële verantwoorde
lijkheid voor leden van het koninklijk
huis buiten het staatshoofd ter discus
sie komt In de kamerdebatten van gis
teren is enige malen herinnerd aan 1965-
1966. toen de ministers van staat dr
Drees en mr. Oud daarover een advies
uitbrachten. Minister-president Den
Uyl wees gisteren de kamer echter op
een onmisbaar element in deze verant
woordelijkheid. dat niet meetbaar is
maar wel een belangrijke rol speelt: het
vertrouwen dat een kabinet aan leden
van het koninklijk huis geeft. Een juiste
opmerking Een kabinet kan in zulk een
delicate verhouding niet van wan
trouwen uitgaan: dat zou tot onmoge
lijke verhoudingen leiden Ook in de
toekomst zal welk kabinet dan ook ver
trouwen dienen te schenken aan naar
buiten optredende leden van het ko
ninklijk huis. In 1955 is daarover nog
eens een gedachtenwisseling geweest in
de eerste kamer tussen de strijdbare
professor Gerretson en minister
president Drees De eerste had er op ge
wezen d at elk lid van het koninklijk huls
voorzichtig moet zijn. Dr. Drees was het
daarmee eens, maar vond dat bijvoor
beeld de prins met dezelfde terughou
dendheid in acht hoefde te nemen als de
koningin. Dr. Drees besloot toen: ..Na
tuurlijk zal de prins altijd bedenken -
daar is hij zich zeker van bewust- dat hij
Slot zie papina 3 kolom ll
