PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
LOCKHEED-AFFAIRES IN
SPANJE EN ENGELAND
Meerderheid kamer tegen
vervolging prins Bernhard
PZG
Wachtlijsten voor ligplaatsen
in de Zeeuwse jachthaven
de krant
van zeeland
Na publikatie rapport-Donner:
vandaag
Zuid-Afrika zou Namibiers
hebben geevacueerd
DUBBEL FEEST BIJ MIDDELBURGS 'ARNE';
AANLOOPHA VEN EN CLUBGEBOUW GEOPEND
Vondeling voor
'president
Juliana'
Sleur-tour
pagina 14
219e jaargang no. 205
Maandag 30 augustus 1976
(Van onze correspondenten)
LONDEN, MADRID - De geruchtmakende publikatie van het rapport-Donner heeft in het buiten
land de financiële manipulaties van de Amerikaanse vliegtuigfabriek Lockheed opnieuw in de
belangstelling geplaatst. Zowel in de Britse als de Spaanse pers kwamen dit weekeinde verhalen
los over de 'commissies' van miljoenen dollars, uitbetaald aan politici om de markt rijp te maken
voor Lockheed-produkten. Zo zou een Britse minister in 1973 één miljoen dollar hebben geind om
een contract voor 50 Lockheed Tri-stars rond te krijgen. De beschuldiging werd geuit door de
ex-Lockheed-agent voor Europa, Ernest Hauser, in een interview met de Sunday Express. Naar
aanleiding van deze publikatie heeft het Lagerhuis-afgevaardigde voor de Labour-partij Gwilyn
Roberts aan premier Callaghan gevraagd een officieel onderzoek in te stellen.
Hauser. die als een van de eersten ont- staten reizen om bij het ministerie van
hulde dat Lockheed prins Bemhard justitie de benodigde documenten te
had beloond voor bewezen diensten, zei verkrijgen Volgens Hauser heeft Lock
heed van 1962 tot 1968 12 miljoen dollar
aan de CSU betaald om de verkoop van
2000 Starfighters in Europa voor te be
reiden. West-Dintsland kocht indertijd
900 toestellen, waama andere Europese
landen - waaronder Nederland - volg
den. De christen-democratische CSU
maakte toen deel uit van de Westduitse
regering Haar leider. Franz Joseph
Strauss, was in datkabinet minister van
defensie. Hij zou eveneens geld van
Lockheed hebben aangenomen, maar
zowel Strauss, de CSU als Lockheed
hebben die beschuldigingen tegenge
sproken.
van het Madrileense blad Ya, de be
langrijkste man zijn geweest in een
door Lockheed opgezette internatio
nale verkoopoperatie van grote om
vang. De correspondent van het
Spaanse blad ontleendezijn informatie
aan bronnen bij de Amerikaanse
senaatscommissie-Church, die in de VS
de handel en wandel van Lockheed
heeft doorgelicht. De notulen
banken in Zwitserland en Liechten
stein. Volgens Ya wacht de Ameri
kaanse onderzoekscommissie echter
nog met openbaarmaking van deze ge
gevens vanwege de grote ondoorzich
tigheid van de affaire. Het liberaal-
progressieve dagblad El Pais heeft de
Spaanse regering een gebrek aan be
langstelling voor deze zaak verweten
De eerste berichten over Lockheed-
KYOTO. Met een groot mes in de hand probeert de Japanner
Masakatsu Kanayama hier het parlementslid Yohei Kono
aan te vallen. Kono, die in Kyoto een toespraak hield, bleef
ongedeerd, terwijl zijn aanvaller tijdig door politiemensen
overmeesterd werd.
besloten hoorzittingen van de commis- activiteiten in Spanje kwamen een half
in de Sunday Express de naam van de
betrokken minister niet te kunnen
noemen omdat hij niet over de noodza
kelijke bewijzen beschikte. „Ik weet
echter precies wat zich rond deze
transactie heeft afgespeeld", aldus
Hauser, die een (omstreden) dagboek
over zijn tijd bij Lockheed heeft laten
publiceren. In het rapport van de
commissie-Donner zijn enkele gedeel
ten van dit dagboek opgenomen. De be
schuldigingen van Hauser werden in
politiek Londen als 'bespottelijk' ge
kwalificeerd. Lagerhuislid Roberts
verklaarde eveneens geen enkele
waarde aan Hausers uitlatingen te
hechten, maar slechts een onderzoek te
verlangen omdat de goede naam van de
Britse politici in het geding is ge
bracht.
De Westduitse regering heeft vrijdag
verklaard het onderzoek naar de gang
van zaken bij de Starfighter-aankoop in
het begin van de jaren '60. te zullen her
openen. Staatssecretaris Erkel van jus
titie zaLbinnenkort naar de Verenigde
Volgens berichten in de Spaanse pers
zou Lockheed in Spanje, Zuid-Afrika en
Nigeria kwistig met steekpenningen
hebben gestrooid. De Zuidafrikaanse
Lockheed-agent John Nash zou, vol
gens de Amerikaanse correspondent
sie zijn nog niet gepubliceerd.
Lockheed zou in Spanje 1.1 miljoen, in
Nigeria 3.1 miljoen en in Zuid-Afrika 7.8
miljoen dollar aan 'commissies' hebben
uitbetaald om de verkoop van vooral
het Hercules- transportvliegtuig te sti
muleren. Met Zuid-Afrika is indertijd
een Hercules-contract ter waarde van
102 miljoen dollar afgesloten. De finan
ciële activiteiten van Nash liepen via
jaar geleden los. De Spaanse regering
heeft toen een 'intern onderzoek' aan
gekondigd. maar sindsdien niets meer
over de zaak gezegd. De reden van dit
stilzwijgen zou zijn, dat de Ameri
kaanse autoriteiten de documenten
over de Spaanse Lockheed-affaire nog
niet willen vrijgeven, ondanks een tus
sen Spanje en Amerika gesloten ak
koord voor de overdracht ervan.
LOESAKA (RTR/UPD - Een hoge func
tionaris van de Verenigde Naties heeft
zaterdag verklaard dat Zuidafrikaanse
troepen 40 a 50.000 Namibiers (Zuid-
westafrikanen) de afgelopen drie
weg
De bevolking van Relmerswaals heeft
zaterdag afscheid genomen van burge
meester mr. C. Pijl Hogeweg.
negatief
'Welnreb-rapport' Is zeer negatief over
de "memoires'.
PAGINA 7
ZSA ZSA GABOR
VOOR ZEVENDE
MAAL
GETROUWD
LAS VEGAS, NEVADA (AFP) - De
Amerikaanse filmster van Hongaarse
afkomst Zsa Zsa Gabor is vrijdag, drie
dagen na haar zesde echtscheiding,
voor de zevende keer in het huwelijk
getreden.
De 56-jarige mevrouw Gabor huwde in
Las Vegas in Nevada de 47-jange advo
caat uit Beverly Hills in Califomië Mi
chael O'Hara, die ook enige ervaring
meebracht en aan zijn vierde huwelijk
toe ls.
APELDOORN koningin Juliana
heeft zaterdag een bezoek gebracht
aan de wedstrijden voor het wereld
kampioenschap vierspannen, die in
Apeldoorn verreden werden. Op de
foto: de koningin naast mr. Pieter
van Vollenhoven, die de Landrover
bestuurde.
PPR WIL PARLEMENTAIRE ENQUETE WAPENAANKOPEN
(Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG - De tweede kamer zal in
het debat van vandaag (maandag) over
de Lockheed-zaak niet eisen dat prins
Bemhard strafrechtelijk wordt ver
volgd. In het linkse kamp is slechts een
zeer kleine groep voor het voor de rech
ter dagen van de prins. De overgrote
meerderheid, waaronder de gehele
PvdA-fractie, is daar tegen. Daar deelt
men de donderdag bekend geworden
conclusies van de regering. De belang
rijkste van die gevolgtrekkingen is dat
een vervolging van de prins zou leiden
tot het aftreden van de koningin.
Ook staan de linkse regeringspartijen
nog niet te dringen om een ander veel
besproken aspect van het rapport, het
wapenaankoopbeleid, een belangrijke
rol te geven in het debat. Dat zou pas
aan de orde moeten komen als de storm
rond Bemhard wat geluwd is.
De PvdA-fractie besprak in het afgelo
pen weekeinde het rapport van de
commissie-Donner. Men was bijeen in
Doom op een al eerder vastgesteld frac
tieweekeinde. De Lockheed-zaak was
daar naderhand als punt voor de agenda
toegevoegd. Enkele specialisten van de
fractie op het gebied van staatsrecht
zullen vanmorgen, als de fractie voor de
tweede maal over deze kwestie verga
derd. advies aan hun fractieleden uit
brengen. Daarna zal het definitieve
standDunt wordt vastgesteld.
Ook aan deskundigen van buiten de
fractie zal advies worden gevraagd. Vol
gens PvdA-kringen was de discussie na
het afgelopen weekeinde echter al zover
dat deze adviezen niets meer kunnen
veranderen aan de algemeen heersende
opvatting in het socialistische kamp dat
er geen vervolging moet komen. Minder
eensgezind is men in de fractie over de
argumenten die tot dit standpunt lei
den. Een van de meest gehoorde stand-
puntten was toch wel dat een constitu
tionele crisis moet worden voorkomen.
PSP
Van de progressieve partijen in de
flauwekul
Zangeres Imca Marina: ..Liedjes over
bloot niet netjes? Flauwekul'"; radio- en
televisieprogramma's; strips.
'ORT
PAGINA 9
vast
Haarlem-trainer Barry Hughes na
2-0 overwinning op AJax „Uitslag stond
al van tevoren vast"
herhaling
Tonny van Iersel ls voor de tweede keer
Zeeuws tenniskampioen
PAGINA 11
sterk
Gehandicapte Zeeuwse ploeg wint de
atletiekontmoeting ln Dordrecht
PAGINA 12
goad
Oud-Vossemeer huldigde Lla Duine zeer
uitbundig
PAGINA 13
top
Doorbraak van Edwin de Causmaecker
ln zwemwedstrijden op de lange baan ls
nu definiuet
PAGINA 14
brutaal
Post sleurde knetemann letterlijk naar
de overwinning.
tweede kamer is de PSP tot nu toe de
enige geweest die zich duidelijk voor
een vervolgingsprocedure heeft uitge
sproken. Het is echter nog niet zeker of
de PSP in h-;t debat van vandaag ook
met een oc rslel in die richting zal ko
men, gezien de kansloosheid van een
dergelijke motie.
De kerngroep van de PPR, die zaterdag
in Utrecht vergaderde en ook op het
laatste ogenblik het Lockheed-rapport
op de agenda plaatste, had scherpe kri
tiek op de beslissing van de regering om
tegen prins Bemhard geen opsporings
onderzoek of een gerechtelijk vjoron-
derziek in te slellen. Men sprak van
rechtsongelijkheid De Limburgse afge
vaardigde Frans Hogervors/. „Het gaat
niet cm en crisis in ons staatsbestel,
maar om een crisis in het rechtsgevoel
van de Nederlanders. Er wordt met twee
maten gemeten".
Partijvoorzitter Ria Beckers had eerder
betoogd dat een gerechtelijk vooron
derzoek zou leiden 'tot een crisis in ons
staatsbestel'. „Het belang van onze
rechtsorde is niet gediend met een crisis
in ons staatsbestel. Dat levert het ge
vaar van een rechtse reactie op aldus
Ria Beckers
De PPR-fractie vindt volgens Bas de
Gaay Fortman, „datde rechtsgelijkheid
ten volle is gehandhaafd". „Bij een ge
rechtelijk vooronderzoek of een vervol
ging wordt altijd afgewogen of de be
trokkene gevolgen heeft ondervonden
die geen officier van justitie kan vragen.
Het is alleszins gerechtvaardigd dat ook
in dit geval met die gevolgen rekening
wordt gehouden aldus de PPR-leider.
De Haagse afgevaardigde Jack Verduyn
Lunel vreesde dat De Gaay Fortman dit
standpunt in de kamer 'wat al te fana-
tiek'naar voren zou brengen.
De kerngroep had ook weinig vrede met
het handhaven van prins Bemhard in de
raad van state, het hoogste adviescol
lege van de regering. Maar het kwam
niet tot het indienen van een motie op
dit punt
De PSP'er Van der Spek wees er zonda
gavond voor de VARA-mierofoon des
gevraagd nog eens op dat hij krachtig
voorstander blijft van strafvervolging
van pnns Bemhard Hij was er van over
tuigd dat dan 'veel meer boven water"
zou komen en dat feiten zouden worden
verkregen die duidelijk maken hoe het
militair-industriële complex in elkaar
zit.
Enquête
De PPR-fractie in de tweede kamer
vindt dat er nu een parlementaire en
quête moet komen naar de aankoop van
wapens, waarbij personen onder ede
kunnen worden gehoord; een moge
lijkheid die de commissie-Donner niet
had.
Fractievoorzitter Bas de Gaay Fortman
zei zaterdag op de vergadering van de
landelijke kerngroep van zijn partij in
Utrecht, dat er vele vragen blijven over
het systeem van wapenaankopen.
„Vandaar een parlementaire enquête.
Maar naast dat onderzoek zijn er ook
concrete stappen nodig. Op korte ter
mijn moeten er maatregelen worden ge
nomen die ons kunnen beschermen
tegen de laakbare activiteiten die nu
aan het licht gekomen zijn", aldus De
Gaay Fortman. Hij hoopte dat er van
daag over de positie van prins Bemhard
een punt achter 'deze pijnlijke affaire'
kan worden gezet.
Volgens een motie die de landelijke
kerngroep zaterdag met algemene
stemmen aannam, moet er via een par
lementaire enquête een onderzoek ge
daan worden naar;
- pogingen van wapenfabrikanten om
direct of indirect parlementariërs om
te kopen;en
- de manier waarop het systeem van
het betalen van steekpenningen in
concrete gevallen functioneert
De motie stelt vast dat het rapport van
de commissie-Donner ertoe geleid heeft
dat prins Bemhard zijn militaire en za
kelijke functies opgeeft Maar; „Door de
beleidsbeslissingen van de regering
blijft het systeem van het betalen van
smeergelden onbekend en mede daar
door onaangetast".
Als het zou komen tot een parlemen
taire enquête naar de wapenaankopen
van het Nederlandse leger, heeft PPR-
kamerlid Waltmans een lijst van 1000
namen klaar die voor een verhoor in
aanmerking komen. „En de
commissie-Donner heeft in deze zaak
maar een stuk of zeventien mensen ge
hoord", aldus het PPR-kamerlid.
MIDDELBURG - Bij de officiële ope
ning van de aanloophaven voor jachten
tussen Kinderdijk en Rouaansekaai in
Middelburg heeft de voorzitter van de
plaatselijke watersportvereniging
'Ame', de heer B. Vriesman, gewezen op
de grote vlucht en de betekenis van de
recreatie te water in relatie tot het feit
dat er een tekort is ontslaan aan lig
plaatsen in Zeeland, het sterkst
groeiende watersportgebied in Neder
land. In 1975, aldus de heer Vriesman,
telden de Zeeuwse jachthaven s 57.170
ligplaatsen, een lang niet toereikende
capaciteit. „Er zijn dan ook in de
meeste jachthavens behoorlijke
wachtlijsten van mensen die nog plaats
hebben kunnen krijgen en wel een boot
bezitten", zo constateerde de heer
Vriesman.
Inleidend had de Ame-voorzitter opge
merkt, dat de praktijk nu reeds duide
lijk bewijst dat er behoefte aan de
nieuwe aanloophaven in Middelburg.
„En ik dacht", zo richtte hij zich tot het
bijna voltallig aanwezige college van b.
en wdat wij zo spoedig mogelijk weer
met elkaar om de tafel moeten gaan zit
ten om over uitbreiding te gaan praten.
Iedereen heeft nu reeds kunnen consta
teren dat deze haven alweer te klein is
en het is bekend dat Zeeland steeds
meer bezocht wordt door de waterspor
ters De heer Vnesman kon voor uit
breiding in Middelburg concrete moge
lijkheden noemen, onder meer in de
Maisbaai, in de Dokhaven en tussen de
Bellinkbrug en Koningsbrug.
IOC
Wethouder Gillissen, die 's-middags op
de kade als eerste sprak ging nader in
op de historische achtergronden van de
omgeving waar zich thans de Ame-
activiteiten afspelen. Het was hel ge
bied, waar de werf van de Verenigde
Oostindische Compagnie was en waar
ook de VOC-pakhuizen werden .ge
bouwd, toen in de zeventiende eeuw de
Middelburgse kaaien centrum waren
van handel en koopvaardij.
Na het 'faillissement' van later tijden
zorgt de pleziervaart in Middelburg, al
dus de heer Gillissen, die constateerde
dat het water tussen Kinderdijk en
Rouaanse Kaai een prachtige haven is
geworden. In dit verband herinnerde de
wethouder aan de eerste activiteiten
van 'Ame'. toen vijftien jaar geleden
'beslag werd gelegd' op het Balkengat,
„Het is geweldig gegaan", zo consta
teerde de heer Gillissen, die 'Ame' prees
met de organisatie van het dubbele
openingsfeest. Twee jaar geleden be
sloot he i ministerie van erm de aanleg te
subsidiëren, een aanleg waarvoor de we
thouder dank bracht aan de dienst ci
vieltechnische werken, de dienst van
gemeentewerken en het aannemings
bedrijf Van Hoek.
„De betekenis van de haven is in het
afgelopen seizoen al bewezen", zo con
stateerde burgemeester Wolters in de
toespraak, waarmee hij zijn bijdrage
aan de Ame-feestdag - het onthullen
van het naambord van het clubhuis -
inleidde. Zich bepalend tot het clubhuis
wees de heer Wolters op de historische
(Slot zie pagina 2 kolom 5)
maanden uit hun dorpen aan de Ango
lese grens hebben verwijderd. Volgens
Sean MacBride, VN-commissaris voor
Namibië, was de reden van de volks
verhuizing dat Zuid-Afrika een 'vrije
brandzone' langs de noordgrens instelt
om infiltratie door guerrillastrijders
van de Swapo (Zuidafrikaanse volk
sorganisatie) te voorkomen.
De commissaris uitte de beschuldiging
dat een niet-gespecificeerd aantal dor
pelingen was gefolterd en mishandeld
door Zuidafrikaanse troepen die gege
vens over de Swapo probeerden los te
krijgen en dat Zuid-Afrika vluchtelin
genkampen in 't gebied had veran
derd in concentratiekampen. De Zuid
afrikaanse troepen waren naar de dor
pen gekomen, hadden de huizen plat
gebrand, de bewoners bijeengedreven
en hen in vrachtwagens weggevoerd, zo
zei MacBride.
De commissaris vertelde dat zijn be
schuldigingen waren gebaseerd op ver
klaringen over de Zuidafrikaanse acti
viteit van Namibische vluchtelingen,
die de Zambiaanse grens over waren ge
vlucht om zich bij de Swapo te voegen
Van onafhankelijke zijde zijn de be
schuldigingen van MacBride. die in het
openbaar heeft verklaard zich niet als
onpartijdig te beschouwen wat betreft
de kwestie-Namibiê, niet bevestigd. Wel
werd de VN-commissaris gesteund door
Swapo-leider Sam Noejoma, die beves
tigde dat Zuid-Afrika een 50 kilometer
brede bufferzone tussen Angola en Na
mibië vrijmaakt. Volgens diplomatieke
zegslieden hebben 70 pet van Swapo's
guerrillastrijders hun basis in Angola.
„Verwacht wordt dat Zuid-Afrika een
belangrijke concessie op het stuk van
verkiezingen onder toezicht in
Zuidwest-Afrika zal doen om de Swapo
ertoe te brengen deel te nemen aan de
besprekingen over de toekomst van het
gebied", zo wordt van gezaghebbende
zijde in Windhoek vernomen.
De Rhodesische zwarte nationalisten
leider Edson Sithole, die bijna een jaar
geleden is verdwenen, zou zich bevinden
in Zuid-Afrika's belangrijkste gevange
nis voor politieke arrestanten op Rob
beneiland Dit heeft de Zambiaanse
'Times' zaterdag gemeld. Bisschop Abel
Moezorewa, voorman van de buiten
landse Vleugel van Rhodesies Afri
kaanse nationale raad (ANC), heeft ge
zegd. dat hij over onweerlegbare gege
vens beschikt dat dr. Sithole en zijn se
cretaresse daar worden vastgehouden.
De Zuid afrikaan se minister van justitie.
James Kruger, heeft zaterdag het be
richt tegengesproken. Kruger vertelde
dat Zuid-Afrika niemand gevangen
hield, die met de Rhodesische politiek
te maken had.
De 42-jarige Sithole was publiciteitschef
van de m Loesaka gevestigde buiten
landse vleugel van de ANC, tot hij en
zijn 16-jarige secretaresse. Mirian
Mhlanga. 15oktoberlndeomgevingvan
een hotel in Salisbury verdwenen.
Moezorewa verklaarde afgelopen no
vember dat dr. Sithole destijds werd
vastgehouden en gefolterd door de
Rhodesische politie. Eerder hadden
ooggetuigen verklaard gezien te heb
ben dat de ANC-functionaris, een voor
aanstaand jurist, bij het hotel in Salis
bury achter in een vrachtwagen werd
geduwd. De Rhodesische regering heeft
herhaaldelijk ontkend dat Sithole
werd gevangen gehouden.
DEN HAAG - In VARA'S radto-
actualiteitenrubriek 'Dingen van de
dag' zei tweede-kamervoorzitter dr.
Anne Vondeling zondagavond dat,
hoewel hij zich nog steeds 'princi
pieel republikein' noemt, hij van
oordeel is dat koningin Juliana op
meer dan voorbeeldige wijze haar
uiterst moeilijke taak vervult. Hij
verklaarde in de verste verten niet te
weten wie anders staatshoofd zou
moeten zijn dan koningin Juliana.
Op de vraag of hij bij een eventuele
presidentsverkiezing zou stemmen
op 'mevrouw J. van Oranje', ant
woordde dr. Vondeling dat zeker te
doen.
Hij is nog altijd overtuigd republi
kein omdat hij vindt dat in een vol
wassen democratie geen functies
moeten worden geërfd, maar mensen
mfuncties moeten worden gekozen of
benoemd.
